SPECIAL BROKER- ONDERZOEK DECEMBER 2015

SPECIAL BROKER- ONDERZOEK Wie zijn effectenportefeuille laat beheren wil graag optimale dienstverlening tegen minimale kosten, teneinde een maximaal rendement te behalen. Net als in voorgaande jaren, brengen we ook dit jaar de Nederlandse brokermarkt op essentiële onderdelen in kaart om u te helpen bij het kiezen van de partij die het beste bij u past. DECEMBER 2015 24 Het eindklassement 25 Prijsverlagingen blijven uit 29 Concurrentie zorgt voor goede service 32 Kosten zijn niet meer doorslaggevend Extra exemplaren bestellen? Ga naar beleggersbelangen@reedbusiness.nl

24 BROKERONDERZOEK DIT JAAR EXTRA AANDACHT VOOR APPLICATIES OP DE MOBIELE TELEFOON DEGIRO WINT VOOR TWEEDE JAAR OP RIJ BROKERONDERZOEK DeGiro is net als vorig jaar de winnaar van ons brokeronderzoek, waarbij we weer één partij (SNS Bank) minder langs onze meetlat legden dan vorig jaar. Extra aandacht gaven we dit jaar aan applicaties op de mobiele telefoon (apps) die de tien onderzochte brokers aanbieden. tekst: Johan Brinkman EINDKLASSERING 2015 1 2 2 2 5 Voor het zevende achtereenvolgende jaar presenteren we hierbij het brokeronderzoek voor particulieren die via de website van hun broker(s) zelf beleggen. In dit onderzoek naar kosten, handelsmogelijkheden, gebruiksgemak en service van de belangrijkste in Nederland actieve brokers hebben we ook dit keer een speler minder; SNS Bank neemt geen nieuwe brokerklanten meer aan en vinden wij daarom voor dit vergelijkende onderzoek niet meer relevant. De onderzoeksopzet is in grote lijnen hetzelfde als in de zes voorgaande jaren. Voor de kosten berekenden we met peildatum 1 november 2015 de transactie- dividend- en servicekosten en het bewaarloon. We deden dit voor de portefeuille die we ook de afgelopen jaren gebruikten voor dit onderzoek en voor de modelportefeuille met Nederlandse aandelen die we sinds 2013 bijhouden. We willen benadrukken dat ons kostenklassement en daarmee voor een belangrijk deel het eindklassement derhalve is gebaseerd op twee specifieke beleggingsportefeuilles op het tijdstip van de peildatum. Ons onderzoek is dus per definitie een momentopname, en anders samengestelde portefeuilles hadden tot een ander klassement kunnen leiden. Ons kostenklassement is zodoende niet bij iedere portefeuille maatgevend. Voor de beoordeling van de handelsmogelijkheden, het gebruiksgemak en de service maakten we gebruik van eigen accounts of proefaccounts. In vergelijking met vorig jaar hebben we wel hier en daar wat andere maatstaven gebruikt. Een verschil is bijvoorbeeld dat we dit jaar de applicaties op mobiele telefoons (apps) van de brokers tegen het licht hebben gehouden. Net als vorig jaar is DeGiro als winnaar uit de bus gekomen. De einduitslag (zie de kolom rechts) hebben we ook dit jaar bepaald door uitsluitend de vier belangrijkste pijlers van dit onderzoek een wegingsfactor mee te geven: kosten 60%, handelsmogelijkheden 15%, gebruiksgemak 15% en service 10%. Het onderzoek en de rangschikking hebben dus geen betrekking op de bedrijfsvoering of de 6 7 8 9 10 voorwaarden van de brokers, en we raden u dan ook aan om die voorwaarden altijd goed te bestuderen. < IDEALING TE LAAT VOOR ONDERZOEK Nieuwe speler Begin december meldde zich een nieuwe broker op de Nederlandse markt. Het in 2000 opgerichte idealing was daarmee echter net te laat voor ons onderzoek, waarvoor we als peildatum 1 november hanteerden. Volgend jaar nemen we deze nieuwe speler uiteraard wel mee in ons onderzoek. SCORES OP ONDERDELEN Kosten* handelsmogelijkheden gebruiksgemak service 11 DeGiro 11 DeGiro 11 Alex 11 Lynx 12 DeGiro Custody 12 ABN Amro 11 Binck 11 Today's 13 Today's 12 Saxo Bank 11 Lynx 11 TradersOnly 11 TradersOnly 14 Lynx 11 Saxo Bank 11 Saxo Bank 11 Lynx 14 Today's 11 Today's 15 Alex 16 ING 14 TradersOnly 11 TradersOnly 15 Binck 17 Saxo Bank 17 Rabobank 17 ING 15 ING 18 Binck 18 Alex 18 DeGiro 18 ABN Amro 19 ABN Amro 18 Binck 18 Rabobank 19 DeGiro 10 Rabobank 18 ING 10 ABN Amro 10 Rabobank * gebaseerd op twee specifieke beleggingsportefeuilles peildatum: 1 november BELEGGERS BELANGEN 50 11 december 2015

BROKERONDERZOEK 25 VOOR HET DERDE JAAR OP RIJ DE GOEDKOOPSTE BROKER LOEPZUIVERE HATTRICK Het kan nauwelijks nog een verrassing zijn: DeGiro is voor het derde jaar op rij met afstand de goedkoopste broker uit ons onderzoek. De tweede plaats is voor de IB-brokers. Net als vorig jaar komt ING als de goedkoopste grootbank uit de bus. tekst: Freek Tewes BUITENLANDSE HEFFINGEN Extra belastingen De laatste jaren worden beleggers nogal eens geconfronteerd met extra heffingen bij beleggen in het buitenland. In Frankrijk en Italië is de Financiële Transactie Tax van kracht. Bij het kopen van fondsen met een hoofdkantoor in Frankrijk en een marktkapitalisatie van 1 mrd of meer wordt een extra belasting van 0,2% van de effectieve waarde in rekening gebracht. In Italië geldt 0,12% bij een bedrijfsgrootte van minstens 500 mln. In het VK en Ierland is sprake van een 'Stamp Duty'. Voor het aankopen van aandelen met een hoofdnotering in het desbetreffende land wordt respectievelijk 0,5 en 1,0% van de effectieve transactiewaarde in rekening gebracht. Voor koop- en verkooporders op de beurs van Hongkong is ook 0,1% Stamp Duty verschuldigd. In België geldt sinds kort de regel dat beleggers die hun aandelen binnen een half jaar verkopen, eenderde van de winst moeten afstaan aan de fiscus. Daar komt nog bij dat verliezen in de portefeuille niet verrekend mogen worden. In dit deel van ons brokeronderzoek richten we ons op de kosten. Vorig jaar namen we de kosten van elf brokers onder de loep: ABN Amro, Alex, BinckBank, DeGiro, ING, Lynx, Rabobank, Saxo Bank, SNS, Today's en TradersOnly. Het brokerlandschap verandert ieder jaar in meer of mindere mate. Twee jaar geleden besloot Keytrade na een kort avontuur de Nederlandse markt te verlaten en zich weer op thuisland België te concentreren. Dit jaar heeft SNS besloten het beleggingsproduct SNS Zelf Beleggen per 1 januari niet meer aan te bieden (non-selling). Hoewel bestaande klanten hier nog wel gebruik van kunnen maken, heeft het in de context van ons onderzoek weinig zin om SNS hierin mee te nemen. In juni 2016 stopt SNS bovendien geheel met SNS Zelf Beleggen. We vergelijken dit jaar dus de kosten van tien brokers. In het geval van DeGiro maken wij twee berekeningen, want hier is het mogelijk om te kiezen voor een custodyrekening waarbij er geen effecten worden De kosten wegen zwaar mee in ons onderzoek, gezien de grote impact zeker voor kleine beleggers op het totaalrendement uitgeleend maar wel dividendkosten in rekening worden gebracht. We rekenen, net als voorgaande jaren, een internationale aandelenportefeuille van 50.000 door. Daarnaast bekijken we de kosten voor onze portefeuille NL, waarmee we halverwege 2013 zijn gestart. Behalve naar transactiekosten kijken we naar de servicekosten, die veelal in de plaats zijn gekomen van de dividendkosten en het bewaarloon. De kosten wegen ook dit jaar zwaar mee in ons onderzoek, gezien de grote impact zeker voor kleinere beleggers op het totaalrendement. In ons onderzoek gaan we uit van een standaardaccount zonder advies. Sommige brokers hanteren kortingen of kennen verschillende accounts en beleggingsprofielen die voordelig kunnen zijn bij frequent handelen dan wel bij een groot belegd vermogen. Zo kent Rabobank de varianten 'DirectBeleggen Basis' en 'DirectBeleggen Actief'. Meestal moeten beleggers heel actief handelen of over een aanzienlijk vermogen beschikken om hiervan te kunnen profiteren. De enige uitzondering hierop is Alex, waar wij naast de standaardrekening tevens het profiel 'aandelenbelegger' hebben doorgerekend. De abonnementskosten van 9 per maand leveren bij Alex vanaf een bepaalde portefeuillegrootte overall de laagste kosten op, doordat er geen dividendkosten of bewaarloon meer in rekening worden gebracht. 11 december 2015 BELEGGERS BELANGEN 50

26 BROKERONDERZOEK BEHEERHANDELINGEN Extra kostenposten Een aantal brokers brengt voor bepaalde beheerhandelingen behoorlijk hoge kosten in rekening. DeGiro rekende vorig jaar nog 25 voor het bijwonen van een AVA. Dit jaar is dat voor Nederlandse aandelen verlaagd naar 10. En heeft u wel eens de behoefte gehad om telefonisch een order door te geven? Binck, ABN Amro en Alex rekenen hiervoor opslagen van respectievelijk 5, 6 en 6. DeGiro rekent 10 plus 0,1% van de transactiewaarde. Bij ING praten we al over 14 plus 0,04%. Rabobank rekent een toeslag van 10 als via de beleggingslijn wordt gebeld, maar belt men met een kantoor dan is dit zelfs 25. Er zijn daarnaast ook brokers die extra kosten voor het inschrijven op een emissie in rekening brengen. Wel iets om mee rekening te houden. Bij de portefeuilles gaan we uit van een geleidelijke opbouw. Voor berekening van de servicekosten en het bewaarloon hanteren we de portefeuillewaarde op het moment van constructie. De waarde van buitenlandse aandelen wordt voor de kostenberekening zo nodig omgerekend tegen euro's. De gehanteerde koers voor de EUR/USD is 1,12. De peildatum voor de portefeuillewaarde is 1 oktober. Tariefwijzigingen zijn tot 1 november meegenomen. AANDELENPORTEFEUILLE 50.000 De eerste portefeuille die we doorrekenen is een internationale aandelenportefeuille van 50.000. Deze bestaat uit zeventien Nederlandse beursfondsen, vier Europese NEDERLANDSE AANDELEN: ORDERKOSTEN* IN RELATIE TOT ORDEROMVANG kosten per order in 0 5000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 Alex Rabobank Binck/ABN Amro Saxo Bank Todays's/Lynx/TradersOnly ING DeGiro ordergrootte in DeGiro is duidelijk de goedkoopste broker. ING is tweede bij orders tot 5000. Van 5000-8000 zijn dat de IB-Brokers, tussen 8000-12.500 weer ING en daarboven weer de IB-Brokers. * niet weergegeven: maximum orderkosten van 30 bij DeGiro, 45 bij de IB-brokers en 150 bij ABN Amro, Binck, Alex, Rabobank en ING. en vier Amerikaanse. Op jaarbasis leidt dit tot 25 transacties van 2000. Voor de Nederlandse aandelen gaan wij uit van twintig dividendbetalingen van 30, voor de Europese aandelen van vier dividendbetalingen van 30 en voor de Amerikaanse aandelen van acht dividendbetalingen van 15. Vorig jaar was DeGiro het goedkoopst, gevolgd door de brokers die gebruikmaken van het Interactive Brokers-platform, te weten Lynx, Today's en TradersOnly (hierna: de IB-brokers). Tariefwijzigingen zijn er bij deze partijen sinds ons vorige onderzoek niet geweest. Ook dit jaar komt DeGiro als de goedkoopste broker voor onze internationale portefeuille uit de bus. Daar betalen beleggers 62,64 (0,13% van de portefeuillewaarde). Ook nu vinden we op de tweede plaats de IB-brokers met 143,83 (0,29%). Saxo Bank eindigt op de derde plaats met 242,50 (0,48%). Als we de custody-rekening van DeGiro hierin betrekken, eindigt deze als tweede met 119,84 (0,24%). Inclusief de garantie van het niet uitlenen van effecten blijft DeGiro dus het goedkoopst. Het kostenverschil tussen DeGiro en de IB-brokers is het grootst op Nederlandse en Amerikaanse aandelen. De custody-variant is voor Europese aandelen zelfs duurder dan de IB-brokers. Saxo Bank, dat als derde uit de bus komt, hanteert een veel hoger minimumtarief voor mid- en smallcapaandelen dan voor AEX-aandelen: respectievelijk 12 en 5. Dat maakt Saxo Bank voor AEXaandelen goedkoper dan de IB-brokers, maar voor kleinere fondsen fors duurder. Het grootste verschil tussen beide ligt in de kosten op Amerikaanse aandelen, die bij Saxo Bank driemaal zo hoog zijn. Bij Rabobank is een belegger met het profiel 'Direct- Beleggen Basis' duidelijk het duurst uit. De kosten belopen 374,20, ofwel 0,75% van de portefeuillewaarde. Vorig jaar was de laatste plaats weggelegd voor SNS Bank. Als beleggers bij Alex voor het profiel 'algemene belegger' kiezen, zijn zij echter nog slechter af dan bij Rabobank, met totale kosten van 492,50 (0,98%). Wij kiezen hier voor het profiel 'aandelenbelegger', wat lagere kos- 50 40 30 20 10 AANDELENPORTEFEUILLE 50.000 Orderkosten ABN Amro Alex Alex* Binck DeGiro DeGiro** ING Lynx Rabo Saxo Bank Today's TradersOnly Nederland 170,00 178,50 151,30 170,00 40,80 40,80 81,60 102,00 170,00 141,00 102,00 102,00 Euronext Europa 40,00 42,00 35,60 40,00 19,20 19,20 19,20 24,00 40,00 48,00 24,00 24,00 Verenigde Staten 60,00 60,00 60,00 50,00 2,64 2,64 41,63 17,83 52,00 53,50 17,83 17,83 Totale transactiekosten 270,00 280,50 246,90 260,00 62,64 62,64 142,43 143,83 262,00 242,50 143,83 143,83 Dividendkosten 0,00 112,00 0,00 0,00 0,00 57,20 0,00 0,00 12,20 0,00 0,00 0,00 Servicekosten*** 90,00 100,00 108,00 0,00 0,00 0,00 136,00 0,00 100,00 0,00 0,00 0,00 TOTAAL 360,00 492,50 354,90 260,00 62,64 119,84 278,43 143,83 374,20 242,50 143,83 143,83 * aandelenprofiel ** custody ***inclusief btw peildatum alle tabellen: 1 november BELEGGERS BELANGEN 50 11 december 2015

BROKERONDERZOEK 27 PORTEFEUILLE NL Orderkosten ABN Amro Alex Alex* Binck DeGiro DeGiro** ING Lynx Rabo Saxo Bank Today's TradersOnly 45 Aalberts op 26,30 10,00 10,00 7,92 10,00 2,24 2,24 4,47 6,00 10,00 5,00 6,00 6,00 60 Accell op 18,97 10,00 10,00 7,87 10,00 2,23 2,23 4,46 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 48 Acomo op 20,70 10,00 10,00 7,69 10,00 2,20 2,20 4,40 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 48 Arcadis op 21,55 10,00 10,00 7,74 10,00 2,21 2,21 4,41 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 10 ASML op 76,18 10,00 10,00 7,41 10,00 2,15 2,15 4,30 6,00 10,00 5,00 6,00 6,00 109 BinckBank op 7,35 10,00 10,00 7,46 10,00 2,16 2,16 4,32 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 41 Docdata op 20,15 10,00 10,00 7,49 10,00 2,17 2,17 4,33 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 26 Kendrion op 21,99 10,00 10,00 7,19 10,00 2,11 2,11 4,23 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 36 Sligro op 32,77 10,00 10,00 7,92 10,00 2,24 2,24 4,47 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 46 TKH Group op 31,85 10,00 10,00 8,26 10,00 2,29 2,29 4,59 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 57 USG People op 12,35 10,00 10,00 7,34 10,00 2,14 2,14 4,28 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 102 Value8 op 9,50 10,00 10,00 7,66 10,00 2,19 2,19 4,39 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 25 Wolters Kluwer op 27,47 10,00 10,00 7,32 10,00 2,14 2,14 4,27 6,00 10,00 12,00 6,00 6,00 Totale transactiekosten 130,00 130,00 99,28 130,00 28,46 28,46 56,93 78,00 130,00 142,00 78,00 78,00 Dividendkosten 0,00 51,00 0,00 0,00 0,00 27,65 0,00 0,00 6,07 0,00 0,00 0,00 Servicekosten*** 22,17 24,63 108,00 0,00 0,00 0,00 45,55 0,00 24,63 0,00 0,00 0,00 TOTAAL 152,17 205,63 207,28 130,00 28,46 56,11 102,48 78,00 160,70 142,00 78,00 78,00 * aandelenprofiel ** custody ***inclusief btw ten oplevert in ruil voor een service fee van 9 per maand. Ook dan blijven Alex en ABN Amro echter na Rabobank de duurste brokers. Het verschil tussen dit drietal zit vooral in lagere kosten die Rabobank rekent voor Amerikaanse aandelen, terwijl bij Alex de tarieven voor Nederlandse en Europese aandelen lager zijn. PORTEFEUILLE NL De tweede portefeuille die we doorrekenen, is onze portefeuille NL. Vorig jaar is deze in het onderzoek in de plaats gekomen van onze modelportefeuille, gezien de interesse van onze lezers in Nederlandse aandelen. De waarde van de portefeuille NL bedroeg op 1 oktober 12.315, verdeeld over dertien Nederlandse aandelen: drie AEX-fondsen, vijf AMX-fondsen en vijf ASCX-fondsen. Van deze fondsen zijn er vier die tweemaal per jaar dividend uitkeren; de overige negen doen dat eenmaal per jaar. Ook voor onze Portefeuille NL is DeGiro met afstand de goedkoopste broker en eisen de IB-brokers de tweede plaats op. De kosten bij DeGiro bedragen 28,46 (0,23% van de portefeuillewaarde), terwijl de IBbrokers 78,00 (0,63%) in rekening brengen. Ook de custody-rekening van DeGiro kent met 56,11 nog duidelijk lagere kosten dan de IB-brokers. Opvallend is de derde plaats van grootbank ING, met 102,48 (0,83%). De transactiekosten zijn zelfs lager dan die van de IBbrokers en nauwelijks hoger dan die van de custody-rekening van DeGiro. Het verschil zit in de servicekosten, die 0,37% van de portefeuillewaarde bedragen. Het duurst is Alex met het profiel 'aandelenbelegger', dat 207,28 aan kosten met zich meebrengt (1,68%). Kiezen voor het algemene profiel is bij deze portefeuille iets voordeliger, hoewel Alex dan nog steeds de duurste broker is (1,67%). Ook Rabobank (1,30%), ABN Amro (1,24%) en Saxo Bank (1,15%) zijn flink aan de prijs. Bij ING zijn het vooral de servicekosten die de kosten opdrijven, bij Saxo Bank het veel hogere tarief voor mid- en smallcaps. Bij Alex (profiel 'aandelenbelegger') weegt de afschaffing van dividendkosten en bewaarloon voor onze portefeuille NL nauwelijks op tegen de abonnementskosten. Deze kosten bedragen maar liefst 0,88% van de portefeuillewaarde. TARIEFSVERLAGINGEN BLIJVEN UIT De komst van DeGiro in 2013 heeft aardig wat stof doen opwaaien in beleggingsland. De brokers die voor die tijd tot de goedkopere behoorden, hebben sindsdien hun tarieven niet verlaagd en lijken meer op service en naamsbekendheid in te zetten. De grootbanken, die traditioneel het duurst waren, hebben hun kostenstructuur vorig jaar wel behoorlijk op de schop genomen. De broker met de hoogste kosten in de afgelopen vijf jaar van ons brokeronderzoek, Rabobank, heeft zijn tarieven de afgelopen jaren het meest verlaagd: met 29%. Dit jaar zijn er geen tarieven verlaagd, met uitzondering van een ING-tarief. ING hanteerde vorig jaar nog een hoog en een laag tarief voor buitenlandse aandelen. Het hoge tarief moest worden betaald als het fonds niet voorkwam op een lijst van veel verhandelde fondsen. Sinds januari dit jaar is dit hogere tarief afgeschaft en hanteert ING alleen nog het lage tarief voor buitenlandse aandelen. Verdere kostenverlaging bij de brokers uit ons onderzoek is niet waarschijnlijk, omdat ze de concurrentie met de scherpe tarieven van DeGiro niet kunnen aangaan. Waarschijnlijk zal eerder worden ingezet op een betere service als compensatie voor de hogere tarieven. Volgens DeGiro kan het echter nóg goedkoper. De prijsvechter pur sang werkt zelfs aan een platform genaamd DeZiro, waar beleggers helemaal niet meer betalen voor transacties. Dit platform is echter vooralsnog toekomstmuziek. KOSTEN NEDERLANDSE AANDELEN DeGiro is het goedkoopst voor Nederlandse aandelentransacties. ING neemt de tweede plaats in, maar bij een orderomvang vanaf 102.500 is deze plaats weggelegd voor de IB-brokers. Veel van onze lezers beleggen in Nederlandse aandelen. Vandaar dat wij, net als in voorgaande jaren, de transactiekosten voor Nederlandse aandelen nog eens extra onder de loep hebben genomen. Zo hebben we gekeken naar oplopende ordergroottes bij de aankoop van Nederlandse aandelen. De ordergrootte is bepalend voor de vraag bij welke broker je het goedkoopst kunt handelen. De hoogte van het mini- 11 december 2015 BELEGGERS BELANGEN 50

28 BROKERONDERZOEK OVERSTAPKOSTEN BIJ EEN PORTEFEUILLE VAN 50.000 Van/naar ABN Amro Alex Binck DeGiro ING Lynx Rabo Saxo Bank Today's Traders Only ABN Amro - 544,60 544,60 744,60 344,60 344,60 1319,60 0,00 294,60 544,60 Alex 0,00-0,00 0,00 0,00 0,00 775,00 0,00 0,00 0,00 Binck 0,00 0,00-0,00 0,00 0,00 775,00 0,00 0,00 0,00 DeGiro 0,00 200,00 200,00-0,00 0,00 975,00 0,00 0,00 200,00 ING 0,00 1000,00 1000,00 1200,00-800,00 1775,00 0,00 750,00 1000,00 Lynx 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00-775,00 0,00 0,00 0,00 Rabo 0,00 775,00 775,00 975,00 775,00 575,00-0,00 525,00 775,00 Saxo 0,00 160,00 160,00 360,00 0,00 0,00 935,00-0,00 160,00 Today's 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 775,00 0,00-0,00 Traders Only 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 775,00 0,00 0,00 - mumtarief is bij kleine orders vaak doorslaggevend. Daarna treedt het procentuele tarief in werking. Rabobank was vorig jaar de laatste grootbank die een maximumbedrag voor de transactiekosten instelde. Alle grootbanken hanteren nu een maximum van 150 per order, net als Binck en Alex. Saxo Bank is de enige broker die nog geen bovengrens voor transactiekosten hanteert. Bij DeGiro ligt de bovengrens met 30 het laagst, terwijl de IB-brokers een grens van 45 hebben gesteld. De ondergrens is bij DeGiro het laagst, vandaar dat dit voor kleinere orders de goedkoopste broker is. Vorig jaar was DeGiro al duidelijk de winnaar op dit vlak, en dat is nu weer het geval. ING is ook dit jaar tweede bij orders met een omvang tot 102.500. Daarboven nemen de IBbrokers de tweede positie in, en dat komt door de bovengrens van 45 voor de transactiekosten. Bij ING ligt de lat op 150. Zowel voor kleine als grote orders is DeGiro voor Nederlandse aandelentransacties het goedkoopst. Bij vijf van de brokers uit ons onderzoek is overstappen niet gratis, en er zijn ook brokers die geld in rekening brengen voor het ontvangen van effecten OVERSTAPPEN IS BEPAALD NIET GRATIS Overstappen kan lonen, maar een paar kanttekeningen zijn op zijn plaats. Ten eerste zijn kosten slechts één aspect. Service, gebruiksgemak en handelsmogelijkheden zijn ook van belang. Ten tweede rekenen brokers vaak kosten voor het overboeken van effecten. Vaak is dat een bedrag per fondsregel. Bij vijf brokers uit ons onderzoek is het overboeken niet gratis. ABN Amro, ING, Rabobank, Saxo Bank en DeGiro rekenen kosten voor wie een aandelendepot bij ze weghaalt en overstapt naar een andere broker. Er zijn ook brokers die geld in rekening brengen voor het ontvangen van effecten. Zo rekent Rabobank dezelfde bedragen voor zowel het uitleveren als het ontvangen van effecten. Tot slot zijn er brokers die de kosten van de andere broker vergoeden en zo de overstap minder duur maken. Zo vergoedt ABN Amro de kosten die de andere broker in rekening brengt tot een maximum van 1500. ING vergoedt 0,4% van de overgeboekte waarde, tot een maximum van 1000. Lynx en Today's vergoeden respectievelijk tot maximaal 200 en 250 van de overgeboekte effecten en Saxo Bank vergoedt de volle 100% van de gemaakte kosten. Om het overzichtelijk te maken, nemen wij als voorbeeld een portefeuille van 50.000. Deze bestaat uit tien Nederlandse en tien Europese/Amerikaanse aandelen. In de bovenstaande tabel staan de kosten vermeld die worden gemaakt als een belegger van broker A naar broker B overstapt. Veruit het duurst is een overstap van ING naar Rabobank. Als we onze portefeuille van 50.000 van ING naar Rabobank verplaatsen, zijn we 1775 kwijt aan kosten, oftewel 3,6% van de portefeuillewaarde. In zo'n geval is het zeker de moeite waard om een tweede rekening te openen bij de nieuwe broker of om over de kosten te onderhandelen. KORTINGEN Bij een aantal brokers kunnen de gemiddelde kosten voor beleggers flink worden verlaagd via kortingen en retourprovisies, indien zij zeer actief handelen en/of over een aanzienlijk belegd vermogen beschikken. Zo geeft ABN Amro een korting die kan oplopen tot 30% (staffelkorting) als de waarde van de beleggingen boven een bepaalde grens uitkomt en een staffelkorting die kan oplopen tot 60% als de klant veel handelt. Binck hanteert een soortgelijk systeem. Bij Rabobank kan de belegger kiezen uit een DirectBeleggen Basis- en Actief abonnement. De actieve variant geeft de hoogste korting, waarvoor 10 per kwartaal moet worden betaald (bij het basisabonnement zijn er geen extra kosten). Ook leidt een toenemend aantal transacties vaak tot hogere kortingen. Zo worden bij opties de kosten meestal lager als het aantal contracten toeneemt. Er vindt dus steeds een uitruil plaats tussen hogere vaste kosten en lagere variabele kosten. Voor servicekosten, dividendkosten en bewaarloon geldt doorgaans dat hoe hoger het vermogen is, hoe hoger ook de korting. Zo is het variabele deel van de servicekosten bij ING 0,24% van de portefeuillewaarde bij een belegd vermogen van 75.000. Over het meerdere tot en met 500.000 is dit 0,12% en daarboven tot 2,5 mln nog maar 0,06%. Kosten kunnen, zeker bij kleinere portefeuilles, het rendement flink teniet doen. Bij onze internationale aandelenportefeuille variëren de kosten van 0,13% (DeGiro) tot 0,98% (Alex) van het belegd vermogen. Voor onze kleinere portefeuille NL is het minimum 0,23% (De- Giro) en het maximum 1,68% (Alex). Hoewel het kostenaspect een prominente plaats inneemt binnen ons onderzoek, zijn er nog andere belangrijke aspecten. Hierna: de handelsmogelijkheden. < GEEF UW REACTIE OP BELEGGERSBELANGEN.NL BELEGGERS BELANGEN 50 11 december 2015

BROKERONDERZOEK 29 BELEGGINGS-APPS SCOREN RUIME VOLDOENDE CONCURRENTIE DWINGT BROKERS TOT BETERE DIENSTVERLENING Naast de kosten zijn er nog tal van criteria waar beleggers hun keuze voor een broker op kunnen baseren. We onderzochten handelsmogelijkheden, service en gebruiksgemak. Voor het eerst keken we ook naar beleggings-apps. tekst: Hildo Laman In ons jaarlijkse Brokeronderzoek hebben we, naast de kosten, ook gekeken naar handelsmogelijkheden, gebruiksgemak en de service van brokers. Dit jaar hebben we een nieuw onderdeel opgenomen in ons onderzoek. We hebben namelijk een aparte tabel gemaakt met daarin een aantal eigenschappen van de broker-apps waar beleggers over kunnen beschikken. Steeds meer mensen gebruiken immers voor allerlei handelingen de smartphone of de tablet. Ook veel beleggers zullen voor het volgen van hun beleggingen en het opgeven van orders steeds meer gebruik maken van mobiele applicaties, en daarom wilden we hier wat meer aandacht aan besteden. Het zal ongetwijfeld zo zijn dat beleggers onderling heel verschillende eisen stellen aan hun brokers. Daardoor zal niet elk punt van ons onderzoek voor elke belegger even relevant zijn. Maar om tot een goede vergelijking te komen, zijn we uitgegaan van het principe 'meer is beter' (dat uiteraard niet voor de kosten geldt). Verder is het lastig om op alle gebieden tot objectieve meetcriteria te komen en daar punten aan toe te kennen. Zo kunnen storingen natuurlijk erg vervelend zijn voor beleggers, maar voor ons is het ondoenlijk om een waterdicht overzicht te krijgen van het aantal storingen dat elke broker had in een bepaalde periode en de ernst daarvan (bijvoorbeeld duur). In onze enquête hebben we wel gevraagd naar ervaringen met storingen (zie pagina 32). Ook service betekent niet voor iedereen hetzelfde. Toch hebben we geprobeerd daar een objectieve maatstaf voor te creëren en daar brokers op te beoordelen. Het is uiteraard goed mogelijk dat een ranglijst van brokers aan de hand van persoonlijke wensen anders uitvalt dan onze eindrangschikking. HANDELSMOGELIJKHEDEN Voor de handelsmogelijkheden die brokers hun klanten bieden, hebben we gekeken naar de landen waar beleggers terecht kunnen voor aandelen en obligaties. Voor aandelen geldt dat de belangrijkste markten voor de Nederlandse particuliere belegger eigenlijk prima bereikbaar zijn: alle brokers bieden Nederland, België, Duitsland, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland aan. Ook een aantal an- AANDELEN Nederland België Denemarken Duitsland Finland Frankrijk Ierland Italië Noorwegen Oostenrijk Portugal Spanje Verenigd Koninkrijk Zweden Zwitserland Verenigde Staten Canada Hongkong Japan Singapore Australië Mexico Zuid-Korea = wel = niet = met beperking peildatum alle tabellen: 1 november 11 december 2015 BELEGGERS BELANGEN 50

30 BROKERONDERZOEK Veel buitenlandse aandelen zijn ook via alternatieve beurzen te verhandelen buiten het land van de hoofdnotering dere Europese landen is (bijna) overal toegankelijk. Oost-Europa is al lastiger. Polen en Tsjechië zijn bijvoorbeeld alleen bij De- Giro en Saxo Bank beschikbaar. Beleggen in Noord-Amerika is geen enkel probleem, maar andere continenten zijn minder goed bereikbaar. Japan en Hongkong zijn bij veel brokers gewoon toegankelijk, maar Singapore en Australië zijn een stuk lastiger. Zuid-Korea staat bij geen enkele broker op de lijst. Mexico is alleen bij Lynx, Today's en TradersOnly beschikbaar. Dit zijn de drie zogenoemde IB-brokers, die gebruik maken van het platform van het Amerikaanse bedrijf Interactive Brokers. Als een bepaald land niet beschikbaar is, wil dat lang niet altijd zeggen dat een aandeel uit dat land niet te kopen is. Soms is een land beperkt beschikbaar, bijvoorbeeld alleen via de telefoon. Voor dit soort beperkingen hebben we in de tabel een blauw ruitje ingevuld. Tegenwoordig zijn veel buitenlandse aandelen ook via alternatieve beurzen te verhandelen buiten het land van de hoofdnotering, en er zijn ook heel wat aandelen van grote bedrijven met noteringen in meerdere landen. Saxo scoort het hoogste wat betreft het aantal beschikbare landen voor aandelen, gevolgd door De- Giro. ABN Amro komt op de derde plek. De grote banken scoren goed op verkrijgbaarheid van buitenlandse obligaties. ABN Amro en ING krijgen de volle score in de (kleine) lijst die we bekeken hebben. Bij Saxo kunnen alleen zeer grote transacties in obligaties worden gedaan, wat het voor de gemiddelde particuliere belegger onmogelijk maakt. In het algemeen denken we dat voor een niet al te vermogende belegger een internationale portefeuille met obligaties kopen waarschijnlijk het makkelijkst is via een ETF of beleggingsfonds. We hebben ook gekeken naar welke verschillende producten bij brokers verhandelbaar zijn (zie tabel pagina 31). Het zal geen verbazing wekken dat aandelen, beleggingsfondsen, ETF's en opties bij elke broker beschikbaar zijn. Dit geldt eigenlijk ook voor obligaties, maar bij Saxo Bank geldt de eerder genoemde beperking. De IB-brokers hebben het ruimste aanbod, Alex, Binck en DeGiro missen alleen valuta's en staan daardoor een plaatsje lager. GEBRUIKSGEMAK Wat betreft gebruiksgemak hebben we gekeken naar de verschillende manieren waarin klanten hun beleggingen kunnen beheren (toegangsmogelijkheden, tabel pagina 31) en we hebben de verschillende apps van de brokers onderzocht. Via internet is elke broker toegankelijk, net als per telefoon. Dit laatste zal echter wel in veel gevallen tot extra transactiekosten leiden, en daarom adviseren we telefonische transacties te vermijden tenzij het niet anders kan. Een aantal brokers biedt ook software aan die klanten kunnen installeren op de eigen computer. Dit soort programmatuur biedt klanten meer mogelijkheden; zo kan bijvoorbeeld vaak de handelsomgeving op de persoonlijke voorkeuren worden ingesteld. We raden beleggers aan om, waar mogelijk, een demorekening te openen. Dat geeft een goede indruk van de werking van een site en/of de software. Bij een aantal brokers is dat mogelijk. Voor zover we weten kan het bij Lynx, Saxo en Today's en TradersOnly. Als er geen kosten voor het openen en aanhouden van een rekening gelden, kan het openen en 'droog' uitproberen van zo'n rekening natuurlijk ook een goede manier zijn om kennis te maken met de werking van een broker. Alle brokers zijn tegenwoordig ook mobiel bereikbaar, maar met de app van ABN Amro is het helaas niet mogelijk om orders op te geven, vandaar dat deze geen groen vinkje hebben. DeGiro en ING hebben geen app, maar zijn via een mobiele site bereikbaar. In een aparte tabel staat wat meer informatie over de apps, en het oordeel. Vijf van de apps scoren uitstekend en twee goed, een bemoedigend aantal. Er zijn maar liefst zes brokers die de eerste plaats op het onderdeel gebruiksgemak delen: Alex, Binck, Lynx, Saxo, Today's en TradersOnly. OBLIGATIES Nederland België Duitsland Frankrijk Zwitserland Verenigde Staten EXTRA SERVICE Fundamentele Analyse/info Technische Analyse Optieanalyse Chatfunctie Schaduwportefeuille Nieuws = wel = niet = met beperking BELEGGERS BELANGEN 50 11 december 2015

BROKERONDERZOEK 31 PRODUCTEN Aandelen Obligaties Beleggingsfondsen ETF's/trackers e.d.. Opties Futures Turbo's, sprinters e.d. Valuta's CFD's Gestructureerde producten SERVICE Voor dit onderdeel hebben we gekeken naar een aantal diensten die brokers ter beschikking stellen aan klanten. Op dit onderdeel zijn er vrij veel hoge scores te noteren, maar Binck en Alex krijgen voor hun chatfunctie niet de volledige score (en dus een blauw ruitje) omdat deze niet voor de houders van een standaardrekening beschikbaar is. We hebben verder gekeken naar de verschillende typen orders die beleggers kunnen gebruiken. De limiet- en stoplossorders zijn overal beschikbaar, bestens is bijna overal beschikbaar. Overigens raden we af om bestens veel te gebruiken, want met een limietorder kan bijna altijd hetzelfde resultaat bereikt worden als met een bestens-order terwijl het (kleine) risico op een extreem nadelige prijs er niet is. Op het onderdeel Service scoren de drie IB-brokers het hoogst, vanwege hun ordermogelijkheden. Saxo staat tweede, Alex en Binck delen de derde plaats. CONCLUSIE De verschillen tussen de brokers zijn niet groot op de drie onderzochte onderdelen. Lynx, Saxo, Today's en TradersOnly delen de eerste plaats, gevolgd door Binck en Alex. Er is gelukkig genoeg concurrentie in Nederland, waardoor brokers gedwongen worden hun dienstverlening te verbeteren. Dat neemt niet weg dat beleggers er verstandig aan doen bij de keuze voor een broker een inventarisatie van eisen te maken, omdat er altijd wel iets ontbreekt. < ORDERS Bestens Limiet Stoploss Stoplimiet Bracket Trailing Dag GTD GTC/doorlopend IOC (AON) Overig TOEGANGSMOGELIJKHEDEN Internet Lokale software Smartphone/tablet-app Telefoon APP/MOBIEL Actuele koersen Orders invoeren Grafieken Algemeen oordeel redelijk uitstekend uitstekend goed goed uitstekend goed uitstekend uitstekend uitstekend 11 december 2015 BELEGGERS BELANGEN 50

32 BROKERONDERZOEK BELEGGERS TEVREDENER DAN VORIG JAAR EN MINDER GENEIGD TOT SHOPPEN KOSTEN NIET LANGER DOORSLAGGEVEND De kosten zijn niet langer het doorslaggevende argument bij de brokerkeuze van de particuliere belegger, zo blijkt uit onze enquête. Verder zijn beleggers ten opzichte van 2014 weer iets tevredener geworden, en zijn ze minder snel geneigd om over te stappen naar een andere broker. MINDER KLACHTEN Beleggers blijken dit jaar minder te klagen te hebben over hun broker. Vorig jaar gaf nog ruim tweederde aan geen klachten te hebben, dit jaar is dat ruim driekwart (76,8%). Voor zover er klachten zijn, gaan die voornamelijk over de kosten (46,8%) of de handelsmogelijkheden (26,0%). Ook op deze vraag waren meerdere antwoorden mogelijk. Nieuw dit jaar in onze enquête was de vraag 'Met welke regelmaat heeft u te maken met storingen van het handelssysteem?' Minder dan de helft (46,9%) heeft hierbij aangegeven 'nooit' last te hebben van storingen. Bij 44,6% van de ondervraagden kwamen storingen minder dan vijf keer per jaar voor. 8,5% van de ondervraagden meldt meer dan vijf storingen per jaar. tekst: Johan Brinkman Nederlandse particuliere beleggers blijven hun broker(s) gemiddeld een ruime voldoende geven. Vergeleken met vorig jaar is het rapportcijfer gestegen van 7,4 naar 7,5. In totaal vulden 853 beleggers de enquête in. 23,5% van die geënquêteerden heeft het grootste gedeelte van het belegde vermogen bij BinckBank ondergebracht. Na Binck hebben ABN Amro (14,2%), Rabobank (13,1%), ING (12,0%), Alex (10,9%) en DeGiro (10,7%) de meeste klanten. Ook vorig jaar hadden BinckBank en ABN Amro in onze enquête het grootste marktaandeel. Wel geeft nog altijd ongeveer de helft (51,4%) van de ondervraagden aan gebruik te maken van een tweede broker. BinckBank heeft ook hier het grootste aandeel (13,8%), daarna zijn DeGiro (9,7%) en Alex (8,6%) volgens ons onderzoek de meest populaire tweede brokers. 15,8% van de ondervraagde beleggers doet per jaar vijf à tien transacties. Een bijna even groot aantal (15,2%) doet er elf à vijftien (zie linkergrafiek) en 9,0% handelt minder dan vijf maal per jaar. Bijna een kwart, 23,2%, geeft meer dan vijftig orders per jaar. Laatstgenoemde groep bestaat uit de zeer actieve beleggers waarmee brokers het grootste deel van hun inkomsten genereren. Onder de deelnemers blijken Nederlandse aandelen zie middelste grafiek nog steeds veruit het populairst: 85,7%. (Op de vraag 'Waar belegt u in?' waren meerdere antwoorden mogelijk.) Daarna volgen buitenlandse aandelen (52,4%), beleggingsfondsen (40,1%), opties (34,6%) en ETF's (31,0%). Het minst vaak werden futures (2,9%), valuta's (3,5%) en staatsobligaties (4,8%) genoemd. Net als vorig jaar, bedraagt ook dit jaar de omvang van de meeste transacties van de ondervraagden tussen de 1000 en 5000 (zie rechtergrafiek). GEBRUIKSGEMAK GEEFT DE DOORSLAG Een trendbreuk ten opzichte van andere jaren is dat beleggers niet langer 'kosten' als belangrijkste criterium aangeven voor de keuze voor een broker. Met 35,2% is 'gebruiksgemak' nu het doorslaggevende argument, waarbij 'kosten' met 32,2% nog steeds een goede tweede is. Handelsmogelijkheden (12,8%) en service (11,1%) zijn voor de keuze van een broker beduidend minder belangrijk. Overigens waren voor de beleggers die aangaven in het afgelopen jaar te zijn overgestapt naar een andere broker, de kosten met 56,8% nog wel degelijk de voornaamste beweegreden. Slechts 5,7% van de ondervraagden antwoordt bevestigend op de vraag of ze van plan zijn binnenkort over te stappen en 22,3% geeft aan dit misschien te zullen doen. Vorig jaar waren deze percentages respectievelijk 8,3 en 24,8. Het lijkt er op dat de doorgaans tevreden brokerklanten minder snel geneigd zijn tussen brokers te gaan shoppen. Dat maakt de drempel voor nieuwkomers op deze toch al bijzonder volle markt meteen behoorlijk hoog. < AANTAL TRANSACTIES PER JAAR BELEGGINGSCATEGORIEËN GEMIDDELDE OMVANG TRANSACTIES Nederlandse aandelen Buitenlandse aandelen Beleggingsfondsen ETF s Staatsobligaties Bedrijfsobligaties Valuta s Grondstoffen Opties Futures Turbo s, speeders enz. % 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 9,0% van de ondervraagden doet minder dan vijf aan- of verkopen, Onder de deelnemers blijken Nederlandse aandelen nog steeds veruit het populairst. De omvang van de meeste transacties bedraagt tussen de 1000 en 5000 BELEGGERS BELANGEN 50 11 december 2015