Lieve mensen, gemeente van Christus Ik heb me vaak afgevraagd: Hoe kan Jakob in hemelsnaam zomaar zijn hoofd neerleggen om te gaan slapen? Kijk eens wat hij heeft uitgehaald met zijn vader en zijn broer. De boel bedriegen en dan gewoon gaan slapen! Je zou op z n minst denken dat hij na dit bedrog de slaap niet kan vatten, onrustig is of ligt te woelen. Want is dat niet, zoals het je meestal vergaat? We doen vast weleens iets dat niet helemaal door de beugel kan. Of een leugentje om bestwil! Dan plaagt je geweten je toch en kan je uit de slaap houden. Komt bij dat het s nachts allemaal nog erger lijkt dan overdag. Maar in dit verhaal, zit meer dan we op het eerst oog zien en denken. Dat is het mooie van Bijbelverhalen, je moet er wat in spitten, maar eigenlijk zijn het verhalen die gewoon kunnen gaan over u, jou en mij. Jakob is op weg naar Charan. Weggevlucht van alles wat hem vertrouwd is. Dan staat er -want de zon was ondergegaan-. En dat is meer dan letterlijk bedoeld. Het is nacht geworden in het leven van Jakob zelf. Met de last van zijn leven op zijn schouders. Zijn eigen bedrog. Zoals het in ons aller leven weleens nacht wordt. Door dingen die ons overkomen, die we niet kunnen keren. En dan kan het troosteloos en zelfs vijandig zijn. Een nacht zonder maan en sterren. Enkel wat stenen. Daarvan pakt Jakob er eentje als hoofdkussen, valt in slaap en krijgt een droom.
Eigenlijk zou je verwachten, na al het gebeurde, dat het een nachtmerrie zal worden! Ook uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat mensen s nachts altijd dromen. Gewoon om te verwerken wat je overdag hebt beleefd. De problemen van de dag gaan soms gewoon over in die van de nacht. En dan kunnen dromen angstaanjagend zijn. In die zin vraag ik mij ook weleens af, als we kijken naar het gebeuren in de wereld van vandaag, hoe regeringsleiders of andere leiders nog kunnen slapen na wat er allemaal is aangericht aan dood en verderf in hun omgeving. De strijd om Aleppo, maar ook in Zuid-Soedan, Mali, Nigeria en zoveel andere brandhaarden. Mensen die worden verdreven van huis en haard. Ook op de vlucht op zoek naar een beter leven. Wat dat betreft staat de wereld in brand. Hoe kun je dan nog slapen? Jakob overkomt in zijn slaap een droom. En hij heeft vast geen dromenvanger gehad, om de goede en de verkeerde dromen te scheiden. Toch heeft hij een droom waaraan hij zich kan optrekken. Want het gaat over een ladder, een jakobsladder. Misschien hebt weleens een jakobsladder gezien in de lucht. Als het bewolkt is dan zie je soms ineens in het wolkendek vanaf de hemel een ladder naar de aarde. Een jakobsladder. Volgens mij kan het ook niet anders, want je kunt een ladder van de aarde niet tegen de hemel zetten. Dat hebben ze trouwens in de geschiedenis van de bijbel ooit wel eens geprobeerd Juist in het land waar Jakob naar op weg is.
In Babel! Weliswaar niet zozeer een ladder, maar een toren moest het worden tot aan de hemel. De mensen waren hoogmoedig en wilden net zo zijn als God. Ze wilden zo bij God kunnen binnenlopen. Maar hoogmoed en willen zijn als God dat kan nooit goed aflopen. Dat is ook gebleken. God verwarde hun taal. Jacob ziet op de ladder engelen. Engelen die omhooggaan, maar ook naar beneden komen. Vele schilders hebben de droom van Jacob geschilderd. Op de voorkant van de orde van dienst, maar je ziet het ook op de schermen, zien we het kleurrijk schilderij van de Russisch joodse schilder Marc Chagall. Ik vind dit zelf een van de mooiste schilderijen die over de droom van Jakob gaat. Er zitten heel veel details in verwerkt, teveel om vanmorgen te benoemen, maar enkele zal ik benoemen. Het schilderij is verdeeld in twee vlakken. Links de aarde, rechts de blauwe hemel. Jakob is in het rood, bijna in het midden. Hij zit in het donker te slapen.
Met zijn rug tegen de stenen geleund en met zijn voeten op de aarde. Centraal in het hemelse blauwe deel staat een engel met een brandende Menora. Het eeuwige licht uit de tempel, dat symbool staat voor Gods blijvende aanwezigheid, want God mag uiteraard niet worden uitgebeeld. De engel heeft 4 vleugels, voor alle windstreken van de aarde een. Dit vind ik het mooiste stuk uit dit schilderij. Dat wat er ook gebeurt in het leven van ieder mens God aanwezig blijft in alle windstreken van de aarde. Daarom heb ik die dromenvanger ook hangen in mijn studeerkamer. Om me te herinneren dat God meegaat. En de engelen gaan van beneden naar boven en andersom. En dat is ook zo mooi. Engelen niet alleen vanuit de hemel, maar ook op aarde. Want ook in ons aardse leven hebben we engelen nodig om het leven aan te kunnen. Engelen die je kunnen helpen, die voor je kunnen bidden. Maar die jou ook een spiegel kunnen voorhouden. die ook tegen je kunnen zeggen: Ja, hallo dat was nu niet zo slim van je om dat zo te doen! Engelen die je een weg kunnen wijzen, ook naar de hemel. Als jij het zelf even niet weet. Maar ook evenzogoed engelen die jou troost uit de hemel kunnen brengen. Die kunnen helpen dat je openstaat voor God. God die toezegt: Ik zal er zijn voor jou! En dat is ook wat Jakob, maar ik denk even zo goed wij nodig hebben.
Jakob wordt zogezegd met al zijn tekortkomingen, met al zijn bedrog, niet aan de goden overgeleverd. Want in de droom zegt God hem nabij te zijn. God zal hem behoeden en niet verlaten. Jakob staat hier aan een grens in zijn leven. Het moet het oude vertrouwde achter zich laten. Hij trekt van hieruit een nieuwe toekomst en een nieuw land tegemoet. Ook op zoek naar een vrouw uit land van herkomst van zijn moeder. Gek eigenlijk hé, zo actueel is de bijbel, want ook dat gebeurt nog steeds, dat mensen naar het land van herkomst gaan om een vrouw te zoeken. En wij daar maar op afgeven! Maar het is al zo oud als de bijbel! En zo zal het ook niet altijd leuk zijn, want net als Jakob ga je op weg naar iets ongewis. Iets wat je niet kunt beheersen. Net als die vele mensen die nu ook op de vlucht zijn. En proberen een veilig heenkomen te zoeken maar ergens letterlijk en figuurlijk gesproken stranden. Of als ze wel ergens aankomen, hoe worden ze dan ontvangen? Wat zal de toekomst hen brengen? Het betekent dat ze net als Jakob moeten loslaten. Eigenlijk is het zo en geldt dat niet voor ons allemaal: als we werkelijk mens willen worden, moeten we leven van vertrouwen. Vertrouwen dat we niet alles in de hand hebben. Want we willen graag alles zelf kunnen regelen en naar onze hand zetten, zoals Jakob het eerstgeboorterecht en de zegen. Maar het leven gaat vaak zoveel anders.
Misschien leren we dat nog wel het meest van het verhaal en de droom van Jakob. God gaat mee, is ook aanwezig in ons leven, maar dat wil niet zeggen dat het altijd zo gaat als wij graag willen. Of in eerste instantie voor ogen hebben. Maar we mogen erop blijven vertrouwen dat God een God van liefde is. Die blijft omzien naar ieder mensenkind. En dat ook van ons vraagt. Hem lief te hebben, maar ook onze naaste. Niet alleen dromen, maar proberen dat waar te maken. God blijft omzien naar ieder mensenkind. Ik hoop van harte dat u dat vertrouwen mag geven Voor de toekomst die altijd ongewis is. God zegt: Ik ben erbij! Amen