Preventie- en Handhavingsplan Alcohol Goeree-Overflakkee 2015-2018 Onverminderd inzetten op preventie én handhaving van drankgebruik door kinderen en jongeren is en blijft hoogst noodzakelijk! 4 december 2014
Inhoudsopgave Inleiding 2 Doelstelling van het beleid 3 Beleidsdoelgroep 3 Ambitie en visie 3 Preventie 4 Handhaving Vergunningverlening 6 Toezicht en handhaving 6 Sanctiestrategie 8 Bijlagen 9 1
Inleiding Op 1 januari 2013 is de gewijzigde Drank- en Horecawet (DHW) in werking getreden en heeft een decentralisatie van taken plaatsgevonden. Het doel dat de wetgever voor ogen heeft met deze wetswijziging is om vooral bij jongeren het overmatig alcoholgebruik terug te dringen, om alcohol gerelateerde verstoringen van de openbare orde te voorkomen en de administratieve lasten te verminderen voor de ondernemers. Een belangrijke nieuwe taak (N.B. Goeree-Overflakkee was al pilot-gebied) is het uitvoeren van toezicht op de naleving van de DHW. In het verleden was dit namelijk een taak van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). De nieuwe wet biedt verder de mogelijkheid om integraal alcoholbeleid te voeren, gericht op jongeren en het terugdringen van overlast. Dit Horecabeleid Goeree-Overflakkee 2013 is op 24 september 2013 door de burgemeester vastgesteld. N.B. Op dit moment wordt gewerkt aan een herziening van voornoemd Horecabeleid. Handhaving van de DHW en andere horecagerelateerde wet- en regelgeving (o.a. APV en Wet op de Kansspelen) vindt op dit moment plaats overeenkomstig het Handhavingsprotocol Horeca Voorne-Putten en Goeree-Overflakkee, d.d. 12 maart 2013 vastgesteld door het college van burgemeester en wethouders (B&W). In dit protocol zijn handhavingsafspraken gemaakt tussen politie, Openbaar Ministerie en de gemeenten. Verder is hierin onder andere opgenomen over welke handhavingsinstrumenten we beschikken en hoe deze worden toegepast bij overtredingen. N.B. Op dit moment wordt gewerkt aan een herziening van voornoemd Handhavingsprotocol. Per 1 januari 2014 is de wet opnieuw gewijzigd en is de leeftijdsgrens voor het nuttigen van alcoholhoudende drank omhoog gegaan van 16 naar 18 jaar. Daarnaast verplicht de wet de gemeente om een preventie- en handhavingsplan alcohol vast te laten stellen door de raad voor 1 juli 2014. Op grond van artikel 43a, tweede lid, van de DHW dient het preventie- en handhavingsplan alcohol de hoofdzaken van het beleid betreffende de preventie van alcoholgebruik, met name onder jongeren, en de handhaving van de wet te bevatten. Daarnaast staat in het derde lid van voornoemd artikel dat in het plan in ieder geval moet worden aangegeven: a. wat de doelstellingen zijn van het preventie- en handhavingsbeleid alcohol; b. welke acties worden ondernomen om alcoholgebruik, met name onder jongeren, te voorkomen, al dan niet in samenhang met andere preventieprogramma s als bedoeld in artikel 2, tweede lid, onderdeel d, van de Wet Publieke Gezondheid; c. de wijze waarop het handhavingsbeleid wordt uitgevoerd en welke handhavingsacties in de door het plan bestreken periode worden ondernomen; d. welke resultaten in de door het plan bestreken periode minimaal behaald dienen te worden. Het preventie- en handhavingsplan geeft inzicht in de wijze waarop de gemeente invulling geeft aan alcoholpreventie en handhaving van de DHW. Het plan raakt diverse beleidsterreinen, zoals gezondheidsbeleid, jeugdbeleid, alcoholmatigingsbeleid, handhavingsbeleid en openbare orde en veiligheid. Het beoogt de samenhang tussen preventie en handhaving verder gestalte te geven om daarmee een integrale aanpak van de alcoholproblematiek te bewerkstelligen. De afdeling Maatschappelijke Zaken (MaZa) en Vergunningverlening, Handhaving en Veiligheid (VHV) zijn de voornaamste trekkers van dit plan. In dit plan wordt steeds gesproken over handhaving waarbij het in feite steeds gaat om een samenhangend geheel van toezicht en handhaving. 2
Doelstellingen van beleid Artikel 43a van de DHW schrijft voor dat de doelstellingen van het beleid duidelijk moeten zijn. Op basis van de DHW kunnen twee algemene hoofddoelstellingen worden onderscheiden: afname alcoholgebruik en beperking schadelijke gevolgen van alcoholgebruik onder de 18 jaar; afname dronkenschap (met name tijdens uitgaansavonden in het publieke domein). De ambitie van dit beleidsplan is dat jongeren op een zo gezonde en veilig mogelijke wijze kunnen opgroeien, zodat hun talenten zo optimaal mogelijk tot ontwikkeling kunnen komen. Beleidsdoelgroep Doelgroep van dit preventie- en handhavingsplan zijn met name jongeren en jongvolwassenen tot 24 jaar. Het accent ligt nadrukkelijk op de groep onder de 18 jaar. Het is bekend dat de gezondheidsschade van alcoholgebruik het grootst is onder de 18 jaar. Jongeren onder de 18 jaar zijn fysiek nog niet geheel volwassen en met name de hersenen zijn nog volop in ontwikkeling. Alcohol kan deze ontwikkeling schaden. Met dit gegeven in het achterhoofd heeft de overheid de leeftijdsgrens voor verkoop én bezit van alcohol verhoogd naar 18 jaar. Het toezicht op de naleving van deze leeftijdsgrens wordt als een belangrijke prioriteit beschouwd binnen het gemeentelijk preventie- en handhavingsbeleid. Voor 18-24 jarigen gaat het vooral om het voorkomen van overmatig alcoholgebruik. De uitgaansavonden zijn hierbij een belangrijk risicomoment. Gezien de ontwikkeling van de hersenen tot ongeveer 25 jaar, de oververtegenwoordiging van de leeftijdsklasse tot 24 jaar in het uitgaansleven én de relatie van alcohol met het uitgaansleven (met de daarbij behorende risico s op dronkenschap, soms uitmondend in een intoxicatie) ligt de nadruk van dit plan in het bijzonder op de uitgaanssetting. Daarbij is uitgegaan van een breed begrip: het gaat ook om het bezoeken van evenementen en feestjes thuis. Ook de zgn. zuipketen verdienen hierbij de aandacht. Naast gezondheidsproblematiek is veiligheidsproblematiek een belangrijke motivatie om aandacht te besteden aan deze leeftijdsgroep. Om deze jongeren, inclusief hun ouders, te bereiken wordt o.a. een beroep gedaan op de kerken, (sport)verenigingen, evenementenbureaus, horeca-ondernemers, supermarkten en slijterijen, primair en voortgezet onderwijs en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Voor de uitvoering van de DHW is met name de groep jongeren tussen de 10 en 20 jaar interessant. Dit is de risicogroep als het gaat om (on)verantwoord alcoholgebruik en voor wat betreft alcoholverstrekking. Op Goeree-Overflakkee is er relatief veel jeugd in deze categorie. Op latere leeftijd speelt alcoholgebruik ook een rol. Het overmatig alcoholgebruik is veelal een symptoom van dieperliggende problemen zoals bijvoorbeeld eenzaamheid, armoede, werkloosheid, enz. Ook is het vaak oorzaak van huiselijk geweld- en overlastproblematiek. Ambitie en visie Sinds 2004 heeft Goeree-Overflakkee de handen ineen geslagen om de problematiek rondom alcohol (en drugsgebruik) aan te pakken onder de naam Het Geheim van Goeree- Overflakkee. In april 2011 is vanuit Het Geheim van Goeree-Overflakkee het project Gezonde Slagkracht van start gegaan. Doelstelling van dit project was om jonge kinderen en hun ouders weerbaar te maken, zodat zij zelf in staat zijn om eigen keuzes te maken. Vanuit ZonMW is destijds subsidie verkregen om de uitvoering van het project Gezonde Slagkracht te kunnen bekostigen. Dit project liep echter ten einde op 30 april 2014. In de 3
Beleidsnota Verslavingspreventiebeleid 2014-2018 wordt het vervolg op het project geschetst. Preventie De hoofdzaken van het preventiebeleid betreffende alcoholgebruik én de acties die worden ondernomen om alcoholgebruik, met name onder jongeren, te voorkomen, zijn uitgebreid verwoord in de Beleidsnota Verslavingspreventie 2014-2018. Deze beleidsnota is op 4 september 2014 vastgesteld door de gemeenteraad. Hiermee wordt al voldaan aan het bepaalde in artikel 43a, lid 2 en 3, onder b, van de DHW. Met andere woorden, het preventiedeel is al bestuurlijk vastgesteld. Effectieve preventie en handhaving van alcoholproblemen vraagt om een integrale aanpak. Alle factoren die van invloed zijn op het alcoholgebruik, waaronder de leefomgeving, gezondheid en opvoeding, worden in samenhang met elkaar aangesproken. Als bijvoorbeeld alleen jongeren op school horen dat alcohol ongezond is en zij het gemakkelijk naast school kunnen kopen, omdat een supermarkt of slijterij onvoldoende controleert op alcoholverkoop aan 18-minners, dan worden verschillende signalen afgegeven. In hoofdstuk 2.2 van de Beleidsnota Verslavingspreventie 2014-2018 zijn de resultaten van diverse onderzoeken van GGD Zuid-Hollandse Eilanden over het alcoholgebruik door jongeren opgenomen. Deze cijfers laten een daling zien van het alcoholgebruik onder jongeren. Ondanks deze daling bestaat er volgens de GGD een eenduidig verband tussen het aantal glazen gedronken alcohol en crimineel gedrag. Vooral het meedoen aan een vechtpartij, vernielingen en bekladden laten dit verband sterk zien. De leerlingen die geen alcohol drinken (de grootste groep), plegen het minst vaak kleine criminaliteit. Leerlingen die meer glazen alcohol hebben gedronken, hebben vaker een delict gepleegd. Hoe meer glazen zij de laatste keer hebben gedronken, hoe vaker zij ook aangeven dat zij delicten hebben gepleegd in het afgelopen jaar. Opvallend is dat alle genoemde kleine criminele gedragingen een verband laten zien met alcoholgebruik. Onverminderd inzetten op preventie en handhaving van drankgebruik door kinderen en jongeren is daarom gewenst!!! De gemeente Goeree-Overflakkee streeft met het preventiebeleid de volgende doelstellingen na: afname van alcoholconsumptie door jongeren onder de 18 jaar; toename van bewustwording over de (gezondheids)risico s van het gebruik van alcohol bij (met name) jeugd en hun ouders; betere naleving van de leeftijdsgrens voor de verstrekking van alcohol. Een aantal van de doelstellingen wordt tevens ingezet om het minimaal resultaat voor de periode 2014-2018 te realiseren. Dit moet de volgende resultaten tot 2018 opleveren: in 2018 is de gemiddelde leeftijd waarop in aanraking wordt gekomen met alcohol gestegen; in 2018 is de ingezette daling (2011-2014) van het gebruik van alcohol onder jongeren minimaal evenredig doorgezet; in 2018 is de door jongeren beleefde goedkeuring of onverschilligheid van hun ouders ten aanzien van alcoholgebruik, gedaald; in 2018 is de naleving van de leeftijdsgrens voor de verstrekking van alcohol minimaal met 40% gestegen; 4
minimaal 50% van de jeugdgevoelige alcoholverstrekkers is aangesloten bij convenantafspraken. Om deze doelen en resultaten te bereiken, kunnen onder meer de volgende instrumenten worden ingezet: doorgaan met samenwerking binnen de gemeentelijke beleidsterreinen op het thema jeugd en alcohol; doorgaan met (integrale) samenwerking tussen gemeente, GGD, CJG en basis- en voortgezet onderwijs; doorgaan met een passend voorlichtingsaanbod voor jongeren in het basis- en voortgezet onderwijs over het thema alcohol; informeren jeugd, ouders en andere betrokkenen over het thema jeugd en alcohol ; deskundigheidsbevordering verkopers en verstrekkers van alcohol. 5
Handhaving Op 13 mei 2014 hebben B&W de Integrale handhavingsnota 2014-2017 vastgesteld. In deze nota is aangegeven welke doelen het college stelt bij de handhaving en welke activiteiten het daarvoor zal uitvoeren. De nota heeft niet alleen betrekking op de Wabo, maar ook op handhavingstaken op een aantal andere terreinen zoals de APV en DHW (hoofdstuk 5.1). Het handhavingsbeleid wordt zoveel mogelijk integraal opgepakt. Bij het opstellen van het handhavingsbeleid is gebruik gemaakt van de eisen die in de Wabo-regelgeving zijn aangegeven. Jaarlijks zal gewerkt worden met een handhavingsuitvoeringsprogramma waarin prioriteiten benoemd zijn. Handhaving van de DHW, en dan meer in het bijzonder handhaving van de leeftijdsgrenzen, kan op verschillende manieren gebeuren. Het merendeel wordt op dit moment nog op de conventionele manier aangepakt in de vorm van toezicht en handhaving aan de hand van verleende vergunningen (zgn. basiscontroles). Het betreft hier dus repressieve handhaving c.q. handhaving achteraf. Volgens de Integrale handhavingsnota moet er echter meer aandacht worden besteed aan preventieve handhaving c.q. handhaving vooraf, in de vorm van voorlichting, communicatie, pre-mediation, enz. Het betreft hier dus met name het preventieve deel van dit Preventie- en Handhavingsplan Alcohol, waarin niet alleen de afdeling MaZa en VHV, maar ook de afdeling Communicatie zeker een rol heeft. Vergunningverlening Enkele cijfers (peildatum 20 oktober 2014): DHW-vergunningen Op Goeree-Overflakkee zijn 123 DHW-inrichtingen c.q. commerciële horecabedrijven gevestigd. Het aantal para-commerciële instellingen bedraagt 31. Exploitatievergunningen In 2013 zijn 161 exploitatievergunningen afgegeven en van 1 januari 2014 tot de peildatum 12 stuks. APV-vergunningen (evenementen e.d.) In 2013 zijn 49 evenementenvergunningen met artikel 35 DHW-ontheffing afgegeven en van 1 januari 2014 tot de peildatum 47 stuks. De DHW, exploitatie- en APV-vergunningen worden verleend door de cluster Vergunningverlening van de afdeling VHV. In overleg met deze cluster zal bij de vergunningverlening in de toekomst nog meer aandacht worden besteed aan preventie en handhaving van alcoholgebruik. Niet alleen in de vorm van aanvullende voorschriften, maar tijdens vooroverleg zal ook de ondernemer of organisator worden gewezen op zijn verantwoordelijkheden. Toezicht en handhaving op alcoholgebruik is namelijk niet alleen een taak van de overheid, maar eerst en vooral óók van de ondernemer of organisator van een evenement! Toezicht en handhaving In het verleden werd het toezicht op de DHW uitgevoerd door de NVWA. Vanaf 2008 is dit toezicht middels een pilot van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) neergelegd bij de vier gemeenten op Goeree-Overflakkee c.q. het ISGO. Vanaf 1 januari 2013 ligt het toezicht bij de gemeente Goeree-Overflakkee. De pilot was bedoeld om ervaring op te doen met het toezicht op lokaal niveau. Daarnaast bood het de regio kans om een stevige impuls te geven aan het alcoholbeleid en het toezicht 6
en naleving van de DHW op een adequaat niveau te brengen en sloot het uitstekend aan bij andere initiatieven en projecten op het gebied van alcohol- en drugspreventie die al liepen op Goeree-Overflakkee (Geheim van Goeree, Middelharnis Superfris). Los van de Integrale handhavingsnota 2014-2017 en het Handhavingsprotocol Horeca Voorne-Putten en Goeree-Overflakkee, heeft de gemeente geen expliciete beleidsstukken opgesteld over handhaving van de DHW. Er zal daarom worden aangehaakt bij handhaving zoals deze ook op andere vlakken binnen de gemeenten plaatsvindt. Toezicht en handhaving zal nog steeds voor het overgrote deel worden uitgevoerd op basis van vergunningen, meldingen en klachten. Op dit moment beschikt de gemeente Goeree-Overflakkee slechts over één full-time Buitengewoon Opsporingsambtenaar (BOA) die bevoegd is om toezicht op de DHW uit te voeren. Op dit moment (najaar 2014) volgen de overige BOA s de vereiste DHW-opleiding, zodat we begin 2015 beschikken over vier bevoegde en bekwame DHW-BOA s. Overigens betekent dit niet dat vanaf 2015 alle BOA s full-time voor toezicht en handhaving van de DHW worden ingezet. Het zal daarom moeilijk worden om alle doelstellingen en ambities met deze relatief beperkte formatie te realiseren. In 2015 zal worden geprobeerd middels een convenant een samenwerking aan te gaan met omliggende gemeenten. De bedoeling is om een handhavingspool samen te stellen met toezichthouders uit alle deelnemende gemeenten. Op deze manier kunnen we tekorten bij elkaar aanvullen en kunnen we bij elkaar in de keuken kijken. Verder wordt hiermee de pakkans vergroot, omdat nu onbekende toezichthouders de controles uitvoeren. De DHW-toezichthouder heeft te maken met twee vormen van toezicht: basiscontroles en specifieke controles. 1. Onder basiscontroles vallen de controles op horeca-inrichtingen en evenementen en richt zich dus op DHW-regels voor de drankverstrekkende inrichtingen (horeca, para-commerciële horeca, slijterijen, supermarkten, cafetaria s) en evenementen waar alcoholhoudende drank wordt verstrekt. Daarbij gaat het vooral om de aanwezigheid en actualiteit van de vergunning of ontheffing en het voldoen aan de voorschriften. Deze controles vinden vaak overdag plaats en er is direct contact met de drankverstrekker, waardoor ook voorlichtings- en bewustwordingsinstrumenten zijn in te zetten. 2. Onder de specifieke controles valt de controle op de leeftijdsgrenzen. Deze controles richten zich op het controleren van verstrekking van alcoholhoudende drank aan een jongere onder de 18 jaar. Daarnaast worden door de gemeente jaarlijks drie à vier integrale (administratieve en technische) horecacontroles uitgevoerd in samenwerking met o.a. de politie, de brandweer, Belastingdienst, Douane, ENECO, DCMR, VWA, Sociale Dienst, enz. Eén van de pijlers van het beleid op Goeree-Overflakkee is het uitvoeren van toezicht op leeftijdsgrenzen. Dit is in drie terreinen te verdelen: a. leeftijdsgrenscontrole, gebruik ter plaatse (bv. café, restaurant); b. leeftijdsgrenscontrole, bij evenementen; c. leeftijdsgrenscontrole, gebruik elders dan ter plaatse (o.a. supermarkten en slijterijen); d. leeftijdsgrenscontrole, verenigingen (para-commercieel). De gemeente Goeree-Overflakkee ziet het thema alcohol als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle betrokken partijen. De wijze van handhaven hangt dan ook nauw samen met de manier waarop alcoholverstrekkers hun eigen verantwoordelijkheid nemen in de naleving van de wet- en regelgeving en hun bijdrage leveren aan preventieacties. Een samenwerking tussen alle betrokken partijen is essentieel voor een 7
goed functionerende horeca, een verantwoorde alcoholverstrekking en een leefbare en veilige openbare ruimte. Omdat toezicht en handhaving één van de instrumenten is om de gemeente leefbaar, gezond, veilig en duurzaam te houden, worden hiervoor geen aparte resultaten vastgesteld. Met dit instrument wil de gemeente een bijdrage leveren aan de volgende doelen: zorgen dat Goeree-Overflakkee een aantrekkelijke woongemeente blijft waarin inwoners veilig en gezond kunnen wonen, werken en recreëren; borgen middels integrale samenwerking dat de alcoholverstrekkers in de gemeente een positieve bijdrage leveren aan een prettig leefklimaat in de dorpen met een minimale belasting voor de leefomgeving; zorgen voor een verantwoorde alcoholverstrekking in de gemeente; zorgen voor de kwaliteit van de openbare ruimte. De naleving van de wet door alcoholverstrekkers kan o.a. worden vastgesteld aan de hand van een mysteryguestonderzoek. Hierbij worden jongeren ingezet, om de naleving van de leeftijdsgrenzen te toetsen. In 2011 is zo n onderzoek uitgevoerd en in oktober 2014 is dit onderzoek herhaald. Het percentage overtredingen tijdens het laatste onderzoek op 18 oktober 2014 bedroeg meer dan 60% (in 2011 zelfs nog meer). Goeree-Overflakkee doet het hiermee slechter dan het landelijk gemiddelde. Een bedroevend resultaat, dus actie is zondermeer geboden, niet alleen preventief maar vooral ook op het gebied van handhaving (repressief). Op het moment dat gehandhaafd wordt, moet ook daadwerkelijk worden doorgepakt; de boetes en verbeurde dwangsommen moeten worden geïnd en als uiterste middel- moet de inrichting zelfs worden gesloten. Tijdens de pilot DHW is reeds gebleken dat meer repressief optreden bevorderend werkt ten aanzien van de naleving van de wet- en regelgeving. Aan de hand van de resultaten van de mysteryguestonderzoeken zullen vanaf 2015 gerichte handhavingsacties worden uitgevoerd. Voor de periode 2015-2018 zal extra handhavingscapaciteit (toezicht en handhaving) worden ingezet bij: supermarkten en slijterijen; para-commerciële instellingen (sportkantines e.d.); schuurfeesten en evenementen (o.a. artikel 35 DHW); zuipketen (hiervoor zal nog beleid moeten worden vastgesteld); controle leeftijdsgrenzen; jeugddisco de VIC. De concrete handhavingsacties worden ieder jaar opgenomen in het Handhavingsuitvoeringsprogramma van de afdeling VHV. Sanctiestrategie Zoals eerder in dit plan reeds is verwoord, vindt handhaving van de DHW en andere horecagerelateerde wet- en regelgeving (o.a. APV en Wet op de Kansspelen) op dit moment plaats overeenkomstig het Handhavingsprotocol Horeca Voorne-Putten en Goeree- Overflakkee. De toezichts- en sanctiestrategie van de gemeente Goeree-Overflakkee is opgenomen in de Integrale handhavingsnota 2014-2017. 8
Bijlagen Horecabeleid Goeree-Overflakkee 2013 (d.d. 24 september 2013 vastgesteld door de burgemeester) Beleidsnota Verslavingspreventiebeleid 2014-2018 (d.d. 4 september 2014 vastgesteld door de gemeenteraad) Handhavingsprotocol Horeca Voorne-Putten en Goeree-Overflakkee (d.d. 12 maart 2013 vastgesteld door B&W) Mystery Guest Onderzoek (uitgevoerd in april/mei 2011) Mystery Guest Onderzoek (uitgevoerd op 18 oktober 2014) 9