Stichting Jatrie Jaarverslag 2014 Inhoudsopgave Inleiding blz. 1 Bestuurssamenstelling blz. 2 Vrijwilligers blz. 2 Stagiaires blz. 2 Fondsen en ondersteuning blz. 3 Droge of natte variant blz. 3 Varend monument blz. 4 Conserveringswerkzaamheden blz. 4 Restauratiewerkzaamheden blz. 5 Exploitatie blz. 12 Gebiedsontwikkeling blz. 12 Stichting 250-400 blz. 12 Financieel verslag -exploitatie blz. 13 Financieel verslag balans blz. 13 en 14 Inleiding www.streekhistorischcentrum.nl/jatrie Het bestuur van de stichting Jatrie biedt u haar derde jaarverslag aan. Dit verslag beschrijft de belangrijkste gebeurtenissen van het kalenderjaar 2014. Foto impressie van het transport van de Jatrie over de weg en over water naar de werf van Droogdok Groningen (okt. 2014). 1
Bestuurssamenstelling De samenstelling van het bestuur per 31-12-2014 is de volgende: Voorzitter Jaap Duit Secretaris Helen Kaemink Penningmeester Wijte ten Cate Lid Gerard Bruining Lid Harm de Graaf Lid Jaap Huberts Lid Jan Overduin Dhr. Wijte ten Cate nam in 2014 de functie van penningmeester over van Dhr. J. Nieboer. Dhr. H. de Graaf trad in 2014 toe als lid van het bestuur. Vrijwilligers Bij de uitvoering van de conservering- en restauratiewerkzaamheden zijn, naast de bestuursleden Gerard Bruining, Jaap Duit en Jaap Huberts, een aantal vaste vrijwilligers betrokken: Willem Scheve (motorrevisie), Jacob Schoonhoven (hout, metaal en motorrevisie) en Koos Woudberg (hout, metaal en motorrevisie). Stagiaires Vanaf september lopen, Jacob Bos, Lars Eilert, Mike van Goor en Patrick Jongeling, vier leerlingen van Stagiaires aan de slag tijdens de vervanging van het onderwaterschip (foto links) en reparatie van het bovendek (foto rechts). het Noorderpoort, studierichting werktuigbouwkunde, via Droogdok Groningen, stage bij het restauratieproject. 2
Fondsen en ondersteuning In 2012 stelt het bestuur vast dat voor de conservering, restauratie en inrichting van het schip veel middelen nodig zijn. Medio 2011 is besloten tot de droge variant oftewel plaatsing van het schip op een te bouwen replica van een dwarshelling achter het Streekhistorisch Centrum. In 2013 wordt in het bestuur de discussie heropend over de zgn. droge of natte variant mede vanwege het besluit van het Prins Bernard Cultuur Fonds (PBCF) voor een bijdrage in de restauratie onder voorwaarde dat het schip de status van Varend Monument zou kunnen verwerven. Ook van de NAM is een bijdrage te verwachten indien aan de restauratie een scholingsproject gekoppeld kan worden. Deze twee toezeggingen zijn echter onvoldoende om het besluit te kunnen nemen om het schip in de toekomst weer vaarklaar te hebben. In 2014 wordt een groot aantal bedrijven en fondsen benaderd. Dit zijn BSP Fonds, Stichting Albino, Stichting Jonkheer Rhijnvis Feith, Gemeente Groningen, Provincie Groningen, Fonds ten behoeve van de Landbouw in de provincie Groningen, Hoving Holland B.V., Variass Group B.V., De Haan Special Equipment B.V., SealteQ Group B.V., Mensinga Handelsonderneming, Vroon B.V., Seatrade Groningen, Post & Co, Stichting Admiraal Van Kinsbergenfonds, Groot Ship Design B.V., Van Nievelt, Goudriaan & Co Scheepvaartmaatschappij B.V., Koninklijke Wagenborg B.V., Loyal Insurance Brokers B.V., Marine Insurance International B.V., Pot Scheepvaart B.V., Anker Verzekert B.V., Anthony Veder Group B.V., Carisbrooke Shipping Holland B.V. en Damen Shipyards Gorinchem B.V. Deze vijfentwintig acties zijn niet zonder resultaat gebleven. De volgende toezeggingen zijn ontvangen: Stichting Rhijnvis Feith 1.500, - Twee bedrijven uit Stadskanaal, niet nader te noemen, in totaal 3.000, - BSP Fonds 7.500, - Provincie Groningen 20.000, - Samen met de in 2013 ontvangen toezeggingen van het PBCF en de NAM heeft het bestuur medio september voldoende middelen beschikbaar om tot de natte variant te kunnen besluiten. Daarnaast wil het bestuur haar erkentelijkheid uitspreken in de richting van Boiten Techniek, MCS, Kroon B.V., NNVG (Noord Nederlandse Verfgroothandel) en Bruining BV: lokale bedrijven die gereedschappen en materialen tegen gereduceerde prijzen of soms gratis beschikbaar hebben gesteld. Ook zijn we de Schutte Metaal BV erkentelijk voor het beschikbaar stellen van hun terrein voor het tijdelijk stallen van het schip, de Romneyloods voor opslag en werkplaats en een directiekeet welke diende als kantine en materiaalopslag. Tot slot een woord van dank aan Nico Ravensbergen van J.C.Krans BV. voor zijn contacten met het regionale bedrijfsleven. Droge of natte variant In het jaarverslag van 2013 hebben we gemeld dat mede naar aanleiding van de beschikking van het Prins Bernard Cultuurfonds van 20.000, - en eenzelfde toezegging van de NAM de zgn. natte variant wordt heroverwogen. Deze heroverweging is mede ingegeven door het feit dat indien het schip een 3
vaste ligplaats op de wal nabij het SHC zal moeten krijgen, de inrichting van het terrein en de eenmalige verplaatsing van het schip een forse eenmalige investering vereist, naar schatting 40.000, - Voor de zgn. natte variant moet het schip duurzaam waterdicht gemaakt worden. Een expertisebureau had de dikte van de scheepshuid al gedetailleerd in kaart gebracht. Uit dit rapport bleek dat de gehele vervanging van de scheepshuid vanaf de waterlijn de meest optimale oplossing zou zijn. Vanuit investeringsoogpunt was het dubbelen van de gehele scheepshuid of delen ervan ook te overwegen, maar verre van ideaal. Begin 2014 beschikken we over te weinig middelen om definitief te kiezen voor de natte variant. Een nieuwe ronde fondsenwerving wordt gestart (zie hoofdstuk Fondsen en Ondersteuning). Begin september, toevallig tijdens een bestuursvergadering, ontvangen we het bericht dat de provincie Groningen een bedrag van 20.000, - beschikbaar stelt. Het bestuur besluit om Droogdok Groningen (dochter van Scheepswerf Talsma BV) de opdracht voor het vervangen van het onderwaterschip te geven. Deze werkzaamheden worden uitgevoerd in de vorm van een leerwerkproject met inschakeling van leerlingen van het Noorderpoort te Stadskanaal. Varend Monument In het voorjaar van 2014 dient het bestuur bij het FONV (Stichting Federatie Oudnederlandse Vaartuigen) een verzoek in om het schip de status van Varend Monument te verlenen. Twee afgevaardigden van de Register Commissie, de heren Rob Klaassen en Han Visser, nemen kennis van het restauratieplan en keuren het schip. Medio september ontvangen we het bericht dat er een positief advies wordt afgegeven aan deze commissie om het schip voor een periode van vijf jaar de zgn. B-status als Varend Monument te verlenen en op te nemen in het NRVM (Nationaal Register Varende Monumenten). Indien het restauratieplan binnen deze termijn wordt uitgevoerd zal de Jatrie de A-status krijgen, de hoogste status. Dit feit heeft tot gevolg dat de aan de voorwaarde van het PCBF wordt voldaan waarmee de financiele toezegging hard wordt. Dat besluit voor de natte variant mede op grond van dit feit genomen is, spreekt voor zich. Conserveringswerkzaamheden Na de winterstop zijn de laatste conserveringswerkzaamheden aangepakt. De gangboorden, de den, de bolders, de achtersteven en de onderbouw van de stuurhut zijn ontroest en van een aantal verflagen voorzien. 4
Restauratiewerkzaamheden Ankerlier In 2013 is het ankerlier met het oog op haar restauratie verwijderd van het voordek en kreeg het een tijdelijk onderkomen in de loods op het terrein van Schutte Metaal te Stadskanaal. Het afgelopen jaar is het ankerlier gedemonteerd, schoongemaakt, zijn de onderdelen weer gangbaar gemaakt, is de kap gerestaureerd en tot slot voorzien van een nieuwe verflaag. Deze werkzaamheden zijn grotendeels uitgevoerd door stagiaires van het Noorderpoort. In oktober is het ankerlier met behulp van een mobiele kraan van Schutte Metaal BV teruggeplaatst op het voordek. 5
Foto impressie van de gerestaureerde ankerlier en de terugplaatsing op het voordek (september 2014). Buikdenning In april 2014 sloot het sociaal cultureel centrum De Kameleon in Musselkanaal definitief haar deuren. Het bijna veertig jaar oude gebouw zou, i.v.m. de reconstructie van het Willem Diemerplein, direct worden gesloopt. Toen in 2012 de nieuwbouwplannen voor nieuwe huisvesting bekend werden, heeft het bestuur van onze stichting contact opgenomen met de eigenaresse van het pand. De in het pand aanwezige sportvloer zou een tweede leven kunnen krijgen als buikdenning, de vlakke vloer in het ruim van het schip. De toezegging werd schriftelijk bevestigd door de directeur van de stichting Welstad. In februari 2014 werden de plannen voor de reconstructie van het Willem Diemerplein bekend gemaakt inclusief de sloop van De kameleon. Begin april werd met assistentie van enkele leerlingen van het Noorderpoort te Stadskanaal in korte tijd de vloer gedemonteerd en tijdelijk opgeslagen bij één van de bestuursleden. De volgende stap was het nauwkeurig inmeten van de spantenvloer van het schip. De buikdenning zal namelijk bestaan uit uitneembare elementen welke los op de spanten komen te liggen. In totaal kwam uit de Kameleon ruim 110 m² beschikbaar, voldoende voor het ruim en wellicht ook het stuurhuis. Onderwaterschip Begin september beschikten we over voldoende middelen om te kunnen besluiten tot de zgn. natte variant, het restaureren of het vervangen van het onderwaterschip. Twee bedrijven hadden medio 2013 al een offerte uitgebracht van de investeringen voor het zgn. dubbelen of het alternatief, het zgn. inzetten. Enerzijds vanwege het beschikbaar hebben van voldoende middelen en anderzijds vanuit oogpunt van duurzaamheid, is gekozen voor het inzetten. Droogdok Groningen, onderdeel van Scheepswerf Talsma, krijgt de opdracht mede vanwege het feit dat het een erkend leerwerkbedrijf is. Bij deze grote klus worden leerlingen, een subsidievoorwaarde van zowel de NAM als de provincie Groningen, ingeschakeld. Om technische redenen kan de klus niet geklaard worden op het terrein 6
van Schutte Metaal. Het schip moet in dok. Noorderpoort Stadskanaal levert vier leerlingen werktuigbouw die vanaf september aan de slag gaan. Het is voor hun de afsluitende stage in het vierde leerjaar. Medio september wordt gestart met de voorbereidingen voor het transport van het schip over water naar Groningen. De onderkant van het schip en met name de kimmen zijn op meerdere plekken doorgeroest en moet provisorisch worden gedicht. Daar waar lassen niet toereikend is worden de gaten met dakleer en bitumen gedicht. Begin oktober zijn de voorbereidingen klaar. Transportbedrijf Mammoet wordt ingehuurd om het schip op 10 oktober op een dieplader vanaf het terrein bij Schutte Metaal terug te rijden naar de Oosterkade: dezelfde plek waar het schip in 2009 uit het water is gehesen. Het is een precisiewerkje om het schip door de poort van het bedrijfsterrein te manoeuvreren. Met een 100 tons mobiele kraan wordt de Jatrie weer in het Stadskanaal gelegd. Tijdens het terugplaatsen bleek dat het provisorisch dichten van het onderwaterschip niet volledig gelukt was. In allerijl werd een tweede pomp ingehuurd om het schip drijvende te houden. De fam. Vos wonende aan de Oosterkade was zeer bereidwillig met het beschikbaar stellen van stroom, waarvoor nog onze dank. Foto impressie van het transport en het passeren van de poort van het bedrijfsterrein van Schutte Metaal te Stadskanaal 7
Roer Gelijktijdig met de restauratie van de gland is het roer en het stuurwerk schoongemaakt, weer gangbaar gemaakt en onderdelen zijn duurzaam geconserveerd. Roer en schroeafastunnel voor restauratie Roer na restauratie Schroefas De schroefaskoker, ook wel genoemd de gland, zat verstopt met oude vetten die de schroefas belemmerden in een soepele draaiing. Door nieuw vet, onder veel druk, in de koker te persen is het gelukt om het oude vet te verwijderen. Het beoogde resultaat werd behaald. De schroefas draait nu weer soepel door de koker. Tijdens de restauratie van het onderwaterschip (zie blz. ) bij Droogdok Groningen is de sterk door corrosie aangetaste schroefastunnel vervangen door een nieuwe. 8
Schroef en schroefaskoker voor en na restauratie (juni 2014). Stuurhuis Middels de al eerder door de stichting JobExplosion beschikbaar gestelde middelen zijn t.b.v. de bouw van een replica van de stuurhut materialen ingekocht. Oud leerling Jens Wind van het Noorderpoort had al in de zomer van 2012 als afstudeerproject in totaal achttien werktekeningen gemaakt voor de nieuwe stuurhut. De oude stuurhut was in onderdelen uitneembaar om reden dat het schip ook lage viaducten en vaste bruggen moest kunnen passeren. De bouw van de nieuwe stuurhut is ten eerste om die reden technisch ingewikkeld en ten tweede ook vanwege het feit dat het staat op een schuin oplopend achterdek. In 2014 zijn enkele leerlingen onder begeleiding van docent Harry van Greven van het Noorderpoort verder gegaan met de productie van verschillende onderdelen van de stuurhut met als resultaat dat nu elf van de achttien onderdelen klaar zijn. De planning om de stuurhut in 2014 te produceren en te plaatsen is, als gevolg van de verhuizing van het Noorderpoort naar een nieuw schoolgebouw en het feit dat het produceren van de verschillende onderdelen een zeer intensieve begeleiding van de docent vereisen, niet gehaald. Met de gereed zijnde onderdelen is een eerste proefopstelling gemaakt. Foto impressie van de proefplaatsing van de verticale onderdelen van de nieuwe stuurhut 9
Transport naar Groningen Op donderdag 16 oktober vroeg in de ochtend wordt de Jatrie gekoppeld aan de sleep-duwboot Anna 4 van Sleepdienst Bokschoten uit Hooghalen. Het schip maakt na ruim 35 jaar weer een reis door de Veenkoloniale kanalen. De brug- en sluismedewerkers van de Wedeka werken met groot enthousiasme mee. De Buinersluis wordt zonder problemen gepasseerd. Spannend is het even bij de Drouwenermondsebrug. Enkele jaren geleden is aan de zijkant van deze brug een apart fietspad gemonteerd ten koste van de doorvaartbreedte. De ruim 5.60 is voldoende om de Jatrie met haar 5.31 door te laten. Zonder verdere problemen en omstreeks het middaguur is Bareveld in zicht. Bij de spoorbrug wordt gestopt om de exacte doorvaarthoogte te meten. De provisorische opbouw op de plek van de stuurhut is laag genoeg om deze brug te passeren. Echter uit de meting kan vastgesteld worden dat de toekomstige nieuwe stuurhut in principe demontabel of uitklapbaar moet zijn om deze spoorbrug te kunnen passeren. s Middags gaat de tocht naar Groningen verder via het Boven Oosterdiep naar Veendam. Onderweg worden ruim dertig gepasseerd en drie sluizen. Om vier uur wordt afgemeerd in de Molenstreek. De volgende dag, in dichte mist, gaat de tocht, aanzienlijk sneller dan de eerste dag, verder via het A.G.Wildervankkanaal en het Winschoterdiep. Rondom het middaguur wordt afgemeerd bij Droogdok Groningen, aan de Finse Golf. Nieuw onderwaterschip Een week na aankomst gaat de Jatrie in dok. Het schip wordt allereerst gestabiliseerd opdat de spantenconstructie niet kan bewegen. Vervolgens wordt het onderwaterschip in delen losgemaakt door met snijbranders de klinken door te branden. Dit arbeidsintensieve werk wordt in een paar werkdagen uitgevoerd. 10
Foto impressie van het schoonborstelen van de spanten door de stagiaires. Na het verwijderen van het oude onderwatervlak worden de spanten, met het oog op een goede hechting en ter voorkoming van corrosie van de nieuw aan te brengen 6 mm dikke scheepshuid, handmatig schoongeborsteld. Alle spanten verkeren in een uitstekende conditie hetgeen betekent dat geen van de ruim zestig spanten vervangen hoeft te worden. De oude Davids blijkt zijn spantenvloer altijd goed in het vet en de olie te hebben gezet. Vervolgens wordt de nieuwe scheepshuid in delen aan de spanten vast gelast. De naden worden daarna afgelast. Foto impressie van het plaatsen en aflassen van het nieuwe onderwaterschip. Op de kop en de kont van het schip zaten nog oude dubbelingen. Nadat deze waren verwijderd bleek de onderliggende oude scheepshuid ook in slechte staat. Leo Breedveld, specialist op dat gebied, heeft vervolgens aanvullende metingen gedaan. In overleg met Mark Smidt van Droogdok Groningen is besloten om de kop en de kont van het schip alsnog te dubbelen. 11
Foto impressie van het dubbelen van de kop: een precisiewerkje. Na het inzetten en het dubbelen van de kop en de kont, is het gehele onderwaterschip voorzien van vijf lagen coating en is de binnenkant met conserverende olie behandeld. Exploitatie De restauratie en inrichting is gericht op een duurzaam behoud van het schip. In het beleidsplan is vastgesteld welke toekomstige functies het schip kan krijgen: een museale in combinatie met een cultureel-maatschappelijke functie. Daarvoor dient het schip in de toekomst geëxploiteerd te worden. Het Streekhistorisch Centrum (SHC) is eigenaresse van het schip. In overleg met het bestuur van het SHC is besloten om de stichting Jatrie naast de restauratiefunctie ook de (toekomstige) exploitatiefunctie te geven. Op basis van extern advies wordt besloten tot het aanvragen van een BTW belaste exploitatiefunctie. In het voorjaar van 2014 heeft de belastingdienst hiervoor toestemming verleend. Gebiedsontwikkeling Het afgelopen jaar is de stichting Rondom de Watertoren aan de slag gegaan met het uitwerken van de in 2012 vastgestelde Gebiedsvisie in een gebiedsplan. Middels een bijdrage van 10.000, - vanuit het Leaderfonds oost Groningen en een gezamenlijke bijdrage van 5.000, - wordt een externe deskundige ingehuurd. Het besluit van de stichting Jatrie om definitief te kiezen voor de zgn. natte variant heeft tot gevolg dat de visie van 2012 op één onderdeel gewijzigd wordt en dat betreft de ligplaats van de Jatrie. In het Gebiedsplan krijgt de Jatrie een ligplaats in de bocht bij de 1 e afdraai. Een deel van de bestaande oever moet daarvoor wel aangepast worden. In het najaar wordt de eerste uitwerking van het plan gepresenteerd aan twee leden van het College van B&W. De afspraak wordt gemaakt dat het College voor het eind van het jaar zal aangeven of ze in hoofdlijnen akkoord is met dit plan en op welke wijze de gemeente Stadskanaal kan participeren in de verdere invulling van het plan en de realisatie ervan. 12
Stichting 250-400 Twee leden van het bestuur vertegenwoordigen de stichting Jatrie in de activiteiten van de stichting 250-400. Deze stichting zal in 2015 de viering van twee historische regionale gebeurtenissen organiseren. Ten eerste het feit dat in 1615 landmeter Johan Sems samen met Jan de la Haye in het hoogveen de grens tussen Westerwolde (Groningen) en Drenthe vaststelde. Ten tweede het feit dat het stadsbestuur van Groningen in 1765 opdracht gaf tot het graven van een kanaal tussen Bareveld en Ter-Apel, het zgn. Stads-Musselkanaal. Indien in het voorjaar van 2015 zal blijken dat de Jatrie op eigen kracht weer kan varen, de buikdenning en de stuurhut zijn geplaatst, de sanitaire voorziening en een nieuwe trap zijn ingebouwd en het bovendek zijn geverfd dan kan het schip in het herdenkingsjaar wellicht een bijdrage leveren aan het presenteren van de geschiedenis van de Veenkoloniale scheepvaart en scheepsbouw. Financieel verslag 2014 Resultatenrekening Lasten Baten Lasten Baten 2014 2014 2014 2014 2013 2013 2013 2013 Algemene kosten Drukwerk 140 247 Contributies 92 42 Huishoudelijk : catering 16 45 Public relations 491 97 Porti 120 208 Diversen 28 totaal 887 639 Rente baten en lasten Rente baten 491 Bankkosten 113 112 totaal 113 491 112 Diverse baten en lasten Baten 1788 76 Lasten 61 totaal 61 1788 76 Totaal 1061 2279 751 76 13
Saldo baten lasten 1218 675 Balans per 31-12-2014 ACTIVA Balans Balans Materiele vaste activa 31-12-2014 31-12-2013 -Inventaris 2.161 2.161 -Restauratie Jatrie 75.752 16.424 -Gebruikte bijdragen -75.752-16.424 0 0 Voorraden -Goederen 108 108 Vorderingen -Belastingen 11.755 -Bijdragen 20.000 31.755 Liquide middelen -Rekening courant 2.860 4.794 -Spaarrekening 9.324 29.000 12.184 33.794 Totaal activa 46.208 36.063 PASSIVA Vermogen -Eigen vermogen - 2.346-2.346 -Resultaat 1.218 14
-1.128-2.346 Kortlopende schulden -Ontvangen donaties/bijdragen 104.333 54.833 - Gebruikte bijdragen - 75.752-16.424 28.581 38.409 Crediteuren 18.755 Totaal passiva 46.208 36.063 15