Brabantse Bestuursscan Gemeente Grave Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 28 augustus 2012
Inleiding Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project Krachtig Bestuur in Brabant gebruik- gemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in met de Vereniging Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan. van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente. Interactie met Gezonde financiële positie Samenwerking Samenwerking 3 O s sverbanden Decentralisatieopgaven Werken naar vermogen Uitvoering: Opdrachtgevers: De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via zelfanalyse met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen. 2 Gemeente Grave Gemeente Grave 3
Karakterschets Vestingstad Grave heeft een sterke relatie met het buitengebied door de aanwezigheid van voormalige vestingwerken en waterverdedigingswerken. Het tekent de relatie van de gemeente met het achterland: lokale festivals hebben een bovenregionale aantrekkingskracht, steden als Nijmegen en Den Bosch zijn met auto en openbaar vervoer uitstekend te bereizen. Grave is wonen en werken in een historische omgeving. 164 rijksmonumenten, waaronder verschillende kloostercomplexen, vestigen de aandacht van toeristen op de mix van oude en nieuwe architectuur. De kerkdorpen Escharen, Velp en Gassel bieden behalve het traditionele dorpsleven ook wonen te midden van de rustige natuur. Kleinschalige bedrijvigheid is binnen de gemeente Grave vooral gesitueerd rondom bedrijvenpark De Bons. De focus ligt daarnaast op de zorg en de publieke dienstverlening. Het Brabants Historisch Informatie Centrum, woningcorporatie Maasland, Visio en zorgcomplex Maaszicht zijn hier slechts enkele voorbeelden van. Ook de agrarische sector is goed vertegenwoordigd in de gemeente Grave. In de binnenstad voert detailhandel de boventoon, bijzondere speciaalzaken en een gevarieerde weekmarkt trekken mensen van heinde en verre. Maar ook diverse galerieën, de beeldentuin bij de monumentale Sint-Elisabethkerk, musea en een uitgebreid horeca-aanbod vestigen de aandacht graag op zich. Gemeenteraad CDA LPG VVD Verenigd Progressief Keerpunt 2010 TROTS 3 zetels 3 zetels 3 zetels 3 zetels 2 zetels 1 zetel College van burgemeester en wethouders S. (Sjoukje) Haasjes - van den Berg waarnemend burgemeester Drs. G.A.J. (Gerard) Adams H.A.W.M. (Eric) Daandels Drs. R. (Rob) Bransz gemeentesecretaris a.i. Organisatiemodel In 2010 is het organisatieontwikkeltraject samen anders samen beter gestart om de toekomstbestendigheid van de gemeente te versterken. Het traject dat is opgebouwd uit verschillende sporen heeft tot op heden niet opgeleverd wat ervan verwacht wordt. Met het aantreden van een nieuwe gemeentesecretaris a.i. (februari 2012) moet de organisatieontwikkeling een nieuwe impuls krijgen. 4 Gemeente Grave Gemeente Grave 5
Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie De begroting 2012 is structureel sluitend, maar bevat een aantal stelposten die nog invulling behoeven. Het meerjarenperspectief laat de volgende structurele saldi zien: in 2013 111.000,- positief; in 2014 141.000,- positief en in 2015 62.000,- negatief. De grondexploitatie vormt het grootste risico binnen de gemeente Grave. De voorzieningen voor verliesgevende projecten zijn op peil. Omdat de gemeente de risico s niet gekwantificeerd heeft, kan niet bepaald worden of het weerstandsvermogen voldoende is. De gemeente beschikt echter wel over een totale algemene reserve die primo 2012 15,1 mln. bedraagt. Gezien de omvang van deze reserve mag worden verwacht dat het weerstandsvermogen voldoende is. De gemeente heeft geen actief grondbeleid meer omdat de financiële positie van de gemeente dit niet meer toelaat. De reserve weerstandsvermogen grondexploitatie heeft primo 2012 een saldo van 454.000,- en zit hiermee op het minimumniveau. De gemeente wil in toenemende mate externe partners (burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties) betrekken bij het realiseren van maatschappelijke opgaven en ambities. Zelf staat men een ontwikkeling voor naar meer regie voeren. Met Grave, onderscheidend en eigen, is in 2008 een begin gemaakt met het ontwerp en de ontwikkeling van een toekomstvisie. Beelden over de toekomst van de gemeente zijn via de website van de gemeente, onder Op weg naar 2020, raadpleegbaar, toekomstbeelden die in interactie met de eigen inwoners zijn opgesteld. De toekomstvisie is op 13 maart 2012 door de Raad vastgesteld. Eind 2011 is het integraal Dorpsontwikkelingsprogramma (idop) voor de kern Grave vastgesteld, met concrete projecten en acties. Voor de drie andere kernen is het traject om te komen tot een idop oktober 2011 gestart. Ook voor de idop s geldt dat ze in nauwe met de inwoners worden opgesteld. 6 Gemeente Grave Gemeente Grave 7
Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Op de provinciale lijst van meest MKB-vriendelijke gemeenten staat de gemeente Grave op plaats 66, net als de vorige keer voorlaatste. De Kamer van Koophandel Brabant heeft in december 2010 onderzoek gedaan naar de klantgerichtheid en klantvriendelijkheid van gemeenten. De gemeente Grave scoort aan de onderkant van het gemiddelde. Daarbij hebben zowel vorm als bereikbaarheid duidelijk aandacht nodig. Binnen de gemeente zijn alle afspraken omtrent post- en e-mailverzending nagekomen. Dat is een sterk punt. Er is op vier van de vijf e-mails gereageerd, maar dat is alleen qua vorm goed gebeurd. De inhoud scoort zwaar onvoldoende en is een punt van aandacht. In (2006 en) 2009 heeft de gemeente deelgenomen aan de landelijke benchmark waarstaatjegemeente.nl. Opvallend is dat in 2009 bij de burger als klant meer dan gemiddeld wordt gescoord en bij de burger als partner blijft de score wat achter bij het gemiddelde. De sbereidheid van de gemeente is groot. Het Graafs Manifest is een kaderstellend document dat richting geef aan de strategische tussen de vijf gemeenten in het Land van Cuijk. Het voornemen is om samen met de gemeenten Cuijk en Mill c.a. per 1 januari 2014 één ambtelijke organisatie voor de drie gemeenten te realiseren. Daarbuiten wordt samengewerkt in Brabant Noordoost en de Noordelijke Maasvallei (de acht gemeenten in het gebied plus de industriële kringen, de Kamers van Koophandel, het vervolg, de zorg en het wonen). 8 Gemeente Grave Gemeente Grave 9
Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden De bundeling van krachten binnen de Noordelijke Maasvallei dient vele belangen, zoals die ook op het gebied van bouwen en wonen, recreatie en toerisme en van bedrijvigheid. In het grensoverstijgend perspectief Noordelijke Maasvallei hebben burgers en bestuurders samen ontdekt wat het Land van Cuijk en Noord-Limburg nu is en wat de streek in 2025 wil zijn (www.beeldenstorm2025. nl). De vijf gemeenten in het Land van Cuijk willen naar een toekomstbestendige woningmarkt, waarin de woningbouwprogramma s van de vijf gemeenten complementair aan elkaar zijn. Eind december 2011 heeft de provinciale bestuurlijke regiegroep, op aandringen van staatssecretaris Atsma, besloten om de 20 gemeenten in Brabant Noord te adviseren toch voor het landelijk basistakenpakket te kiezen en dat over te dragen aan onder andere de RUD Brabant Noord; de gemeentelijke besluitvorming moet daarover nog plaatsvinden. Een werkdocument om de implementatie van de Wet werken naar vermogen per 1 januari 2013 in te laten gaan, is gereed. Als uitgangspunt voor regionale wordt uitgegaan van de regio Brabant Noordoost-Oost. De regionale richtlijnen en de afstemmingsvorm is in het plan uiteengezet. Het is nog niet duidelijk welke rol een individuele gemeente speelt. Wel is de gemeenteraad reeds geïnformeerd en zal voor de zomer een beleidskader (regionaal) ter vaststelling worden aangeboden. Op 8 december 2011 is in het portefeuillehoudersoverleg Maatschappelijke Opvang (po MO) besloten dat de transitie AWBZ waar mogelijk regionaal wordt opgepakt. Het po MO wordt bij deze gebruikt als regionaal bestuurlijk gremium. Dit overleg vindt in verband met de tijdsdruk van de transitie AWBZ in ieder geval viermaal in 2012 plaats. De gemeente Oss is voor wat betreft de transitie regionaal kartrekker. De gemeenten Boxmeer, Veghel en Oss maken deel uit van het aanjaagteam, zodat elke subregio hierin is vertegenwoordigd. De gemeenten in het Land van Cuijk hebben eind 2011 een gezamenlijk Beleidsplan Wmo 2012-2015 opgesteld. In aanloop naar een totale transitie van de jeugdzorg, werkt Grave mee aan de regionale transitieagenda van Brabant Noordoost. Het doel is om in 2012 een visie te ontwikkelen en in 2013 de implementatie te starten. Grave heeft geen kartrekkers- of aanjagerrol voor de subregio Land van Cuijk, wel levert ze ambtelijke capaciteit. 10 Gemeente Grave Gemeente Grave 11
Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden : Rekenkamercommissie (met Cuijk en Sint Anthonis), Onafhankelijke bezwaarschriftencommissie (met Mill c.a.) Regionale ambulancevoorziening, Veiligheidsregio Brabant Noord, Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf, Samenwerkingsverband kleinschalig collectief vervoer, stuurgroep gebiedsgerichte aanpak, Euregio Rijn-Waal, regionaal Bureau Leerplicht, Openbaar Onderwijs Invitare, BHIC, Regio VVV Meijerij en Noord-Oost Brabant, Intergemeentelijke sociale dienst CGM, Regionaal Milieubedrijf, GGD Hart voor Brabant, Welstandszorg Noord-Brabant, Reconstructiecommissie Peel en Maas, Woningbouwcorporatie Mooiland Maasland, Belastingen CGM, gezamenlijke personeelsdienst CGM, regionaal inkoopplatform, Integrale bedrijven Noord Oost Brabant (IBN). De raden van de gemeenten Cuijk, Grave en Mill c.a. hebben eind 2011 ingestemd met het voornemen om te komen tot een ambtelijke organisatie voor de drie gemeenten. Behoud van de eigen zelfstandigheid en identiteit zijn belangrijke uitgangspunten. De moet een betere dienstverlening aan de inwoners in het gebied opleveren, de kwetsbaarheden in de huidige organisaties verminderen en meer kostenefficiënt werken mogelijk maken. Op basis van een uitvoeringsplan zal de nieuwe organisatie, voortvloeiend uit de ambtelijke fusie, uiterlijk 1 januari 2014 gereed zijn. 12 Gemeente Grave Gemeente Grave 13
Verslag SWOT-gesprek gemeente Grave 2 en 24 april 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie uit de raad van de gemeente Grave. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. Visie op ; sbereidheid, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners. 14 Gemeente Grave Gemeente Grave 15
Interactie met Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Gezonde financiële positie sverbanden Sterk Het gemeentebestuur is zich bewust van zwaktes en bedreigingen, hetgeen het mogelijk maakt om bewuste stappen te zetten om de afhankelijkheid hiervan te beperken. Nauwe verbondenheid met het Rijk van Nijmegen. Met name op het gebied van en zorg. Er heerst een hoge mate van sbereidheid met de gemeenten uit het Land van Cuijk en de Noordelijke Maasvallei. Vertrouwen in de gemeenschappelijke organisatie van Mill, Grave en Cuijk. En de overtuiging dat de tussenstap (van 3 en 2, met Boxmeer en Sint Anthonis) nodig is om uiteindelijk te komen tot een backoffice van vijf gemeenten. De regio kent groei. Grave profiteert van een concentratie van zorginstellingen (inclusief penitentiaire instelling). Attractiviteit van de vestingstad in een aantrekkelijke regio is stimulans voor toerisme en recreatie College en gemeentesecretaris zijn extern en eendrachtig bezig zaken weer in goede banen te krijgen. Zwak De financiële situatie is zorgwekkend. De reserves van 15 miljoen zijn grotendeels belegd en daarmee teruggelopen naar 2 miljoen. Het weerstandsvermogen is hooguit 3 miljoen. Hierdoor is er amper ruimte voor investeringen en/of nieuw beleid. De raad en het college staan voor de noodzaak een fundamentele ombuigingsslag te realiseren, maar de discussie daarover moet nog worden gevoerd. De organisatie is nog niet op orde. Er is een hoog gehalte van informaliteit binnen de organisatie en planning en controle is niet ingeburgerd. Op cruciale plaatsen zitten externen. Het financiële management verdient versterking. Er komen nog steeds onverwachte mee- en tegenvallers naar voren en het college heeft nog niet het gevoel volledig in control te zijn. Grote projecten zoals de scheepswerf en Wisseveld kunnen door de organisatie niet bestuurd worden, met grote risico s van dien. Kansen De innovatieve tussen Cuijk, Mill en Grave kan, naast de BEL-combinatie, een goed voorbeeld vormen voor het verhogen van de bestuurskracht. Regionale in het Land van Cuijk zet het gebied nog beter op de kaart met spin-off voor economie, werkgelegenheid en kwaliteit van leven. Het Land van Cuijk kan een speerpunt vormen voor de Agenda van Brabant. Rust, ruimte en duurzaamheid geeft impulsen aan recreatie, toerisme en woonomgeving als tegenwicht tegen de drukte van de steden in de nabijheid. Verbinding met Duitse achterland, met Wageningen, Nijmegen, Brainport (Elat). Een herkenbare identiteit van het Land van Cuijk, in combinatie met een eigen identiteit van iedere afzonderlijke gemeente. Grave onderscheidt zich met haar cultureel erfgoed (vestigingstad), toerisme, recreatie en zorg. Bedreigingen De impact van de bezuinigingen van de decentralisatiedossiers op de financiële positie. Bijkomende nieuwe taken als gevolg van de decentralisaties maken de bestuurskracht nog kwetsbaarder. Voornamelijk door de Wet werken naar vermogen zal de financiële positie nog verder onder druk komen te staan. Verdeeldheid bij gemeenten in het Land van Cuijk die de onder druk zet; onder andere spanningen tussen Cuijk en Boxmeer die ieder aspiraties hebben als centrumgemeente. Terwijl voor Grave het CMG-verband noodzakelijk is om de kwetsbaarheid van de eigen organisatie op te lossen. Splitsing CMG-gemeenten en Boxmeer en Sint Anthonis, terwijl de buitenwereld aankoerst op een gezamenlijke regio Land van Cuijk. Risico-exploitatie grote projecten, waar de gemeente onvoldoende sturing op heeft. Dreigende toekenning van artikel 12-status vanwege de financiële positie, waardoor toezicht verhoogd en bestuurskracht verder afneemt. 16 Gemeente Grave Gemeente Grave 17