Groepsprocessen bij jongeren @ProfVeenstra @KiVaschool Uiteindelijk zullen we ons niet de woorden van onze vijanden herinneren, maar het zwijgen van onze vrienden (Martin Luther King) Netwerkvragen als uitgangspunt Wie zijn je beste vrienden? Wie vind je helemaal niet leuk? Door wie word je gepest? Door wie word je verdedigd? 1 Dynamiek in netwerken en gedrag 3 Als jongeren veel op elkaar lijken qua gedrag Gevolg van twee processen: Selectie: soort zoekt soort Invloed: een rotte appel in de mand maakt de rest tot schand SIENA trekt deze processen goed uit elkaar. Gelijkenis vaak basis voor voortbestaan vriendschappen Overeenstemming in gedrag: Eerder elkaar begrijpen Makkelijker communiceren Beter waar aan toe te zijn Meer vertrouwen in elkaar Sterkt identiteitsontwikkeling (zekerder) 5 1
7 Aantal SIENA publicaties over selectie- en invloedsprocessen Themanummer uit september 13: 5 5 35 3 5 15 5-7 8-9 -11 1-13 8 9 Externaliserend Selectie op delinquentie maar niet op agressie Delinquente jongeren hoge status Beïnvloeding qua agressie en delinquentie Netwerken buiten de klas ook van belang Internaliserend Selectie op angst, depressie en eenzaamheid Vrienden verbreken relatie met jongeren met neg. gemoedstoestand Zwelgen in elkaars ellende Voedingsbodem voor zelfverminking 11 Middelengebruik Eerst invloed op roken, later enkel selectie Ooit gedronken of ooit softdrugs gebruikt maakt al verschil 1 Meer beïnvloedbaar Jongens voor delinquente vrienden Meisjes voor depressieve vrienden Impulsievelingen voor drankgebruik vrienden Vijandig-ingestelden voor agressie vrienden
13 Negatieve netwerkrelaties Jongeren die door zelfde personen worden gepest zijn vaker bevriend Pesten is een vorm van agressie waarbij één of meer personen de intentie hebben een ander stelselmatig schade toe te brengen waarbij de macht ongelijk verdeeld is; het slachtoffer kan zich meestal niet verdedigen Geldt ook voor jongeren die zelfde slachtoffers uitkiezen Jongeren over tijd steeds meer met elkaar eens over aan wie ze een hekel hebben Pesten vs. Plagen Reactief vs. Proactief Filmpje in de vragenlijst: 15 Waar ben je gepest? Iedereen heeft een rol bij pesten 9-- 13 17 Successen van KiVa in Finland Pesten voorkomen (met %) Bestaande gevallen van pesten oplossen en terugdringen (in 95% van de gevallen) Negatieve gevolgen van pesten verminderen Verhoogt welzijn, motivatie en schoolprestaties van alle leerlingen N.B. KiVa betekent leuk (en leuke school zonder pesten) Peerrapportage pesten Weinig Veel pesten.3..1 -.1 -. -.3 Negatief Positief Leraar treedt nauwelijks op tegen pesten (-1 SD) Leraar treedt daadkrachtig op tegen pesten (+1 SD) Houding van leerlingen tegenover pesten 3
19 Pesten en de groep Bijna alle kinderen keuren pesten af; toch zijn er veel die meedoen of die niets zeggen Van belang dat kinderen leren inzien dat zij zelf invloed kunnen hebben op het pesten Dat de groepsnorm verandert: We willen dat pesten stopt Waarom KiVa zo goed is Gebruiksvriendelijk en gevarieerd materiaal voor leerlingen, leerkrachten en ouders Gerichte training en begeleiding van leerkrachten door ervaren schoolbegeleiders Nadruk op de rol van de groep als geheel: leerlingen leren samen optreden tegen pesters Gaat niet alleen om lessen geven maar ook om: - Signaleren van pesten - Monitoren van sociale ontwikkeling - Ontmoeten, leren van elkaar (ervaringsbijeenkomsten) - Nascholing 1 Preventief: lessen 1. Iedereen verdient respect. In de groep 3. Wat is communicatie?. Herken pesten 5. Gevolgen van pesten. Verborgen vormen van pesten 7. Pesten en de groep 8. De groep verzet zich tegen pesten 9. Wat kan ik doen als ik word gepest?. KiVa We doen het samen! KiVa-lessen 3 Percentage gepeste leerlingen (voormeting) 1 8 KiVa vs controlescholen (nameting) 1 8 Controle KiVa Maandelijks Wekelijks (Bijna) dagelijks Maandelijks Wekelijks (Bijna) dagelijks
5 KiVa vs controlescholen: leraren 9 8 7 5 3 1 Aandacht voor pesten Houding Vaardigheden om tegenover pesten het aan te pakken Controle 1 Controle 13 KiVa 1 Kiva 13 Om te onthouden Hoe de context jongeren beïnvloedt in hun gedrag Pesten een groepsproces: probleem en oplossing KiVa werkt ook in Nederland Belangrijk om na te gaan waarom 13.5% nog wel wordt gepest 7 8 9 3 5
Tot dusverre zijn er maar een paar Finse woorden in onze taal 31 Ik heb gezegd! www.gmw.rug.nl/~veenstra @ProfVeenstra 3