E-KCM news > Jaargang 2 > nummer 1 > Amsterdam > februari 2011 Vragen nav de artikelen? Neem contact op met Ruud van de Ven via ruud.vandeven@kempen.nl of 020-348 8836 u Functioneren bestuur en toezicht In het najaar van 2010 vond bij Van Lanschot in Den Haag een unieke Masterclass plaats van Montae Bestuurscentrum, Kempen... Andrew Mackay Lees meer u Duurzaam vermogensbeheer De afgelopen jaren is de aandacht voor het verantwoord beleggingsbeleid van verenigingen en stichtingen explosief gegroeid... Lukas Koppens Lees meer u Visie op het beleggingsjaar 2011 Aan het begin van 2010 was Kempen Capital Management defensief gepositioneerd. Halverwege het jaar werden wij voorzichtig positiever... Lars Dijkstra Lees meer u Goede doelen: verplicht afkicken van overheidssubsidie? Volgens het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) financiert de overheid via subsidies bijna de helft van de uitgaven van de goededoelenorganisaties... Ruud van de Ven Lees meer
u Functioneren bestuur en toezicht In het najaar van 2010 vond bij Van Lanschot in Den Haag een unieke Masterclass plaats van Montae Bestuurscentrum, Kempen Capital Management en Van Lanschot Bankiers. Ruim 25 bestuurders van stichtingen met zeer uiteenlopende doelen en een bevlogen presentator kwamen in korte tijd tot een aantal relevante punten voor goed bestuur. De Masterclass stond onder leiding van Sander Baars, partner bij Montae en gespecialiseerd in governancevraagstukken voor verenigingen en stichtingen. Baars heeft in de afgelopen jaren in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen veel studie verricht naar good governance in de charitas-sector. Aan de hand van verschillende vragen en discussies kwam de centrale stelling van de middag naar voren: De kans neemt toe dat de aandacht van het publiek zal worden gevestigd op maatschappelijke organisaties, nu beursgenoteerde ondernemingen (met de code Tabaksblat) en recentelijk de besturen van pensioenfondsen onder het bestuurlijke vergrootglas hebben gelegen. Publiek vraagt om verantwoording Wat merken bestuurders van de houding van het publiek ten aanzien van governancevraagstukken? Hierop waren de reacties eenduidig: door de financiële crisis is de discussie rond goed bestuur actueler geworden en is governance inmiddels een maatschappelijk fenomeen. Bij de meeste fondsbestuurders is het besef gegroeid dat zij de volgende kunnen zijn waar de media zich op gaan richten. Met name fondsenwervende instellingen ervaren dat ze publiekelijk ter verantwoording kunnen worden geroepen. Of zoals een bestuurder opmerkte: Als bestuurder heb je altijd in je achterhoofd dat je aan een journalist moet kunnen uitleggen hoe je het geld besteedt. vermogensbeheerder. Daar staan de bestuurders tegenover voor wie een goed beleggingsresultaat losstaat van de kwaliteit van het bestuur. Uit onderzoek in de pensioenwereld door de Rijksuniversiteit Groningen en Montae blijkt dat goed bestuur tot ten minste 1% meer rendement (net value added) op beleggingen leidt, onder andere omdat goed functionerende besturen regelmatig zichzelf en hun adviseurs evalueren. Een goed functionerend bestuur, zo blijkt, hoeft niet per definitie het werk van de beheerder of van de bank zelf te doen. Onderkennen dat het bestuur niet zelf de kennis in huis heeft voor het onderhouden van een portefeuille kan ook een professionele houding zijn. Wat levert goed bestuur op? Betere kwaliteit dankzij evaluatie Volgend punt was of goed bestuur alleen maar geld kost, of ook iets oplevert. Naar aanleiding van de stelling Leidt een beter functionerend bestuur tot betere beleggingsresultaten? bleken er twee stromingen te bestaan. Er zijn bestuurders die van mening zijn dat good governance leidt tot betere financiële prestaties, omdat een bestuur dat kritisch is op het eigen functioneren ook altijd kritisch zal kijken naar het functioneren van zijn Volgens Baars is zelfevaluatie een van de belangrijkste tools om de kwaliteit van het bestuur te verbeteren. Veel bestuurders vinden zelfevaluatie belangrijk en zien het ook als een plicht. Toch gebeurt het lang niet altijd. Hoe kan een bestuur zelfevaluatie toepassen? Aangedragen oplossingen waren onder meer maximale termijnen voor bestuurders en periodieke benoemingen van nieuwe bestuurders om te voorkomen
dat kwesties door oude bestuurders worden weggemoffeld. Een andere bestuurder vertelde dat zijn organisatie het eigen functioneren jaarlijks door een extern bureau laat evalueren volgens criteria die het bestuur zelf het meest relevant vindt. Manieren om tot zelfevaluatie te komen bij een collectief zijn bijvoorbeeld een 360 graden teamassessment, dat het zelfbeeld afzet tegen het beeld dat buiten het bestuur bestaat. Deze aanpak is echter zeer intensief en lastig uitvoerbaar. De methode is toepasbaar mits er een buitenstaander wordt aangetrokken als evaluator. Een andere mogelijkheid is het gebruiken van een kwalitatieve vragenlijst zoals de Board Functioning Index. Dit is een anonieme online vragenlijst, waarbij de uitkomsten gezamenlijk en onder begeleiding worden besproken. Voordeel van deze methode is dat het veilig en anoniem is. Daarnaast creëert het gebruik van een benchmark een objectieve spiegel. Duidelijk profiel voor bestuurder wenselijk Tot slot werd ingegaan op de vraag wat de beste omvang is van een bestuur? Volgens Sander Baars verschilt dit per situatie. In het algemeen geldt dat ieder bestuurslid iets moet toevoegen. Drie is vaak te weinig en negen meestal te veel. In de praktijk zie je vaak vier tot acht bestuurders. Een maximale zittingstermijn voorkomt dat mensen hun taak te licht gaan opvatten. Bij een vacature is het gewenst dat er een duidelijke profielschets wordt gemaakt voor de te vinden nieuwe bestuurder. Een belangrijk doel van de middag was om concreet invulling te geven aan de behoefte om bewust en gestructureerd de kwaliteit van het bestuur te verbeteren. Diverse tools om een dergelijk proces op gang te brengen en onder controle te houden werden uitgewisseld. Vrijwel elke bestuurder is met een aantal interessante ideeën en gedachten naar zijn of haar eigen bestuur teruggekeerd. < Andrew Mackay Private Wealth Manager, Van Lanschot Bankiers Den Haag
u Duurzaam vermogensbeheer voor verenigingen en stichtingen: maatschappelijk relevant, financieel interessant! De afgelopen jaren is de aandacht voor het verantwoord beleggingsbeleid van verenigingen en stichtingen explosief gegroeid. De VFI (de branchevereniging van goede doelen) heeft in reactie hierop de Handreiking Verantwoord Vermogensbeheer Fondsenwervende Instellingen gepubliceerd, die sinds 2010 van kracht is. Deze handreiking ondersteunt fondsen in het maken van een zorgvuldige afweging tussen relevante financiële en niet-financiële doelstellingen in het licht van het vertrouwen tussen de instellingen en donoren, de overheid, maatschappelijke organisaties en het publiek. In de media wordt uitgebreid aandacht besteed aan dit onderwerp. In de veelbesproken Zembla-uitzending uit 2007 en de uitzending Uitgesproken VARA in november 2010 is besproken in hoeverre instellingen zich houden aan de richtlijnen, zoals in deze Handreiking geformuleerd. Principles for Responsible Investment Als vermogensbeheerder onderkent Kempen Capital Management de noodzaak en het nut van verantwoord vermogensbeheer. Noodzaak omdat wij het belangrijk vinden een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de maatschappij op een manier die aansluit bij de wensen en eisen van onze relaties, nut omdat wij ervan overtuigd zijn dat verantwoord beleggen niet ten koste hoeft te gaan van financieel resultaat. In 2005 hebben de Verenigde Naties aan een aantal van de grootste institutionele beleggers in de wereld gevraagd om een kader samen te stellen dat als leidraad kan dienen voor beleggers die ESG- (Environmental, Social, Governance) criteria in hun beleggingsbeleid opnemen. Dit heeft geleid tot de Principles for Responsible Investment (PRI). Ook wij hebben deze PRI ondertekend. Kempen Capital Management kiest voor een duurzame aanpak die past bij onze identiteit als vermogensbeheerder. Onze definitie luidt: De duurzame beleggingsstrategie is gericht op het nastreven van een optimale verhouding tussen rendement en risico, waarbij de uitvoering van de beleggingsstrategie gecombineerd wordt met substantiële aandacht voor sociale onderwerpen, milieuvraagstukken en corporate governance. Kiezen voor actieve dialoog Om duurzaam beleggen concreet vorm te geven hebben wij gekozen voor de aanpak die gebaseerd is op engagement. Deze aanpak van duurzaam beleggen gaat een stap verder dan bijvoorbeeld uitsluiting waarbij bepaalde bedrijfstakken of specifieke ondernemingen op voorhand zijn uitgesloten, of best in class, waarbij binnen een specifieke sector de meest duurzaam opererende ondernemingen worden geselecteerd. Engagement is gebaseerd op het aangaan van een dialoog met ondernemingen waarin belegd wordt. Beleggers die kiezen voor deze aanpak zetten zich in om langs deze weg een veranderingsproces bij de onderneming te bewerkstelligen. Ondernemingen die weten dat hun aandeelhouders hen zullen aanspreken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, hebben een goede reden zich meer in te spannen in termen van ESG-criteria. Met deze benadering bieden wij instellingen de mogelijkheid om bedrijven aan te spreken op hun gedrag en hun activiteiten. Onafhankelijke screening Daarbij hebben we als fundering gekozen voor de UN Global Compact, aangevuld met een bepaling inzake controversiële wapens. Wij zijn ervan overtuigd dat engagement de meest
effectieve manier is om de ESG-criteria in onze beleggingen toe te passen en op lange termijn een maatschappelijk verantwoorde portefeuille voor onze relaties te realiseren. Dit zal uiteindelijk ook tot betere financiële resultaten leiden in een samenleving die meer en meer gericht is op duurzaamheid. Om een onafhankelijke beoordeling op duurzaamheid te waarborgen, maken wij gebruik van een externe gespecialiseerde engagement manager (het Zweedse GES dat onder andere ook voor de Zweedse AP-fondsen werkt) die namens ons en onze relaties optreedt. Het is onze overtuiging dat wij een interessante partner kunnen zijn voor verenigingen en stichtingen die streven naar een meer verantwoord vermogensbeheer zonder daarbij de financiële doelstellingen aan te tasten. < Lukas koppens Senior Account Manager Verenigingen & Stichtingen Succes staat of valt met commitment In onze vermogensbeheerindustrie draait het om commitment. De enige echt onderscheidende factor tussen vermogensbeheerders is de cultuur. Een van de cruciale elementen daarin is de vraag of we bereid zijn een partnership aan te gaan, ook wanneer het gaat om duurzaam beleggen. Onze aanpak is helder: aan de hand van onafhankelijke criteria gaan wij in de samenwerking met onze partner GES een actieve dialoog aan met fondsmanagers en ondernemingen. Succes op lange termijn staat of valt met het commitment. Wij geven dat commitment af! In lijn met de Handreiking Prof. Dr. Harry Hummels van het European Centre for Corporate Engagement (ECCE) van de universiteit van Maastricht stond samen met een aantal Nederlandse geldwervende organisaties aan de wieg van de Handreiking Vermogensbeheer Fondsenwervende Instellingen. Hij zegt over onze aanpak op het gebied van verantwoord vermogensbeheer het volgende: Met de op engagement gerichte benadering wordt fondsenwervende instellingen de mogelijkheid geboden om bedrijven aan te spreken op hun gedrag en hun activiteiten. Daarbij is als fundering gekozen voor de UN Global Compact, aangevuld met een bepaling inzake controversiële wapens. Zowel de keuze voor de Global Compact als de engagement benadering (en de verantwoording daarover) passen uitdrukkelijk binnen het door de Handreiking aangereikte kader.
u Visie op het beleggingsjaar 2011 Aan het begin van 2010 was Kempen Capital Management defensief gepositioneerd. Halverwege het jaar werden wij voorzichtig positiever en pasten het assetallocatiebeleid hierop aan. In een paar stappen zijn toen risicodragende categorieën zoals aandelen en onroerend goed toegevoegd aan de portefeuille. Onze verwachting was dat het economisch herstel zou doorzetten, een verwachting die wij in het vierde kwartaal bevestigd zagen. Aangezien de waardering van aandelen aantrekkelijk was, hebben wij toen besloten om een deel van de positie in (dure) staatsobligaties te verkopen en een tweede stap in aandelen te zetten. we nu ook banengroei in de dienstensector. Ook dit is een extra bevestiging voor de duurzaamheid van het herstel. Wij verwachten dat de dienstensector de komende tijd voor meer banen en dus lagere werkloosheid zal zorgen, zowel in Europa als in de VS. Natuurlijk blijven er ook zorgen. De huizenmarkt in de VS is nog steeds zwak. Daarnaast is er in de opkomende markten op dit moment sprake van oververhitting van de economie. Hierdoor gaan de centrale banken in deze landen sneller over op een meer restrictief monetair beleid. Ook voor de komende tijd blijven wij overwegend optimistisch. Een flink aantal leidende indicatoren, bijvoorbeeld de ISM en de IFO, staan er goed voor. Daarnaast trekt de wereldhandel aan, zoals blijkt uit hoge en stijgende prijzen voor industriële grondstoffen. Ook de nieuwe orders in de VS en Europa zijn vertonen een stijgende lijn. Voor het eerst sinds het begin van de crisis is de afgelopen maanden de kredietgroei aan zowel consumenten als bedrijven weer aan het aantrekken. Tot slot zien Al met al zijn wij op dit moment overwegend positief over de mondiale economische vooruitzichten voor 2011. In het assetallocatiebeleid vertaalt zich dit in een onderweging in staatsobligaties en een overweging in aandelen en onroerend goed. Natuurlijk houden wij de komende tijd alle ontwikkelingen goed in de gaten, zodat we tijdig kunnen bijsturen wanneer nodig. < Lars Dijkstra Chief Investment Officer Kempen Capital Management
u Goede doelen: verplicht afkicken van overheidssubsidie? Volgens het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) financiert de overheid via subsidies bijna de helft van de uitgaven van de goededoelenorganisaties. Deze geldstroom zal de komende jaren fors dalen. Wat betekent dit voor de goede doelen? Kan wellicht het bedrijfsleven het stokje overnemen? Ondanks de economische crisis is in 2009 door ruim 800 fondsenwervende instellingen voor een recordbedrag van 3,1 miljard aan goede doelen besteed. Ondanks een lichte daling van de inkomsten uit eigen fondsenwerving was er bijna 100 miljoen meer geld beschikbaar voor goede doelen dan in 2008. De fondsen konden meer besteden dankzij positieve beleggingsresultaten en doordat zij 8% meer subsidie ontvingen dan in 2008. Goede doelen (sterk) afhankelijk van overheid Wervingskosten nemen toe Deze vraag wint aan actualiteit dezer dagen. Het CBF waarschuwt dat de komende jaren minder geld beschikbaar is voor goede doelen als gevolg van teruglopende overheidssubsidies. Een extra tegenvaller is een toename van de wervingskosten te midden van een economische crisis. Men moet zich meer inspannen om geld binnen te halen in een stagnerende en meer concurrerende markt, zegt CBF-directeur Adri Kemps. Dat betekent dat de goededoelenorganisaties moeten schrappen in hun programma s. De terugloop van de subsidie is niet op te vangen met een eventuele groei van baten uit eigen fondsenwerving. Er zal dus minder geld beschikbaar zijn voor de doelstellingen. Van de beleggingsresultaten moeten ook geen wonderen worden verwacht bij een lange rente van ongeveer 3,5%. In totaal is de afgelopen tien jaar het subsidiebedrag voor alle organisaties samen verdubbeld. Maar de goededoelenorganisaties blijken in toenemende mate en inmiddels voor bijna dan de helft van hun inkomsten afhankelijk te zijn van overheidssubsidie: organisaties op het gebied van welzijn & cultuur en internationale hulp zelfs voor respectievelijk 62% en 52%. Organisaties in deze sectoren zijn ook nog eens verantwoordelijk voor meer dan 70% van alle uitgaven. Goede doelen die zich richten op gezondheid (16% subsidie) en in mindere mate natuur (41%) kunnen veel beter zelf de broek ophouden. Het valt natuurlijk toe te juichen dat de overheid zo haar betrokkenheid met de goede doelen toont en de bemoeienis van de overheid met de manier waarop de gelden worden besteed is (nog?) niet hinderlijk Toch leidt de jaarlijkse geldstroom wel tot een gevaarlijke eenzijdige afhankelijkheid bij de goede doelen zelf. Blijkt dan dat de sector aan deze vanzelfsprekende geldstroom verslaafd is geraakt en niet meer zonder kan? Neemt het bedrijfsleven het stokje over? Vooral organisaties die fondsen werven voor internationale hulp en ontwikkeling, en voor welzijn en cultuur zullen een stap terug moeten doen. Door de aangekondigde bezuinigingen zullen meer organisaties een beroep doen op de bereidwilligheid van particulieren en bedrijven. Cijfers over recente jaren laten echter zien dat in tijden van economische stagnatie nauwelijks groei van de particuliere fondsenwerving mag worden verwacht. Goededoelenorganisaties vinden echter wel steeds makkelijker hun weg naar het bedrijfsleven. De gezondheidssector is hier al ver mee gevorderd, zij is overigens ook het minst afhankelijk van subsidies. Internationale hulp en natuur kunnen het wel eens zwaar krijgen. In tijden van recessie wordt natuur gemakkelijk een jaartje overgeslagen, terwijl internationale hulp toch ineens iets verder weg komt te liggen.
Aantal instellingen Subsidies van overheden Baten uit eigen fondsenwerving Overige baten Som der baten in euro s Welzijn en cultuur 81 61,7% 15,5% 22,7% 903 Internationale hulp 98 52,4% 31,2% 16,4% 1.187 Natuur, milieu en dierenbelangen 70 41,2% 26,0% 32,7% 528 Gezondheid 39 16,3% 70,3% 13,4% 2.904 Voor cultuur is altijd wel een sponsor te vinden! De sector die wellicht nog de beste papieren heeft om zich te onttrekken aan de bezuinigingsdrift van de overheid is welzijn en cultuur. Terwijl hongerige buiken in Afrika en bedreigde eikelmuizen in Limburg voor het bedrijfsleven lastige marketingtools zijn, kan het bedrijfsleven met kunst en cultuur veel beter uit de voeten. Opvallend daarbij is dat het juist de financiële sector is die, nadat zij eerst door de overheid is gered, nu blijkbaar weer voldoende budget heeft om iets aan cultuur te doen voor haar relaties. Zo ondersteunt de Rabobank de Nederlandse Bachvereniging (regionaal beter inzetbaar dan het Van Gogh Museum) en heeft Deutsche Bank een exclusief partnership afgesloten met het Concertgebouw. Deutsche Bank verantwoordt dit als een investering in het Nederlandse cultuurlandschap onder het kopje maatschappelijk verantwoord ondernemen. We moeten natuurlijk niet al te hoog opgeven over het filantropisch karakter van deze instellingen, voor wie het gewoon een vorm van sponsoring is. Het zal wel toeval zijn dat met name de happy few het meest profiteren van cultuurinvesteringen. Laat dat nu net de doelgroep zijn die de financiële instellingen willen bereiken. Zo snijdt het mes mooi aan twee kanten en komen bovendien de gelden die de overheid in de financiële sector heeft gepompt, toch nog via een omweg bij (een klein deel van) de bevolking terecht! Het advies voor de goededoelenwereld luidt: Giet een cultureel sausje over uw goededoelenzorg en stap hiermee naar het bedrijfsleven voor een exclusief sponsorship. Op deze manier bent u in staat het wegvallen van de overheidssubsidies op te vangen. < Ruud van de Ven Directeur Verenigingen & Stichtingen