Werken en Betrokkenheid. Samen BTER. Jaarverslag over het boekjaar 2008

Werken en Betrokkenheid Samen BTER Jaarverslag over het boekjaar 2008

Werken en Betrokkenheid Samen BTER Jaarverslag over het boekjaar 2008

BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Jaarverslag over het boekjaar 2008 Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Bouwbedrijf Stichting Scholingsfonds voor het Bouwbedrijf Stichting Aanvullingsfonds voor het Bouwbedrijf

BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Inhoudsopgave Voorwoord 6 Cluster van Besturen 7 Kerncijfers 9 Premiebeleid 10 Uitvoering 11 Beleggingsbeleid 13 Communicatie 16 Jaarverslag Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid 17 Jaarrekening Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid 29 Jaarverslag Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Bouwbedrijf 39 Jaarrekening Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Bouwbedrijf 51 Jaarverslag Stichting Scholingsfonds voor het Bouwbedrijf 69 Jaarrekening Stichting Scholingsfonds voor het Bouwbedrijf 83 Jaarverslag Stichting Aanvullingsfonds voor het Bouwbedrijf 95 Jaarrekening Stichting Aanvullingsfonds voor het Bouwbedrijf 105 Afkortingen 117 Begrippen 118 Colofon 120

Voorwoord n Betrokken bij het werk De bedrijfstakeigen regelingen zijn de afgelopen jaren flink aan verandering onderhevig geweest. De regelingen zijn aangepast, vernieuwd en in sommige gevallen zelfs beëindigd. De fondsen hebben hierbij altijd rekening gehouden met ontwikkelingen in de samenleving. Modernisering en individualisering zijn aanleiding geweest om een blijvende balans te vinden tussen het collectieve karakter van de regelingen en de individuele wensen binnen de bedrijfstak. De eigenlijke doelstellingen van de bedrijfstakeigen regelingen zijn niet veranderd. De regelingen zijn arbeidsvoorwaarden, vastgelegd in cao s en bedoeld voor alle werkgevers en werknemers in de bedrijfstak. Samen delen zij de lasten. En samen de baten. De regelingen hebben hun praktische belang als bindend kenmerk: het zijn afspraken waarin werkgevers en werknemers met elkaar regelen wat ook beter in gezamenlijkheid geregeld kan worden. Die afspraken gaan over scholing, verlof en financiële tegemoetkomingen bij werkloosheid en arbeidsongeschiktheid. Allemaal zaken die juist in deze tijd ontzettend belangrijk kunnen zijn. De bedrijfstakeigen regelingen spelen hier een rol bij. Zij hebben immers een directe relatie met de ontwikkelingen in de sector. De mogelijkheden die de BTER-fondsen bieden, kunnen dan ook van groot belang zijn. Hiervoor geldt tevens dat de nadruk ligt op het behouden van werknemers voor de sector. Het bieden van een gericht scholingstraject is hiervan een goed voorbeeld. Maar ook de aanvullingen uit het Aanvullingsfonds in verband met werkloosheid en arbeidsongeschiktheid houden (ex-)werknemers betrokken bij de bedrijfstak. De strekking is daarbij voor alle regelingen gelijk: zij zijn voortgekomen uit betrokkenheid en bedoeld voor iedereen in de sector. De bedrijfstak heeft in 2008 immers de eerste effecten van de economische crisis gemerkt. In de laatste maanden van het jaar werden de eerste signalen afgegeven voor moeilijkere tijden. Volgens ramingen zal de bouwsector de komende jaren harde klappen krijgen. Er wordt daarom veel gesproken over mogelijke oplossingen. Binnen de sector zelf, maar ook door overheden en gerelateerde instellingen. Veel aandacht gaat daarbij uit naar scholing. Hiermee wordt getracht zoveel mogelijk werknemers voor de bouw te behouden. BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Cluster van Besturen n Cluster van besturen In 2001 besloten de partijen bij de CAO voor de Bouwnijverheid tot clustering van de fondsbesturen. Deze clustering betreft thans de bedrijfstakeigen regelingen: Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid (vanaf 1 januari 2006); Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Bouwbedrijf; Scholingsfonds voor het Bouwbedrijf; Aanvullingsfonds voor het Bouwbedrijf. Deze fondsen zijn ondergebracht in stichtingen. De huidige stichtingen zijn aparte rechtspersonen; de bestuursleden van de fondsen zijn echter dezelfde. De groep bestuursleden die als gevolg van de personele eenheid in alle besturen benoemd is, wordt aangeduid als het clusterbestuur BTER. Door uitvoering te geven aan de opdrachten van de cao-partijen geven de fondsen invulling aan de collectieve arbeidsvoorwaardelijke afspraken. In de vergadering wordt uit praktisch oogpunt een algemeen gedeelte in de agenda gereserveerd voor de behandeling van onderwerpen die voor meer dan één stichting van belang zijn, zoals het beleggingsbeleid of het handhavingsbeleid. In het verslagjaar 2008 is het bestuur zes keer in vergadering bijeen geweest. De onderlinge samenhang en herkenbaarheid van de fondsen vinden hun weerspiegeling in de gelijkvormigheid van hun logo s. Het uitbrengen van de jaarverslagen in één fysieke uitgave is een ander voorbeeld van samenhang. De fondsen streven naar een zoveel mogelijk gelijk uitvoeringsbeleid. n Bestuur Samenstelling van besturen Dezelfde personen zitten in de fondsbesturen. Ieder bestuur bestaat uit tien personen, van wie vijf zijn benoemd door Bouwend Nederland, drie door FNV Bouw en twee door CNV Hout en Bouw. Werkgeversbestuursleden (Allen namens Bouwend Nederland, de vereniging van bouw- en infrabedrijven) H. Klein Poelhuis, plaatsvervangend voorzitter Aanvullingsfonds C. de Groot W. Ketting, voorzitter Tijdspaarfonds A.L.M. Nelissen, voorzitter Opleidings- en Ontwikkelingsfonds (tot 31 december 2008); opgevolgd door de heer H.W.J. Bol per 1 januari 2009 N.J. van Til, voorzitter Scholingsfonds en vanaf 1 januari 2009 voorzitter Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Werknemersbestuursleden E. Bouwers (namens FNV Bouw), opgevolgd door de heer H. Crombeen (namens FNV Bouw vanaf 18 december 2008) L. Elzinga (namens FNV Bouw) J.W.M. Kerstens, fungerend voorzitter alle fondsen (namens FNV Bouw) G. Lokhorst (namens CNV Hout en Bouw) A.A. van Wijngaarden (namens CNV Hout en Bouw), vanaf 22 maart 2007 n Beleidsdag Op 17 juni 2008 heeft het bestuur naast de reguliere vergadering een zogeheten beleidsdag gehouden. Op de studiedag zijn onder meer de volgende onderwerpen aan de orde gesteld: Een nieuw format voor kwartaalrapportages. Deze moeten meer inzicht bieden in het verloop van de lasten per fonds, een beter onderscheid in lasten ten behoeve van de doelstelling van fonds (grote geldstroom) en administratie- en organisatiekosten (kleine geldstroom). De organisatie van werkgroepen en commissies. Macro-onderwerpen zijn en blijven voor het bestuur; onderwerpen op detailniveau lenen zich goed voor beleidsvoorbereiding in commissies. De commissievergaderingen worden in beginsel op dezelfde dag in aansluiting op de reguliere bestuursvergaderingen gehouden. Al naar gelang de aard van de adviezen rapporteert de commissie aan het voltallige bestuur of aan cao-partijen. Instituutfinanciering en projectfinanciering in het Opleidingsen Ontwikkelingsfonds. Inzicht in thesaurierfunctie die uitgavenbeheersing bemoeilijkt; bestuurlijke verantwoordelijkheid die kan conflicteren met belangen in de bedrijfstak. n Het Technisch Bureau Bouwnijverheid Het clusterbestuur BTER laat zich bijstaan en adviseren door het Technisch Bureau Bouwnijverheid (TBB), een aparte stichting die op 27 juni 2001 is opgericht. Het Technisch Bureau Bouwnijverheid beoordeelt alle relevante bestuursstukken, bereidt de contracten met opdrachtnemers voor, is verantwoordelijk voor de kwaliteitsbewaking en rapporteert over bevindingen. Daarnaast organiseert het Technisch Bureau Bouwnijverheid de bestuursvergaderingen, stelt agenda s op, bewaakt de voortgang van externe opdrachten en voert de bestuurscorrespondentie met instanties en dragende organisaties. Het Technisch Bureau Bouwnijverheid analyseert ook de gevalsbehandeling aan de hand van voorleggers van de uitvoerder van de administraties van de fondsen en adviseert de besturen daarover.

n Bestuurstatuut Het clusterbestuur BTER draagt een grote verantwoordelijkheid omdat er aanzienlijke geldsommen van de bedrijfstak in de fondsen omgaan. Zij die premies opbrengen, moeten er op kunnen vertrouwen dat de bestuursleden zorgvuldig en deskundig met die verantwoordelijkheid omgaan, en dat zij de doelstellingen van de fondsen zo goed mogelijk nastreven. Zo moet bij de vaststelling van het beleggingsbeleid elke schijn van belangenverstrengeling worden vermeden. Daarom hebben de leden van het clusterbestuur BTER zich geconformeerd aan het Bestuurstatuut, ook wel Complianceregeling genoemd. Het Bestuurstatuut heeft als doel het waarborgen van de integriteit en deskundigheid van bestuursleden. n Accountant De jaarrekeningen van het Tijdspaarfonds, het Scholingsfonds en het Aanvullingsfonds zijn door Ernst & Young Accountants gecontroleerd. Voor het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds heeft BDO CampsObers Accountants de controle uitgevoerd. In het Bestuurstatuut zijn bepalingen opgenomen over: vertrouwelijkheid van informatie; voorwetenschap; het privé verhandelen van beleggingen en effecten; het aanvaarden van geschenken; het vervullen van andere relevante functies; het hebben van een financieel belang in andere organisaties waarmee de fondsen te maken hebben; het gebruik maken van diensten van derden tegen marktconforme condities en tarieven. n Administratie De administratie van het Tijdspaarfonds, het Scholingsfonds en het Aanvullingsfonds is opgedragen aan Cordares te Amsterdam. De administratie van het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds is opdragen aan het Technisch Bureau Bouwnijverheid. Cordares verzorgt voor het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds wel de premieinning en de declaratieregeling voor palliatief en rouwverlof. 8 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Kerncijfers (Bedragen in miljoenen euro s) Tijdspaarfonds Opleidings- en Scholings- Aanvullings- Totaal Ontwikkelings- fonds fonds fonds Bijdragen - 120,7-63,2 183,9 Beleggingsopbrengsten 7,2./. 2,9-5,5 9,8 Overige opbrengsten - - 18,4-18,4 Totale opbrengsten 7,2 117,8 18,4 68,7 212,1 Uitkeringen - 143,7 13,7 46,7 204,1 Overige lasten 3,5 4,1 4,7 4,4 16,7 Totale lasten 3,5 147,8 18,4 51,1 220,8 Resultaat 3,7./. 30,0-17,6./. 8,7 9

Premiebeleid Het bestuur stelt de premies vast en legt deze voor aan cao-partijen ter goedkeuring. Bij de vaststelling wordt gekeken naar de te verwachten uitgaven, de ontwikkeling van de loonsom en de hoogte van de noodzakelijke reserve. In het algemeen wordt getracht grote premiefluctuaties van jaar tot jaar te voorkomen. Voor elk van de fondsen wordt een afzonderlijk premiebeleid gehanteerd. Dat komt doordat de fondsen onderling verschillen in hun aard en doelstelling. De betaalperiodiciteit van het fonds bepaalt het beleggingsbeleid per fonds. Voor een aantal fondsen zijn de betaalmomenten vooraf goed te bepalen. Voor andere fondsen is dat niet het geval. n Scholingsfonds Het Scholingsfonds heft zelf geen premie. De activiteiten van het Scholingsfonds worden gesubsidieerd door het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds vanuit het S-fonds. n Aanvullingsfonds Er wordt door het Aanvullingsfonds geen reserve aangehouden. Een lastendekkende premie is het uitgangspunt. n Tijdspaarfonds Werkgevers betalen voor de opbouw van de aanspraken de premie aan het Tijdspaarfonds. Op de premie zit geen opslag voor het dekken van de lasten van het uitvoeren van de regeling. n Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Het bestuur stelt per deelfonds afzonderlijke heffingspremies vast op basis van de begrote uitgaven voor het deelfonds en de verwachte inkomsten van de beleggingen. Het bestuur heeft in 2008 besloten om de systematiek waarbij per deelfonds een normatieve omvang van de bestemmingsreserve werd aangehouden, los te laten. Uitgangspunt bij de premievaststelling is verder dat stijgingen of dalingen in de heffingspercentages jaarlijks binnen een bandbreedte van 10 procent blijven. Voor het S-fonds geldt een enigszins afwijkende werkwijze, omdat de premie S-fonds langjarig is vastgesteld. Overschotten en/of tekorten in enig jaar worden per deelfonds ten gunste respectievelijk ten laste gebracht van het vermogen. 10 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Uitvoering n Kwaliteit De prestaties en het kwaliteitsniveau van Cordares moeten objectief meetbaar zijn en bewaakt kunnen worden. Om dit te bereiken worden Service Level Agreements (SLA s) gesloten om de administratieve processen kwalitatief en kwantitatief in beeld te brengen. Door middel van Service Level Monitoring (SLM) wordt het niveau van dienstverlening systematisch gevolgd. In de SLM-rapportage wordt per kwartaal verslag gedaan van processen als het vaststellen en innen van premie, beheer en uitbetaling van fondsgelden, communicatie en klachtenafhandeling. Vanaf 2008 wordt naast de rapportage over het Scholingsfonds ook gerapporteerd over het Aanvullingsfonds. Voor het Aanvullingsfonds is een nieuw format ontwikkeld. In dit format wordt meer aandacht besteed aan de doorlooptijd van de processen. In 2008 zijn ook voorstellen gedaan voor nieuwe formats voor het Scholingsfonds en Opleidings- en Ontwikkelingsfonds en voor het Tijdspaarfonds. Vanaf 2009 zullen voor deze fondsen rapportages conform deze formats worden opgesteld. Als een premienota na 39 kalenderdagen nog niet is betaald, wordt de vordering overgedragen aan een incassobureau. De formele regelgeving (cao en reglementen) in combinatie met de praktisch werkbare situatie heeft zich vertaald in het volgende incassoschema. Dagen 1 15 19 29 Nota (automatisch) Betalingstermijn 14 dagen Drie dagen voor uitloop betalingen Aanmaning (automatisch) Betalingstermijn per omgaande Schriftelijke ingebrekestelling (automatisch) Betalingstermijn 7 dagen De normen van de te leveren prestaties worden vastgelegd in een SLA. Voor het Aanvullingsfonds is voor 2009 een SLA opgesteld. Voor 2010 zullen ook voor het Scholingsfonds, het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds en voor het Tijdspaarfonds SLA s worden opgesteld. n Premie-inning 39 Overdracht aan een incassobureau Het incassobureau streeft naar een zo kort mogelijke doorlooptijd, afhankelijk van de aard van het dossier. Uitzonderlijke gevallen, zoals faillissementsaanvragen, kunnen de doorlooptijd van een dossier beïnvloeden. Naar verwachting wordt 98% van de overgedragen vorderingen binnen 35 dagen geïncasseerd. Werkgevers moeten hun bijdragen aan cao-fondsen tijdig betalen. Als zij dat niet doen, zijn bijzondere incassomaatregelen nodig. Sinds 1 januari 2006 werken het Technisch Bureau Bouwnijverheid en Cordares hiervoor samen met een bureau dat is gespecialiseerd in bijzondere incasso. In januari 2007 zijn alle afspraken tussen de partijen vastgelegd in een uitbestedingsovereenkomst. Daarin is onder meer vastgelegd: na hoeveel dagen een openstaande vordering aan een incasso bureau wordt overgedragen; dat nader overeengekomen procedure- en kwaliteitsafspraken worden nagekomen; dat nader overeengekomen periodieke rapportage wordt verstrekt; wie de incassokosten draagt; wanneer de geïncasseerde bedragen aan de fondsen worden overgemaakt; hoe integriteit, geheimhouding en naleving van de Wet bescherming persoonsgegevens worden gewaarborgd. n Controle op juiste premieafdracht Een goed controle- en handhavingsmodel zorgt ervoor dat de rechten van elke werknemer in de bouwnijverheid zoveel mogelijk gewaarborgd zijn. Bovendien voorkomt dat concurrentievervalsing. Daarom heeft het clusterbestuur BTER samen met het Technisch Bureau Bouwnijverheid en Cordares een handhavingsmodel ontwikkeld dat sinds mei 2007 gefaseerd is uitgevoerd. In beginsel zijn alle opgaven van loon en premie vanaf 1 januari 2006 op juistheid gecontroleerd. De controles betreffen niet alleen de juistheid van de afgedragen premie maar ook de volledigheid. In het laatste kwartaal van 2008 is extra aandacht besteed aan volledige en tijdige afdracht aan het Tijdspaarfonds. In het eerste kwartaal van 2009 zijn nalatige 11 werk gevers benaderd met de opdracht het verzuim te corrigeren.

n Doorlopende incassomachtigingen Vroeger betaalde men de verschuldigde BTER-bijdragen en pensioenpremies meestal met een acceptgiro of bankoverschrijving aan Cordares. De laatste jaren wordt steeds meer met automatische incasso gewerkt. De werkgever moet daarvoor een doorlopende incassomachtiging afgeven. Betaling door middel van een doorlopende incassomachtiging is sneller en vergt minder verwerkingskosten dan betaling met een acceptgiro of overschrijving. Ook de kans op fouten of vergeten is kleiner. Door de snellere betaling hebben de fondsen een groter beleggingsrendement en minder kosten. Het clusterbestuur BTER pleit ervoor dat betaling door middel van een doorlopende machtiging wordt gestimuleerd en de overige manieren van betalen moeten worden ontmoedigd. De manier waarop dat kan worden bereikt, is geruime tijd onderwerp van gesprek geweest in de bestuurlijke commissie Handhaving. In het verslagjaar is gebleken dat er nauwelijks werkbare oplossingen zijn om dat doel te bereiken. Afdwingen blijkt niet mogelijk te zijn. Vooralsnog is het bestuursbeleid dat door goede voorlichting zoveel mogelijk per doorlopende incassomachtiging wordt geïncasseerd. 12 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Beleggingsbeleid Op dagelijkse basis worden eventuele overtollige liquide middelen van de stichtingen uitgezet op de geldmarkt. Voor wat betreft de looptijd wordt rekening gehouden met de specifieke karakteristieken en behoeften van iedere afzonderlijke stichting. Verder spelen renteverwachtingen een rol bij de keuze van de periode. Conform het vigerende debiteuren- en limietenbeleid wordt uitsluitend uitgeleend aan partijen met tenminste een AA-rating, of partijen die onder toezicht staan van De Nederlandsche Bank. In het kader van risicobeheersing wordt het te plaatsen bedrag bij een partij beperkt tot een maximumpercentage. n Tijdspaarfonds Het Tijdspaarfonds heeft in december 2006 200 miljoen euro belegd in de Rabo Credit Strategie Obligatie II. Aan deze beleggingsstrategie is een kredietfaciliteit gekoppeld van 170,1 miljoen euro, waardoor het mogelijk is de belegging gedurende het gehele jaar in stand te houden, ook als er in mei uitbetaald moet worden aan de deelnemers. De gedurende het jaar ontvangen premie wordt tweemaal per maand door Cordares Vermogensbeheer BV afgestort naar de rekening van het Tijdspaarfonds bij de Rabobank. Hiermee wordt vanaf mei ieder jaar de rekening-courantschuld die is ontstaan door het uitbetalen aan de deelnemers van het Tijdspaarfonds afgelost. Per ultimo 2008 was de waarde van de belegging bij Rabobank 102,6 procent, ofwel ongeveer 205,1 miljoen euro. De stand van de rekening-courant bij Rabobank bedroeg per ultimo 2008 ongeveer 49,1 miljoen euro positief. Het totaal van de rentelasten en -baten op de rekening-courant bedroeg ongeveer 0,1 miljoen euro positief. In mei 2008 werd de jaarcoupon ter waarde van 3 miljoen euro (pro rata naar looptijd) uitgekeerd. Aan de performancegerelateerde ( contingent ) couponvoorwaarden is niet voldaan en deze is derhalve niet uitgekeerd. Per ultimo 2008 was er 6,4 miljoen euro uitgezet voor het Tijdspaarfonds op de geldmarkt. Gemiddeld werd er in 2008 13,8 miljoen euro uitgezet met een gemiddeld gewogen rendement van 4,0 procent. Per ultimo 2008 was er 6,3 miljoen euro opgenomen ter financiering van kortstondige liquiditeitstekorten. Gemiddeld was er gedurende het jaar 2008 17,2 miljoen euro gefinancierd tegen een gemiddeld gewogen rentepercentage van 4,1 procent. n Opleidings- & Ontwikkelingsfonds De op lange termijn beschikbare middelen van het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds zijn in 2008 belegd in een beleggingsproduct met hoofdsomgarantie van de Rabobank ter waarde van 160 miljoen euro. In maart 2008 zijn alle op dat moment nog in bezit zijnde obligaties en onderhandse leningen ten laste van de overheid en financiële instellingen verkocht. Per ultimo 2008 was de waarde van de belegging bij Rabobank 101,6 procent, ofwel ongeveer 162,1 miljoen euro. De kort beschikbare middelen worden uitgezet op de geldmarkt. Gedurende het verslagjaar vonden door Cordares geldmarktuitzettingen plaats tegen een gemiddeld rentepercentage van 3,9 procent. Per ultimo 2008 was er door Cordares 0,5 miljoen euro belegd op de geldmarkt. n Scholingsfonds Gedurende het verslagjaar vonden geldmarktuitzettingen plaats tegen een gemiddeld percentage van 3,6 procent. Per ultimo 2008 was een bedrag van 1,9 miljoen euro in de geldmarkt belegd. Per ultimo 2008 waren er geen opgenomen financieringen in de geldmarkt ter dekking van kortstondige liquiditeitstekorten. n Aanvullingsfonds Gedurende het verslagjaar vonden geldmarktuitzettingen plaats tegen een gemiddeld percentage van 4,0 procent. Per ultimo 2008 was een bedrag van 142,2 miljoen euro in de geldmarkt belegd. Per ultimo 2008 waren er geen middelen opgenomen ter financiering van kortstondige liquiditeitstekorten. 13

n Aard van de beleggingen voor het cluster van BTER-fondsen over de afgelopen jaren (Bedragen in miljoenen euro s) Tijdspaarfonds Opleidings- en Scholings- Aanvullings- Totaal Ontwikkelings- fonds fonds fonds 2008 Beleggingen - kort 49,1 0,5 1,9 142,2 193,7 Beleggingen - lang 205,1 162,1 - - 367,2 Totaal 254,2 162,6 1,9 142,2 560,9 2007 Beleggingen - kort 48,2 3,2 3,5 129,0 220,9 Beleggingen - lang 200,9 168,7 - - 369,6 Totaal 249,1 171,9 3,5 129,0 590,5 2006 Beleggingen - kort 40,9 21,8 19,7 105,6 193,1 Beleggingen - lang 200,0 165,4 - - 564,4 Totaal 240,9 187,2 19,7 105,6 757,5 2005 Beleggingen - kort - 19,3 33,9 54,0 560,3 Beleggingen - lang - 162,1 - - 369,4 Totaal - 181,4 33,9 54,0 929,7 2004 Beleggingen - kort - 25,6 33,5 23,6 650,7 Beleggingen - lang - 107,3 - - 369,1 Totaal - 132,9 33,5 23,6 1.019,8 1 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

n Korte- en langetermijnbeleggingen (Bedragen in miljoenen euro s) 400 350 300 250 200 150 100 50 0 0 50 100 150 200 250 300 350 400 Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Bouwbedrijf Stichting Scholingsfonds voor het Bouwbedrijf Stichting Aanvullingsfonds voor het Bouwbedrijf Totaal BTER 1

Communicatie Informatie met betrekking tot de bedrijfstakeigen regelingen voor de bouw wordt op diverse manieren verstrekt. Betrokkenen kunnen in ieder geval altijd telefonisch contact opnemen met de informatiemedewerkers van Cordares. n Internet Het Tijdspaarfonds en het Scholingsfonds hebben hun eigen website. Deze zijn inmiddels via een voorportaal voor alle bedrijfstakeigen regelingen te bereiken. Het adres van het portaal is: www.bter-bouw.nl. n Cordares Post Zes keer per jaar ontvangen werkgevers het informatieblad Cordares Post. Door middel van het informatieblad worden zij op de hoogte gehouden van veranderingen in de bedrijfstakeigen regelingen, de wijze van premieafdracht en andere belangrijke zaken. n Jaarboek Aan het begin van elk jaar ontvangen werkgevers het jaarboek. In het jaarboek staat praktische informatie over de bedrijfstakeigen regelingen en de uitvoering ervan. Het jaarboek publiceert bovendien contactinformatie van relevante instellingen. n Administratienet Op de website Administratienet vinden werkgevers relevante informatie over de afdracht van de premies voor de bedrijfstakeigen regelingen. Werkgevers kunnen via de website ook loon- en premiegegevens doorgeven. De website biedt verschillende instrumenten aan om de werkgever daarbij te helpen. Zo is er een rekenmodule te vinden, worden aanlevermethodes voorgesteld en worden er handleidingen verstrekt die werkgevers kunnen gebruiken om de gegevens correct door te geven. Administratienet publiceert ook actuele nieuwsfeiten. 16 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Jaarverslag over het boekjaar 2008

Tijdspaarfonds is er voor de deelnemer Dit is alweer het derde jaarverslag van het Tijdspaarfonds. Na wat administratieve aanloopproblemen is het Tijdspaarfonds in de sector gemeengoed geworden. De werknemers zijn inmiddels bekend geraakt met de keuzemogelijkheden die het Tijdspaarfonds hen biedt. Vooral de keuzevrijheid van tussentijdse opnames zonder dat daaraan nadere voorwaarden zijn verbonden, wordt door de deelnemers erg gewaardeerd. De vakbondsconsulenten worden dan ook steeds vaker gevonden door de bouwplaatswerknemers voor tussentijdse opnames van tegoeden. De bedrijfstak is hiermee uniek. Alleen in de bouw is het mogelijk om op elk gewenst moment vakantiegeld op te nemen. Zo is het mogelijk om in krappe tijden alvast een deel van het vakantiegeld te laten overmaken. En andersom geldt dat natuurlijk ook. Op momenten dat er meer financiële ruimte is, kunnen de tegoeden ook opgespaard worden. In beide gevallen geldt dat de deelnemer aan het Tijdspaarfonds zelf verantwoordelijk is voor een verstandig beheer van zijn tegoeden. 18 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid Het bestuur van de Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid is onderdeel van het cluster van besturen bedrijfstakeigen regelingen (clusterbestuur BTER).

Inhoudsopgave n Jaarverslag 2008 Tijdspaarfonds is er voor de deelnemer 18 Doelstelling van het fonds 20 Kerncijfers 22 Premiebeleid 23 Uitvoering 24 Saldo en beleggingen 26 Communicatie 27 n Jaarrekening 2008 Balans per 31 december 2008 30 Staat van baten en lasten over 2008 31 Kasstroomoverzicht over 2008 32 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 33 Toelichting op de balans per 31 december 2008 34 Toelichting op de staat van baten en lasten over 2008 37 Overige gegevens 38 - Accountantsverklaring 38 - Statutaire bestemming van het saldo van baten en lasten 38 19

Doelstelling van het fonds De stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid is opgericht op 1 januari 2006. Het Tijdspaarfonds is flexibeler dan zijn voorganger, het Vakantiefonds. De werknemer kan in het Tijdspaarfonds meer individuele keuzes maken ten aanzien van de opbouw van (vakantie)rechten. Steeds in de maand mei wordt het opgebouwde saldo van de werknemer op zijn betaalrekening gestort. Tussentijdse opnames zijn ook onbeperkt mogelijk. De enige voorwaarde hiervoor is dat de werknemer geen hogere bedragen kan opnemen dan zijn saldo toelaat. n Werking De werkgever betaalt aan het Tijdspaarfonds een bedrag dat bestemd is voor de wettelijke 8 procent vakantietoeslag en voor een aantal vrije dagen. Alle bouwplaatswerknemers zijn verplicht deel te nemen. UTA-personeel kan op vrijwillige basis deelnemen. In dat geval moet de werkgever daaraan zijn medewerking verlenen. Het Tijdspaarfonds administreert beide bedragen apart. Als de werknemer het werk verzuimt voor de uren of dagen zoals hiervoor vermeld, hoeft de werkgever voor die niet gewerkte tijd geen loon te betalen. Daarvoor heeft hij immers al betaald aan het Tijdspaarfonds. De werknemer kan zijn tegoeden uit het Tijdspaarfonds opnemen wanneer dat hem het beste uitkomt. Dat geldt zowel voor de geldswaarde van de vakantietoeslag als voor de verlof- en verzuimdagen. Het saldo wordt steeds in mei uitgekeerd zonder dat de werknemer daarvoor een aanvraag hoeft in te dienen. Voor een bouwplaatswerknemer van 55 jaar of ouder die gebruik maakt van de regeling van een vierdaagse werkweek, worden alleen de vakantietoeslag en de drie kort verzuimdagen verplicht gestort. Alle verlof- en atv-dagen zijn immers nodig om de vierdaagse werkweek te kunnen realiseren. n Keuzemogelijkheden Na iedere loonperiode van vier weken of een maand betaalt de werkgever aan het Tijdspaarfonds een bedrag voor de geldswaarde van de vakantietoeslag en een bedrag voor de geldswaarde van de verlof- en verzuimdagen. Vergoeding Bouwplaatsmedewerker UTA-werknemer 8 procent wettelijke vakantietoeslag Ja Ja TSF-dagen: Bovenwettelijke verlofdagen *5 **5 Atv/roostervrije dagen 10 5 Kortverzuimdagen 3 3 Eventuele extra stortingen Ja Ja * Voor werknemers tot 18 jaar moeten niet 5 maar 9 bovenwettelijke dagen worden gestort. ** Voor werknemers (UTA) tot 18 jaar kunnen maximaal 7 bovenwettelijke dagen worden gestort. 20 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid De werknemer heeft met het Tijdspaarfonds een aantal keuzemogelijkheden bij het vaststellen van zijn arbeidsvoorwaarden. Caopartijen hebben zich gerealiseerd dat de werknemer daardoor meer verantwoordelijkheid krijgt. Iedere keuze heeft immers gevolgen. De werknemer maakt met zijn werkgever individuele afspraken over de keuzemogelijkheden van de inleg. Voor zover dat praktisch gezien mogelijk is, kunnen afspraken naar behoefte steeds herzien worden. Het Tijdspaarfonds wordt gekenmerkt door de volgende individuele keuzemogelijkheden: Extra stortingen De deelnemer kan met instemming van de werkgever ook de geldswaarde van andere inkomensbestanddelen op zijn individuele tijdspaarrekening laten storten. Dit zijn bijvoorbeeld: overige verlof- en/of roostervrije dagen; verlof- en/of roostervrije dagen die aan het eind van het jaar niet zijn opgenomen; reisuren en/of de chauffeurstoeslag. Vrij beschikken over saldo De werknemer kan steeds vrij beschikken over zowel de gestorte bedragen voor de vakantietoeslag als over de bedragen voor verlofen verzuimdagen. Het maakt niet uit of er daadwerkelijk verlof is opgenomen of dat er sprake is geweest van verzuimdagen.

Flexibele afdracht De deelnemer kan in een kalenderjaar minder verlofdagen en/of roostervrije dagen opnemen dan waarvoor afdracht van dagen heeft plaatsgehad. In dat geval kan hij kiezen voor verlaging van de afdracht in het volgende kalenderjaar met het aantal minder opgenomen dagen. De waarde van dat aantal dagen in geld wordt dan aangewend voor een storting in een levensloopregeling. Gedeeltelijke storting De deelnemer kan ook kiezen voor een gedeeltelijke storting. In dat geval wordt 55 procent van het per loonbetalingsperiode vastgestelde bedrag afgedragen aan het Tijdspaarfonds. De deelnemer ontvangt het bedrag dat niet in het Tijdspaarfonds wordt gestort, bij de uitbetaling van het loon. Het nettoloon is dus hoger, de afdracht aan het Tijdspaarfonds wordt met hetzelfde bedrag verlaagd. Deze keuzes gelden slechts zolang de werknemer dat wenst; tijdig herroepen van keuzes is altijd mogelijk per eerstvolgende loonperiode. 21

Kerncijfers 2008 2007 2006 Aantal werkgevers ultimo verslagjaar 10.887 11.322 11.046 Aantal deelnemers ultimo verslagjaar 131.570 141.148 135.316 Ontvangen bedragen (in miljoenen euro s) 412,3 408,2 375,9 Betaalde bedragen (in miljoenen euro s) 413,6 405,9 131 Administratiekosten (in miljoenen euro s) 2,9 4,6 4,6 Rendement beleggingen (in miljoenen euro s) 7,2 3,4 0,8 22 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Premiebeleid Werkgevers betalen voor de opbouw van de aanspraken de premie aan het Tijdspaarfonds. Op de premie zit geen opslag voor het dekken van de lasten van het uitvoeren van de regeling. In de onderstaande tabel staat vermeld hoeveel het fonds per rechtjaar aan premie heeft ontvangen. Een rechtjaar loopt van de maand mei in een betreffend jaar tot de maand mei van het daaropvolgende jaar. Rechtjaar Ontvangen premies (in miljoenen euro s) mei 2006 tot en met mei 2007 399 mei 2007 tot en met mei 2008 398 mei 2008 tot en met mei 2009 409 In de onderstaande tabel staat vermeld hoeveel het fonds per kalenderjaar aan premie heeft ontvangen. Kalenderjaar Ontvangen premies (in miljoenen euro s) 2006 376 2007 408 2008 412 23

Uitvoering n Opnemen van tegoeden De werknemer kan steeds vrij beschikken over zowel de gestorte bedragen voor de vakantietoeslag als over de bedragen voor verlof- en verzuimdagen. Het maakt niet uit of er daadwerkelijk verlof is opgenomen of dat er sprake is geweest van verzuimdagen. Aanvragen voor tussentijdse opnames van werkplaatspersoneel lopen via de vakbondsconsulenten. Het totale, op dat moment aanwezige saldo aan vakantietoeslag en verlof- en verzuimdagen wordt steeds in mei uitgekeerd zonder dat de werknemer daarvoor een aanvraag hoeft in te dienen. Het UTA-personeel, dat op vrijwillige basis deelneemt aan het Tijdspaarfonds, kan via de website van het Tijdspaarfonds opdrachten voor tussentijdse opnames geven. n Controle op deelname aan het Tijdspaarfonds Als de CAO voor de Bouwnijverheid van toepassing is op een arbeidsovereenkomst, dan is deelname aan het Tijdspaarfonds verplicht voor het bouwplaatspersoneel. Toch zijn er signalen ontvangen dat niet in alle gevallen aan die verplichting wordt voldaan. De werkgever maakt in dat geval afspraken met de werknemer over een afwijkende regeling. Het bestuur acht dat uit het oogpunt van uniforme arbeidsvoorwaarden en een oneigenlijke concurrentiepositie ongewenst. Er is gezocht naar een oplossing voor dit ongewenste effect. Het bestuur heeft opdracht gegeven een bestandsvergelijk te maken voor alle bouwplaatswerknemers die bij de uitvoerder een openstaande arbeidsverhouding hebben onder de CAO voor de Bouwnijverheid. Voor hen dient betaald te worden aan het Tijdspaarfonds. Dat bestand is vergeleken met de gegevens uit de administratie van het Tijdspaarfonds. Het bestandvergelijk heeft enkele concrete resultaten opgeleverd. Het aantal werknemers waarvoor ten onrechte niet of niet meer is betaald betreft 4.589. Dit aantal kan onderverdeeld worden in: 2.632 werknemers voor wie nog nooit een betaling is ontvangen; 1.957 werknemers voor wie al meer dan drie maanden geen betaling meer is ontvangen. n Controle op juiste en tijdige afdrachten De werkgever dient binnen veertien dagen na afloop van elke loonbetalingsperiode van vier weken of een maand aan het Tijdspaarfonds te betalen. Op elke loonstrook van de deelnemer moet vermeld worden welke bedragen op de Tijdspaarrekening van de deelnemer zijn gestort en op welke periode die storting betrekking heeft. Aan het Tijdspaarfonds worden aparte bedragen betaald voor de vakantiewaarde en de vakantietoeslag. Er waren in de cao en in het reglement van het Tijdspaarfonds geen voorschriften gegeven welke betaalkenmerken meegegeven moeten worden. Op de saldo-overzichten waren dus wel de betaalde bedragen zichtbaar, maar niet op welke perioden die bedragen betrekking hadden. De werknemer had daardoor geen duidelijk inzicht of tijdig aan alle betaalverplichtingen was voldaan. Dit inzicht kon beter. Daarom heeft het bestuur besloten tot een uitbreiding van artikel 57a van de CAO voor de Bouwnijverheid. Voortaan moet ook de periode waarop de betaling betrekking heeft met het betaalkenmerk worden meegegeven. Die periodegegevens vindt de werknemer terug op zijn papieren saldo-overzicht (viermaal per jaar) en op de private pagina s van de website (www.tijdsparenbouw.nl). De werknemer heeft daardoor een betere controlemogelijkheid op tijdigheid en juistheid van de gestorte bedragen. n Beslagen De tegoeden die bij het Tijdspaarfonds zijn geregistreerd, zijn nettobedragen. Als een werknemer schulden heeft die niet tijdig worden afgelost, dan hebben schuldeisers de mogelijkheid beslag te laten leggen op de Tijdspaarfondstegoeden. De procedure daarvoor is dezelfde als bij loonbeslag die bij werkgevers worden ingediend. Veelal wordt zowel loonbeslag als beslag bij het Tijdspaarfonds gelegd. Bij het Tijdspaarfonds wordt geen beslagvrije voet toegepast, in tegenstelling tot de situatie bij loonbeslag. In voorkomende gevallen blokkeert de uitvoerder van de regeling de tegoeden tot het bedrag waarover beslag is gelegd. Deze geblokkeerde tegoeden worden aan de beslaglegger overgemaakt. De werkgevers waar de hiervoor bedoelde werknemers werkzaam zijn, worden in het eerste kwartaal van 2009 schriftelijk benaderd. Men 24 wordt gewezen op de verplichtingen en men wordt gemaand alsnog aan die verplichtingen te voldoen. Afhankelijk van de resultaten zal het bestuur bezien of en welke vervolgacties noodzakelijk zijn. BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

n Fiscale aspecten Bij aanvang van het Tijdspaarfonds in 2006 bestond nog geen ervaring met betrekking tot de fiscale aspecten van het fonds. In 2007 is overeenstemming bereikt met de Belastingdienst over welke loonheffingstabellen toegepast moeten worden en hoe deze toegepast moeten worden. Als de werknemer een vrije dag opneemt als bedoeld in het Tijdspaarfonds, betaalt de werkgever over die dag geen loon. De werknemer heeft daarvoor immers een tegoed opgebouwd in het Tijdspaarfonds. Voor het toepassen van de vierweken- of maandtabel gedurende het hele jaar is afgesproken dat een mogelijk tijdsverschil tussen betalen aan en uitbetaling van het fonds moet worden voorkomen. Een dergelijk tijdsverschil doet zich voor als de werkgever gedurende het hele jaar inhoudingen doet op de component vakantietoeslag, terwijl de gestorte bedragen slechts op één moment in een jaar (in mei) kunnen worden opgenomen. Daarom is met de Belastingdienst afgesproken dat ook vakantietoeslag uit het Tijdspaarfonds tussentijds kan worden opgenomen. De vierweken- of maandtabel kan dan worden toegepast. Verder is afgesproken dat de eerste achttien dagen dat de werkgever geen loon betaalt aan een werknemer niet te beschouwen zijn als onbetaalde verlofdagen in de zin van de wet. Deze achttien dagen worden immers via het Tijdspaarfonds aan de werknemer betaald. Omdat over de tegoeden geen rentevergoeding aan de werknemer wordt verstrekt, is het fonds niet te beschouwen als een bancaire inrichting. 25

Saldo en beleggingen In de onderstaande grafiek is het verloop aangegeven van de door werkgevers voor werknemers aan het Tijdspaarfonds betaalde gelden. VD zijn de door het Tijdspaarfonds ontvangen vakantiewaarden, het equivalent in geld van de TSF-dagen. VT is de ontvangen wettelijke vakantietoeslag van 8 procent. In 2006 is gekozen voor een beleggingsconstructie bij de Rabobank, met een hoofdsom van 200 miljoen euro. Door deze beleggingsconstructie kan een beter rendement worden behaald dan het rendement op geldmarktbeleggingen. Door de jaarlijkse uitbetaling in mei is er tijdelijk een tekort aan gelden in het fonds. Daarom is aan de beleggingsconstructie een kredietfaciliteit gekoppeld. In de grafiek is tevens te zien in hoeverre de kredietfaciliteit KF wordt aangesproken. 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2006 2006 2006 2006 2007 2007 2007 2007 2008 2008 2008 2008 2009 2009 Kredietfaciliteit (KF) Vakantiedagen (VD) Vakantietoeslag (VT) 26 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Communicatie n Tijdsparenbouw.nl Het Tijdspaarfonds heeft een eigen website: www.tijdsparenbouw.nl. Met behulp van deze website kan het Tijdspaarfonds actuele informatie verstrekken. Het bestuur van het Tijdspaarfonds vindt het belangrijk dat de werknemer snel wordt geïnformeerd over zijn tegoeden. Ook de actualiteit van de saldo-informatie is belangrijk. Informatie via internet biedt daarvoor uitkomst. De website bestaat uit een publiek deel en een particulier deel. Het publieke deel is toegankelijk voor zowel werkgever als werknemer en geeft algemene informatie over de tijdspaarregeling. Het particuliere deel is bestemd voor de individuele deelnemer aan het Tijdspaarfonds (de werknemer) en is alleen toegankelijk via een persoonlijke toegangscode. De deelnemer ontvangt die toegangscode na de eerste storting door zijn werkgever in het Tijdspaarfonds. Het particuliere deel biedt de werknemer onder andere een actueel overzicht van zijn saldo, mutaties (stortingen en opnames) en de mogelijkheid een vakbondsconsulent te kiezen. Via de vakbondsconsulent kunnen tussentijds bedragen opgenomen worden. Sinds 2008 is er voor de aparte websites van de diverse BTERregelingen één internetportaal gekomen. Het adres van deze website is: www.bter-bouw.nl. Ook het webadres van het Tijdspaarfonds zal voortaan leiden naar dit portaal. n Saldo-overzichten Na afloop van ieder kalenderkwartaal ontvangt de werknemer per gewone post een saldo-overzicht met de bij- en afschrijvingen die in dat kwartaal hebben plaatsgevonden. Met beknopte teksten op het rechtenoverzicht wordt de werknemer gewezen op algemene en actuele ontwikkelingen van het Tijdspaarfonds. 27

28 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Jaarrekening 2008

Balans per 31 december 2008 (na resultaatbestemming) (bedragen in duizenden euro s) Activa 2008 2007 Beleggingen 254.173 249.144 Vorderingen en overlopende activa 342 313 Liquide middelen 2.033 3.630 Totaal activa 256.548 253.087 Passiva 2008 2007 Beschikbaar saldo van baten en lasten 3.967 219 Spaarrekening 246.966 247.190 Nog te verwerken bedragen TSF 3.983 3.622 Overige schulden en overlopende passiva 1.632 2.056 Totaal passiva 256.548 253.087 30 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Staat van baten en lasten over 2008 (bedragen in duizenden euro s) Baten 2008 2007 Beleggingsopbrengsten 7.234 3.403 Totaal van de baten 7.234 3.403 Lasten 2008 2007 Administratiekosten 2.856 4.634 Overige lasten 630 659 Totaal van de lasten 3.486 5.293 Saldo baten en lasten 3.748./. 1.890 31

Kasstroomoverzicht over 2008 (bedragen in duizenden euro s) 2008 2007 Kasstroom uit tijdspaarfondsactiviteiten Administratiekosten./. 4.255./. 3.065 Ingelegde gelden 412.359 408.197 Uitbetaalde gelden./. 412.583./. 405.932 Nog te verwerken bedragen TSF 361 1.697 Overige ontvangsten en betalingen 457 5.470 Kasstroom uit tijdspaarfondsactiviteiten./. 3.661 6.367 Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Aankoop beleggingen./. 1.842.150./. 848.850 Verkopen en aflossingen van beleggingen 1.844.150 843.650 Beleggingsopbrengsten 64 507 Kasstroom uit beleggingsactiviteiten 2.064./. 4.693 Mutatie liquide middelen./. 1.597 1.674 Liquide middelen primo periode 3.630 1.956 Mutatie liquide middelen./. 1.597 1.674 Liquide middelen ultimo periode 2.033 3.630 Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. 32 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling n Algemeen Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid verschaft aan werknemers die deelnemen aan de CAO voor de Bouwnijverheid een vergoeding wegens loonderving bij vakantiedagen en algemeen erkende feestdagen en daarmee gelijk te stellen dagen, de vakantietoeslag, alsmede eventuele andere daarmee verband houdende uitkeringen. De regeling van de Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid is vanaf 1 januari 2006 in werking getreden. Statutair heeft op 14 november 2006 de oprichting plaatsgevonden. Deze verantwoording betreft de tijdspaarregeling van Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid welke bij contract is opgedragen aan Cordares CAO-Regelingen B.V. Het boekjaar is gelijk aan het kalenderjaar. n Resultaatbepaling Baten en lasten De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Beleggingsopbrengsten Het resultaat uit beleggingen bestaat uit directe beleggingsopbrengsten en indirecte beleggingsopbrengsten. Onder de directe beleggingsopbrengsten worden verantwoord: de interest en dividendopbrengsten van de respectievelijke beleggingen. De indirecte beleggingsopbrengsten betreffen zowel gerealiseerde als ongerealiseerde waardeverschillen. Voor het beheer van de Rabo Credit Strategie Obligatie II wordt een managementfee in rekening gebracht. De betaalde managementfee wordt verwerkt in de waarde (NAV) van de Rabo Credit Strategie Obligatie II. n Waardering van activa en passiva Balans Waardering vindt plaats tegen nominale waarde, tenzij hieronder anders is aangegeven. De Rabo Credit Strategie Obligatie II wordt gewaardeerd tegen actuele waarde of garantiewaarde indien de laatstgenoemde waarde hoger is dan de actuele waarde. 33

Toelichting op de balans per 31 december 2008 (bedragen in duizenden euro s) n Activa Beleggingen Verloopoverzicht beleggingen Het verloop is als volgt te specificeren: Boekwaarde Aankopen en Verkopen en Waarde- Boekwaarde aan aan het begin verstrekkingen aflossingen verschillen het einde van het jaar Rabo Credit Strategie Obligatie II 200.898 - - 4.208 205.106 Deposito s en kasgeldleningen 48.246 1.844.971 1.844.150-49.067 Totaal financiële beleggingen 249.144 1.844.971 1.844.150 4.208 254.173 Onder de deposito s en kasgeldleningen bevindt zich een bankrekening met het karakter van een kortlopende belegging en een saldo ultimo 2008 van 49 miljoen euro; de bankrekening is gekoppeld aan de gestructureerde obligatie Rabo Credit Strategie Obligatie II (RCSO II). Betalingen vanaf deze bankrekening mogen alleen gedaan worden voor uitkeringen in het kader van de TSF-regeling. De garantiewaarde van de RCSO II wordt pas na afloop van de gehele looptijd gegarandeerd (15 december 2011) en bedraagt 200 miljoen euro. De RCSO II is een gestructureerde obligatie met een aantal bijzondere kenmerken. Het beheer van de RCSO II vindt plaats door de Rabobank. Door middel van financiële instrumenten worden posities ingenomen op een Europese en Amerikaanse index van bedrijfsobligaties. Het doel van de RCSO II is het innemen van posities in tranches van deze indices om ongeacht of de indices stijgen of dalen een positief rendement te halen. De strategie is een long-positie in te nemen in leningen met een hoger risico (hoog rendement) en short te gaan in leningen met een lager risico (lager rendement) om zo een extra rendement te behalen. De inleg van de RCSO II bestaat uit twee componenten. Het zero coupon deposito is de inleg die wordt gebruikt om de terugbetalingen van de gegarandeerde coupons en aflossingen te garanderen. De buffer is het gedeelte van de inleg dat gebruikt wordt om in de strategie te beleggen. Vorderingen en overlopende activa De post bestaat uit een vordering op Stichting Tijdspaarfonds Timmer (5), nog te vorderen rente (169) en een vordering op deelnemers Tijdspaarfonds (168). 34 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid Liquide middelen De liquide middelen ultimo verslagjaar 2008 (2.033) zijn het eigendom van de stichting. Liquide middelen betreffen de saldi van de bankrekeningen van het fonds. De liquide middelen zijn dagelijks opvraagbaar.

n Passiva Beschikbaar saldo van baten en lasten Dit betreft het cumulatieve saldo van baten en lasten. Het verloop is als volgt: 2008 2007 Beschikbaar saldo van baten en lasten aan het begin van het jaar 219 2.109 Saldo volgens de staat van baten en lasten 3.748./. 1.890 Beschikbaar saldo van baten en lasten aan het eind van het jaar 3.967 219 Spaarrekening Dit betreft het saldo van ingelegde en uitbetaalde gelden van het Tijdspaarfonds. De tegoeden op de spaarrekening worden in mei uitbetaald of kunnen door de deelnemers tussentijds worden opgenomen. Verloop spaarrekening 2008 2007 Stand aan het begin van het jaar 247.190 244.925 Bij: Aangeleverd 412.359 408.197 Af: Uitbetaald: - Vakantietoeslag 228.363 223.942 - Roostervrije dagen 102.345 101.105 - Bovenwettelijke vakantiedagen 51.172 50.553 - Kortverzuim 30.703 30.332 Stand aan het einde van het jaar 246.966 247.190 35

Nog te verwerken bedragen TSF Dit saldo betreft de gelden die door de werkgevers zijn gestort, maar nog verwerkt moeten worden. Overige schulden en overlopende passiva Deze post bestaat uit te betalen administratiekosten (371), nog te betalen aan deelnemers Tijdspaarfonds (990), crediteuren (6), afrekening met het Vakantiefonds voor het Bouwbedrijf (92) en bankkosten (173). Niet uit de balans blijkende verplichtingen Het fonds bezit in het kader van de beleggingsconstructie met de Rabobank een kredietfaciliteit. Deze kredietfaciliteit bevat een stortingsverplichting van 120 miljoen euro voor elke voortschrijdende periode van zes aaneengesloten kalendermaanden. 36 BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid

Toelichting op de staat van baten en lasten over 2008 (bedragen in duizenden euro s, tenzij anders vermeld) n Baten Beleggingsopbrengsten De post directe beleggingsopbrengsten bestaat uit interest over het saldo liquide middelen, interest op vastrentende waarden en rente overige beleggingen. De indirecte beleggingsopbrengsten betreffen de waardemutatie van de Rabo Credit Strategie Obligatie II. 2008 2007 Directe beleggingsopbrengsten: Interest rekening-courantsaldo 64 82 Interest op deposito s en kasgeldleningen./. 144 560 Interest op Rabo Credit Strategie Obligatie II 3.106 1.863 Indirecte beleggingsopbrengsten: Waardemutatie RCSO II 4.208 898 7.234 3.403 n Lasten Administratiekosten Dit zijn de door Cordares op basis van de administratieovereenkomst in rekening gebrachte kosten (2.773) en fondskosten (83). De fondskosten bestaan uit accountantskosten (54), bestuurskosten (34), drukkosten jaarverslag (./. 6) en diverse kosten (1). Overige lasten Deze post betreft bankkosten (630). Ondertekening van de jaarrekening Harderwijk, 23 juni 2009 Namens het bestuur, W. Ketting J.W.M. Kerstens 37

Overige gegevens n Accountantsverklaring Aan: Het bestuur van Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening 2008 van Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid te Harderwijk bestaande uit de balans per 31 december 2008 en de winst-en-verliesrekening over 2008 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de Stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de door de stichting gekozen en beschreven grondslagen zoals uiteengezet in de toelichting van de jaarrekening en de relevante bepalingen van het Toetsingskader Algemeen Verbindend Verklaring CAO-bepalingen. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Tijdspaarfonds voor de Bouwnijverheid per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met de door de stichting gekozen en beschreven grondslagen zoals uiteengezet in de toelichting van de jaarrekening. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Voorts zijn wij van oordeel dat de in de jaarrekening weergegeven uitsplitsing van de lasten naar bestedingsdoelen/activiteiten juist is en aansluit bij de statuten en/of reglementen van het fonds, in overeenstemming met de relevante bepalingen van het Toetsingskader Algemeen Verbindend Verklaring CAO-bepalingen. Amsterdam, 23 juni 2009 Ernst & Young Accountants LLP w.g. mr. drs. G.H.C. de Méris RA Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat 38 relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de Stichting. Tevens omvat een controle BTER jaarverslag 2008, werken en betrokkenheid n Statutaire bestemming van het saldo van baten en lasten In de statuten zijn geen aanvullende regelingen met betrekking tot de bestemming van het saldo van baten en lasten vastgesteld. Het saldo over 2008 is toegevoegd aan het cumulatief saldo van baten en lasten.