Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel

faculteit ruimtelijke wetenschappen nr. 334 Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel R.A. Bijker, T. Haartsen en D. Strijker Januari 2011

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Profiel nieuwe inwoners 5 3. Woonsituatie nieuwe inwoners 12 4. Reden verhuizing en motieven keuze platteland en gebied 13 5. Zoek- en keuzeproces 16 6. Beelden 18 7. Tevredenheid met keuze 19 8. Samenvatting 20

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 3 Waarom gaat iemand in Ferwerderadiel wonen? Om dat te achterhalen heeft de RUG in samenwerking met de gemeente een groot onderzoek uitgevoerd onder nieuwe vestigers in de periode 2005-2009. De resultaten zijn vergeleken met vergelijkbare onderzoeken in drie andere gemeenten in Noord-Nederland en met data van het Centraal Bureau voor de Statistiek. De nieuwe vestigers zijn gemiddeld genomen jong, hebben (nog) geen kinderen en zijn hoog opgeleid. De werkzame respondenten werken vaak in onderwijs, zorg en commerciële dienstverlening en minder vaak in industrie en handel en nauwelijks in de landbouw. Ferwerderadiel is voor de nieuwe inwoners een pendel gemeente. Ze worden in belangrijke mate aangetrokken door de beschikbaarheid van een geschikte woning en de landschappelijke kwaliteiten van Ferwerderadiel, met name de nabijheid van water komt daarbij naar voren.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 4 1. Inleiding Dit onderzoek onder nieuwe inwoners van gemeente Ferwerderadiel is uitgevoerd door de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met de gemeente Ferwerderadiel. In het najaar van 2009 is een vragenlijst per post verspreid onder huishoudens die zich in de periode 2005-2009 vanuit een andere gemeente in gemeente Ferwerderadiel hebben gevestigd. De adresselectie is gemaakt door de afdeling Burgerzaken, die ook het versturen van de vragenlijsten heeft verzorgd. Dit rapport beschrijft de resultaten van het onderzoek. De verschillende onderwerpen die in de vragenlijst aan de orde komen worden achtereenvolgens besproken: wie zijn de nieuwe inwoners, wat is hun woonsituatie, wat was de reden van de verhuizing en wat waren hun motieven om zich in dit gebied te vestigen, hoe zag hun zoek- en keuzeproces eruit, wat is hun beeld van het gebied en tenslotte, hoe tevreden zijn ze met hun keuze? Waar mogelijk worden de uitkomsten vergeleken met cijfers afkomstig uit andere bronnen om ze van meer context te voorzien. Soms is dat een vergelijking met data van het Centraal Bureau voor de Statistiek en vaak kan ook worden vergeleken met de uitkomsten in drie andere gemeenten in het Noorden waar hetzelfde onderzoek is uitgevoerd (De Marne, Menterwolde en Reiderland). Dit zijn alle drie gemeenten waar in de toekomst rekening moet worden gehouden met bevolkingskrimp en net als Ferwerderadiel echte plattelandsgemeenten zonder grote kern. Alleen de opvallende uitkomsten worden in de tekst besproken. Respons en representativiteit In totaal zijn 500 vragenlijsten verstuurd. Daarvan zijn 127 met behulp van de bijgesloten antwoordenvelop teruggestuurd en ingevoerd in het databestand, een responspercentage van 25%. In aanvulling op de in de inleiding genoemde selectiecriteria is in de gemeente Ferwerderadiel door de gemeente zelf ervoor gekozen het bestand zoveel mogelijk uit mensen te laten bestaan die nog niet eerder in de gemeente gewoond hebben, mensen die jarenlang elders hebben gewoond zijn wel meegenomen in de selectie. Dit aanvullende selectiecriterium bemoeilijkt de vergelijking met de andere drie gemeenten. Vervolgens is de vraag van belang of de respondenten een representatieve vertegenwoordiging van de totale populatie nieuwe inwoners in de betreffende periode vormen. Deze vraag kan voor een deel beantwoord worden door de leeftijd en herkomst van de verhuizers te vergelijken met cijfers van de totale groep nieuwe inwoners van gemeente Ferwerderadiel (CBS, voor de periode 2005-2008). Tabel 1 laat zien dat in het onderzoeksbestand de leeftijdsgroep 20-30 jaar ondervertegenwoordigd is, terwijl de leeftijdsgroep 50-65 oververtegenwoordigd is. Een mogelijke verklaring is dat de oudere groep meer bereid is mee te werken aan een dergelijk onderzoek en misschien ook meer tijd ter beschikking heeft om dat te doen. Verder blijkt uit tabel 3 dat in het onderzoeksbestand verhuizers uit aangrenzende gemeenten en de stad Leeuwarden zijn ondervertegenwoordigd, terwijl verhuizers van buiten Noord- Nederland oververtegenwoordigd zijn.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 5 2. Profiel nieuwe inwoners Demografische kenmerken Dit deel beschrijft de samenstelling van de groep respondenten. Tabel 1 toont de leeftijdsverdeling. Het grootste aandeel, ongeveer een derde, van de nieuwe inwoners in het onderzoek wordt gevormd door de leeftijdsgroep 50-65 jaar. De vergelijking met de huidige inwoners van Ferwerderadiel laat zien dat de respondenten over het geheel genomen jonger zijn. De helft van de huishoudens in het onderzoek wordt gevormd door een echtpaar of vaste partners zonder kinderen. Als we de groep huishoudens zonder kinderen nader bekijken en combineren met leeftijd blijkt dat 40% van deze groep in de leeftijdsgroep 20-40 valt. Een groep dus die in de toekomst mogelijk nog een gezin gaat stichten. Dit is vergelijkbaar met het aandeel in de andere drie gemeenten. In vergelijking met de huishoudensamenstelling van de huidige inwoners valt op dat de respondenten minder vaak deel uitmaken van een eenpersoonshuishouden en ook minder vaak van een meerpersoonshuishouden met kinderen, terwijl ze relatief vaker deel uitmaken van een meerpersoonshuishouden zonder kinderen. Bijna de helft van de respondenten heeft een HBO of universitaire opleiding afgerond. Bijna een derde geeft als hoogst voltooide opleiding Havo of MBO aan. De nieuwkomers lijken dus een relatief hoogopgeleide groep te zijn. Echter, de mogelijkheid bestaat dat hogeropgeleiden de vragenlijst verhoudingsgewijs vaker hebben ingevuld dan lageropgeleiden, ook omdat het gaat om een vrij lange, schriftelijke vragenlijst. Of dit het geval is kan niet gecontroleerd worden, omdat bij CBS Statline geen gegevens over het opleidingsniveau van de groep nieuwe inwoners beschikbaar zijn.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 6 Tabel 1. Demografische kenmerken nieuwe inwoners (in %) Enquête CBS cijfers Leeftijd Ferwerderadiel nieuwe inwoners (2005-2008) CBS cijfers huidige inwoners Ferwerderadiel (2009) 20-30 jaar 25 39*** 14** 16 30-40 jaar 17 22 17 24 40-50 jaar 12 14 21 20 50-65 jaar 33 18 28 30 65 jaar en ouder 12 8 20 11 Huishoudenssamenstelling Eenpersoonshuishouden 21-28*** 18 Meerpersoons zonder kinderen 51-32 48 Meerpersoons met kinderen 28-39 35 Opleiding Basisschool/LBO/ MAVO/VMBO 23 - - 23 HAVO/MBO/VWO 29 - - 35 HBO/Universiteit 48 - - 42 Enquête drie andere noordelijke gemeenten Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chikwadraat) 1 Sociaaleconomische kenmerken De verdeling van het netto maandinkomen per huishouden in tabel 2 laat zien dat bijna de helft van de respondenten aangeeft in de groep 1250 tot 2500 euro per maand te vallen. Een derde heeft een inkomen tussen de 2500 en 4000 euro. Dit komt overeen met de verdeling in de andere drie gemeenten. In het SCP rapport Het platteland van alle Nederlanders is de inkomensverdeling van verhuizers naar het platteland in Nederland als geheel opgenomen. Hoewel door een andere indeling van de categorieën een directe vergelijking lastig is, kan wel worden geconcludeerd dat de inkomens van onze respondenten over het geheel genomen lager zijn. Dan de vraag: hoe wordt dit inkomen verdiend? 58% van de respondenten geeft aan loondienst als belangrijkste bron van inkomsten te hebben. 7% verdient het inkomen met een eigen bedrijf. In de categorie anders vallen met name mensen die meerdere bronnen van inkomsten hebben en mensen die aangeven dat alleen hun partner werkt. De vraag naar de belangrijkste bron van inkomsten is gericht op de respondent zelf. Daarom is ook gevraagd of de partner werkt. Door deze twee vragen te combineren kan worden vastgesteld dat 55% van de respondenten in een meerpersoonshuishouden deel uit maakt van een tweeverdienershuishouden. Deze groep werkt zelf in loondienst of heeft een eigen bedrijf en geeft aan dat hun partner ook werkt. In 19% van de gevallen werkt één van beide partners. In 21% van de gevallen heeft geen van beide partners betaald werk. 1 Met de chi-kwadraat wordt getoetst of de verdeling over de verschillende categorieën voor een kenmerk significant verschilt van de verdeling in het enquêtebestand. Significant betekent in dit geval dat het verschil niet op toeval berust.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 7 Aan de mensen in loondienst of met een eigen bedrijf is gevraagd in welke plaats ze werken. Meer dan een derde is werkzaam in de stad Leeuwarden. 17% werkt in aangrenzende gemeenten en eveneens 17% werkt elders in de provincie. 13% is werkzaam in de gemeente zelf. Ferwerderadiel is voor de nieuwe inwoners dus duidelijk een pendel gemeente. In de vergelijking met de huidige inwoners van de gemeente komt naar voren dat de respondenten minder vaak in de gemeente zelf of aangrenzende gemeenten werken, terwijl ze verhoudingsgewijs vaker in Leeuwarden of elders in de provincie werkzaam zijn. Naast de plaats waar mensen werkzaam zijn is ook gevraagd in hoeverre mensen thuis werken. 68% van de respondenten in loondienst of met een eigen bedrijf geeft aan nooit thuis te werken. 12% doet dit minder dan één dag per week. Daar tegenover staat een groep van 20% die zegt minimaal één dag per week tot meestal thuis te werken. Dit is vergelijkbaar met de andere drie gemeenten. Aan de mensen die in loondienst werken of een eigen bedrijf hebben is verder gevraagd aan te geven in welke sector ze werkzaam zijn. De sector die eruit springt is de zorg, maar liefst 27% van de werkzame respondenten werkt in deze sector. De vergelijking met de verdeling in sectoren van het werkzame deel van de huidige inwoners van de gemeente wordt enigszins bemoeilijkt doordat in deze indeling sommige sectoren niet zijn meegenomen en andere zijn samengenomen. Duidelijk wordt in ieder geval dat de respondenten vaker in zorg, de overige commerciële dienstverlening en het onderwijs werkzaam zijn, en minder vaak in de landbouw en visserij, industrie en handel dan de huidige inwoners.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 8 Tabel 2. Sociaaleconomische kenmerken nieuwe inwoners (in %) Enquête CBS cijfers Enquête drie Netto maandinkomen huishouden (in euro s) Ferwerderadiel huidige inwoners Ferwerderadiel (2005) < 1250 17-12 1250-2500 46-44 2500 4000 32-34 > 4000 5-10 Bron van inkomsten Loondienst 58-53 Eigen bedrijf 7-13 Uitkering 7-11 AOW/Pensioen 19-17 Anders 9-7 Locatie werk In de gemeente zelf 13 28*** 18 In aangrenzende gemeenten 17 25 14 In de stad Leeuwarden 2 38 28 27 Elders in de provincie 17 6 13 Elders in Noord- Nederland 5 3 11 Elders in Nederland 5 11 6 Op diverse plaatsen 4-4 Anders 3-8 andere noordelijke gemeenten Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chikwadraat) 2 Voor de drie Groningse gemeenten is dit de stad Groningen

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 9 Tabel 2. (vervolg) Enquête CBS cijfers Enquête drie Ferwerderadiel huidige inwoners Ferwerderadiel andere noordelijke gemeenten (2005) Werkzaam in sector Landbouw en visserij 3 7 5 Industrie 8 24 6 Nutsbedrijven 4 - - Bouw 5-5 Handel en reparatie 5 12 7 Overige commerciële 29 23 27 dienstverlening (naast handel) Horeca 4-2 Vervoer en 3-5 communicatie Financiële instellingen 4-2 Zakelijke 8-10 dienstverlening Overige 10-8 dienstverlening Overige niet-commerciële 8 10 7 dienstverlening (naast onderwijs en zorg) Openbaar bestuur 8-7 Onderwijs 10 5 12 Zorg 27 15 23 Anders 3 3 7

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 10 Woongeschiedenis De respondenten is ook gevraagd een overzicht te geven van hun woongeschiedenis. Op basis daarvan kan geconcludeerd worden dat 7% van de respondenten eerder in (de huidige) gemeente Ferwerderadiel gewoond heeft. Dit is een kleiner aandeel dan in de andere drie gemeenten, waarschijnlijk veroorzaakt doordat in Ferwerderadiel geprobeerd is het bestand zoveel mogelijk uit mensen te laten bestaan die nog niet eerder in de gemeente gewoond hebben (zie ook de inleiding). Daarnaast is ook gekeken naar de woonplaats voor de verhuizing naar Ferwerderadiel. De respondenten hebben zelf aangegeven of het daarbij om een stad of een dorp ging. Na analyse blijkt dat 40% vanuit de stad naar Ferwerderadiel verhuisd is, 61% woonde al op het platteland voordat ze naar Ferwerderadiel verhuisden. Deze verdeling is vergelijkbaar met die in de andere drie gemeenten. Vervolgens zijn de woonplaatsen voor de verhuizing gecategoriseerd. In tabel 3 is te zien dat iets meer dan een derde van de respondenten vanuit een woonplaats buiten Noord-Nederland komt. 27% van de respondenten komt vanuit een aangrenzende gemeente. In vergelijking met de drie andere gemeenten valt op dat in Ferwerderadiel een groter aandeel vanuit elders in de provincie komt, terwijl een kleiner aandeel elders uit Noord-Nederland afkomstig is. Tabel 3. Herkomst nieuwe inwoners (in %) Enquête Woonplaats voor verhuizing In een aangrenzende gemeente Ferwerderadiel CBS cijfers nieuwe inwoners (2005-2009) Enquête drie andere 27 35*** 27** De stad Leeuwarden 3 7 18 11 Elders in de provincie 23 22 12 Elders in Noord- Nederland 5 6 12 Elders in Nederland 36 19 33 Anders (bijv. buitenland) 2-6 noordelijke gemeenten Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chikwadraat) 3 Voor de drie Groningse gemeenten is dit de stad Groningen

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 11 Nu een globaal beeld is verkregen van wie de respondenten zijn en waar ze vandaan komen is de vraag van belang: kenden ze het gebied (gedefinieerd als de gemeente met omliggende gemeenten) voorafgaand aan de verhuizing al uit eigen ervaring? Voor bijna 60% van de respondenten is dit het geval. Aan de respondenten die het gebied al uit eigen ervaring kenden is gevraagd op welke manier dit was, hierbij konden zij meerdere antwoorden aangeven. Uit de antwoorden blijkt dat ongeveer een derde van deze groep eerder in het gebied heeft gewoond. 46% kent het gebied door bezoek aan familie of vrienden. Vakantie en recreatie blijkt ook een redelijk grote rol te spelen, ongeveer een vijfde kent het gebied op deze manier. Slechts 15% kent het gebied door het werk.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 12 3. Woonsituatie nieuwe inwoners Uit de analyse van de woonsituatie van de respondenten blijkt dat 68% in een koopwoning woont, 32% woont in een huurwoning. De helft woont in een vrijstaande woning. 24% woont in een twee-onder-een-kapwoning, 21% in een tussen- of hoekwoning en 5% in een appartement. De respondenten is ook gevraagd naar de ligging van de woning. De grootste groep (42%) geeft aan aan de rand van het dorp te wonen, 37% woont in de dorpskern. 11% woont in het dorp in een woonwijk(je) en 10% woont buiten de bebouwde kom. Van een groot deel van de respondenten weten we ook hoe oud de woning is waar ze wonen. De grootste groep (31%) wordt gevormd door woningen gebouwd in de periode 1970-2000. 20% woont in een woning gebouwd tussen 1900-1945. Eveneens 20% woont in nieuwe nieuwbouw gebouwd na het jaar 2000. 16% woont in een woning gebouwd voor 1900 en 12% woont in een woning uit de periode 1945-1970.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 13 4. Reden verhuizing en motieven keuze platteland en gebied De redenen voor de verhuizing staan weergegeven in tabel 4. Respondenten konden meerdere antwoorden geven. Er is een grote diversiteit aan redenen. Twee redenen die duidelijk naar voren komen zijn huwelijk of samenwonen (32%) en weg uit de stad (25%). De redenen wijken niet af van die van de respondenten in de andere drie gemeenten, alleen verhuizen vanwege huwelijk of samenwonen komt vaker voor in Ferwerderadiel dan in de andere drie gemeenten. Tabel 4. Reden voor de verhuizing (in %) Enquête Ferwerderadiel Huwelijk of samenwonen 32 23* Weg uit de stad 25 25 Vorige woning 17 19 Verandering t.a.v. werk 16 14 Pensioen 14 10 Vorige buurt 9 13 Zelfstandig gaan wonen 8 5 Scheiding/verbreken relatie/overlijden partner 5 7 Te hoge woonlasten 4 6 Gezondheid 2 3 Dichterbij familie willen wonen 2 4 Kinderen uit huis gegaan 1 3 Gezinsuitbreiding - 2 Enquête drie andere noordelijke gemeenten Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chikwadraat) De respondenten is ook de (open) vraag gesteld: waarom bent u juist in dit gebied gaan wonen? De antwoorden op deze vraag zijn gecategoriseerd, de categorieën komen voort uit de gegeven antwoorden en zijn ook gebaseerd op categorieën die in vergelijkbare onderzoeken worden gebruikt. Respondenten konden meerdere redenen aangeven, daarom tellen de percentages niet op tot 100% (zie tabel 5). De meest genoemde reden (26%) om zich juist in dit gebied te vestigen zijn kenmerken van de woning. Vaak gaat het om het aanbod van een specifieke woning, zoals blijkt uit: betaalbare leuke woning aan het water, hier stond het huis dat ons aansprak, en hier was een vrije kavel aan het water. De fysieke kwaliteiten van de leefomgeving worden door 24% van de respondenten genoemd als reden voor vestiging in dit gebied. Voorbeelden daarvan zijn ruimte, water en mooi gedeelte van Friesland. In 15% van de gevallen was de vestiging bij de partner de reden om in dit gebied te gaan wonen. 12% noemt werk of de bereikbaarheid of nabijheid van het werk als reden om voor dit gebied te kiezen. Eveneens 12% noemt de lage(re) huizenprijzen en 11% noemt de nabijheid van familie en vrienden als motief voor vestiging.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 14 De respondenten is ook de meer algemene open vraag voorgelegd: waarom wilde u op het platteland (blijven) wonen? De antwoorden op deze vraag zijn op dezelfde wijze gecategoriseerd. Respondenten konden meerdere redenen aangeven, daarom tellen de percentages ook in dit geval niet op tot 100% (zie tabel 5). De belangrijkste reden om op het platteland te willen (blijven) wonen zijn voor deze nieuwe inwoners van gemeente Ferwerderadiel de fysieke kwaliteiten van de leefomgeving, deze reden wordt door de helft van de respondenten genoemd. Voorbeelden daarvan zijn ruimte, natuur, vergezichten en stilte. 41% noemt rust als reden om het platteland te willen wonen. Eveneens belangrijk zijn de sociale kwaliteiten van de leefomgeving, genoemd door 20% van de respondenten. Hierbij worden zaken genoemd als vrijheid, gemeenschap en kleinschaligheid. 11% noemt als reden bekendheid met het platteland, bijvoorbeeld daar voelen we ons thuis en zijn we opgegroeid. 10% noemt als reden de manier van leven, voorbeelden van antwoorden zijn ben een dorpsmens en minder gehaast leven. Woningkenmerken worden in Ferwerderadiel minder vaak dan in de andere drie gemeenten genoemd als reden om naar het platteland te verhuizen.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 15 Tabel 5. Motieven voor vestiging in dit gebied en voor vestiging op het platteland (in %) Motieven voor vestiging in dit gebied Motieven voor vestiging op het platteland Enquête Ferwerderadiel Enquête drie andere noordelijke gemeenten Enquête Ferwerderadiel Enquête drie andere noordelijke gemeenten Kenmerken van de 26 23 8 15* woning Fysieke kwaliteiten 24 23 50 46 leefomgeving Vestiging bij partner 15 12 6 5 Werk 12 11 7 6 Huizenprijzen 12 14 9 8 Nabijheid familie en 11 14 5 6 vrienden Bekendheid met 9 7 2 1 gebied Sociale kwaliteiten 8 9 20 19 leefomgeving Rust 7 9 41 47 Geografische ligging 7 9 2 1 Manier van leven 2 2 10 7 Bekendheid 2 - ** 11 9 platteland Voorzieningen 2 3-1 Bereikbaarheid 2 3 1 2 Pushfactoren stad 1 2 8 12 Andere gebiedsspecifieke 1 2-1 kwaliteiten Vanwege de kinderen - - 1 4 Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chi-kwadraat)

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 16 5. Zoek- en keuzeproces Iets meer dan 80% van de respondenten heeft actief voor de huidige woning gekozen. 13% is bij hun partner ingetrokken die al een huis in de gemeente had en een kleine groep heeft om andere redenen geen bewuste keuze voor een woning kunnen maken. De analyses van het zoek- en keuze proces zijn alleen gemaakt voor de groep die deze keuze actief heeft gemaakt. De zoektijd naar de nieuwe woning loopt uiteen van 0 tot 300 maanden, met een gemiddelde van 13 maanden. Dit is vergelijkbaar met de andere drie gemeenten. Daarbij geldt dat de meeste respondenten een duidelijke voorkeur lijken te hebben voor wonen op het platteland, voor slechts 14% was het ook een optie om in de stad te blijven of te gaan wonen. 24% geeft aan vooral graag in dit gebied (deze gemeente of omliggende gemeenten) te willen wonen, voor 28% was zowel het gebied als het huis en de ligging belangrijk en bijna de helft geeft aan vooral op te zoek te zijn geweest naar een bepaald soort huis en ligging. Dit is vergelijkbaar met de andere drie gemeenten. Om specifiekere informatie te verkrijgen over wat belangrijk was in de keuze voor de woning is gevraagd hoe belangrijk een aantal woningkenmerken hierin waren. Een duidelijke meerderheid ziet het type woning (vrijstaand, tussenwoning, etc.), de grootte van de tuin of buitenruimte, grootte van de woning, prijs van de woning, ligging van de woning, de bouwstijl van de woning en de staat van onderhoud van de woning als belangrijk. Voor ongeveer een derde van de respondenten is de bouwperiode van de woning belangrijk. Deze percentages komen overeen met die in de andere drie gemeenten, een uitzondering is de grootte van de tuin of buitenruimte, in Ferwerderadiel vindt een kleiner aandeel van de respondenten dat belangrijk, 71% tegenover 83% in de andere gemeenten. De respondenten is ook de vraag voorgelegd hoe belangrijk verschillende kenmerken van de woonomgeving waren in de keuze voor de woning in de gemeente. Tabel 6 geeft de uitkomsten weer door middel van het percentage respondenten dat een kenmerk als belangrijk of erg belangrijk heeft aangemerkt. Een grote meerderheid van de nieuwe inwoners van Ferwerderadiel noemt de nabijheid van een grotere plaats, de aanwezigheid van voorzieningen in het dorp, het soort landschap, nabijheid van water, veiligheid, rust, ruimte en privacy als belangrijk in de keuze. Er zijn ook een aantal verschillen met de uitkomsten in de drie andere noordelijke gemeenten. Voor nieuwe inwoners van Ferwerderadiel zijn de nabijheid van een natuurgebied, de nabijheid van bos, de mate waarin religie een rol speelt in het dorp minder belangrijk dan voor de nieuwe inwoners in de drie andere gemeenten. Nabijheid van water en het gegeven dat er een actief verenigingsleven leek te zijn waren voor nieuwe inwoners van Ferwerderadiel juist belangrijker dan voor nieuwe inwoners van de drie andere gemeenten.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 17 Tabel 6. Belang kenmerken woonomgeving in keuze woning (% belangrijk) Enquête Ferwerderadiel Enquête drie andere noordelijke gemeenten Bereikbaarheid van werk 54 51 Nabijheid van grotere plaats 62 52 Beschikbaarheid OV 43 41 Aanwezigheid winkel dagelijkse 50 59 boodschappen in dorp Aanwezigheid basisschool in dorp 40 38 Aanwezigheid voorzieningen in dorp (bijv. 61 56 sport, huisarts, dorpshuis) Soort landschap 76 71 Nabijheid natuurgebied 45 59* Nabijheid water (bijv. een meer, de 60 44* Waddenzee) Nabijheid bos 17 38*** Het imago van het dorp of gebied 46 41 Veiligheid 75 73 Rust 92 92 Ruimte 95 93 Privacy 90 86 De status die het wonen in het dorp of 22 25 gebied heeft De mate waarin religie een rol speelt in het 9 14* dorp Nabijheid van familie en vrienden 37 38 Bewoners leken een open houding t.o.v. 43 47 nieuwkomers te hebben Er woonden veel nieuwkomers 10 16 Er woonden mensen met dezelfde manier 17 25 van leven als ikzelf Bewoners leken onderling veel contact te 28 27 hebben Bewoners leken onderling vooral hun 15 24 eigen gang te gaan Er leek een actief verenigingsleven te zijn 33 22** Significantieniveaus: * = p < 0,05, ** = p < 0,01, *** = p < 0,001 in bivariate analyse (chi-kwadraat)

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 18 6. Beelden Om het beeld dat de nieuwe inwoners van hun woongebied hebben te onderzoeken is hen de vraag voorgelegd: welke vier woorden komen het eerst bij u op als u aan het gebied waarin u woont denkt? Per woord konden ze aangeven of het een positieve, neutrale of negatieve betekenis voor hen heeft. De vijf meest genoemde positieve en negatieve associaties zijn weergegeven in tabel 7. Tabel 7. De vijf meest genoemde positieve en negatieve associaties met het woongebied (in % van de in totaal 441 genoemde associaties) Positieve associaties Negatieve associaties Ruimte 10 Wind 1 Rust 10 Afstand 1 Natuur 5 Reizen 1 Vrij(heid) 3 Sociale controle 1 Uitzicht 2 Voorzieningen 0,5 De respondenten is vervolgens ook gevraagd of ze nu een ander beeld van het gebied hebben dan voordat ze naar Ferwerderadiel verhuisden. Voor ongeveer een kwart van de respondenten is dit het geval. In bijna de helft van de gevallen is het beeld sinds de verhuizing positiever geworden, ongeveer een derde geeft een negatieve verandering van hun beeld aan, in de overige gevallen is het beeld veranderd maar is het niet positiever of negatiever geworden. De positieve verandering van het beeld heeft vaak betrekking op sociale aspecten. Mensen noemen zaken als geweldige buurt met veel sociale contacten, grotere vrijheid in denken en ruimte naar anderen toe dan ik verwachtte, Friezen zijn veel vriendelijker dan ik verwachtte. Ook meer fysieke aspecten als mooi gebied en de zee en ook de rust komen naar voren. Ook meer algemene dingen als het is nog leuker wonen dan we verwacht hadden worden genoemd. De negatieve verandering van het beeld heeft in een aantal gevallen betrekking op sociale aspecten, bijvoorbeeld men accepteert geen import of mensen zijn iets stugger dan ik had gedacht. Ook het gebrek aan werkgelegenheid komt naar voren.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 19 7. Tevredenheid met keuze Tenslotte is de vraag ook van belang hoe tevreden de nieuwe inwoners nu zijn met hun keuze voor vestiging in Ferwerderadiel. Op de vraag geef aan hoe tevreden u bent met het wonen in deze gemeente geven de respondenten gemiddeld een 7,8, op een schaal van 1 tot 10. Dit cijfer komt overeen met de score in de drie andere gemeenten. Aan de respondenten is gevraagd of bepaalde aspecten van het wonen in de gemeente zijn meegevallen en zo ja, welke dat zijn. Bij het analyseren van de antwoorden valt op dat de meerderheid van de antwoorden betrekking heeft op sociale aspecten van het wonen in Ferwerderadiel. De vriendelijkheid van de inwoners wordt meerdere keren genoemd en ook de openheid: openheid van de bevolking, sociale contacten, vriendelijkheid, aansluiting vinden. Naast de saamhorigheid is er ook ruimte voor privacy: dat iedereen veel contact heeft maar toch ook zijn eigen gang gaat. Andere antwoorden verwijzen naar voorzieningen en bereikbaarheid, bijvoorbeeld goede verbinding met Leeuwarden en Stiens via OV en het dorp heeft alle voorzieningen. Ook is de vraag gesteld welke aspecten van het wonen in de gemeente zijn tegengevallen. Bij het bekijken van deze antwoorden valt op dat veel eveneens betrekking hebben op sociale aspecten, bijvoorbeeld bewoners hebben niet zoveel contact met elkaar of moeilijk om bij vereniging aan te sluiten. Ook de afstand en bereikbaarheid komen naar voren: reistijd is lang om naar dichtstbijzijnde stad te komen of om naar vrienden/familie te gaan en reistijd t.o.v. Leeuwarden en Drachten. Ook verschillende vormen van overlast worden genoemd: er word heel hard gereden op de weg waaraan wij wonen, vernielzucht (van de jeugd?) en verpaupering, slecht onderhoud huizen. 72% van de respondenten geeft aan vrijwel zeker niet te gaan verhuizen binnen twee jaar. Dit komt overeen met het percentage in de drie andere gemeenten. 28% van de recente vestigers denkt toch alweer aan verhuizen, en zegt misschien of zeker te gaan verhuizen. Van deze groep geeft 38% aan dat de bestemming binnen Noord-Nederland zal liggen, een derde denkt binnen de gemeente of zelfs binnen de huidige woonplaats te gaan verhuizen. 16% weet nog niet waar ze naartoe zouden gaan verhuizen. 13% verhuist naar elders in Nederland. Voor de groep die misschien of zeker binnen twee jaar gaat verhuizen is gekeken wat de reden hiervoor is, de groep die denkt binnen de gemeente te gaan verhuizen is hier buiten gelaten. In 29% van de gevallen gaat het om een persoonlijke reden, bijv. gerelateerd aan werk of gezinsuitbreiding. In ongeveer een vijfde van de gevallen heeft de reden betrekking op de woning, bijvoorbeeld een grotere woning willen of meer grond. 19% van de redenen zijn ingedeeld in de categorie overig, soms gaat het hier ook om een combinatie van verschillende redenen. De interessante categorie voor dit onderzoek is de groep die verhuist vanwege redenen die samenhangen met het gebied, dat is voor een derde van de respondenten het geval. Zaken die genoemd worden zijn dichterbij voorzieningen willen wonen, geen open houding van bewoners en dichterbij familie willen wonen.

Onderzoek nieuwe inwoners Ferwerderadiel > 20 8. Samenvatting Uit dit onderzoek onder huishoudens die zich in de periode 2005-2009 in gemeente Ferwerderadiel gevestigd hebben blijkt dat de nieuwe inwoners gemiddeld genomen jonger zijn dan de huidige bevolking van de gemeente. Ook zijn de respondenten relatief hoogopgeleid; bijna de helft heeft een HBO of universitaire opleiding afgerond. Bijna de helft van de respondenten heeft een netto maandinkomen per huishouden tussen de 1250 en 2500 euro. Het lijkt erop dat de inkomens van de respondenten lager zijn dan die van alle verhuizers naar het platteland in Nederland. 58% van de respondenten verdient het inkomen in loondienst, 7% heeft een eigen bedrijf. Meer dan een derde van de werkzame respondenten werkt in de stad Leeuwarden, 17% werkt in aangrenzende gemeenten en eveneens 17% werkt elders in de provincie. Voor de nieuwe inwoners is Ferwerderadiel dus een echte pendel gemeente. 20% van de respondenten werkt minimaal één dag per week of meestal thuis. 7% van de respondenten heeft eerder in (de huidige) gemeente Ferwerderadiel gewoond. Dit is een kleiner aandeel dan in de andere drie gemeenten (De Marne, Menterwolde en Reiderland), waarschijnlijk doordat in Ferwerderadiel geprobeerd is het bestand zoveel mogelijk uit mensen te laten bestaan die nog niet eerder in de gemeente gewoond hebben. In vergelijking met de drie andere gemeenten valt op dat in Ferwerderadiel een groter aandeel verhuizers vanuit elders in de provincie komt, terwijl een kleiner aandeel elders uit Noord-Nederland afkomstig is. 60% van de respondenten kende het gebied al uit eigen ervaring. Bijna de helft van deze groep kent het gebied door bezoek aan familie of vrienden, een derde heeft eerder in het gebied gewoond. Vakantie en recreatie blijkt ook een redelijk grote rol te spelen, ongeveer een vijfde kent het gebied op deze manier. De belangrijkste redenen voor de verhuizing zijn trouwen of samenwonen en weg willen uit de stad. Verhuizen vanwege huwelijk of samenwonen komt vaker voor in Ferwerderadiel dan in de andere drie gemeenten. De meest genoemde reden (26%) om zich juist in dit gebied te vestigen is het aanbod van een specifieke woning. De fysieke kwaliteiten van de leefomgeving worden door 24% van de respondenten genoemd als reden voor vestiging in dit gebied (bijv. ruimte, water en mooi gedeelte van Friesland). In 15% van de gevallen was de vestiging bij de partner de reden om in dit gebied te gaan wonen, 12% noemt werk of de bereikbaarheid of nabijheid van het werk. Eveneens 12% noemt de lage(re) huizenprijzen en 11% noemt de nabijheid van familie en vrienden als motief voor vestiging. De kenmerken van de woonomgeving die belangrijk waren in de keuze voor de woning in de gemeente zijn de nabijheid van een grotere plaats, de aanwezigheid van voorzieningen in het dorp, het soort landschap, nabijheid van water, veiligheid, rust, ruimte en privacy. In vergelijking met de andere gemeenten blijkt dat voor nieuwe inwoners van Ferwerderadiel de nabijheid van een natuurgebied, de nabijheid van bos en de mate waarin religie een rol speelt in het dorp minder belangrijk zijn dan voor de nieuwe inwoners in de drie andere gemeenten. Nabijheid van water en het gegeven dat er een actief verenigingsleven leek te zijn waren voor nieuwe inwoners van Ferwerderadiel juist belangrijker. Resultaten van dit onderzoek die mogelijke aanknopingspunten voor beleid vormen: voor de nieuwe inwoners is Ferwerderadiel een pendel gemeente, het lijkt dus belangrijk om de voor pendel belangrijke kwaliteiten te behouden en te versterken, zoals bijvoorbeeld goede bereikbaarheid de respondenten werken vaker dan de huidige bevolking in zorg, commerciële dienstverlening en onderwijs, en minder vaak in de industrie en handel en nauwelijks in de landbouw de beschikbaarheid van een geschikte woning is een belangrijke reden om zich juist in Ferwerderadiel te vestigen