Exoten Bram D hondt Agentschap voor Natuur en Bos Regionaal Overleg Milieu Prov. West-Vlaanderen 2016-12-08 Inhoud Inleiding Aanpak Wetgeving Uitvoering 1
Inleiding exoten = invasieve, uitheemse soorten 2
Invasieve, uitheemse soorten Soorten Dieren en planten Schimmels, bacteriën, virussen Uitheems Door de mens geïntroduceerd buiten het natuurlijk verspreidingsgebied Opzettelijk of onopzettelijk Introducties zijn schering en inslag! Bv. Europa >12,000 geïntroduceerde soorten vastgesteld in de natuur Bv. flora van Vlaanderen # soorten als inheems beschouwd : 1418 # sedert 1800 aangetroffen uitheemse soorten : 1854 Invasieve, uitheemse soorten Invasief Enigszins ambigu. In de strikte zin verwijst ze naar geïntroduceerde soorten die na vestiging een sterke uitbreiding kennen. In veel gevallen wordt hieraan een criterium toegevoegd, namelijk dat de soort in kwestie een nadelige invloed (impact) uitoefent. Milieu, natuur Volksgezondheid Handel, recreatie Land-/tuin-/bosbouw Eigenlijk zijn invasieve soorten weinig meer dan een uitbreiding van het concept pestsoorten. 3
Invasieve, uitheemse soorten Volksgezondheid (bv. reuzenberenklauw, alsemambrosia) Landbouw (bv. plaaginsecten, standganzen) Invasieve, uitheemse soorten Infrastructuur (bv. driehoeksmossel, waterhyacint) Natuur 8 4
Invasieve, uitheemse soorten Slechts een kleine minderheid van de geïntroduceerde soorten, wordt invasief! Soorten worden geconfronteerd met achtereenvolgende barrières (gevangenschap, klimaat, overleving, voortplanting ) Regel-van-tien ± 10 % van de getransporteerde soorten geraakt geïntroduceerd ± 10 % van de geïntroduceerde soorten vestigt zich ± 10 % van de gevestigde soorten wordt invasief/pest Bv. flora Vlaanderen : 1854 uitheemse soorten (sinds 1800) 1328 (72%) worden slechts sporadisch gevonden ( adventief ) 462 (25%) worden als gevestigd gevonden ( ingeburgerd ) 64 (3%) worden als invasief beschouwd Invasieve, uitheemse soorten Niet-invasieve, uitheemse soorten Een greep uit de vele voorbeelden 5
Aanpak Drietrapsaanpak Biologische invasies (en hun problemen) zijn au fond een gevolg van menselijke activiteit, en kunnen dus worden vermeden. Ten aanzien van soorten met een negatieve impact. Hiërarchische benadering: 1. Preventie van nieuwe introducties 2.Vroege detectie en snelle respons 3. Bestrijding / beheer 12 6
AlterIAS Robertson (2016) Pest Management Science Simberloff et al. (2013) 8/12/2016 - Roeselare Drietrapsaanpak Kosteneffectiviteit : liever vroeg ingrijpen dan laat! 13 Preventie Zachte maatregelen : bewustmaking communicatiecampagnes, gedragscodes Harde maatregelen : wetgeving handelsverboden, (grens)controles Afname in uitheemse zoogdieren sinds intrede van bindende wetgeving in Nieuw-Zeeland, versus Europa 7
Vroege detectie en snelle respons Een kwestie van snel handelen (en niet twijfelen). Dankbare rol voor moderne communicatie Websites http://waarnemingen.be/ Waarnemer : melding van waarneming Beheerder : alert van meldingen binnen gebied Bestrijding / beheer Doel : beheersing indijken verspreiding verwijdering overlastbeperking Volgens methode Manueel Mechanisch Chemisch Biologisch Genetisch Of combinatie van technieken 8
Wetgeving Europese Verordening 1143/2014 http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/nl/txt/?qid=1480870785252&uri=celex:32014r1143 Verordening Door alle lidstaten te volgen zoals opgesteld Versus Richtlijn 9
Europese Verordening 1143/2014 Drietrapsaanpak ten aanzien van Unielijstsoorten Trap 1 Preventieve maatregelen voor alle soorten Overgangsbepalingen -> UITDOOFBELEID Europese Verordening 1143/2014 Drietrapsaanpak ten aanzien van Unielijstsoorten Trap 2 Vroege detectie en snelle respons Voor soorten die voorheen afwezig waren, wordt elke lidstaat verwacht uitroeiing na te streven van zodra de soort wordt vastgesteld Trap 3 Beheer van wijdverspreide soorten Maatregelen om de gevolgen tot een minimum te beperken Evenredig met de gevolgen voor het milieu en afgestemd op de specifieke omstandigheden van de lidstaten, o.a. op een kostenbatenanalyse En andere maatregelen (niet verder besproken) 10
Dieren van de Unielijst Mangoeste Wasbeer Beverrat Rode neusbeer Chinese muntjak Grondeekhoorn Grijze eekhoorn Pallas eekhoorn Am. voseekhoorn Az.. hoornaar Stekelstaart Heilige ibis Huiskraai Wolhandkrab Rivierkreeften (5) Stierkikker Wangschilpad (3) Amoergrondel Blauwband Planten van de Unielijst Parthenium Persicaria perf. Pueraria Sos. berenklauw Perz. berenklauw Grote waternavel Versp. waterpest Waterteunisbl. Kl. waterteunisbl. Parelvederkruid Struikaster Waterwaaier Waterhyacint Moeraslantaarn 11
Europese Verordening 1143/2014 Selectie van de Unielijstsoorten Gebeurt in Europees overleg (alle lidstaten) Gebeurt op basis van risicobeoordelingsprocedure Bv. afwezigheid Nijlgans Er moet geoordeeld worden dat opname op de lijst een verschil kan maken Bv. afwezigheid Japanse duizendknoop Onderhevig aan updates Eerste update verwacht najaar 2017 : toevoeging 15-tal soorten Soortenbesluit van de Vlaamse Regering Besluit van de Vlaamse Regering met betrekking tot soortenbescherming en soortenbeheer van 15 mei 2009, gewijzigd bij Besluit van de Vlaamse Regering van 16 juni 2016 https://codex.vlaanderen.be/desktopmodules/vlaamsecodex/searc h/fullhtmldocument.ashx?endpoint=http%3a%2f%2fcodex.openda ta.api.vlaanderen.be%2fapi%2fwetgevingdocument%2f1018227%2f VolledigDocument%3Fdatum%3D%26geannoteerd%3Dfalse&print=f alse Regelt het statuut van alle uitheemse soorten 12
Soortenbesluit van de Vlaamse Regering Regelt het statuut van alle uitheemse soorten Verankert de Europese Verordening 1143/2014 voor waar het de Vlaamse bevoegdheden betreft Laat de mogelijkheid voor de opstelling van een Vlaamse lijst Met bepalingen gelijklopend aan de Verordening Deze lijst is voorlopig niet ingevuld Geeft aan hoe elke (andere) uitheemse soort kan worden bestreden Bijlage 3/1 eigenaar, huurder, exploitant, grondgebruiker(s) Uitvoering 13
M.b.t. Unielijstsoorten Soorten huidig niet aanwezig in het wild Mangoeste Rode neusbeer Grijze eekhoorn Pallas eekhoorn Am. voseekhoorn Huiskraai Amoergrondel Parthenium Persicaria perf. Pueraria Sos. berenklauw Perz. berenklauw Az.. hoornaar Opvolging van preventieve maatregelen Snelle respons van zodra vastgesteld! M.b.t. Unielijstsoorten Soorten beperkt aanwezig in het wild Grondeekhoorn Wasbeer Beverrat Chinese muntjak Stekelstaart Heilige ibis Versp. waterpest Kl. waterteunisbl. Waterwaaier Waterhyacint Moeraslantaarn Stierkikker Waar vastgesteld, prioritair te behandelen soorten! 14
M.b.t. Unielijstsoorten Soorten wijd verspreid in het wild Wolhandkrab Rivierkreeften (5) Wangschilpad (3) Blauwband Grote waternavel Waterteunisbl. Struikaster Parelvederkruid Met redelijke besteding met middelen Overlastbeperking M.b.t. overige soorten Van een aantal andere soorten blijft aanpak ook (hoogst) gewenst! Bv. standganzen Bv. Amerikaanse nerts Bv. watercrassula Prioriteitenkader Vroeg stadium > laat stadium Hoge impact > lage impact Effectieve > ineffectieve methode (Wettelijk verplicht > niet-~) 15
Dank 16