Naar een toekomstbestendige en proactieve infectieziektebestrijding De Infectieziektebestrijding door GGD en verdient een nieuwe impuls Zeven aanbevelingen 1
Inleiding De infectieziektebestrijding (IZB) in Nederland is een dynamisch terrein, dat sterk wordt beïnvloed door zowel ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten als ontwikkelingen in de samenleving. Deze laatstgenoemde ontwikkelingen hebben in 2014 geleid tot een aanpassing van de formatienorm voor artsen en verpleegkundigen infectieziektebestrijding (Visi-norm) 1) en tot een herijking van de samenwerkingsverbanden en IZB-infrastructuur binnen de GGD-regio s. GGD en zijn momenteel bezig met de implementatie van deze verbeterslag. De ontwikkelingen in de wereld van de infectieziekten, zoals zoönosen, antibioticaresistentie (ABR) en emerging diseases zoals Mers en Ebola vergen de komende jaren een verdergaande inzet van GGD en en daarmee, naast inhoudelijk professionele ontwikkeling, een bestuurlijke dialoog met gemeenten (VNG), RIVM en VWS, de andere partijen in de vierhoek van de publieke gezondheid. Deze dialoog zal worden gevoerd in het kader van het stimulerings programma publieke gezondheid en in het kader van de opstelling van het landelijke plan van aanpak antibioticaresistentie. Deze uitgave bevat argumenten en aanbevelingen ten behoeve van deze dialoog. 1) Binnen het landelijke project Versterking Infrastructuur Infectieziektebestrijding (Visi) is in 2004 een normering ontwikkeld en vastgesteld. Deze normering is in 2014 geactualiseerd. 2
Inhoudsopgave Inleiding... 2 Inhoudsopgave... 3 1. Achtergrond... 4 2. Ontwikkelingen... 5 Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten Ontwikkelingen in de maatschappij Ontwikkelingen binnen GGD en 3. Conclusies... 7 Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten Ontwikkelingen in de maatschappij Ontwikkelingen binnen GGD en 4. Zeven aanbevelingen... 8 Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten Ontwikkelingen in de maatschappij Ontwikkelingen binnen GGD en 5. Toelichting op aanbevelingen... 9 [1] Versterking nodig voor aanpak van ABR en zoönosen [2] Een real-time informatiesysteem is nodig [3] Communicatie en netwerkvorming versterken [4] De IZB moet aan alle taken voldoende aandacht (kunnen) besteden [5] De IZB-formatie van de GGD en op kwantitatief en kwalitatief niveau [6] Samenwerking en regionale netwerkvorming actief oppakken [7] Ruimte voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie Geraadpleegde literatuur... 13 Colofon... 14 3
1. Achtergrond De infectieziektebestrijding (IZB) 2) is in de afgelopen jaren veranderd: de complexiteit is toegenomen en er wordt vaker een beroep gedaan op de GGD en. Tegen die achtergrond is in opdracht van de Raad van Directeuren Publieke Gezondheid (DPG) van GGD GHOR Nederland de uitvoering van de IZB onderzocht. De programmacommissie IZB van GGD GHOR Nederland trad op als stuurgroep voor het onderzoek. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) deed eveneens onderzoek en concludeerde in april 2015 dat GGD en de wettelijke meldingen van infectieziekten goed uitvoeren, maar dat er kwetsbaarheden zijn in de IZB 3). De IGZ stelt dat een aantal GGD en de artikel 26-instellingen (Instellingen waar kinderen, zieken of ouderen verblijven, zoals verpleeghuizen, ziekenhuizen, verzorgingshuizen, instellingen voor verstandelijk gehandicapten, jeugdinstellingen, kindercentra, scholen voor basisonderwijs, opvangcentra voor dak- en thuislozen en opvangcentra voor asielzoekers) onvoldoende in beeld heeft, dat GGD en te weinig oefenen en dat aandacht voor andere betrokkenen in de infectieziektebestrijding onder de maat is. Hierdoor is het voor GGD en volgens de IGZ lastig om snel en adequaat te reageren bij een plotselinge uitbraak. Recente publicaties onderstrepen de noodzaak om de IZB bij GGD en te borgen. In vervolg op deze publicaties is de doelstelling van het onderzoek in opdracht van de DPG Raad: inzicht geven in hoe de kwetsbaarheden in de IZB zijn te verminderen. Daarom richt dit onderzoek zich op de volgende vragen: Welke veranderingen hebben zich voorgedaan in de IZB in de afgelopen 10 jaar en welke nieuwe uitdagingen worden verwacht? Wat zijn de effecten van deze veranderingen op de IZB? Om deze vragen te beantwoorden is een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve methoden gehanteerd. In de periode maart april 2015 zijn bij alle GGD en diepte-interviews afgenomen met de (eerstverantwoordelijke) arts. De resultaten van de diepte-interviews zijn in de periode mei - juli 2015 voorgelegd aan bij de IZB betrokken partijen (waaronder DPG en, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de beroepsverenigingen, hoogleraren). De interviews zijn aangevuld met een survey-onderzoek onder artsen en verpleegkundigen IZB. Voor de enquête zijn 282 personen uitgenodigd. Daarvan hebben er 152 de enquête volledig ingevuld (respons 54%). Medewerkers van 24 van de 25 GGD en hebben aan de enquête deelgenomen. 2) Met IZB wordt bedoeld de algemene infectieziektebestrijding zonder soa-zorg en tbc-bestrijding, en zonder reizigers- en technische hygiënezorg. 3) Inspectie voor de Gezondheidszorg. Infectieziekte- en tuberculosebestrijding bij GGD en op orde, maar kwetsbaar. Utrecht, mei 2015. 4
2. Ontwikkelingen In de afgelopen jaren hebben zich verschillende ontwikkelingen voorgedaan die van invloed zijn op de IZB en de rol van de GGD en. In de diepte-interviews hebben we hierover inzichten opgehaald en met de enquête onderbouwd, en waar mogelijk aangevuld met feitelijke informatie. Deze ontwikkelingen spelen zich af op het gebied van infectieziekten, in de maatschappij en binnen GGD en. De belangrijkste zijn weergegeven in tabel 1. Het onderzoek bevestigt de hoofdlijnen uit het IGZ-rapport. De IZB bij GGD en richt zich met succes op de bestrijding. Meer proactieve taken als innovatie, onderzoek, preventie, netwerk en regie, moderniseren van surveillance en voorbereiding op uitbraken krijgen echter minder aandacht. Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten Om goed voorbereid te zijn op toekomstige bedreigingen als Antibiotica resistentie (ABR) en zoönosen is versterking van de IZB noodzakelijk. Voor ABR geldt dat de GGD een duidelijke meerwaarde heeft, onder andere bij het opstellen van een regionaal risicoprofiel ABR, bij het bevorderen van de aanpak ABR in de regio, bij het voeren van regie buiten instellingen of tussen instellingen en bij het doen van meldingen 4). Deze onderwerpen en taken worden geagendeerd in het VWS-programma voor ABR-bestrijding. Omdat de ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten de komende jaren hogere eisen stellen dan tijdens het herzieningstraject van de Visi-veldnorm (2011-2013) is voorzien, is een sterkere en een inhoudelijk verder ontwikkelde inzet vanuit GGD en nodig. Zowel op terrein van kennis- en beleidsontwikkeling als moderne ICT toepassingen. In recente jaren, tijdens de grote uitbraak van Q-koorts, bleek dat de mogelijkheden van de GGD vanuit reguliere middelen (gebaseerd op het gemeentefonds) onvoldoende waren. Voor de bestrijding van een dergelijke grote uitbraak stelde het Ministerie van VWS daarom extra financiering beschikbaar. Incidenteel is dit bij een grote uitbraak wellicht nog steeds mogelijk, maar een basis voor proactieve taken biedt dit niet. Structurele steun op basis van een herijking van de middelen in het gemeentefonds of vanuit de stelselverantwoordelijkheid van het Ministerie van VWS voor IZB is wellicht een uitkomst van het stimuleringsprogramma publieke gezondheid. Ondanks de toegenomen frequentie is het overigens nog niet zo dat een grote uitbraak reeds elk jaar plaatsvindt. Maar het is wel zo dat in het geval van zo n uitbraak het risico voor de volksgezondheid groot is. Dat heeft de praktijk wel geleerd (Q-koorts in Nederland, EHEC in Duitsland, BSE in Engeland). Extra aandacht en inzet op de proactieve taken is daarom een vereiste. Ontwikkelingen in de maatschappij Door de ontwikkelingen in de maatschappij kan de IZB niet langer als een beleidsarm terrein gezien worden. Dit geldt voor zowel gemeentelijke overheid als de Rijkoverheid. De vragen vanuit de maatschappij maken versterking van de IZB noodzakelijk, vooral van de proactieve taken waarbij de breedte van het profiel Maatschappij en Gezondheid aan bod komt. En waarbij andere disciplines binnen de GGD en (bijvoorbeeld beleid, epidemiologie, communicatie) duidelijk zijn betrokken en sprake is van een multidisciplinair team. Kortom, IZB is geen geïsoleerd onderwerp, maar onderdeel van de publieke gezondheid. En als zodanig een logisch onderdeel van het stimuleringsprogramma. Ontwikkelingen binnen GGD en Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de GGD en. Versterking van de IZB is daarmee voor een groot deel de verantwoordelijkheid van gemeenten. GGD en kijken naar hun eigen organisatie voor IZB. 4) Gebaseerd op Visie op de regionale aanpak van bijzonder resistente micro-organismen, LOI en GGD Nederland, december 2013. 5
Door de IZB anders te organiseren kunnen verbeteringen teweeggebracht worden. Daarbij is commitment van gemeenten noodzakelijk. Aandachtspunten daarbij zijn het belang van innovaties, vorming van regionale netwerken, samenwerking over de grenzen van GGD-regio s heen en het uitvoeren van pro-actieve taken. Tabel 1: Belangrijkste ontwikkelingen die van invloed zijn op de IZB bij GGD en Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten 1. Antibioticaresistentie (ABR) in Nederland stijgt, zowel binnen als buiten ziekenhuizen. De bestrij ding ervan wordt belangrijker voor de publieke gezondheid: Bij uitbraken in instellingen hebben GGD en een rol in het kader van artikel 26 van de Wpg. Voor ABR is dit nog niet van de grond gekomen. In de toekomst zullen meer patiënten buiten instellingen gevonden worden. Het algemene publiek heeft weinig kennis over ABR en gerelateerde risico s en maat regelen. Maatregelen tegen ABR kunnen leiden tot problemen in de sociale omgeving, bijvoorbeeld bij mantel zorgers en thuis zorg, bij kinderen in kinderdagverblijven, etc. 2. Zoönosen zijn een belangrijke uitdaging voor de publieke gezond heid. Er is de afgelopen jaren vaker een risico (Q-koorts) of een potentieel risico voor mensen (vogelgriep). Dit is vooral een risico in regio s met veel intensieve veehouderij. De bestrijding van zoönosen vergt een multidisciplinaire aanpak, juist ook buiten de gezondheidszorg. Naar verwachting zal de incidentie van nieuw optredende zoönosen in Nederland toenemen. 3. De internationale toename van ernstige infectieziekten (b.v. Ebola, MERS) heeft de werkdruk verhoogd en brengt met zich mee dat de IZB meer in het bestuurlijke domein moet opereren. Meer vraag naar IZB Ontwikkelingen in de maatschappij 1. De opkomst van de informatiemaatschappij dwingt GGD en om een meer proactieve rol op zich te nemen. 2. Ketenpartners verwachten meer samenwerking, daardoor moeten GGD en meer de vinger aan de pols houden in de regio en vaker optreden als regisseur én als adviseur voor ketenpartners (gemeenten, instellingen). 3. Globalisering (o.a. reizen, vluchtelingenstromen, klimaatverandering, internationale handel) maakt dat GGD en voor bereid moeten zijn op (nieuwe) infectieziekten en bedreigingen. 4. Infectieziekten zijn steeds minder een geïsoleerd probleem. Er zijn steeds vaker verbindingen met sociale problemen, fysieke omgeving en/of de veterinaire sector. Dat vergt zowel landelijk als lokaal meer overleg en binnen en buiten de GGD meer afstemming. 5. Door technologische vernieuwingen in de laboratoria krijgen GGD en meer en uitgebreidere uitslagen. Dat brengt meer werk, o.a. voor interpretatie, met zich mee. Innovaties en wijzigingen in de IZB Ontwikkelingen binnen GGD en 1. Veel GGD en bevinden zich nog niet op de nieuwe Visi-veldnorm uit 2014. Daardoor kunnen niet alle taken worden uitgevoerd. Dit geldt met name voor pro-actieve taken. Dit is in lijn met het rapport van de inspectie. Het aantal infectieziekteartsen is bij 16 GGD en en het aantal infectieziekteverpleegkundigen bij 19 GGD en is onder de norm. 2. Als gevolg van de relatief geringe aandacht voor pro-actieve taken is de vorming van regionale netwerken nog niet in alle GGD en goed van de grond gekomen. 3. Versterking van de uit voering en meer landelijke of bovenregionale uniformiteit in de uitvoering van de IZB vergt bestuurlijk commitment en een bestuur lijke impuls. 4. Innovaties die nodig zijn als gevolg van ontwikkelingen in de samenleving komen door de beperkte formatie onvoldoende van de grond. Een verbeterslag is nodig en gaande 6
3. Conclusies Uit dit onderzoek komt naar voren dat er door ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten en ontwikkelingen in de maatschappij meer vraag is naar IZB. GGD en hebben nu onvoldoende mogelijkheden om op die vraag een goed antwoord te kunnen geven. Kwetsbaarheden in de IZB bij GGD en zijn gelegen in: Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten 1. Er wordt meer, nieuwe en complexere infectieziekteproblematiek verwacht. 2. GGD en hebben onvoldoende mogelijkheden om te reageren op de ontwikkelingen op het gebied van ABR, zoönosen en emerging diseases. Ontwikkelingen in de maatschappij 3. De vragen vanuit de informatiemaatschappij en van ketenpartners nemen toe. 4. Burgers verwachten een andere rol van de GGD (informatiesamenleving, gewijzigd gedrag, gewijzigde positie van burgers, opvattingen over netwerken en samenwerken). 5. Infectieziekten zijn niet alleen een medisch probleem, maar een probleem met impact op diverse aspecten van de samenleving. Ontwikkelingen binnen GGD en 6. De IZB komt onvoldoende toe aan proactieve taken en aan innovaties. 7. De formatie voor IZB vraagt in dit kader aandacht. 8. De inbedding van de IZB binnen het geheel van de publieke gezondheid vraagt aandacht. 7
4. Zeven aanbevelingen Om de kwetsbaarheden in de infectieziektebestrijding (IZB) te verminderen en de IZB bij GGD en meer toekomstbestendig te krijgen, doen we de volgende zeven aanbevelingen die in een volgend hoofdstuk worden toegelicht. Ontwikkelingen op het gebied van infectieziekten 1. De GGD en hebben versterking nodig om de IZB op het gebied van ABR en zoönosen verder te ontwikkelen. 2. Tevens is een landelijk real-time informatiesysteem daarvoor onontbeerlijk. Ontwikkelingen in de maatschappij 3. Communicatie en netwerkvorming vanuit de IZB moeten versterkt worden. 4. De IZB moet niet alleen aan reactieve, maar ook aan proactieve taken als beleidsadvisering, onderzoek, preventie, netwerk en regie, en surveillance voldoende aandacht kunnen besteden. Ontwikkelingen binnen GGD en 5. De IZB-formatie van de GGD en dient kwantitatief en kwalitatief zo te worden ingevuld dat alle taken adequaat kunnen worden uitgevoerd. 6. Bovenregionale samenwerking en regionale netwerkvorming dienen actief te worden opgepakt. 7. Er dient ruimte te worden gemaakt voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie, veelal zijn daar multidisciplinaire teams voor nodig. 8
5. Toelichting op aanbevelingen De GGD voert de IZB uit onder bestuurlijke verantwoordelijkheid van gemeenten, in bijzondere omstandigheden, onder andere tijdens uitbraken, rechtstreeks onder verantwoordelijkheid van de burgemeester. Voor de IZB doet de GGD dit met inhoudelijke coördinatie van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM en aansluitend bij de stelselverantwoordelijkheid van het Ministerie van VWS. Deze stelselverantwoordelijkheid sluit aan bij de verwachting van burgers dat hun bescherming op een grotendeels uniform niveau ligt. Vanuit deze stelselverantwoordelijkheid heeft de minister van VWS in 2014 aangegeven dat vier pijlers van de GGD het fundament van de publieke gezondheid vormen en op een uniforme wijze moeten worden geborgd. Deze pijlers zijn: 1. Monitoren, signaleren en adviseren, 2. Uitvoerende taken gezondheidsbescherming, 3. Publieke gezondheid bij incidenten, rampen en crises, 4. Toezicht houden. Eén van die pijlers bestaat uit de uitvoerende taken gezondheidsbescherming (pijler 2), onder andere infectieziektebestrijding. Op dit moment wordt binnen het stimuleringsprogramma publieke gezondheid nagegaan hoe deze pijlers ondersteund kunnen worden. In aanvulling hierop is het Ministerie van VWS met een programma voor ABR-bestrijding gestart. Mogelijkheden om gevolg te geven aan deze aanbevelingen en daarmee de IZB te versterken liggen daarom op drie terreinen: het VWS-programma voor ABR-bestrijding, het stimuleringsprogramma publieke gezondheid en de beleidsruimte van GGD en zelf. In tabel 2 is weergegeven welke mogelijkheden voor welke aanbevelingen met name relevant lijken. Tabel 2: Wie is aan zet? Ontwikkelingen: Aanbeveling VWSprogramma voor ABRbestrijding Stimuleringsprogramma publieke gezondheid Beleidsruimte van GGD en op het gebied van infectieziekten 1. Versterking ABR en zoönosen 2. Real-time informatiesysteem in de maatschappij 3. Versterking communicatie en netwerk 4. Meer proactieve taken 5. Formatie conform norm binnen GGD en 6. Samenwerking en regionale netwerkvorming bevorderen 7. Bevorderen wetenschappelijk onderzoek en innovatie 9
[1] Versterking nodig voor aanpak van ABR en zoönosen Voor de aanpak van ABR heeft de GGD een duidelijke meerwaarde, onder andere bij het opstellen van een regionaal risicoprofiel ABR, bij het bevorderen van de aanpak ABR in de regio, bij het voeren van regie buiten instellingen of als er meer instellingen zijn betrokken en bij het doen van meldingen 5). Het lijkt aannemelijk hiervoor aansluiting te zoeken bij het VWS-programma voor ABR-bestrijding, want dit vraagt extra inzet. De minister van VWS maakt op dit moment afspraken met zorginstellingen over de strijd tegen antibioticaresistentie. Een aantal werkgroepen onder coördinatie van het RIVM, waarin ook de GGD en en GGD GHOR Nederland vertegenwoordigd zijn, doet hier voorstellen voor. Een onderdeel van deze aanpak is de vorming van regionale samenwerkingsnetwerken. Het is van belang dat de GGD en in deze zorgnetwerken hun rol pakken. Ook verdient het aanbeveling dat GGD GHOR Nederland met het RIVM een voorstel ontwikkelt voor versterking van de formatie ten behoeve van de aanpak van antibioticaresistentie. Versterking van de regionale structuur en samenwerking met het RIVM sluit aan op het VWS-programma voor de aanpak van ABR. Te denken valt aan het delen van specifieke functies in een regionale structuur met andere GGD en, met name een Deskundige Infectiepreventie en voor de surveillance een professional met een EPIET 6) -opleiding kunnen hierbij van grote betekenis zijn. Ten slotte lijkt het vanzelfsprekend dat het RIVM een reguliere terugkoppeling uit het Infectieziekten Surveillance Informatie Systeem-Antibiotica Resistentie ten behoeve van GGD en gaat verzorgen. [2] Een real-time informatiesysteem is nodig Beschikbaarheid van real-time informatie wordt steeds meer de norm. Een real-time informatiesysteem dient de mogelijkheid te bieden over de grenzen van de regio heen klinische informatie, laboratoriuminformatie en public health-informatie te combineren ten behoeve van surveillance en outbreak-management. In het recente verleden (EHEC, Mers, Ebola) bleek informatie voorziening tekort te schieten of moeizaam te organiseren. Over een dergelijk informatiesysteem dienen landelijk afspraken te worden gemaakt tussen koepelorganisaties (GGD GHOR Nederland, NVZ, NVMM) en het RIVM. Inmiddels wordt reeds door 21 GGD en passende software gebruikt die ontwikkeld is voor de Public Health van het Verenigd Koninkrijk. Deze software is uitgebreid in de praktijk beproefd en wordt als goed beoordeeld. We bevelen aan deze software (bekend onder de naam HP-Zone) bij alle GGD en en tevens bij het RIVM te implementeren zodat alle diensten op geaggregeerd niveau van elkaars informatie gebruik kunnen maken. Bovendien is dit informatiepakket in principe geschikt om in een situatie van een landelijke infectieziektecrisis direct een totaalbeeld te geven van de problematiek. Iets wat zowel voor een goede bestrijding noodzakelijk is. 5) Gebaseerd op Visie op de regionale aanpak van bijzonder resistente micro-organismen, LOI en GGD Nederland, december 2013. 6) European Programme for Intervention Epidemiology Training. 10
[3] Communicatie en netwerkvorming versterken Taken als risicobeoordeling, advisering, communicatie en netwerkregie worden steeds belangrijker binnen de IZB. Professionals binnen de IZB moeten hier dan ook op zijn toegerust. Vanwege de marktwerking en bezuinigingen in de gezondheidszorg hebben zorginstellingen en laboratoria te maken met veranderende bedrijfsvoeringsmodellen, waaronder organisatieveranderingen, schaalvergroting en toenemende concurrentie. De IZB moet daarom voldoende inzetten op samenwerking met zorginstellingen en laboratoria. [4] De IZB moet aan alle taken voldoende aandacht (kunnen) besteden Op landelijk niveau dienen explicietere richtlijnen te worden opgesteld voor de meer pro-actieve taken, bijvoorbeeld in het kader van pijler 2 (gezondheidsbescherming) van het stimuleringsprogramma. Dit naar analogie met de richtlijnen voor repressieve taken. Doordat deze laatste taken goed zijn beschreven, start uitvoering ervan automatisch als er sprake is van meldingen of andersoortige incidenten. Maar omdat de totale tijd voor de uitvoering van taken niet toeneemt, gaat dit ten koste van de taken, waarvan niet helder is wat het minimumniveau is waarop deze moeten worden uitgevoerd. [5] De IZB-formatie van de GGD en op kwantitatief en kwalitatief niveau Voor een kwalitatief verantwoorde uitvoering van de IZB is het van belang dat GGD en voldoen aan de VISI-2- norm die inmiddels is besproken in het cluster Veiligheid van GGD GHOR Nederland en met een positief advies aan de raad zal worden voorgelegd. De professionals hebben deze norm met inachtneming van alle, toen bekende of voorziene relevante aspecten voor de IZB opgesteld. [6] Samenwerking en regionale netwerkvorming actief oppakken Aanbevolen wordt de bestaande regionale samenwerkingsverbanden tussen GGD en en de samenwerking met het RIVM opnieuw te versterken. De in het VISI-traject beoogde samenwerking kan nieuw leven in geblazen worden. GGD en moeten ook investeren in de samenwerking met regionale partners zoals laboratoria, huisartsen en ziekenhuizen. Een aandachtspunt in de samenwerking met medisch microbiologen zijn de technologische vernieuwingen in het laboratorium, onder andere de invoering van moleculaire diagnostiek. Dat maakt dat de IZB de betekenis van nieuwe uitslagen moet kunnen duiden en gebruiken binnen de publieke gezondheid. Omdat de deskundigheid op het terrein van de IZB bij een beperkt aantal mensen is belegd, is uitvoering van bepaalde taken op een hoger aggregatieniveau een noodzakelijke voorwaarde, met het oog op risico - management en professionaliteit. Daarvoor kunnen GGD en de bestaande zeven bovenregionale samenwerkings - verbanden gebruiken of de 10 regio s die worden bepleit in het landelijke ABR-traject. Het goed kunnen inspelen op toekomstige bedreigingen en het goed uitvoering geven aan de proactieve taken vergt bovendien meer massa (denkkracht, creativiteit) dan een enkele en vooral kleine GGD kan organiseren. Overwogen kan worden om binnen de bovenregionale samenwerkingsverbanden een front- en backoffice structuur neer te zetten. De huidige Regionaal Arts Consulenten (RAC ers) kunnen een grotere inhoudelijk sturende rol krijgen in de uitvoering van de hierboven genoemde bovenregionale proactieve taken. GGD en die deelnemen aan deze bovenregionale samenwerkingsverbanden leveren vanuit de eigen formatie ondersteuning aan die uitvoering. Daarnaast kan een beleidsmedewerker structurele ondersteuning bieden. Het samenwerkingsverband van de GGD en in Zuid-Holland is hier een voorbeeld van. 11
Het verdient aanbeveling om binnen het bovenregionale samenwerkingsverband harde afspraken te maken over het over en weer leveren van bijstand in acute situaties en bij uitval van personeel. Dit om de geconstateerde kwetsbaarheden zo veel mogelijk te ondervangen. Hierbij past mogelijk een bovenregionale achterwachtfunctie. Aanbevolen wordt om deze versterking tussen de GGD en in bovenregionale samenwerkingsverbanden niet vrijblijvend te laten zijn maar daarvoor vanuit GGD GHOR Nederland op korte termijn een project op te starten. [7] Ruimte voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie De uitvoering van wetenschappelijk onderzoek en het toepassen van die kennis in innovaties versterkt de IZB verder. Dit kan het beste plaatsvinden binnen de bovenregionale samenwerkingsverbanden, in samenwerking met de academische werkplaatsen, aangezien bij deze laatste niet alle GGD en actief zijn aangesloten. Als beschikbare financiering (bijvoorbeeld de regionale projectgelden van het RIVM) gebruikt worden om professionals te ontlasten, kunnen leden van de verschillende IZB-teams deelnemen aan onderzoeksactiviteiten. Naast anderszins drukke werkzaamheden blijft dit noodzakelijk met name ook om de effectiviteit van de bronen contactopsporing te vergroten. 12
Geraadpleegde literatuur Inspectie voor de Gezondheidszorg. Infectieziekte- en tuberculosebestrijding bij GGD en op orde, maar kwetsbaar. Utrecht, mei 2015. Andersson Elffers en Felix. Eindrapport. Borging van de publieke gezondheid en de positie van de GGD. Utrecht, december 2013. Batenburg, R. en van der Lee, I. Knelpunten rond de opleidingsplaatsen voor jeugdartsen, infectieziekteartsen, medisch milieukundigen en Tuberculose-artsen. Een onderzoek op basis van literatuur, interviews onder instellingen en een discussiebijeenkomst met stakeholders. Eindrapport, NIVEL, oktober 2014. Benchmark GGD en 2013 (beschikbare formatie IZB t.o.v. Visi-2-norm). http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/infectieziekten-enparasitaire-ziekten/antimicrobiele-resistentie/trend/ Van der Giessen, JWB, van de Giessen, AW, Braks, MAH. Emerging zoonoses: early warning and surveillance in the Netherlands. RIVM-rapport 330214002, 2010. http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/infectieziekten-enparasitaire-ziekten/zoonosen/trend/ Van der Kemp, S, Linssen, M. en Hollander, M. Beleidsdoorlichting ziektepreventie. Panteia, Zoetermeer, maart 2015. Beuse, R. Projectvoorstel: Versterking Infrastructuur Infectieziektebestrijding en Technische Hygiënezorg. GGD Nederland, september 2000. Minister van VWS. Betrouwbare publieke gezondheid: Gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeenten en Rijk. Brief aan de Tweede Kamer, 28 augustus 2014. 13
Colofon Uitgave GGD GHOR Nederland Zwarte Woud 2 3524 SJ Utrecht www.ggdghor.nl Auteurs Jos van de Sande Chantal Laurent Redactie A. de Boer, Berenschot J. Doosje, GGD GHOR Nederland J. de Gouw, GGD GHOR Nederland Fotografie Hollandse Hoogte 2016, GGD GHOR Nederland Alle rechten voorbehouden Overname van teksten is toegestaan onder bronvermelding 14
15
www.ggdghor.nl