Oefenen inzet ambulancezorg bij rampen en grootschalige ongevallen.

Transcriptie

1 Oefenen inzet ambulancezorg bij rampen en grootschalige ongevallen. Inleiding Het vermogen om zo goed mogelijk de gevolgen van rampen en grootschalige, zware ongevallen te bestrijden vergt van onder meer de hulpdiensten specifieke voorbereiding en oefening. Met enige regelmaat worden dergelijke, doorgaans multidisciplinaire 1 oefeningen gehouden. Bij navraag blijkt dat in 3 van de 4 ambulanceregio s in Noord Holland ambulancediensten en meldkamers ambulancezorg onvoldoende deelnemen aan deze oefeningen. De direct betrokkenen in de ambulanceregio s melden ons dat het gebrek aan middelen om daar voldoende personeel voor vrij te maken één van de belangrijkste oorzaken is. Zij moeten vaak kiezen en geven daarbij voorrang aan het inzetten van het personeel voor de dagelijkse ambulancezorg. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft de situatie in heel Nederland onderzocht. Deze heeft de conclusie getrokken, dat de voorbereiding op de geneeskundige hulpverlening bij zware ongevallen en rampen niet in alle opzichten voldoende is. Eind april van dit jaar is het inspectierapport openbaar gemaakt. De Statenleden mevrouw E.P. van Gaalen Haanstra en de heer W. Opmeer hebben gedeputeerde mevrouw R. Kruisinga vragen gesteld over de situatie in Noord Holland. Inspectierapport Oefenen? Noodzaak! Het inspectierapport 2 doet verslag van het onderzoek naar de resultaten van 41 oefeningen voor de geneeskundige hulpverlening bij zware ongevallen en rampen. Van de 13 conclusies in het rapport gaan er 2 in het bijzonder over de inzet van de ambulancezorg. Wij citeren: Meldkamers ambulancezorg De frequentie van deelname door de CPA 3 aan multidisciplinaire oefeningen is onvoldoende. Daardoor bouwt de CPA onvoldoende routine op in regievoering over de multidisciplinaire geneeskundige inzet en worden knelpunten in de regie niet bekend. Ook bij de analyse van de rampen in Enschede en Volendam bleken de CPA s onvoldoende voorbereid op hun taak in het multidisciplinaire proces. Ambulancediensten zijn kwantitatief onvoldoende ingericht op nevenactiviteiten zoals oefeningen. De inzet van het aantal ambulances bij oefeningen is vrijwel altijd onvoldoende met als gevolg een discrepantie tussen het aantal benodigde en beschikbare ambulances. Hierdoor wordt onvoldoende routine opgebouwd om te werken binnen het proces van grootschalige hulpverlening. IGZ doet in haar rapport enkele aanbevelingen aan onder andere de betrokken minister. Verder schrijft IGZ een reeks maatregelen voor, hoofdzakelijk gericht op de RGF, de 1 Onder multidisciplinaire oefeningen wordt hier verstaan het gezamenlijk oefenen van ambulancezorg, brandweer en politie. 2 Oefenen? Noodzaak! Toetsing oefeningen GHOR ter voorbereiding op de bestrijding van rampen en zware ongevallen. Uitgebracht op 22 april 2005 door de IGZ. Het rapport is onder meer te vinden op: holland.nl/thema/welzijn_zorg_en_cultuur/zorg/ambulancezorg/index.asp 3 CPA staat voor Centrale post ambulancevervoer, de officiële naam voor de meldkamer ambulancezorg. 1

2 Regionaal Geneeskundig Functionaris. Dit is de ambtelijke coördinator van de geneeskundige hulpverlening bij rampen en de voorbereiding daarop in een regio. Het inspectierapport richt zich niet op de dagelijkse ambulancezorg en de opleiding en oefeningen daarvoor, noch op de vraag of er voor die dagelijkse ambulancezorg voldoende ambulances zijn. Dat aspect is aan de orde gesteld in eerdere rapporten 4 waar de IGZ aan heeft meegewerkt. Het rapport spreekt zich evenmin uit over het aantal beschikbare ambulances tijdens de rampen en grootschalige, zware ongevallen. Vragen van de Statenleden mevrouw E.P. van Gaalen Haanstra en de heer W. Opmeer Op 25 april 2005 heeft mevrouw E.P. van Gaalen Haanstra per e mail de vraag gesteld of de conclusies van IGZ ook opgaan voor Noord Holland en zo ja, welke actie de gedeputeerde zal ondernemen om dit onder de aandacht van de betreffende bewindslieden te brengen. Tijdens de vergadering van de Statencommissie Sociale Infrastructuur op 25 mei 2005 heeft de heer Opmeer gevraagd wat de rol van de provincie kan zijn om de routine van de CPA s op aanvaardbaar peil te brengen. Bovendien wil hij weten of er zicht is op de omvang van het tekort aan ambulances om te kunnen voldoen aan de behoefte bij oefeningen. Navraag bij de meldkamers en ambulancediensten in Noord Holland IGZ geeft geen informatie over de door haar aangetroffen situatie in afzonderlijke regio s. Wij hebben zelf navraag gedaan bij de meldkamers en ambulancediensten in Noord Holland. Het beeld dat wij mede aan de hand van de antwoorden hebben, laat zich globaal als volgt schetsen. Meldkamers ambulancezorg Het aantal centralisten, dat volgens rooster op de meldkamer werkzaam is, is afgestemd op het goed af kunnen handelen van de gebruikelijke, dagelijkse ambulancezorg. Volwaardig meedoen aan oefeningen ter voorbereiding op de bestrijding van de gevolgen van rampen en zware ongevallen vergt extra inzet van personeel en daarmee extra budget. Behalve in Noord Holland Noord worden de activiteiten van de meldkamer bij een oefening geheel of gedeeltelijk overgenomen door een commandoverbindingswagen. De meldkamer wordt daarmee voor een deel ontlast en kan zijn reguliere werk blijven doen. Dit komt overeen met de waarneming van de IGZ, dat bij 70% van de multidisciplinaire oefeningen de CPA geen volwaardige deelnemer is. IGZ merkt daarbij op dat de rol van de meldkamer, als centrale regisseur bij ongevallen en rampenbestrijding, in die gevallen niet beoefend wordt. Overigens plaatst de meldkamer van de regio Amsterdam & Omstreken de kanttekening, dat deze vooral belang hecht aan het oefenen van de eerste 30 minuten na een melding van een ramp of omvangrijk ongeval. 4 Rapporten Niet zonder zorg (2001) en Ambulances binnen bereik (2003), beide opgesteld onder leiding van het RIVM. Deze rapporten zijn voor het rijk mede aanleiding geweest om in de afgelopen jaren het landelijke budget voor de ambulancezorg structureel te verhogen. Zoals in 2004 en 2005 toen achtereenvolgens 18 en 12 miljoen aan het landelijke budget is toegevoegd. 2

3 Wanneer zich werkelijk een ramp zoals in Volendam voordoet, staan de aanwezige centralisten onder grote druk, zeker in de beginperiode. De meldkamer moet in korte tijd een beeld krijgen van wat er aan de hand is, vervolgens bepalen welke en hoeveel (extra) hulpverleners nodig zijn, deze oproepen (opschaling) en de inzet van de hulpverleners coördineren. Daarnaast vergen ook de overige, gebruikelijke meldingen aandacht. De ambulancediensten in de regio s Noord Holland Noord, Kennemerland en Amsterdam & Omstreken zijn het in grote mate eens met de IGZ. De formatie van de ambulancediensten is niet toereikend om daaruit voldoende personeel vrij te maken voor alle oefeningen ter voorbereiding op de bestrijding van de gevolgen van rampen en zware ongevallen. Er worden overigens ook enkele kanttekeningen geplaatst bij de opzet van oefeningen. Als oplossing zien de ambulancediensten extra budget waardoor meer personeel beschikbaar gesteld kan worden èn grotere aandacht voor de inhoud van de oefeningen, waardoor deze voor de ambulancediensten effectiever gemaakt kunnen worden. De ambulancedienst uit de regio Gooi en Vechtstreek meldt dat deze momenteel geen grote knelpunten bij het oefenen ervaart. Reactie van de Ministers van VWS en BZK op het Inspectierapport Op 9 juni 2005 heeft de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (hierna te noemen: de Minister), mede namens de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), zijn reactie op het inspectierapport gegeven 5. Over de meldkamers en de ambulancediensten schrijft hij onder meer: Meldkamers ambulancezorg De Minister onderschrijft de opvatting van IGZ, dat vooral het oefenen van de opschaling specifieke aandacht behoeft. Hij meent dat de Wet ambulancezorg, waarvoor hij in oktober 2004 een voorstel bij de Tweede Kamer heeft ingediend, ruimte gaat bieden voor afspraken over de inzet van de meldkamer bij oefeningen. De Minister voert aan dat de capaciteit van de ambulancediensten gebaseerd is op het Landelijk referentiekader Spreiding en Beschikbaarheid van ambulancezorg, dat hij in 2004 heeft vastgesteld 6. Hij kiest het uitgangspunt dat de capaciteit afgestemd is op de hoeveelheid zorg, die ambulancediensten moeten leveren in gewone en buitengewone omstandigheden. In reactie op de constatering van IGZ, dat er onvoldoende capaciteit is om volwaardig aan oefeningen mee te kunnen doen, stelt de Minister, dat het gebruik van virtuele oefensituaties voldoende kan zijn en dat er geen of minder extra ambulances nodig zijn. Onze reactie Tegen de achtergrond van de rampen als die in Enschede en Volendam, maar ook de recente terreuraanslagen in diverse plaatsen in de wereld, is het zaak dat de hulpdiensten zo goed 5 Brief van 9 juni Kamerstuk 26956, nr.35. De brief is onder meer te vinden in het Dossier Ambulancezorg op holland.nl 6 Brief van 3 mei Kamerstuk nr.13. De brief is onder meer te vinden in het Dossier Ambulancezorg op holland.nl 3

4 mogelijk voorbereid zijn op effectief en efficiënt optreden bij onverwachte en omvangrijke hulpoperaties. De conclusies van de IGZ en de informatie van de Noord Hollandse meldkamers en ambulancediensten maken duidelijk, dat verbeteringen in de voorbereiding op de bestrijding van de gevolgen van rampen en zware ongevallen noodzakelijk zijn. Meldkamer ambulancezorg Wij vertrouwen er op dat de besturen van de GHOR 7 regio s, die tevens de besturen van de meldkamer ambulancezorg vormen, maatregelen zullen nemen ter verbetering van de oefenmogelijkheden. Het bestuur van de meldkamer bestaat uit de gezamenlijke gemeenten in de regio waarvoor de meldkamer werkzaam is. De Commissaris van de Koningin zal zich tijdens de reguliere contacten met deze besturen op de hoogte stellen van de situatie en aandacht vragen voor het oefenen van de opschaling door de meldkamer. Wij zien in tegenstelling tot de Minister geen reden te veronderstellen, dat door invoering van een Wet ambulancezorg er meer ruimte wordt geschapen voor afspraken over de inzet van meldkamers bij oefeningen dan de ruimte die er nu al is. De reactie van de Minister over de inzet van de ambulancediensten brengt enkele verschillen in opvatting tussen betrokkenen aan het licht. De Minister verkeert in de veronderstelling dat de capaciteit afgestemd is op de hoeveelheid zorg, die ambulancediensten moeten leveren in gewone en buitengewone omstandigheden. Hij verwijst daarbij naar het door hem vastgestelde referentiekader. De opstellers van dit kader vermelden echter nadrukkelijk dat zij niet uitgaan van de inzet van ambulances bij rampen e.d. Er is geen rekening gehouden met extra capaciteit voor bijstand bij rampen, zware ongevallen en grootschalige evenementen. Dit is in overeenstemming met het landelijk gehanteerde uitgangspunt. In de Nederlandse ambulancezorg geldt de afspraak, dat buurregio s te hulp geroepen kunnen worden wanneer de eigen capaciteit incidenteel niet toereikend is. Ambulancediensten hebben daardoor geen extra ambulances paraat staan voor het geval er zich een omvangrijk incident in hun werkgebied voordoet. De reactie van de Minister lijkt op gespannen voet te staan met zijn eigen besluiten. Bovendien hebben GS eveneens in overeenstemming met het landelijk gehanteerde uitgangspunt vanaf de invoering van de Wet ambulancevervoer het aantal ambulances bepaald op grond van de inzet voor de dagelijkse ambulancezorg. Voor een goed begrip zij vermeld, dat GS echter niet het aantal parate ambulancebemanningen en het aantal centralisten op de meldkamer bepalen. Dat is een zaak tussen ambulancedienst en meldkamer enerzijds en CTG en zorgverzekeraars anderzijds. 7 GHOR staat voor Geneeskundige hulpverlening bij zware ongevallen en rampen. Noord Holland is verdeeld in 4 GHOR regio s, waarvan de grenzen samenvallen met de regio s voor de ambulancezorg. 4

5 Financiering van de deelname van meldkamer ambulancezorg en ambulancediensten aan oefeningen Ambulancezorg is premiegefinancierd. Meldkamers ambulancezorg en de ambulancediensten krijgen een budget toegewezen door het College tarieven gezondheidszorg (CTG), na advies van de zorgverzekeraars. De zorgverlening aan patiënten, de opleiding en de oefening daarvoor worden bekostigd uit deze geldstroom, ongeacht of het om een kleinschalig of grootschalig ongeval of incident gaat. Aan de andere kant staan de kosten die de GHOR regio maakt voor bijvoorbeeld de voorbereiding op multidisciplinaire hulpverlening bij rampen. Deze worden betaald uit het budget voor de GHOR, samengesteld uit een uitkering van BZK en een gemeentelijke bijdrage per inwoner. De IGZ wijst op 2 gebreken: 1. Het is niet altijd en voor iedereen duidelijk welke activiteiten vanuit welke financieringsbron bekostigd moeten worden; er is een grijs gebied. Onduidelijk is bijvoorbeeld of bij de berekening van de budgetten voor reguliere ambulancezorg rekening is gehouden met de financiering van de oefenactiviteiten voor grootschalige inzetten door meldkamers en ambulancediensten. De Minister meent dat opleiding en oefening voor grootschalige inzet een normaal onderdeel behoren te zijn van de gebruikelijke opleiding en oefening van de ambulancezorg. De kosten daarvoor dienen volgens de Minister 8 onderdeel te zijn van het door het CTG vastgestelde premiegefinancierde budget. Het CTG heeft deze opvatting tegenover de IGZ niet kunnen bevestigen. Er is in ieder geval in het door het CTG vastgestelde budget van meldkamer en ambulancedienst geen geoormerkt onderdeel voor multidisciplinaire oefenactiviteiten aanwezig. 2. In enkele GHOR regio s dragen gemeenten geen inwonerbijdragen af. In de andere GHOR regio s verschilt de hoogte van de inwonerbijdrage van regio tot regio. In het kader van deze brief hebben wij geen onderzoek gedaan naar de hoogte van de inwonerbijdragen in de 4 Noord Hollandse regio s. In zijn reactie herhaalt de Minister een eerdere toezegging 9 aan de Tweede Kamer, dat hij met ingang van 2006 extra structureel wil investeren in de monodisciplinaire opleiding en oefeningen van de ambulancezorg op voorwaarde dat het veld hiervoor een plan ontwikkelt. Daarmee lijkt de Minister te erkennen dat er meer geld beschikbaar moet komen voor het oefenen. Over de verschillen in inwonerbijdrage stelt de Minister, dat de GHOR van de gemeenten is en dat moet naar de mening van het kabinet ook tot uitdrukking komen in de inwonerbijdrage aan de GHOR. Slotopmerkingen De situatie in Noord Holland blijkt niet af te wijken van het beeld dat de IGZ voor heel Nederland beschrijft. 8 Deze opvatting is verwoord in de brief van de Minister van 11 juli 2002, Kamerstuk 26956, nr Reactie van 13 december 2004 van de Ministers van VWS en BZK op het rapport De GHORdiaanse knoop doorgehakt. Kamerstuk 26956, nr

6 De organisatie van het oefenen voor de bestrijding van de gevolgen van rampen en grootschalige, zware ongevallen is in eerste instantie een verantwoordelijkheid van het bestuur van de GHOR regio. Zoals eerder in deze notitie gemeld zal de Commissaris van de Koningin zich regelmatig op de hoogte stellen van de situatie in de 4 GHOR regio s en zal daarbij aandacht vragen voor het oefenen van de opschaling door de meldkamer. De aandacht voor het goed voorbereid zijn op rampsituaties is de laatste maanden alleen maar toegenomen. Wij vertrouwen er op dat het inspectierapport en de reactie van de Minister daarop voldoende aandacht krijgen van alle betrokkenen. Beide documenten zullen bovendien in de Vaste Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan de orde komen, mogelijk tegelijk met de behandeling van het de ontwerp Wet ambulancezorg. 23 augustus 2005 Titel:Nota PS-cie. SI, agendapunt 6b. (Oefenen inzet ambulancezorg) Datum: Nummer:6b 6