Doe ik het goed? ENQUÊTE OVER SEKSUALITEIT

ENQUÊTE OVER SEKSUALITEIT Doe ik het goed? De meeste deelnemers aan deze enquête hebben naar eigen zeggen een stabiele en bevredigende relatie, zowel op seksueel als op emotioneel vlak. Toch geven heel wat mannen en vrouwen toe bepaalde moeilijkheden te ondervinden van seksuele aard. Er wordt ook nog al te vaak onveilig gevrijd, zowel door heteroseksuelen als door homo- of biseksuelen. Seks is een essentieel onderdeel van het leven. Seks is niet alleen de voorwaarde voor de voortplanting, maar beïnvloedt ook onze gedachten, ons gedrag, onze handelingen en onze relaties. Verschillende studies tonen aan dat hoe meer men tevreden is over zijn seksleven, hoe meer men dat ook is over zijn relatie en hoe hoger de levenskwaliteit (gezondheid, geluk, welzijn). Omgekeerd kunnen gezondheidsproblemen, stress en dagelijkse beslommeringen zwaar op iemands seksleven wegen. Hoe het met (de kwaliteit van) het seksleven van de Belg staat, trachtten we te weten te komen aan de hand van deze enquête (zie kader hiernaast). Met wie en wanneer? 91 % van de deelnemers aan de enquête noemt zichzelf heteroseksueel, 3 % homoseksueel en 3 % biseksueel. Nog eens 3 % is niet zeker van zijn seksuele geaardheid. Een seksuele identiteit ontwikkelen is een lang en voor homo- en biseksuelen vaak moeilijk proces. Homoseksuelen onderkennen hun geaardheid gemiddeld op de leeftijd van 15-16 jaar, terwijl dat bij biseksuelen rond de leeftijd van 21-22 jaar gebeurt. Bij "holebi s" komen vrouwen gemiddeld 4 à 5 jaar later achter hun geaardheid dan mannen. 61 % van de biseksuelen en 39 % van DE BELG IN BED In samenwerking met onze Spaanse, Italiaanse en Portugese collega s wilden we aan de hand van deze enquête een beeld krijgen van de overtuigingen en de houding die de bevolking heeft ten opzichte van diverse aspecten van seksualiteit. De vragen hadden eveneens betrekking op hun seksuele gedrag en beleving. De enquête vond plaats in september en oktober 2005. De vragenlijst die we per post verstuurden, werd ons correct ingevuld terugbezorgd door meer dan 10 000 ondervraagden, waaronder zowat 1 500 Belgen. Vervolgens werden de gegevens statistisch verwerkt, zodat de steekproef representatief is voor de volwassen bevolking (18 tot 74 jaar) in de landen in kwestie. De cijfers in dit artikel hebben enkel betrekking op de Belgische bevolking. TEST GEZONDHEID nr. 72 april-mei 2006 17

de homoseksuelen beweert voordien een andere geaardheid te hebben gehad (meestal hetero). Een kwart van de lesbiennes en biseksuelen is nog niet uit de kast gekomen, terwijl homoseksuelen en zowat alle mannelijke biseksuelen wel voor hun geaardheid uitkomen. Twee derde van de homo s en lesbiennes en 18 % van de "bi s" beweert niettemin al het slachtoffer te zijn geweest van beledigingen of discriminatie vanwege hun geaardheid. Welke hun geaardheid ook is, 82 % van de deelnemers gaat met een vaste partner door het leven (in de meeste gevallen als echtpaar). Bij degenen die momenteel een relatie hebben, duurt die naar eigen zeggen bij 69 % al minstens 6 jaar en bij 40 % al meer dan 15 jaar. Meer dan de helft van de deelnemers zegt voor het eerst seksuele betrekkingen te hebben gehad tussen 15 en 19 jaar. Bij "de eerste keer" was 6 % jonger dan 15, een kwart tussen 20 en 24. Op de vraag wat hen daartoe dreef, zijn de vaakst genoemde antwoorden logisch liefde voor hun partner, lust, maar ook nieuwsgierigheid. 9 % ENKELE CIJFERS UIT ONZE ENQUÊTE MET HOEVEEL PARTNERS HAD U DE VOORBIJE 12 MAANDEN SEKSUELE BETREKKINGEN? Vijf of meer Vier Drie Twee Eén Geen 1% 1% 3% 2% 6% 69% 80% WELKE SEKSUELE ACTIVITEITEN HAD U DE VOORBIJE 12 MAANDEN? Anale seks * Orale seks * Vaginale penetratie * Masturbatie 12% * Van degenen die de voorbije 12 maanden minstens 1 seksuele partner hadden. 79% 84% 93% SEKSUEEL MISBRUIK Erg genoeg komt seksueel misbruik niet zelden voor. Maar liefst 15 % van de ondervraagden bevestigt ooit te maken hebben gehad met ongewenste aanrakingen, gedwongen seksuele handelingen of andere misbruiken. In meer dan de helft van de gevallen (8 %) gebeurde dit vóór de leeftijd van 16 jaar, toen het slachtoffer dus nog lang niet meerderjarig was. Vrouwen worden drie keer meer het slachtoffer van misbruiken dan mannen. In de grote meerderheid van de gevallen worden de feiten gepleegd door een man, meestal een naaste van het slachtoffer, bv. de (ex-)partner, een oom, een neef,... Voorts beweerde 25 % van de vrouwen en 10 % van de mannen ooit geconfronteerd te zijn geweest met avances of ongewenste intimiteiten op het werk. MOEILIJKHEDEN OP SEKSUEEL VLAK TIJDENS DE VOORBIJE 12 MAANDEN Geen zin in seks Problemen om vocht af te scheiden Niet tot een orgasme komen Geen genot bij de betrekkingen 25% 24% vrouw 3 18 TEST GEZONDHEID nr. 72 april-mei 2006

HOE VAAK HAD U DE VOORBIJE 12 MAANDEN SEKSUELE BETREKKINGEN? Minder dan 1 keer per maand 1 keer per maand 9% 9% 2 à 3 keer per week 23% 25% 43% vrouw 1 à 2 keer per week 33% 33% man Minstens 3 keer per week 1 26% HOE TEVREDEN BENT U OVER UW HUIDIGE RELATIE? Helemaal niet Niet zo 3% 3% Op emotioneel vlak Op seksueel vlak Tamelijk 1 Zeer 41% 4 Buitengewoon 31% HOE DENKT U OVER HET CONDOOM? Het is een doeltreffende bescherming tegen soa s 94% Een condoom aanbrengen kan erotisch zijn Het is een doeltreffend voorbehoedsmiddel 73% 7 Een condoom aanbrengen bederft de stemming Het geeft gemoedsrust, bevordert de beleving Het vermindert het genot Condooms zijn duur 54% 53% 45% 42% Condooms kopen is gênant Een condoom gebruiken is gênant 2 31% man Erectieproblemen 25% Vroegtijdige zaadlozing Ongerustheid over de eigen seksuele prestaties Geen zin in seks 1 16% TEST GEZONDHEID nr. 72 april-mei 2006 19

bleef maagd tot de huwelijksnacht of huwelijksreis. Mannen hebben naar eigen zeggen gemiddeld 22 verschillende sekspartners gehad, vrouwen gemiddeld 6. Toch zijn onze mannelijke landgenoten niet zo n casanova als de Italianen, die gemiddeld 28 veroveringen op hun naam schrijven! In ons land heeft 6 % van de deelnemers daarentegen nog nooit seksuele betrekkingen gehad. De grote meerderheid van de deelnemers had gedurende het jaar voorafgaand aan de enquête één enkele partner. De meesten doken 1 à 2 keer per week de koffer in, meestal voor klassieke betrekkingen (met vaginale penetratie) en/of orale seks. Rubbertje is een rem Iedereen weet vandaag de dag dat een condoom de beste bescherming tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa s) en een doeltreffend voorbehoedsmiddel is. Van alle deelnemers die het afgelopen jaar geen stabiele relatie maar wel één of meerdere sekspartner(s) hadden, geeft twee derde van de hetero s en de helft van de holebi s nochtans toe zelden of nooit een condoom te gebruiken! Die cijfers zijn vanzelfsprekend zeer verontrustend. Er heerst dan ook nog heel wat terughoudendheid tegenover het gebruik van een rubbertje ("dat bederft de stemming", "dat vermindert het genot",...). Al zijn er ook heel wat deelnemers die vinden dat het condoom aanbrengen heel erotisch kan zijn. Uit onze enquête blijkt dat mensen met een sterke godsdienstigheid, beperkte fi nanciële middelen en/of een laag opleidingsniveau minder geneigd zijn tot condoomgebruik. Nog verontrustend: 70 % van de deelnemers gebruikte de eerste keer geen condoom en 50 % evenmin een ander voorbehoedsmiddel. De enquête toont aan dat hoe vroeger de eerste keer plaatsvindt, hoe groter de kans is dat dit zonder bescherming gebeurt en hoe hoger het risico van een ongewenste zwangerschap (vooral bij 15- tot 19-jarigen). Uiteraard verhoogt onveilig vrijen ook de kans op een soa. 11 % van de deelnemers heeft al minstens één seksueel overdraagbare aandoening gehad. Het ging dan vooral om chlamydia en herpes. FEITEN EN FABELS > Masturberen is normaal, zelfs als men een vaste partner heeft. WAAR Deelnemers die een fout antwoord gaven of het niet wisten: 23%. Bovendien ziet 3 % masturbatie als een zonde. Anderzijds tonen onze gegevens aan dat 80 % van de mannen en 50 % van de vrouwen minstens 1 keer per maand masturberen. > Een vroegtijdige zaadlozing is een teken van mannelijk egoïsme. NIET WAAR Deelnemers die een fout antwoord gaven of het niet wisten:. > Een vrouw kan zwanger raken door seksuele betrekking tijdens haar menstruatie. NIET WAAR Deelnemers die een fout antwoord gaven of het niet wisten: 4. > Het is gevaarlijk voor de vrouw om seksuele betrekkingen (vaginale penetratie) te hebben tijdens haar zwangerschap. NIET WAAR, tenminste als er geen sprake is van een risicozwangerschap en de arts het niet afraadt. Deelnemers die een fout antwoord gaven of het niet wisten: 14%. > Mannen ouder dan 65 hebben meer tijd nodig om een erectie te krijgen dan jongere mannen. WAAR Deelnemers die een fout antwoord gaven of het niet wisten: 4. > Roken vermindert het seksuele verlangen. WAAR Deelnemers die een fout antwoord gaven of het niet wisten: 65%. Problemen moeilijk bespreekbaar Heel wat deelnemers ervoeren het jaar vóór de enquête dat hun seksleven verstoord werd, ofwel door hun gezondheidstoestand (30 %), ofwel en vooral door emotionele problemen (43 %) of stress (48 %). Zowat 10 % zegt seksuele problemen te hebben ondervonden door het gebruik van medicatie. Bepaalde geneesmiddelen, met name tegen depressie, allergieën en hypertensie, kunnen inderdaad de libido verlagen of de seksuele prestaties verminderen. De voornaamste problemen die mannen en vrouwen aanhaalden, ziet u in de grafi eken op blz. 18-19. Bij mannen komen vooral erectieproblemen voor. Uit de antwoorden op verschillende vragen omtrent erectiestoornissen kunnen we afl eiden dat niet minder dan 1 op 10 mannelijke deelnemers aan een ernstige vorm van impotentie lijdt en dat het aantal gevallen toeneemt met de leeftijd (23 % van de 60 plussers). Seksuele problemen namen bij meer dan een kwart van de deelnemers een 20 TEST GEZONDHEID nr. 72 april-mei 2006

zodanige ernst aan dat ze daardoor intieme relaties gingen vermijden. Amper 14 % van hen legde dit probleem voor aan een gezondheidsexpert. 61 % deed dat niet omdat ze professionele hulp niet nodig vonden om hun seksuele problemen op te lossen. De andere 25 % geeft toe dat het (misschien) goed was geweest de hulp van een gezondheidsexpert in te roepen. Op de vraag waarom ze dat niet hebben gedaan, antwoordden de meesten dat ze dat altijd hebben uitgesteld, dat hun probleem niet ernstig genoeg was, dat er volgens hen toch geen doeltreffende behandeling bestaat of dat ze beschaamd zijn om hun seksuele problemen te bespreken met een gezondheidsexpert. Met andere woorden, velen vinden seksuele problemen minder ernstig en bespreekbaar dan andere gezondheidsproblemen. Degenen die wel een beroep deden op professionele hulp, richtten zich vooral tot een gynaecoloog (vrouwen) of een uroloog (mannen), en in de tweede plaats tot hun huisarts. Van deze mensen voelt 70 % zich door de behandeling, vaak op basis van medicatie, geholpen. Bij een arts gaan mensen doorgaans aankloppen voor een probleem dat ze aan een organische oorzaak wijten. Maar seksuele problemen hebben in feite vaak te maken met psychologische problemen, zoals angst, te weinig zelfvertrouwen, relationele problemen of een gebrek aan communicatie met de partner. In die gevallen kan het goed zijn om erover te praten met een seksuoloog, psychiater of psycholoog. Zeer weinig deelnemers deden dat echter. ABORTUS, HOMOSEKSUALITEIT EN SEKSUELE OPVOEDING Niet minder dan 10 % van de deelnemers zegt dat zij zelf (of een partner van de mannen) ooit een vrijwillige zwangerschapsonderbreking heeft ondergaan (in Italië en Portugal is dit zelfs meer dan 20 %!). De overgrote meerderheid is vóór abortus ingeval de zwangerschap het gevolg is van een verkrachting, als ze de gezondheid of het leven van de vrouw in gevaar brengt of als er een hoog risico is van afwijkingen of letsels bij de foetus. 4 % is volledig gekant tegen abortus. WANNEER IS EEN ABORTUS GERECHTVAARDIGD? Bij een zwangerschap als gevolg van een verkrachting Als de gezondheid/het leven van de vrouw in gevaar komt Als de baby kans maakt op letsels/afwijkingen Bij zwangerschap op 43% minderjarige leeftijd Als de vrouw geen kind wenst 3 In geen enkel geval 4% 81% 60% van de deelnemers is vóór het homohuwelijk. Wat adoptie door homoseksuele koppels betreft, zakt het aantal voorstanders tot 38 % ; 41 % is daar tegen en 21 % spreekt zich er niet over uit. Momenteel kunnen homoseksuelen volgens de wet wel trouwen, maar geen kinderen adopteren. Zowat alle deelnemers zijn van mening dat er op school verplicht seksuele opvoeding moet worden gegeven, bijvoorbeeld in het kader van de bestaande programma s (zoals de biologieles). Twee derde van hen vindt het een goede zaak dat hiermee al wordt begonnen in de lagere school zelf, vooral in het 5 e en 6 e leerjaar. Volgens de meerderheid moeten die lessen zowel worden onderwezen door de leraars van de school als door externe deskundigen. Zowat iedereen is het erover eens dat de preventie van soa s, de werking van het voortplantingssysteem en contraceptie aan bod moeten komen. Meer dan 70 % meent dat ook de diverse geaardheden en abortus moeten worden behandeld. Tot slot is de helft van de deelnemers er voorstander van om gratis condooms ter beschikking te stellen op de middelbare school (volgens 27 % echter enkel in het kader van seksuele opvoedingsprogramma s). 94% 93% TEST GEZONDHEID nr. 72 april-mei 2006 21

Allen in de 7 e hemel? De meeste deelnemers zeggen tevreden te zijn over hun huidige relatie, zowel op seksueel als op emotioneel vlak. Zo n 10 % is daarentegen nauwelijks of helemaal niet tevreden. Sommigen zeggen dat ze door de seksuele betrekkingen met hun partner (of het gebrek daaraan) de 12 maanden voorafgaand aan de enquête triest, angstig of bezorgd werden gestemd. De ontevredenheid neemt toe met de duur van de relatie, mogelijk doordat beide partners te weinig investeren in hun relatie, zowel in de tijd die ze samen doorbrengen als in gevoelens en communicatie naar elkaar toe. Te weinig in een relatie investeren ligt in feite vaak aan de basis van seksuele problemen. Het is dan ook belangrijk om daarvoor op te letten en open te blijven tegenover elkaar. Informeren blijft nodig Uiteraard is het in de eerste plaats belangrijk om jongeren in te lichten over de preventie van seksueel overdraagbare aandoeningen en ongewenste zwangerschap. Daarnaast is er ook aandacht nodig voor de seksuele gezondheid en het belang van gevoelens. Toen we de deelnemers vroegen wie hen over seks had ingelicht, noemden ze op de derde plaats de school, na de geschreven pers (+ boeken) en vrienden. De school is dus een belangrijke bron van informatie voor jongeren. In ons land wordt er in feite al voorlichting gegeven in de lagere school (wanneer er gesproken wordt over het ontstaan van het leven in al haar vormen). In de middelbare school wordt er specifi ek ingegaan op seksualiteit en gevoelsrelaties, hetzij binnen diverse vakken (biologie, zedenleer, godsdienst), hetzij tijdens speciale informatielessen. Ook ouders dragen een grote verantwoordelijkheid bij de seksuele voorlichting van hun kinderen. Het is belangrijk dat ze daarmee beginnen zodra hun kind zich vragen begint te stellen. De helft van de deelnemers zegt tijdens hun jeugd nooit te hebben geweten hoe hun ouders tegen seks aankeken, wat aangeeft hoe moeilijk bespreekbaar seks is binnen het gezin. En als het onderwerp al aan bod kwam, ging het meestal over zwangerschap, bevallen, contraceptie, de werking van het voortplantingssysteem en seksueel overdraagbare aandoeningen. Het is echter belangrijk om aandacht te besteden aan de positieve kant van seksualiteit, verlangens en gevoelens. Uit onze enquête blijkt trouwens dat de kwaliteit van het seksleven aanzienlijk lager is bij deelnemers wiens ouders seks als "iets vies of immoreels" beschouwden. Het is absoluut noodzakelijk het gebruik van het condoom te blijven promoten via informatiecampagnes die de positieve kanten onder de aandacht MEER INFO TEST GEZONDHEID Contraceptie, nr. 67, juni 2005. Hiv/aids, nr. 58, december 2003. Condooms, nr. 52, december 2002. Abortus, nr. 49, juni 2002. Seksueel overdraagbare aandoeningen, nr. 38, augustus 2000. Impotentie, nr. 32, augustus 1999. NUTTIGE ADRESSEN Sensoa vzw: het Vlaams service- en expertisecentrum voor seksuele gezondheid en hiv biedt een aantal diensten aan, zoals een uitgebreid documentatiecentrum, vorming, educatieve materialen enz. Adres: Kipdorpvest 48A, 2000 Antwerpen. Voor vragen over veilig vrijen, soa's en aids: 078 15 15 15. Website: www.sensoa.be. Centra voor Geboorteregeling en Seksuele Opvoeding (CGSO): 36 centra in Vlaanderen waar jongeren, hun ouders en andere betrokkenen terecht kunnen voor informatie en advies. Meer info en nuttige adressen op www.cgso.be. brengen. Tot slot moet er ook meer worden benadrukt dat een seksueel probleem een gezondheidsprobleem is als een ander, dat er vaak een behandeling bestaat en dat professionele hulp inroepen geen reden tot schaamte is. Een beter seksleven draagt immers bij tot een betere levenskwaliteit in het algemeen. P. Kupers I. Nauwelaers en G. Sermeus Vragen over voeding? Een artikel over voeding gelezen in Test Gezondheid dat smaakt naar méér? Wil u uw ei kwijt over een enquête of standpunt in dit verband? Hebt u geen internet maar krijgt u wel graag informatie over evenwichtige voeding, bewaarmiddelen, voedselveiligheid,... van onze website? Onze medewerkers verwachten uw telefoontje. 22 TEST GEZONDHEID nr. 72 april-mei 2006 BEL ONS CONTACT CENTER: 02 542 33 94 * *Elke werkdag van 9 tot 12u.30 en van 13 tot 17u. (vrijdag tot 16u.)