Outreachend werken Handboek voor werkers in de eerste lijn Opdrachten bij methodiek Lia van Doorn Yvonne van Etten Mirjam Gademan uitgeverij c o u t i n h o c bussum 2008
Deze opdrachten horen bij Outreachend werken Handboek voor werkers in de eerste lijn van Lia van Doorn, Yvonne van Etten en Mirjam Gademan. De opdrachten bij methodiek bestaan uit de onderdelen: A opdrachten bij het ecogram; B opdrachten bij de analyse van het professioneel netwerk; C opdrachten bij de motivatiecyclus. 2008 Uitgeverij Coutinho b.v. Alle rechten voorbehouden. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). Uitgeverij Coutinho Postbus 333 1400 AH Bussum info@coutinho.nl www.coutinho.nl Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever. ISBN: 978 90 469 0097 0 NUR: 752 Methodiekopdrachten bij Outreachend werken - blz. 2/7
A Opdrachten bij het ecogram Buren Verpleegkundige RIAGG Woningbouwvereniging Verzorgingshuis Mevr. Bloemen Preventieteam GGZ Neutrale, niet erg intensieve relatie Belangrijke, tamelijke intensieve relatie Intensieve, zeer belangrijke relatie Stressvolle of conflictueuse relatie Geeft aan door welke van beide partijen de relatie z ervaren wordt als de steel van de pijl uitdrukt Sociale netwerk Instelling/instantie (professionele netwerk) Opdracht 1 a Welke informatie geeft dit ecogram over het sociale en professionele netwerk van mevrouw Bloemen? b Welke conclusies trek je op basis van dit ecogram? Beargumenteer je antwoord. c Van welke partij zou je informatie willen hebben? Om wat voor informatie gaat het dan? Motiveer je antwoord. Opdracht 2 a Welke functie heeft het maken van een ecogram voor jou als outreachend werker? b Welke functie heeft het maken van een ecogram voor de cliënten met wie je werkt? Opdracht 3 a Maak een ecogram van een cliënt die je nog niet zo lang begeleidt. b Maak je dit ecogram zelf of vul je het samen met de cliënt in? Beargumenteer je keuze. c Welke informatie geeft dit ecogram met betrekking tot het sociale en professionele netwerk van de cliënt? d Licht toe hoe je deze informatie kan gebruiken voor je cliënt, het sociale netwerk, het professionele netwerk. Opdracht 4 Bespreek de bovenstaande vragen met een collega of medestudent. Gebruik bij het bespreken van vraag 1 ook pagina 157-159 uit het boek, waar de casus van mevrouw Bloemen staat beschreven. Methodiekopdrachten bij Outreachend werken - blz. 3/7
B Opdrachten bij de analyse van het professioneel netwerk In paragraaf 8.6 op pagina 166 komt professionele samenwerking aan de orde. Een hulpmiddel bij het professioneel samenwerken is het maken van een netwerkanalyse. Opdracht 1 a Maak een ecogram van een cliënt die je op dit moment begeleidt en maak op basis hiervan een analyse van het professioneel netwerk. Vul het formulier voor de analyse van het professioneel netwerk in dat je kunt downloaden bij het onderdeel Methodiek op de website. b Bespreek deze analyse met een medestudent of collega. c Welke aanvullingen of bijstellingen kun je naar aanleiding van dit gesprek maken? d Welke informatie mis je nog? e Hoe kan de informatie die je hebt verzameld behulpzaam zijn in de samenwerking? Geef jezelf concrete aanbevelingen en aanwijzingen die je in de praktijk toe kunt passen. Opdracht 2 Groepsopdracht Kies een van de casussen waarvoor jullie een netwerkanalyse hebben gemaakt. Er vindt een netwerkvergadering plaats van de actoren die in de netwerkanalyse voorkomen. a Maak afspraken met elkaar over het doel en de duur van de vergadering en over de rolverdeling. b Iedere actor bedenkt voor zichzelf wat hij in deze vergadering wil bereiken. c Speel de vergadering uit. d Bedenk voor jezelf in hoeverre je je doel hebt bereikt. Opdracht 3 Groepsopdracht Bespreek de vergadering na met behulp van de netwerkanalyse. a Welke rol hebben de vier punten uit de netwerkanalyse (probleemdefinitie, belang, hulpbronnen, invloed/macht) van iedere partij gespeeld? b Was er sprake van een gezamenlijk belang? Zo ja, hoe werd dit duidelijk? c Welke actor had de meeste invloed en waarom? d Welke aanbevelingen en tips geef je jezelf en anderen als het gaat om professionele samenwerking? Methodiekopdrachten bij Outreachend werken - blz. 4/7
C Opdrachten bij de motivatiecyclus De motivatiecyclus staat beschreven in het boek op pagina 154-156 en wordt op pagina 157-159 toegepast op de situatie van mevrouw Bloemen. Doel van deze opdrachten: - herkennen in welke fase van de motivatiecyclus de cliënt zit; - herkennen in welke fase van de motivatiecyclus jij als werker zit; - weten welke interventie je als werker in verschillende fases toe kunt passen. motivatiecyclus 6 definitieve verandering of terugval 1 voorbeschouwing 5 consolideren 2 overpeinzing 4 veranderen 3 besluitvorming Opdracht 1 Neem een cliëntsituatie voor ogen waarvan jij vond dat deze cliënt(en) bepaald gedrag zou(den) moeten veranderen. a Beschrijf hoe je dit hebt aangepakt en hoe de cliënt op je aanpak heeft gereageerd. b Analyseer deze cliëntsituatie met behulp van de motivatiecyclus. Beantwoord daarbij de volgende vragen: In welke fase van de cyclus zat jouw cliënt? Waaruit blijkt dat volgens jou? (Pas de theorie over de motivatiecyclus toe.) In welke fase van de cyclus zat jij als werker? Leg uit! Wat heb jij gedaan om de cliënt te motiveren tot gedragsverandering? Welke overtuigingen van jou liggen hieraan ten grondslag? Wat was het effect van je gedrag op je cliënt? Verklaar dat effect met behulp van de theorie over de motivatiecyclus. Methodiekopdrachten bij Outreachend werken - blz. 5/7
Opdracht 2 Ben je het met de volgende stellingen eens of oneens? Leg uit. De cliënt bepaalt zelf of hij zijn gedrag wil veranderen. Als werker kun je de motivatie van een cliënt beïnvloeden. Opdracht 3 a Wat denk je bij jezelf wanneer je cliënt een terugval heeft? b Hoe praat je met je medestudenten of collega s over cliënten die niet gemotiveerd zijn? Noteer een aantal van je uitspraken. Zit er een patroon in? c Welke overtuigingen of gedachten liggen aan de uitspraken ten grondslag? d Hoe beïnvloeden deze overtuigingen en gedachten je handelen ten opzichte van de cliënt? Opdracht 4 Groepsopdracht Bespreek je antwoorden van opdracht 1 t/m 3 in een (sub)groep. Opdracht 5 Je bent jeugdwerker en bent gevraagd om een jonge spijbelaar van 14 jaar te begeleiden en te motiveren weer naar school te gaan. Deze jongen zegt dat hij school niets aan vindt; leraren zijn stom en het vrije leven bevalt hem wel. Hij is leerplichtig en moet dus naar school. De jongen zegt het goed te vinden dat je met hem wilt praten als het maar niet over school gaat, daar zeuren zijn ouders al genoeg over en hij gaat toch niet. a In welke fase van de motivatiecyclus zit deze jongere en waar blijkt dat uit? b Wat zou een gezamenlijk doel van jullie kunnen zijn? c Welke interventies kun je als jongerenwerker doen om deze jonge spijbelaar verder in de motivatiecirkel te brengen? Hoe kun je deze interventies legitimeren? d Welke attitude van jou als werker zou hierbij kunnen helpen? Opdracht 6 Je werkt bij Bureau Jeugdzorg en begeleidt een meisje van 13 jaar dat van school spijbelt. Het is jouw taak haar te motiveren weer naar school te gaan. Het meisje zegt aan de ene kant wel weer naar school te willen gaan, maar aan de andere kant het straatleven wel erg aantrekkelijk te vinden. Het liefst wil ze ooit huisje-boompje-beestje, dus moet zij geld verdienen. Dat kan ze bereiken door een opleiding te doen, maar dat vindt ze zo lang duren. Op straat verdient ze makkelijk en snel veel geld. a In welke fase van de motivatiecyclus zit dit meisje? Waar blijkt dat uit? b Wat zou een gezamenlijk doel van jullie kunnen zijn? c Welke interventies kun je als jongerenwerker in deze fase van de motivatiecyclus doen? Met welk doel? d Welke attitude van jou als werker zou hierbij kunnen helpen? Methodiekopdrachten bij Outreachend werken - blz. 6/7
Opdracht 7 Je werkt bij de kredietbank als schuldhulpverlener bij een afdeling die zich bezighoudt met het voorkomen van huisuitzettingen. Je bent samen met je cliënt aan de afronding van een traject gekomen om de schulden die hij heeft gemaakt af te lossen. De cliënt heeft sinds een paar maanden de financiën weer in eigen beheer. Jij komt af en toe op huisbezoek en de cliënt laat jou dan zijn bankafschriften zien. Tijdens je laatste huisbezoek vertelt de cliënt dat hij toch weer de fout in is gegaan en weer is gaan gokken. Hij heeft hierdoor inmiddels weer een schuld van enkele duizenden euro s opgebouwd. a In welke fase van de motivatiecyclus zit deze cliënt? Waar blijkt dit uit? b Wat zou een gezamenlijk doel van jullie kunnen zijn? c Welke interventies kun je als werker in deze fase van de motivatiecyclus doen? Met welk doel? d Welke attitude van jou als werker zou hierbij kunnen helpen? e Probeer de antwoorden die je hebt gegeven te onderbouwen met de theorie uit het boek. Methodiekopdrachten bij Outreachend werken - blz. 7/7