Colofon Kollum, een wereldplaats Een mondiale speurtocht door Kollum voor de hoogste groepen van het basisonderwijs. Dit project bestaat uit: een handleiding voor docenten, deze verdiepingsopdrachten voor op school een werkboekje voor onderweg Kollum, een wereldplaats! Een mondiale speurtocht door Kollum Tekst: Oosterhoff en Wijnsma educatieve projecten Aanpassingen: Anje Groen Tekeningen: Ronald Derkzen Voorblad: Vera Damhuis Idee: Alice O, educatie in wereldperspectief Amsterdam Vormgeving: Argiope Projectleiding en Organisatie: Pyke Kroes Supervisie: Marjolein Staal De mondiale speurtocht is uitgegeven door: NME-Centrum De Klyster Trekwei 8b 9104 AB Damwâld Eerste uitgave juni 2011 2011 tekst en tekeningen: Oosterhoff & Wijnsma educatieve projecten, Raerd opdrachten op school
Het wapen van Kollum i Je hebt het stadswapen van Kollum bekeken. Waarom staat de rode ster in het wapen van Kollum? Zoek op internet (of in een geschiedenisboek) (Tip: google: wapen van Kollum) De rode ster staat in het wapen omdat:......................................................... Een aantal vlaggen van landen hebben ook één ster. Welke landen gebruiken een ster in hun vlag? Noem drie landen. Zoek op internet. (Tip: google: vlaggen van de wereld) Landen met een ster in hun vlag zijn: 1.............................................. 2.............................................. 3.............................................. Zet een (17) in deze landen op de wereldkaart. werkblad 15 Kollum, een wereldplaats! Je hebt de mondiale speurtocht in Kollum gelopen. Tijdens de speurtocht zag je hoeveel de inwoners van Kollumerland c.a., jij dus ook, te maken hebben met de rest van de wereld. Dit werkboekje hoort bij de speurtocht. Als je de opdrachten maakt heb je nodig: o het speurtochtboekje o een atlas o de wereldkaart die in het midden van dit boekje staat Bij veel opdrachten wordt gevraagd om met een nummer in de wereldkaart aan te geven waar iets vandaan komt. Schrijf die nummers steeds in een klein rondje. Zo dus: * Kleur, als je klaar bent met alle opdrachten de rondjes met nummers rood zodat je de nummers nog wel goed kunt zien. Maak de opdrachten samen. Vaak is meer dan één antwoord goed. 24 1
Het gemeentehuis Cafetaria, lunchroom 1 Kollum hoort bij gemeente Kollumerland c.a. Jullie begonnen hier de mondiale speurtocht. Zet een (1) (een 1 met een rondje erom) bij Kollum op de wereldkaart in het midden van dit werkboekje! werkblad 1 de Pruttelpot u Zoek 3 landen die je op werkblad 14 hebt ingevuld op in de atlas. Zet in die landen het nummer (16) op de wereldkaart. werkblad 14 2 In India wordt veel thee verbouwd. Zoek dit land op in de atlas en zet een (2) op de wereldkaart 2 23
Slagerij Jan en Geertje van der Bijl y De kippen, varkens en koeien van de Nederlandse boeren kunnen ook niet zonder het buitenland. Voor het veevoer wordt namelijk cassave gebruikt. Dat groeit bijvoorbeeld in Thailand en Brazilië. Zoek in de atlas op waar die landen liggen. Zet daar (15) op de wereldkaart. In de Thailand wordt 6.000.000 (6 miljoen) hectare gebruikt om voedsel te verbouwen voor de Nederlandse kippen, varkens en koeien. De oppervlakte van Nederland is 3.400.000 (3,4 miljoen) hectare. Vul in: In Thailand wordt ongeveer.... keer de oppervlakte van Nederland gebruikt om voedsel te verbouwen voor ons vee. werkblad 13 reisbureau 3 Bedenk een mooie reis voor jezelf naar één van de drie landen die je hebt ingevuld bij werkblad 2. Bedenk ook hoe je wilt gaan reizen. Per trein, auto, bus, vliegtuig, boot, fiets, of misschien zelfs wandelend. Je kunt ook een combinatie maken met meerdere vervoermiddelen. Denk na: over de kosten die je aan de reis wilt besteden (het vliegtuig is duurder dan de fiets) of je rekening wilt houden met het milieu (een vliegtuig zorgt voor evenveel uitlaatgassen als tweehonderd auto s op dezelfde afstand). Teken je route met een stippellijn op de wereldkaart en zet een (3) op de plaats van bestemming. Ik gebruik de volgende vervoermiddelen:......................................................... werkblad 2 Kruis aan wat waar is. o Ik heb een dure reis bedacht. o Ik heb een zo goedkoop mogelijke reis bedacht. o Ik heb een reis bedacht die niet slecht is voor het milieu. o Ik heb een reis bedacht die niet zo goed is voor het milieu. 22 3
rabobank 4 Sinds de invoering van de euro wordt er met veel muntsoorten niet meer betaald. Toch zijn er nog landen in Europa die hun eigen valuta hebben. Met welke muntsoort wordt er in de volgende landen betaald? Vul in: Zwitserland:................................ Nederland:................................ Engeland:................................ Noorwegen:................................ Frankrijk:................................ Verenigde Staten:................................ Ierland:................................ Denemarken:................................ werkblad 3 Dierenspeciaalzaak Numan t In de dierenwinkel heb je aquariums met vissen kunnen zien. Daarin zaten ook goudvissen. Kruis aan wat waar is. o Ik heb wel eens een goudvis gezien. o Thuis hebben wij ook goudvissen (of één goudvis). o Een goudvis heet zo omdat hij een gouden kleur heeft. o Een goudvis heet zo omdat hij vroeger een gouden kleur had. o Soms is een goudvis ook wel eens rood, oranje of met witte vlekken. o Een goudvis zwemt ook in de zee. Lang geleden waren er in Nederland geen goudvissen. Deze vissen waren alleen in China, Vietnam en Japan. Zoek deze landen op, en zet op de wereldkaart een (14) in China, Vietnam en Japan. werkblad 12 Zet op de wereldkaart een (4) in de landen waarvan je hierboven hebt opgeschreven dat ze wel de euro hebben. 4 21
De gevangeniscel die je gezien hebt tijdens de speurtocht komt uit 1610. De straffen die mensen toen kregen waren anders dan nu. Je kreeg bijvoorbeeld zo n grote kogelketting aan je been. En je had geen advocaat om je te verdedigen. chinees restaurant 5 In een buitenlands restaurant koken mensen gerechten uit hun eigen land voor mensen in ons land die een gezellig avondje uit willen. werkblad 4 In welk land worden nog steeds straffen uitgedeeld die wij in de middeleeuwen uitdeelden? En krijg je nog steeds geen advocaat?................................................... Zet een (13) in het land dat je opgeschreven hebt. Kruis aan wat waar is. o Ik vind het leuk om in een buitenlands restaurant te eten. o Ik vind het niet leuk om in een buitenlands restaurant te eten. o Ik ga liever naar de pannenkoekenboot dan naar een buitenlands restaurant. o Ik ga liever naar een buitenlands restaurant dan naar de pannenkoekenboot. o Het lijkt me leuk om later in China een Nederlands restaurant te beginnen. Zet het nummer (5) in China en in het andere land dat je opgeschreven hebt bij vraag 3 van werkblad 4 uit het speurtochtboekje. 20 5
kerk 6 De kerk die je tijdens de speurtocht hebt bekeken is de Maartenskerk. De kerk is vernoemd naar de heilige Martinus. Je kent de naam misschien beter als Sint Maarten. Sint Maarten is geboren in Hongarije. Toen hij ongeveer 80 jaar was is hij overleden. Die dag is een bekende dag geworden. Kruis aan wat waar is: Sint Maarten is overleden op: o 1 mei o Eerste paasdag o 11 november o 24 december Zet een (6) in Hongarije, het land waar Sint Maarten geboren is. werkblad 5 Oude gevangenis r Je komt niet zomaar terecht in de gevangenis, daarvoor moet je wel iets heel ergs gedaan hebben. Wat denk je waar je voor in de gevangenis terecht komt: o Diefstal o Ruzie o Bank beroven o Moord o Je mening geven Aan de buitenkant van een gevangenis kan je vaak al zien dat het gebouw een gevangenis is. Waar kan je dat aan zien? o Tralies o Hoge muren o Prikkeldraad o Grote muren o Water rondom het gebouw werkblad 11 6 19
We gebruiken geen Japanse woorden in onze taal omdat: o we in het verleden niet veel te maken hebben gehad met Japanners. o we Japans een lelijke taal vinden. o Ik denk dat er over honderd jaar veel Turkse woorden in het Nederlands gebruikt zullen worden. o Ik denk dat er over honderd jaar veel Spaanse woorden in het Nederlands gebruikt zullen worden. Zet in Turkije of Spanje een (12). Groente en fruit winkel 7 Denk eens na wat er moet gebeuren om een krat paprika s uit Spanje in de groentewinkel in Kollum te krijgen. Kruis aan wat waar is: Het krat moet o minder dan 1000 km reizen. o meer dan 1000 km reizen. o met een vrachtwagen worden vervoerd. o met een boot worden vervoerd. o met het vliegtuig worden vervoerd. werkblad 6 18 o Het is beter voor het milieu om het product in Nederland in kassen te verbouwen, want vrachtauto's, boten en vliegtuigen verbruiken veel brandstof. o Het is beter voor het milieu om het product uit het buitenland te halen, want kassen moeten verwarmd worden, dat kost veel energie. o Het zou het best zijn voor het milieu om zo veel mogelijk groenten en fruit te kopen die in Nederland in de buitenlucht kunnen groeien. o Als we geen groenten en fruit uit het buitenland zouden halen zou ik nooit sinaasappels eten. o Als we geen groenten en fruit uit het buitenland zouden halen zou ik nooit appels eten. o Als we geen groenten en fruit uit het buitenland zouden halen zou ik nooit verse aardbeien kunnen eten met kerstmis. 7
In een groente en fruit winkel liggen in de winter soms andere producten dan in de zomer. Waarom is dat denk je? Dat is omdat:................................................... Computerwinkel Ge Po Systems e In onze taal komen veel woorden voor die we overgenomen hebben uit andere landen, vooral Frankrijk en Engeland. Maar ook bijvoorbeeld uit het Latijn. Hoe zijn die woorden in onze taal terecht gekomen? werkblad 10................................................... Zet het nummer (7) op de wereldkaart in de landen die je bij de groentewinkel op het werkblad 6 hebt ingevuld. Kruis aan wat waar is: Woorden uit het Latijn zijn in onze taal terechtgekomen omdat: o de Romeinen 2000 jaar geleden de baas zijn geweest in ons land. o prins Willem van Oranje vroeger met een Latijnse vrouw getrouwd was. Woorden uit het Engels zijn in onze taal terechtgekomen omdat: o we Engels vaak gebruiken om te praten met mensen uit andere landen. o we Engels een mooie taal vinden. Woorden uit het Frans zijn in onze taal terechtgekomen omdat: o toeristen vaak Franse woorden blijven gebruiken. o er vroeger een Franse koning de baas was in ons land. 8 17
Luinstra s FIETSEN w Banden van een fiets zijn gemaakt van rubber. Rubber komt uit de Derde Wereld (bijvoorbeeld uit Ivoorkust, Indonesië en Thailand). Zet een (11) in Indonesië en Thailand op de wereldkaart. In Ivoorkust worden veel grondstoffen gevonden, ook rubber. Ze verkopen de grondstoffen bijna allemaal aan rijke landen. Rijke landen hebben geld om dure fabrieken te bouwen. Een bandenfabriek bijvoorbeeld. In die fabriek wordt van rubber fietsbanden en autobanden gemaakt. Als je in Ivoorkust een nieuwe band nodig hebt, dan moet je die band van het buitenland kopen. Kruis aan wat waar is: o Industrieproducten zijn goedkoper dan grondstoffen. o Industrieproducten zijn duurder dan grondstoffen. o Ivoorkust verdient meer aan een autoband dan rijke landen. o Rijke landen verdienen meer geld aan een autoband dan Ivoorkust. o Als mensen in rijke landen veel auto s kopen, verdienen de mensen in Ivoorkust ook meer geld. o Als mensen in rijke landen minder auto s kopen, verdienen de mensen in Ivoorkust meer geld. werkblad 9 de wereldwinkel 8 9 De meeste cacao voor onze chocola komt uit Ivoorkust. Ivoorkust ligt in Afrika. Zet een (8) op de juiste plek in je wereldkaart. Om chocola te kunnen maken heb je meer nodig dan alleen cacaobonen. Wat denk je dat er nog meer nodig is? Gebruik eventueel de wikkel van de reep die je in de Wereldwinkel gekregen hebt. Kruis aan wat waar is. Ik denk dat nodig is om een chocolade reep te maken: o suiker o machines o verpakkingsmateriaal o melk o fabrieken o vanille o stroom Ivoorkust is een Derde Wereldland. Ivoorkust verkoopt alleen cacao aan andere landen en geen kant en klare chocola. Hoe denk je dat dat komt? Kruis aan wat waar is. o Ivoorkust heeft te weinig geld om fabrieken te bouwen. o Ivoorkust heeft te weinig geld voor scholen om de mensen te leren hoe ze chocola moeten maken en fabrieken moeten bouwen. o De mensen in Ivoorkust geen zin hebben om te werken. werkblad 7 16 9
Doordat Ivoorkust alleen goedkope cacao verkoopt en geen dure chocola lukt het ook niet om rijk genoeg te worden om wel chocola te gaan maken. Daar wil de stichting "Max Havelaar" iets aan doen. Kruis aan wat waar is. Als er een Max Havelaar keurmerk op de verpakking staat betekent dat: o dat de cacao rechtstreeks bij de kleine boeren is gekocht. o dat het geld direct door de boeren zelf gebruikt kan worden. o dat vooral de baas van het land er rijk van wordt. o dat de boeren meer geld voor hun cacao hebben gekregen dan anders. o dat ook de rietsuikerboeren meer geld hebben gekregen voor hun suiker. o dat de boeren meer geld over houden, zodat hun kinderen naar school kunnen. o dat de boeren geld over houden om samen fabrieken te bouwen. o dat de boeren in de Derde Wereld langzamerhand zelf een goed bestaan op kunnen bouwen zonder te hoeven wachten op hulp van de rijkere landen. De inloop t kaashoekje annex poelier q Nederland is uitgegroeid tot een van de grootste kaasproducenten van Europa. Er gaat Nederlandse kaas naar 130 andere landen. Er zijn twee Europese landen die meer kaas exporteren dan Nederland. Duitsland is een van die landen. Weet jij welke dat andere land is? Als je het niet weet, zoek het dan op op internet. Een Europees land dat heel veel kaas verkoopt aan andere Europese landen is:...................................................... Zet in Duitsland en het land dat je hierboven hebt opgeschreven een (10). werkblad 8 10 15
Kruis aan wat waar is: o De grondstoffen voor de repen en chocola zijn biologisch verbouwd. o In het land waar de cacao voor de chocoladerepen is verbouwd werken ruim 800 boerenfamilies samen. Kruis aan wat waar is. o Ik vind het eerlijker om meer geld te betalen voor de cacao. o Ik vind het niet nodig om meer geld te betalen voor de cacao, want onze chocola wordt er duurder van. o Ik vind het veel handiger om af en toe geld aan de Derde wereldlanden te geven. o Wij gebruiken op school Max Havelaar koffie. o Wij gebruiken thuis Max Havelaar koffie. o Sommige Max Havelaar-producten kun je ook in de supermarkt kopen. Op de verpakking staat ook: FAIR TRADE. Zoek in een Engels woordenboek op wat dit betekent. Vul in: Ik denk dat ze met Fair Trade bedoelen:...................................................... De cacao en de rietsuiker in de chocola die jullie hebben gegeten komt niet uit Ivoorkust, maar uit twee andere landen. Aan de binnenkant van de wikkel staat welke landen dit zijn. Lees dit stukje goed door. Het is wat moeilijk geschreven, maar samen kom je er wel uit. Vul in: De cacao komt uit:............................... De rietsuiker komt uit:............................... Zet in beide landen een (9) op de wereldkaart. 14 11