ZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 22 maart 2016
Routekaart BENG 22-3-2016 2
BENG Drie indicatoren Lijkt op de PHPP 1. Energiebehoefte in kwh/m2 fossiel Lijkt op de EPC 2. Primair energiegebruik in kwh/m2 3. Hernieuwbare energie in % Wordt dus verplicht
Worden gebouwen anders? De eerste inzichten (december 15) Top 30 nieuwbouwwoningen (egw) 118 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 energiebehoefte (kwh/m2.j) 51,7 27,3 7,1 58,5 47,0 25,3 55,1 63,2 60,7 47,8 29,7 52,2 46,8 16,7 47,0 9,0 62,0 55,7 53,9 23,5 17,8 55,0 20,8 40,0 118,0 50,7 30,2 50,6 34,6 primair energiegebruik (kwh/m2.j) -4,8 2,6 4,4 20,6-19,1 8,8-7,8-1,6-0,3-12,8-12,8 48,8 31,1-1,6 55,3 77,8 19,4-0,8 29,7-5,3 33,9 58,4 15,4 17,5 60,3-8,3-14,0 46,7 36,4 percentage hernieuwbare energie 106% 96% 86% 74% 146% 78% 110% 102% 100% 117% 123% 50% 68% 104% 40% 12% 78% 101% 66% 113% 18% 36% 66% 67% 53% 111% 139% 34% 37% EPC 0,01 0,09 0,01 0,21-0,22 0,16-0,04 0,06 0,08-0,09-0,11 0,40 0,35 0,06 0,38 0,56 0,19 0,07 0,27 0,00 0,29 0,36 0,10 0,07 0,43-0,10-0,27 0,32 0,25 Bron: RVO
De eerste inzichten (december 15) Woongebouwen EPC 0,4 Project Energievraag Primaire energie Hernieuwbaar [kwh/m 2 ] [kwh/m 2 ] [%] (voorlopige) eis 25 [kwh/m 2 ] 25 [kwh/m 2 ] > 50 % Pierik zuid 45,3 45,1 42 Kopstukken 47,0 55,3 40 Karel de Grotelaan 36,4 43,1 26 Waterlijster 46,9 48,7 3 Binnenhof 65,0 67,1 3 Veemarktterrein 44,0 60,0 21 De Trip 38,4 34,2 63 Vijverberg 31,9-19,7 205 Gemiddeld 44,3 41,7 50,3 5
Conclusie? Werk aan de winkel! Hoe zit het echt? Wat moeten we doen om het te halen? 22-3-2016 6
Conclusie? Werk aan de winkel! Hoe zit het echt? Wat moeten we doen om het te halen? Nader onderzoek Grondgebonden woningen Appartementen / hoogbouw 22-3-2016 7
Praktijkprojecten grondgebonden Voorlopige inzichten / Work in progress 12 projecten deelnemers ZEN Variantie rijen, geschakeld, vrijstaand 1 4 bouwlagen soc. huur vrije sector - kavelbouw EPC 0,6 tot -0,24 Hoe naar BENG? Kwalitatieve analyse knelpunten 22-3-2016 8
Analyse vertrekpunt Projecten EPC Energiebehoefte Primaire energie % Hernieuwbaar 25 kwh/m 2 25 kwh/m 2 50% 1. 0,0 34,1 28 54% 2. 0,15 47,1 21 66% 3. -0,24 50,6-24 131% 4. 5. -0,01 36,9-5,7 110% 6. 0,58 57,0 88,1 0% 7. -0,01 48,5-5 109% 8. -0,08 30,1 16,5 64% 9. 0,0 23,5 18,9 58% 10. 0,40 65,2 70,6 10% 11. 0,20 35,2 40,1 28% 12. 0,40 29,6 45 0% 9
Hoe naar BENG? BENG 1 Combinatie van: Gebouwontwerp Schilmaatregelen (glas, isolatiewaarde, luchtdichtheid) Type ventilatiesysteem (NB altijd vraagsturing) BENG 2 en 3 Grote onderlinge invloed PV toevoegen (2500 6000 Wp) vrijstaand: meer Warmtepomp levert bijdrage beide aspecten Gasketel is nog goed mogelijk (mits aansluiting en voldoende PV) Zonneboiler Nadere analyse volgt! Vrijstaand + afwijkende doorsnede is uitdaging 22-3-2016 10
Praktijkprojecten gestapeld A: 13 bouwlagen D: 22 bouwlagen B: 7 bouwlagen C: 4 bouwlagen E: 9 bouwlagen 22-3-2016 11
Voorbeeld gestapeld (B) analyse Energieconcept R c vloer = 3,5 m 2 K/W R c gevel = 4,5 m 2 K/W R c dak = 6,0 m 2 K/W U w : 1,36 W/m 2 K (HR ++ -glas) + ZTA: 0,60 q v;10 -waarde: 0,42 dm 3.s/m 2 Lineaire warmteverliezen uitgebreid (NEN 1068) Externe warmtelevering (η: 165%) vloerverwarming + afleverset + douche WTW Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer + CO 2 - sturing met extra sensoren (PV-panelen: 75,2 m 2 zuidoost á 170 Wp/m 2 ) Uitkomst EPC 0,38 (2 e trap) Energiebehoefte 57,8 kwh/m 2 GO Primair energiegebruik 62,1 kwh/m 2 GO Hernieuwbare energie 42% 12
Eengezinswoning (referentie) Energieconcept R c vloer = 3,5 m 2 K/W R c gevel = 5,2 m 2 K/W R c dak = 6,0 m 2 K/W U w : 1,45 W/m 2 K (HR ++ -glas) + ZTA: 0,60 q v;10 -waarde: 0,40 dm 3.s/m 2 Lineaire warmteverliezen uitgebreid (NEN 1068) HR-combiketel Radiatoren + douche WTW Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer + CO 2 - sturing woonkamer PV-panelen: 14,4 m 2 oost á 170 Wp/m 2 Uitkomst Hoekwoning Tussenwoning EPC 0,24 0,20 Energiebehoefte 43,7 kwh/m 2 GO 35,2 kwh/m 2 GO Primair energiegebruik 49,7 kwh/m 2 GO 40,1 kwh/m 2 GO Hernieuwbare energie 24 % 28 % 13
Analyse ontwerpeigenschappen Verhouding schil/gebruiksoppervlak: x2 Verhouding open/dichte delen: Ramen +/- 20% of Invloed oriëntatie 14
Analyse ontwerpeigenschappen Verhouding schil/gebruiksoppervlak: x2 Verhouding: Energiebehoefte: 2,1 (egw) 0,8 (app) invloed / grote spreiding Verhouding open/dichte delen: Glas + / - 20% Energiebehoefte + / - 10% met marge Invloed oriëntatie Totaal 5 kwh/m 2 met marge 4 gevels glas invloed neemt af 15
Analyse bouwkundige kenmerken Uitgangspunten (thermisch / installaties) gelijk. Oriëntatie egw: oost Aanvullende maatregel Gestapeld B Hoekwoning Tussenwoning BENG 1 [kwh/m 2 ] BENG 1 [kwh/m 2 ] BENG 1 [kwh/m 2 ] Basisuitkomst 57,8 - * 41,1 - * 32,7 - * + Van HR ++ naar triple glas (U-waarde 1,1 -> 0,6 W/m 2 K) + Verlagen ZTA-waarde triple glas (ZTA van 0,6 naar 0,4) 53,2-8% 39,0-5% 30,7-6% 45,1-22% 41,0 0% 32,0-2% + Toepassen zonwering ZO/ZW 41,1-29% 40,5-1% 31,4-4% + Infiltratie van 0,42 naar 0,25 dm 3 /s.m 2 38,2-34% 38,1-7% 29,0-11% + Gebalanceerde ventilatie met WTW met CO 2 - sturing 29,5-49% 28,3-31% 19,6-40% + Rc-waarde 6,0 vloer/gevel en dak 8,0 m 2 K/W 27,1-53% 23,0-44% 16,2-50% * Procentuele verbetering t.o.v. basis is berekend 16
Analyse bouwkundige kenmerken Uitgangspunten (thermisch / installaties) B egw = gelijk Absolute invloed op uitkomt BENG1: energiebehoefte BENG1: energiebehoefte [kwh/m2] 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Buiksloterham Gestapeld B kavel B1 Hoekwoning Tussenwoning 17
ZEN en BENG waar staan we? Alle vrijheid? Dan is BENG haalbaar Warmtevraag: 25 kwh/m 2 (BENG 1) Knelpunt bij: Niet-standaard grondgebonden woningen patio inpandige garage sprong in doorsnede kavelbouw Appartementen (alles uit de kast) 22-3-2016 18
ZEN en BENG waar staan we? Fossiele energie en duurzame opwekking (BENG 2 en 3) Grote onderlinge samenhang Knelpunt bij: Duurzame opwekking gestapelde bouw Warmtelevering en pelletketel lijken probleemoplosser Let op kosten gebruiker HR107 blijft mogelijk energievoorziening gebied is leidend warmtepomp geaccepteerde techniek, maar niet probleemloos Pas op met elektrisch verwarmen 22-3-2016 19
ZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen Dank voor uw aandacht Platform ZEN 22 maart 2016