Is bodemenergie (B)ENG? Rik Molenaar 17 april 2018 Esther Gerritsen 18 april 2018

Transcriptie

1 Is bodemenergie (B)ENG? Rik Molenaar 17 april 2018 Esther Gerritsen 18 april 2018

2 Even voorstellen Techniplan Adviseurs bv Installatieadvies (projecten) Energie & Milieu (studies) Rik Molenaar Adviseur bij Techniplan Adviseurs Materiedeskundige (praktijkauditor) bij Dekra Docent bij BodemenergieNL Studie potentie oppervlaktewater voor RVB en RWS Ontwerpen, realisatiebeleiding en beheer projecten WKO & TEO

3 Even voorstellen Techniplan Adviseurs bv Installatieadvies (projecten) Energie & Milieu (studies) Esther Gerritsen Adviseur duurzaamheid bij Techniplan Adviseurs EPC/EPA adviseur BREEAM expert / assessor

4 Onze maatschappij maakt zich zorgen Wat kunnen we doen?

5 Is bodemenergie (B)ENG? BENG Bijna energie neutrale gebouwen en bodemenergie ENG Energie neutrale gebouwen en bodemenergie ENG Koudwatervrees bij toepassing van bodemenergiesystemen? ze presteren goed!

6 Bijna energie neutrale gebouwen en bodemenergie

7 BENG indicatoren Gebouwfunctie BENG 1 Energiebehoefte [kwh/m 2.jr] BENG 2 Energiegebruik [kwh/m 2.jr] BENG 3 Duurzame energie [%] Woningbouw Utiliteitsgebouwen Onderwijsgebouwen Zorggebouwen

8 Woningen (appartementen)

9 Woningen 9% 0% 8% 19% Verdeling primaire energie 28% verwarming warm tapwater koeling zomercomfort bevochtiging ventilatoren verlichting Huidige ontwerp Beng Eisen Aangepast ontwerp EPC (E/E) 0,39 Woningen 0,28 Energievraag 27 kwh/m2 25 kwh/m2 25 kwh/m2 Energiegebruik 44 kwh/m2 25 kwh/m2 24,3 kwh/m2 Duurzame energie 8% 50% 52,3% 36% Kwaliteit gebouw&installaties Rendementen opwekking

10 Technieken Rc-waarde 4,5-6,0 m 2 K/W Luchtdichtheid van 0,42 dm 2 /s. m 2 naar 0,25 dm 2 /s. m 2 HR++ glas Van stadsverwarming naar WKO Warmteterugwinning douchewater Geen zonwering Mechanische ventilatie (gebalanceerd met WTW decentraal) Van 300 m 2 PV naar 900m2 PV (1.500 m 2 PV met stadsverwarming)

11 Energie neutrale gebouwen en bodemenergie

12 Hotel Beeld Kollhoff architecten

13 13 Glaspercentage Ontwerpgrafiek BENG 1: energiebehoefte 90% BENG energiebehoefte 50 kwh/m2 per jaar 80% 70% 60% Huidige ondergrens qv10;spec Forfaitaire qv10;spec voor meerlaags kantoorgebouw D.2b2 WTW Basis 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0 qv10;spec [dm3/sm2] D.2b2 WTW 0.9 Decentrale ventilatie WTW 0.75 Decentrale ventilatie WTW 0.9 CO2-sturing 5 W/m2 verlichting i.p.v. 6 Triple glas

14 Technieken Rc-waarde gevels en vloer 7 m2k/w, dak 9 m2k/w Luchtdichtheid 0,3 dm3/s.m2 Tripple glas Stadsverwarming (kwaliteitsverklaring) Stadskoeling (kwaliteitsverklaring) Verlichtingsvermogen LED (4 W/m2 kamers, 6 W/m2 algemeen) Aanwezigheidsdetectie op verlichting en ventilatie in kamers Circa 700 m2 PV panelen (on-site)

15 Huidige ontwerp - SV Beng Eisen utiliteit WKO EPC (E/E) 0,04 0,19 BENG 1 Energievraag 43 kwh/m 2 50 kwh/m 2 43 kwh/m 2 BENG 2 Energiegebruik 12 kwh/m 2 25 kwh/m 2 16 kwh/m 2 BENG 3 Duurzame energie 65% (PV) 50% 68% (PV..% +..% WKO)

16 WKO versus stadsverwarming/-koeling SV/SK n ruimteverw. = 2,23 n warmtapwater = 2,0 n ruimtekoeling = 6,6 WKO n ruimteverw. WP = 1,64 n warmtapwater = 1,47 n ruimtekoeling = 4,7 150 m2 PV aanvullend nodig voor E/E = 0,04 On-site vs. Off-site

17 Koudwatervrees bij toepassing van bodemenergiesystemen? Ze presteren goed!

18 RVO 125 open systemen voor warmte- en koudeopslag (WKO): het temperatuurverschil tussen de warme en koude bron energiebalans de verpompte hoeveelheid grondwater update van eerdere onderzoeken uit 2006 en 2009 De delta T neemt in de periode gestaag toe van 3,8 graden Celsius naar 4,8 graden Celsius Veel minder waterverplaatsing Beter in (energetische) balans

19 Omgevingsdienst Haaglanden Onderzoek naar het functioneren van klimaatinstallaties met bodem-energiesysteem (open WKO) in Zuid-Holland Glastuinbouw: 8 van 9 installaties presteren gemiddeld/goed Utiliteit: 25 van 33 installaties presteren gemiddeld/goed Glastuinbouwsector presteert beter dan utiliteit: Meer sturing op lagere energiekosten en kwaliteit product Besparingspotentieel utiliteit benutten door actief beheer en prestatiemonitoring

20 Exploitatievormen Design Design&build / Bouwteam Outsourcing Build Finance Maintain Operate Prestatiegericht onderhoud outsourcing Traditioneel WKO + TEO

21 Samengevat Bodemenergie en energie neutrale gebouwen zijn een goede combinatie: altijd een goed rendement (SV is erg locatie afhankelijk & beleidsafhankelijk) Benut energie uit de omgeving Zon (PV) Bodem (evt. in combinatie met oppervlaktewater) Stadsverwarming/-koeling? Bodemenergiesystemen presteren steeds beter Goed beheer noodzakelijk voor goede prestaties

22 Zijn er nog vragen?