Pilot Vrijwilligers Informatiepunt (VIP) en Sociaal Makelaarschap voor de gemeente Drimmelen

Eindevaluatie Pilot Vrijwilligers Informatiepunt (VIP) en Sociaal Makelaarschap voor de gemeente Drimmelen 20 augustus 2013 Stichting Welzijn & Ondersteuning Het Vierendeel 6 4921 LCMade

Samenvatting De pilot Vrijwilligers Informatie Punt(VIP)en Sociaal Makelaarschap loopt bijna een jaar en werpt zijn vruchten af. Beide nieuwe functies krijgen steeds meer een rol van betekenis in de Drimmelense samenleving dat blijkt ook uit de kengetallen. VRIJWILLIGERS INFORMATIE PUNT Er zijn voor het VIP in de afgelopen periode ( 1-10-2012 tot 01-08-2013)52 vrijwilligers bemiddeld naar 26verschillende organisaties die hun vraag naar vrijwilligers bij het VIP hebben neergelegd. Er staan nog 49 vacatures open. Voor de coördinatie van het VIP is 12 uur per week beschikbaar. Vacatures staan vermeld op de online vacaturebank(3400 paginabezoeken, 300 bezoekers per maand waarvan 200 uniek) maar ook in de tweewekelijkse SWO-rubriek in t Carillon. Afgezet tegen andere VIP s doet Drimmelen, zeker als pilot,het goed. Steeds meer geïnteresseerde vrijwilligers en organisaties weten de weg naar het VIP te vinden. Toch beperkt het aantal beschikbare uren de doorontwikkeling van het VIP, omdat de inzet vooral ligt in bemiddeling en minder op vergroting van naamsbekendheid, procesontwikkeling, deskundigheidsbevorderingen ondersteuning van organisaties. Uit de aard van de bemiddelingen valt op dat de sector zorg en welzijn de grootste vraag naar vrijwilligers heeft. Door veranderingen in de zorg is het de verwachting dat die vraag nog meer gaat toenemen de komende jaren. Naast versterking met deskundige vrijwilligers komt met 4 uur extra professionele inzet het VIP beter tot haar recht en kan daarmee toekomstbestendig gemaakt worden SOCIAAL MAKELAARSCHAP De sociaal makelaarheeft in totaal 43 cliënten gehad waarvan 32met een (complexe) hulpvraag. 11 cliënten zijn via het VIP doorgeleid naar vrijwilligerswerk, 22 cliënten hebben een vrijwilliger toegewezen gekregen en 9 cliëntenheeft de sociaal makelaar zelf afgehandeld. Voor de coördinatie is 4 uur per week beschikbaar (2 uit eigen SWO- middelen). In totaal zijn er 404 uren geregistreerd voor de inzet van de sociaal makelaar terwijl er172 zijn gebudgetteerd. Er blijkt een duidelijke behoefte aan deze vorm van hulpverlening waarbij ook vrijwilligers worden ingezet. Deze registreerden totaal 774 uren aan vrijwillige inzet. De verhoogde vraag naar sociaal makelaarschap heeft geleid tot inzet van andere coördinatoren (welzijn ouderen). Dit leidt tot ongewenste effecten als verdringingen vermindering in kwaliteit van bestaande werkzaamhedenoverbelasting van personeel(niet opgenomen vakantieverlof (deels uitbetaald).de combinatie met het VIP en mantelzorgondersteuning levert een synergie op al staat de mantelzorg functie al langer onder druk als gevolg van een stijgende ondersteuningsvraag (+ 78 %) en de sterk verhoogde aandacht voor het beleidsveld dementie.

MAATSCHAPPELIJK RENDEMENT Het maatschappelijk rendement van de nieuwe functies vaststellen is geen gemakkelijke opgave. Uit studies over maatschappelijke kosten en batenanalyses blijkt doorgaans een positief effect op vrijwilligersinzet. Er zijn studies die aantonen dat er een positief rendement is van 1,3 tot 2,9 per geïnvesteerde euro. Bij de functie VIP is moeilijk vast te stellen hoeveel vrijwilligersuren worden ingezet als gevolg van een geslaagde bemiddeling. Uit de kengetallen valt op te maken dat er een substantieel aantal vrijwilligers zijn bemiddeld naar vooral de sector zorg en welzijn. Dit draagt bij aan de doelstelling zoals genoemd in de opdrachtverlening. Er is bovendien duidelijk sprake van groeiperspectief dus de verwachting is gerechtvaardigd dat dit nog sterker gaat toenemen. Voor de functie Sociaal Makelaarschap zien we een rendement van 1,9 in uren. Voor elk ingezette uur aan professionele ondersteuning wordt 1,9 uur door een vrijwilliger elders ingezet. Uit de casuïstiek valt op te maken dat deze uren vooral betrekking hebben op mensen met een hogere zorgconsumptie als gevolg van chronische ziekte of beperkingen. Aannemelijk is dat door vrijwilligersinzet ook hier een besparing wordt geleverd. Dit kan echter niet hard worden gemaakt. SWO De synergie tussen diverse, reeds aanwezige functies binnen Stichting Welzijn & Ondersteuning blijkt uit de praktijk. Vooral deskundige en ervaren SWO-vrijwilligers worden ingezet bij ondersteuningsvragen vanuit het sociaal makelaarschap. De kennis en ervaring en het netwerk van het VIP versterkt bovendien ook de toeleiding van mensen met beperkingen naar vormen van dagbesteding. Daarnaast zien we dat bij cliënten vaak sprake is van meervoudige ondersteuningsvragen. Zo zien we in de top 3 cliënten met dementie, kanker en psychosociale problematiek. Dat geeft inhoudelijk vaak een raakvlak met mantelzorgondersteuning. Dat netwerk wordt daarvoor optimaal benut en ontstaat ook efficiëntere inzet van vrijwilligers. Tegelijk constateert SWO dat deskundige begeleiding en deskundigheidsbevordering van vrijwilligers meer aandacht behoeft door deze veranderende vraag vanuit de samenleving, die bovendien moeilijk in tijd te budgetteren valt. Men weet bij een intake niet tevoren hoeveel tijd een cliënt gaat vergen. Om die dan de deur te wijzen past niet binnen de maatschappelijke doelstelling van het sociaal makelaarschap. Op basis van de huidige ervaringen, en in het licht van de pilot regelarme zorg / transitie AWBZ, is het beschikken over voldoende capaciteit derhalve noodzakelijk om de werkzaamheden op een kwalitatief verantwoord niveau uit te blijven voeren. Voor het VIP komt dat neer op 16 uur per week(+4); voor mantelzorgondersteuning en sociaal makelaarschap komt dat neer op 48 uur per week (+20). Hoe deze professionele inzet te accommoderen is de uitdaging. SWO blijft graag aan zet om deze bemiddelingsfuncties binnen haar organisatie te behouden. Het versterkt en verbindt andere functies waar vrijwilligers voor worden ingezet. Evenwel is het niet mogelijk de nieuwe taken zonder consequenties voort te blijven zetten. Dat betekent dat bij ongewijzigde voortzetting SWO taken dient af te stoten of dat er extra capaciteit beschikbaar komt. SWO adviseert ten minste 24 uur per week extra professionele inzet beschikbaar te stellen om het VIP en het Sociaal Makelaarschap op kwalitatief en verantwoord niveau uit te voeren, waarbij tegelijk ook de stijgende vraag naar mantelzorgondersteuning en aandacht voor dementie kan worden geborgd. Inleiding

Op verzoek van de gemeenteraad van Drimmelenvindt een eindevaluatie plaatsvan de pilot Vrijwilligers Informatiepunt (VIP) en Sociaal Makelaarschap. Deze pilot is opgezet ter voorbereiding op de effecten van de transitie externe begeleiding AWBZ-Wmo waarin de rol van mantelzorgers en vrijwilligers in belang toeneemt. Evaluatieperiode Na het besluit van de gemeenteraad op 23 augustus 2012 is een maand voorbereidingstijd nodig geweest om de pilot voor het VIP in de steigers te zetten. Voor het onderdeel sociaal makelaarschap kon direct al aan de slag worden gegaan.in verband met de behandeling van evaluatie in de gemeenteraad van oktober 2013 is de evaluatieperiode daardoor beperkt tot 9 à 10 maanden Vrijwilligers Informatie Punt Doelstelling Maatschappelijk doel is het stimuleren van actief burgerschap en maatschappelijke betrokkenheid en het behoud, dan wel het vergroten van de huidige vrijwillige inzet. Het stimuleren, ondersteunen en faciliteren van vrijwillige inzet moet zorgen voor een leefbare samenleving in de gemeente Drimmelen. Werkwijze Het Vrijwilligers Informatie Punt (VIP) is de verbindende factor tussen vraag en aanbod van vrijwilligerswerk. Ook kunnen organisaties hier terecht voor deskundigheid en ondersteuning. Voor het leveren van de dienst is een coördinator aangesteld voor 12 uur per week. Het VIP is gelegen in het kantoor van SWO in Made maar ook online bereikbaar via de website van SWO Drimmelen. Daartoe is een module ontwikkeld binnen het Content Management Systeem (CMS)Het VIP heeft gekozen voor een brede verspreiding en inzichtelijkheid van de vacatures door plaatsing online, maar ook via de tweewekelijkse SWO-pagina in t Carillon. Geïnteresseerde vrijwilligers kunnen hierdoor rechtstreeks met de organisatie in contact treden, zonder tussenkomt van het VIP Toeleiding In totaal hebben 20 vrijwilligers zich persoonlijk ingeschreven op het kantoor van SWO. Bij 2 vrijwilligers heeft een huisbezoek plaatsgehad. De overigen hebben zich ingeschreven via de website. Via de website maar meer nog door direct persoonlijk contact met de coördinator VIP, zijn op dit moment 26 verschillende organisaties aangemeldmet alle organisaties heeft het VIP contact gehad. Met de grotere organisaties is er persoonlijk overleg, met de kleinere clubs blijft dat doorgaans beperkt tot telefonisch of emailcontact. Dit om de beschikbare tijd zo effectief mogelijk in te zetten. Indien een vrijwilliger zonder tussenkomst van VIP contact opneemt met een organisatie wordt gevraagd om een terugkoppeling. Door tijdsgebrek kan dat niet worden geverifieerd.

De organisaties zijn opgedeeld in 6 sectoren. Voor een overzicht van het online bezoek verwijzen wij u naar bijlage A. De organisaties zijn afkomstig uit de sector: Zorg en welzijn Onderwijs Algemeen maatschappelijk belang Sociaal cultureel werk Sport Levensovertuiging Invulling taak en rol Het VIP is de verbindende factor tussen vrijwilliger en organisatie. Het VIP richt zicht op bemiddeling, organisatie-ondersteuning, promotie van het vrijwilligerswerk, kortom het creëren van een breed draagvlak inde gemeente Drimmelen van vrijwilligerswerk. Momenteel wordt de meeste tijd gebruikt voor feitelijke bemiddeling. Potentiële vrijwilligers moeten namelijk goed ontvangen worden, de match dient zorgvuldig gemaakt te worden en organisaties moeten een goed aanbod van vrijwilligers ontvangen. Bij het VIP is ook de tendens naar een zwaardere doelgroep merkbaar. Mensen met een beperking, fysiek, lichamelijk of psychisch, maken ook gebruik van het instrument vrijwilligerswerk om deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Organisaties dienen gecoacht te worden in hoe zij deze groep vrijwilligers kunnen inpassen in hun organisatie. Vrijwilligers dienen gestuurd en begeleid te worden in hun mogelijkheden en beperkingen. Hier is ook een groot deel van de overlap met sociaal makelaarschap in terug te vinden. Een groot deel van de beschikbare tijd gaat momenteel zitten in de matching. Er wordt gezocht naar geschikte vrijwilligers, die onder begeleiding van de coördinator een gedeelte van deze matchingstaak op zich kunnen nemen. Zo komt er meer tijd beschikbaar om de taken als deskundigheidsbevordering, organisatieondersteuning en promotie nog beter vorm te geven. De komst van de participatiewetgeving is een uitdaging. De tendens naar een bredere participatie en maatschappelijke deelname van alle groepen uit de samenleving is ook merkbaar op het gebied van vrijwilligerswerk. Vrijwilligerswerk is een van de meest toegankelijke vormen van participatie. SWO schat in dat de invoering van deze wetgeving tot gevolg heeft dat er een andere doelgroep gebruik gaat maken van het VIP. Er is dan sprake van arbeidsintensieve matching, die kennis en deskundigheid vraagt. Ook hier lopen sociaal makelaarschap en VIP door elkaar heen. Resultaat De 26 aangemelde organisaties hebben in totaal 49 verschillende vacatures gemeld. Dit zijn gescheiden vacatures, maar daar kunnen meerdere vrijwilligers voor gezocht worden. Ook heeft het VIP de miniconferentie de nieuwe vrijwilliger (18-04-2013) mee georganiseerd. Conclusie en aanbevelingen Het VIP ontwikkelt zich langzaam maar zeker tot een welzijnsvoorziening die een toegevoegde waarde heeft. Het verdient meer inzet om de naamsbekendheid en het gebruik te verhogen. De

resultaten zijn, afgezet tegen andere, al langer bestaande VIP s, zeker niet slecht en er is nog duidelijk groeiperspectief. De online vacaturebank is 3.400 keer bezocht met ruim 300 bezoekers per maand waarvan 200 uniek. De coördinator kan met 12 uur het meeste bemiddelingswerk verzetten doch in de praktijk wordt er dan te weinig inzet gepleegd op overige taken van het VIP. Naar onze opvatting kan met 4 uur uitbreiding van de coördinatorfunctie meer efficiency worden bereikt. De slagkracht wordt groter door daar ook meer deskundige vrijwilligers bij te zetten. Op dit moment wordt het VIP door één vrijwilliger bijgestaan Sociaal Makelaarschap Doelstelling Het sociaal makelaarschap is als pilot ingesteld om mensen met een beperking te laten participeren in de (lokale) samenleving door middel van passieve en actieve vrijetijdsbesteding of vrijwilligers een grotere rol te laten spelen bij de ondersteuning van deze kwetsbare mensen. Dit met het oogmerk op het verbeteren van de levenskwaliteit, het zoeken naar dagbestedingsmogelijkheden, het ondersteunen door vrijwilligers inzetten besparing op (maatschappelijke) zorgkosten

Werkwijze De functie van sociaal makelaarschap is bij SWO gekoppeld aan Mantelzorgondersteuning omdat beide taakvelden elkaar raken. Het gaat immers om kwetsbare mensen die om ondersteuning vragen. Vaak is er sprake van overbelasting van mantelzorgers, het ontbreken van een sociaal netwerk of verstoorde relaties met de omgeving De sociaal makelaar werkt intern ook samen met de coördinator Vrijwilligers InformatiePunt om mensen met beperkte mogelijkheden in voorkomende gevallen- naar vrijwilligerswerk te leiden en met de coördinator Welzijn Ouderen Daarnaast onderhoudt de Sociaal Makelaar intensief contact met netwerkpartners. Toeleiding Zoals bekend gaat de transitie AWBZ feitelijk van start in 2015. De vraag naar ondersteuning door de sociaal makelaar is gestaag en met regelmaat komen verwijzingen vanuit zorg- en welzijnsorganisaties. Maar niet te vergeten ook door vrijwilligers en mantelzorgers, die de oren en ogen zijn in de gemeenschap. Zij signaleren probleemgevallen bij SWO waarna de sociaal makelaar ermee aan de slag gaat. Het blijkt dan vaak te gaan om mensen die bekend zijn bij de reguliere zorginstellingen, gemeente, politie, woningcorporaties et cetera. Invulling taak en rol Uit privacy overwegingen wordt niet gevraagd of iemand al AWBZ geïndiceerd is. Wel valt dat in een aantal gevallen te herleiden uit de intake of hulpvraagin de afgelopen periode zijn er tenminste 10 zorgvragers geweest die AWBZ geïndiceerd zijn. Van de overige is dat niet of niet met zekerheid vast te stellen. De aanleiding voor ondersteuning door de sociaal makelaar blijkt tamelijk divers (ziekader).het zijn vaak mensen die niet (meer of in voldoende mate) terecht kunnen bij andere zorg- en welzijnsorganisaties. Meestal is ook sprake van complexe problematiek waarvoor een maatwerkoplossing nodig isdit vergt van de sociaal makelaar meer tijd voor overleg met netwerkpartners, begeleiding van vrijwilliger. Dit geldt ook voor het vinden van een geschikte vrijwilliger en de begeleiding daarvan. Het blijken vaak ook urgente gevallen die direct aandacht nodig hebben en waarbij uitstel (wachtlijst) geen optie is We zien dat bij deze cases vaak meerdere zorgverleners betrokken zijn, dat via overleg er afstemming nodig is om tot een uniforme werkwijze te komen. Dit vergt de nodige extra inzet van SWO professionals. De hulpvragen komen uit allerlei leeftijdscategorieën, maar vooral van boven de 45 jaar. Resultaat

Vanuit het sociaal makelaarschap zijn 11 personen via het VIP doorgeleid naar vrijwilligerswerk en daar geregistreerdvoor de overige cases zijn deskundige SWO-vrijwilligers gekoppeld aan de hulpvragers of door de sociaal makelaar(s) afgehandeld of in behandeling. Er zijn 32 cases van complexere hulpvragen, waarvan 16 zijn afgehandeld en 16 doorlopen. Het aantal ingezette uren van SWO professionals over de gemeten periode bedraagt 404 uren (budget was geraamd op 172 uur). Voor vrijwilligers komt het neer op 774 uren aan vrijwillige inzet ter ondersteuning van de kwetsbare burgers Conclusie en aanbevelingen: Het sociaal makelaarschap vervult een belangrijke intermediaire functie tussen professionele zorgorganisaties en informele zorg. De combinatie met mantelzorgondersteuning maakt adequate hulpverlening mogelijk waardoor er ook een efficiencyslag mogelijk was. Dat is ook de reden waarom SWO 50% van de uitbreidingsuren zelf heeft gefinancierd. Tegelijk ien wij ook een toename in de vraag naar mantelzorgondersteuning en dat trekt een wissel op de inzet van de coördinator. Dit leidt tot verdringing van werkzaamheden, verlaging van kwaliteit van het werk en inzet van andere coördinatoren en overuren. Deze zijn deels uitbetaald en nog op te nemen verlof. De verwachting is dat als de pilot regelarmezorg feitelijk van start gaat, via het dorpsteam deinzet van de sociaal makelaar en de inzet van vrijwilligers gaat toenemen. Op basis van de ervaringsgegevens komen wij tot een volgend advies: - Handhaven combinatie met mantelzorgondersteuning. Dit levert een synergie op vanwege hetzelfde netwerk waarmee wordt samengewerkt. - Gezien het raakvlak met overige welzijnsdiensten de combinatie met SWO/ VIP te handhaven - Uitbreiding van formatieuren voor professionele ondersteuning toe te kennen. Dit om de kwaliteit van werkzaamheden beter te garanderen en overige werkzaamheden niet in de knel te laten komen. - Met uitbreiding van formatieuren tegelijk ook de mantelzorgondersteuning te versterken, mede in het licht van de pilot regelarme zorg. - Inzetten op opleiding en werving van geschikte vrijwilligers die complexe problematiek aan kunnen (liefst op korte termijn) Eindadvies

Het Vrijwilligers Informatie Punt en het Sociaal Makelaarschap zijn als welzijnsvoorziening van toegevoegde waarde voor de gemeenschap van Drimmelen. Beide functies blijken in een groeiende behoefte te voorzien. De mate waarin deze vorm van dienstverlening tot haar recht kan komen is mede afhankelijk van de voorwaarden die daarvoor ter beschikking komen. Er is voor de pilotperiode van 16 maanden een budget ter beschikking gesteld van totaal 55.860. Dit budget voor materiële en personele kosten was in oorsprong bedoeld voor enkel de opzet van een VIP. Daaraan is ook de functie van sociaal makelaar toegevoegd, wat ook logisch is omdat beide taakvelden elkaar raken. Gevolg is dat daardoor het aantal beschikbare uren voor het VIP teruggebracht is naar 12. Uit de ervaringen zien we dat het VIP daardoor nog niet voldoende tot ontwikkeling is gekomen. Voor het Sociaal Makelaarschap is 2 uur extra toegevoegd aan het dienstverband van de coördinator Mantelzorgondersteuning. Deze combinatie blijkt in de praktijk een goede keuze omdat optimaal gebruik wordt gemaakt van het bestaand netwerk. Daarnaast is voor de coördinator ook 2 uur intern vrijgemaakt door taken over te dragenhet beschikbaar tijdbudget van 4 uur per week blijkt in de praktijk helaas niet voldoende omdat de vraag naar ondersteuning veel hoger uitvalt. Daardoor hebben ook andere coördinatoren de rol van sociaal makelaar vervuld. De inzet valt ook moeilijk te organiseren/budgetteren omdat bij intake niet te overzien valt hoeveel tijd een cliënt nodig heeft. Het is daarnaast ook moeilijk verteerbaar om cliënten ook bij SWO op een wachtlijst te zetten (ze stonden vaak al op een wachtlijst bij zorginstellingen). Als sociaal vangnet kan de sociaal makelaar met inzet van vrijwilligers vaak uitstel en soms ook afstel bereiken. Wordt de relatie gelegd met de al bestaande overvraag binnen de functie van Mantelzorg ondersteuning (door de explosieve toename van de ondersteuningsvraag) en mede door de toenemende aandacht voor het beleidsveld dementie, dan spreekt voor zich dat een tweede mantelzorgondersteuner/ sociaal makelaar noodzakelijk is. Deze formatieve uitbreiding wordt geschat op tenminste 20 uur per week. Daarmee wordt SWO tevens in de gelegenheid gesteld voldoende capaciteit te hebben voor de invulling van het dorpsteam binnen de pilot regelarme zorg. Met 4 uur uitbreiding voor het VIP kan de kwaliteit ook op niveau worden gebracht en daarmee als voorziening toekomstbestendig zijn. Het VIP dient dan wel te worden versterkt met inzet van deskundige vrijwilligers.

Sinds de start van VIP zijn er in totaal 52 vrijwilligers ingeschreven (21 in 2012 en 31 tot medio 2013) 01-10-2012 / 31-12-2012 21 nieuwe meldingen 18 succesvolle bemiddelingen 9 bemiddelingen voor preventief huisbezoek 75 + 4 bemiddelingen klussendienst 4 bemiddelingen TSO Eskadee 1 bemiddeling kantoorvrijwilliger SWO 3 bemiddelingen gestopt 01-01-2013 t/m 30-06-2013 31 nieuwe meldingen 21succesvolle bemiddelingen bij 14 verschillende organisaties Bemiddelingen 2013 hebben plaatsgevonden bij de volgende organisaties: SWO (kantoorvrijwilliger en mantelzorgondersteuning) De Wijngaerd Antonius Abt (Surplus Zorg) De Ganshoek (Surplus Zorg) Vluchtelingenwerk Kloosterhof Vijf Heiligenparochie Puzzelbad Scouting Vliegende Brigade (gemeente Drimmelen) Eskadee Sovak SWO/Surplus (klussendienst)

SCI Lage Zwaluwe 1 bemiddeling gestopt 9 bemiddelingen nog lopend

!" #$%#&'(# ##)* "#& # # " % "+, -#.&#, & %- "-#/!!",+"#&0001(#/ ##)*

" " % 2, % "#$% "#&! "'!! "# (! " )( *!+""(((!( "*!!

%#)&-!"(#/%#&' #*, '-.!/! 0!&+ '!&+ 1!

%#)&-!"(#/%#&' #* #&! 1!.!&+ 0!&+ 1! * (#/%#&'#*,