van journaal naar grootboek

van journaal naar grootboek openingsbalans de start van de boekhouding Het startpunt van een boekhouding van elke onderneming is een inventarislijst. Dit is een lijst waarop alle bezittingen en schulden van de onderneming staan. Met behulp van de inventarislijst kan een openingsbalans worden samengesteld, waarop gelijksoortige bezittingen en gelijksoortige schulden worden samengevoegd. voorbeeld Op de (zéér eenvoudige) inventarislijst van een detailhandelsonderneming staan de volgende zaken: computer 1.000,- bestelauto 9.000,- toonbank 1.500,- printer 350,- winkelstellingen 2.250,- afrekenapparatuur 2.000,- artikelen in voorraad 35.000,- tegoed bij de Rabobank 8.000,- contant geld in de kassalade 2.500,- lening van ouders 15.000,- geleend bij ING-bank 10.000,- nog te betalen aan leveranciers 12.000,- Met behulp van deze eenvoudige inventarislijst kan de openingsbalans gemaakt worden. Openingsbalans per.. Inventaris 8.100,- Eigen vermogen 25.600,- Auto 9.000,- Familielening 15.000,- Voorraad 35.000,- Banklening 10.000,- Bank 8.000,- Crediteuren 12.000,- Kas 2.500,- 62.600,- 62.600,- toelichting Het bedrag bij de inventaris, is de optelsom van de waarden van de toonbank, de winkelstellingen, de afrekenapparatuur, de computer en de printer. Het tegoed bij de Rabobank is kortweg weergegeven achter Bank. De lening van de ouders wordt meestal Familielening genoemd. Leveranciers die niet contant betaald worden, worden Crediteuren genoemd. Het eigen vermogen moet 25.600,- geweest zijn. Immers, er zijn voor 62.600,- bezittingen gekocht ( aanwezig ) en er is in totaal een schuld werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 4

van 37.000,-. Dus moet de ondernemer het restant aan eigen vermogen hebben ingebracht. Vandaar dat er wel wordt gezegd dat het eigen vermogen een sluitpost van de balans is. Overigens: als er goederen op rekening verkocht worden en de ondernemer daardoor nog geld van de klanten tegoed heeft, noemt men dat Debiteuren. Een balans ziet er meestal als volgt uit: balans debet credit Bezittingen Eigen vermogen Schulden werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 5

opgaven 1. Gegeven de onderstaande inventarislijst per 1 januari van een modezaak: pashokjes 2.000,- kledingrekken 8.000,- toonbank 2.500,- winkelpand 150.000,- winkelstellingen 3.000,- afrekenapparatuur 4.000,- voorraad damesmode 5.000,- voorraad herenmode 25.000,- voorraad accessoires 8.000,- tegoed van een vaste klant 1.100,- kasgeld 1.500,- lening van ouders 25.000,- geleend bij ING-bank 20.000,- nog te betalen aan leveranciers 42.000,- hypothecaire lening 120.000,- Stel de openingsbalans van deze modezaak samen. Openingsbalans modezaak per 1 januari Winkelpand 150.000,- Eigen vermogen 3.100,- Inventaris 19.500,- Familielening 25.000,- Voorraad 38.000,- Banklening 20.000,- Debiteuren 1.100,- Hypothecaire lening 120.000,- Kas 1.500,- Crediteuren 42.000,- 210.100,- 210.100,- werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 6

2. Gegeven de onderstaande inventarislijst per 1 februari van een doe-het-zelfzaak: bestelbus 1 16.000,- bestelbus 2 21.000,- kassa s 11.200,- winkelpand 240.000,- winkelstellingen 20.750,- kasgeld 3.000,- voorraad verf 12.000,- voorraad apparaten 65.000,- voorraad gereedschappen 28.000,- tegoed van het ROC Ter AA 4.200,- computers 8.150,- lening van familie 50.000,- tegoed van aannemer Piets 5.125,- verschuldigd aan Black & Decker 10.600,- geleend bij Rabobank 110.000,- nog te betalen aan groothandel JJ 52.400,- hypothecaire lening 180.000,- voorraad overige artikelen 93.000,- verschuldigd aan overige leveranciers 62.000,- Stel de openingsbalans van deze doe-het-zelfzaak samen. Openingsbalans doe-het-zelfzaak per 1 februari Winkelpand 240.000,- Eigen vermogen 62.425,- Transportmiddelen 37.000,- Hypothecaire lening 180.000,- Inventaris 40.100,- Familielening 50.000,- Voorraad 198.000,- Banklening 110.000,- Debiteuren 9.325,- Crediteuren 125.000,- Kas 3.000,- 527.425,- 527.425,- werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 7

3. Gegeven de onderstaande inventarislijst per 15 maart van een supermarkt: bestelauto 26.000,- magazijnstellingen 18.500,- afrekenapparatuur 30.700,- voorraad AGF 26.125,- winkelstellingen 18.750,- wisselgeld 9.000,- voorraad houdbaar 44.125,- overige winkelinventaris 21.800,- overige voorraad 19.500,- tegoed van mevr. Pieters 475,- computerapparatuur 2.600,- lening bij ABN-AMRO 67.000,- tegoed van BS Het Spant 125,- verschuldigd aan leveranciers 52.650,- geleend bij Rabobank 71.000,- nog te betalen aan groothandel 22.900,- krediet in rekening-courant 21.600,- voorraad overige artikelen 63.000,- verschuldigd aan Belastingdienst 2.000,- Stel de openingsbalans van deze supermarkt samen. Openingsbalans supermarkt per 15 maart Transportmiddelen 26.000,- Eigen Vermogen 43.600,- Inventaris 92.350,- Lening ABN-AMRO 67.000,- Voorraad 152.800,- Lening RABO 71.000,- Debiteuren 600,- Crediteuren 75.550,- Kas 9.000,- Krediet in rek-courant 21.600,- Kortlopende schulden 2.000,- 280.750,- 280.750,- werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 8

4. Gegeven de onderstaande inventarisatie van een winkel op 1 januari: nog te ontvangen van: Mevrouw Buskemakers 540,-, Voetbalclub Celios 650,-, Mevrouw Halle 115,-, Café Het Dorstig Hert 841,-, de auto van de zaak heeft een waarde van 5.000,-, verschuldigd aan: Leverancier Arsalan 12.500,-, BV De Vlugge 23.600,-, Groothandel Cruts 15.654,-, in kas ligt 998,- het tegoed bij de SNS-bank bedraagt volgens het bankafschrift 6.600,-, de aanwezige winkelinventaris wordt getaxeerd op 8.950,-, de voorraad artikelen heeft na inventarisatie een totale waarde van 63.740,-, op het winkelpand, dat een waarde heeft van 240.000,- rust een hypothecaire lening van 190.000,-, bij familie staat er een schuld open van 40.000,-, het eigen vermogen bedraagt 45.680,-. Stel de balans van deze winkel per 1 januari samen. Openingsbalans winkel per 1 januari Winkelpand 240.000,- Eigen vermogen 45.680,- Transportmiddelen 5.000,- Hypothecaire lening 190.000,- Inventaris 8.950,- Familielening 40.000,- Voorraad 63.740,- Crediteuren 51.754,- Debiteuren 2.146,- Bank 6.600,- Kas 998,- 327.434,- 327.434,- werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 9

mutaties in de balans de balans blijft in evenwicht Dennis Markus start per 1 januari een speciaalzaak voor dames- en herenmode onder de naam M&W Wear. De (aangepaste) openingsbalans van deze detailhandelsonderneming ziet er als volgt uit: Balans M&W Wear per 1 januari Verbouwing Eigen vermogen 42.000,- winkelpand 52.500,- Familielening 40.000,- Inventaris 70.000,- Borgstellingskrediet 98.000,- Auto 19.500,- Banklening 69.000,- Voorraad 90.000,- Crediteuren 48.000.- Bank 64.000,- Kas 1.000,- 297.000,- 297.000,- Uit de balans van M&W Wear blijkt dat Dennis bij de start van zijn winkel de 297.000,- geïnvesteerd heeft in bezittingen en dat die bezittingen voor 255.000,- gefinancierd zijn met vreemd vermogen. De sluitpost van de balans is het eigen vermogen. Het moet jou duidelijk zijn dat er voortdurend (!) veranderingen (of met een moeilijk woord: mutaties) optreden in al die bezittingen en schulden en in het eigen vermogen. Zo zal Dennis Markus: op de verbouwing, inventaris en auto afschrijven, de voorraden verkopen en vervolgens weer aanvullen, geld ontvangen en uitgeven per kas, waardoor de hoeveelheid kasgeld respectievelijk toeneemt of afneemt, resultaat boeken waardoor het eigen vermogen verandert, op rekening inkopen, waardoor de schuld aan crediteuren groter wordt, een gedeelte van de familielening aflossen, waardoor deze kleiner wordt, enzovoort. Welke gevolgen deze veranderingen hebben voor de balans, wordt met behulp van de onderstaande voorbeelden duidelijk gemaakt. De btw wordt in deze voorbeelden buiten beschouwing gelaten. In de voorbeelden 1 tot en met 4, op de volgende bladzijden, is elk financieel feit aanleiding om de balans te veranderen. Het zal duidelijk worden, dat niet elk financieel feit kan leiden tot het samenstellen van een nieuwe balans. Dit zou in de praktijk een onwerkbare situatie betekenen en een flinke stapel papier opleveren. Het verwerken van financiële feiten in de boekhouding behoort tot de eerste stap in het boekhoudkundig model. werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 10

voorbeeld 1 Dennis koopt op 5 januari een partij T-shirts van het merk Marsitta in, die hij per bank betaalt, voor 2.500,-. De balans ziet er, na deze (financiële) gebeurtenis (of: dit financiële feit), als volgt uit: Balans M&W Wear per 5 januari Verbouwing Eigen vermogen 42.000,- winkelpand 52.500,- Familielening 40.000,- Inventaris 70.000,- Borgstellingskrediet 98.000,- Auto 19.500,- Banklening 69.000,- Voorraad 92.500,- Crediteuren 48.000.- Bank 61.500,- Kas 1.000,- 297.000,- 297.000,- Uit de gewijzigde balans kun je aflezen, dat door deze inkoop de voorraad toegenomen is en dat het banktegoed minder geworden is. voorbeeld 2 Op 11 januari betaalt Dennis per bank de factuur van crediteur Van Bommels ad 7.000,-. De balans per 11 januari ziet er na deze mutaties als volgt uit: Balans M&W Wear per 11 januari Verbouwing Eigen vermogen 42.000,- winkelpand 52.500,- Familielening 40.000,- Inventaris 70.000,- Borgstellingskrediet 98.000,- Auto 19.500,- Banklening 69.000,- Voorraad 92.500,- Crediteuren 41.000.- Bank 54.500,- Kas 1.000,- 290.000,- 290.000,- Uit de gewijzigde balans kun je aflezen dat door deze betaling de schuld aan crediteuren is afgenomen en dat het banktegoed minder geworden is. Er is nu een verandering in de samenstelling van het vermogen zichtbaar geworden. De totaaltellingen van de balans waren 297.000,- en zijn na verwerking van de mutaties 290.000,- geworden. voorbeeld 3 Op 15 januari maakt Dennis de kassa op. Het blijkt dat hij voor 3.500,- verkocht heeft. In dat bedrag zit 1.000,- winst. (Voor de eenvoud wordt er geen onderscheid gemaakt tussen brutowinst en nettowinst). Als deze mutatie in de voorraad, de kas en het eigen vermogen verwerkt is, ziet de balans er als volgt uit: werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 11

Balans M&W Wear per 15 januari Verbouwing Eigen vermogen 43.000,- winkelpand 52.500,- Familielening 40.000,- Inventaris 70.000,- Borgstellingskrediet 98.000,- Auto 19.500,- Banklening 69.000,- Voorraad 90.000,- Crediteuren 41.000.- Bank 54.500,- Kas 4.500,- 291.000,- 291.000,- EIW BV De voorraad wordt door de gerealiseerde kassaomzet lager en wel voor het inkoopbedrag; het bedrag aan contanten neemt toe voor de opbrengst; de winst wordt opgeteld bij het Eigen vermogen, dat immers toeneemt door winst. Er is nu sprake van een verandering in de samenstelling en in de grootte van het vermogen. voorbeeld 4 Op 20 januari verkoopt Dennis voor 1.200,- op rekening aan een plaatselijk ROC (Unit Handel). De inkoopwaarde van de omzet bedraagt 850,-. Om een goed overzicht van bezittingen, schulden en eigen vermogen te krijgen, moet er weer een nieuwe balans gemaakt worden. Deze ziet er als volgt uit: Balans M&W Wear per 20 januari Verbouwing Eigen vermogen 43.350,- winkelpand 52.500,- Familielening 40.000,- Inventaris 70.000,- Borgstellingskrediet 98.000,- Auto 19.500,- Banklening 69.000,- Voorraad 89.150,- Crediteuren 41.000.- Debiteuren 1.200,- Bank 54.500,- Kas 4.500,- 291.350,- 291.350,- De voorraad wordt door deze verkoop lager; er ontstaat de bezitting debiteuren; de winst wordt weer opgeteld bij het eigen vermogen. werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 12

opgaven 5. Gegeven de beginbalans van Boetiek Horbach per 1 januari. Balans Boetiek Horbach per 1 januari Winkelpand 250.000,- Eigen vermogen 84.000,- Inventaris 65.000,- Familielening 80.000,- Voorraad 110.000,- Hypothecaire lening 150.000,- Debiteuren 5.400,- Krediet in Kas 11.000,- rekening-courant 60.000,- Crediteuren 67.400,- 441.400,- 441.400,- De financiële feiten van januari zijn: januari 5 Verkocht per kas goederen voor 6.200,-; de inkoopwaarde bedraagt 4.000,-. januari 7 Betaald per kas aan crediteur Hendriks 3.000,-. Afgelost per kas op de familielening 5.000,-. januari 20 Verkocht op rekening goederen voor 9.000,-; de brutowinst bedraagt 30%. januari 27 Betaald per kas aan drukkerij Keulers voor reclamedrukwerk 1.000,-. januari 30 Afschrijving op het winkelpand 1.500,-. De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. a. Stel de balans van deze boetiek per 5 januari samen. b. Stel de balans van deze boetiek per 7 januari samen. c. Stel de balans van deze boetiek per 20 januari samen. d. Stel de balans van deze boetiek per 27 januari samen. e. Stel de balans van deze boetiek per 30 januari samen. a. Balans Boetiek Horbach per 5 januari Winkelpand 250.000,- Eigen vermogen 86.200,- Inventaris 65.000,- Familielening 80.000,- Voorraad 106.000,- Hypothecaire lening 150.000,- Debiteuren 5.400,- Krediet in Kas 17.200,- rekening-courant 60.000,- Crediteuren 67.400,- 443.600,- 443.600,- werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 13

b. Balans Boetiek Horbach per 7 januari Winkelpand 250.000,- Eigen vermogen 86.200,- Inventaris 65.000,- Familielening 75.000,- Voorraad 106.000,- Hypothecaire lening 150.000,- Debiteuren 5.400,- Krediet in Kas 9.200,- rekening-courant 60.000,- Crediteuren 64.400,- 435.600,- 435.600,- c. Balans Boetiek Horbach per 20 januari Winkelpand 250.000,- Eigen vermogen 88.900,- Inventaris 65.000,- Familielening 75.000,- Voorraad 99.700,- Hypothecaire lening 150.000,- Debiteuren 14.400,- Krediet in Kas 9.200,- Rekening-courant 60.000,- Crediteuren 64.400,- 438.300,- 438.300,- d. Balans Boetiek Horbach per 27 januari Winkelpand 250.000,- Eigen vermogen 87.900,- Inventaris 65.000,- Familielening 75.000,- Voorraad 99.700,- Hypothecaire lening 150.000,- Debiteuren 14.400,- Krediet in Kas 8.200,- Rekening-courant 60.000,- Crediteuren 64.400,- 437.300,- 437.300,- e. Balans Boetiek Horbach per 30 januari Winkelpand 248.500,- Eigen vermogen 86.400,- Inventaris 65.000,- Familielening 75.000,- Voorraad 99.700,- Hypothecaire lening 150.000,- Debiteuren 14.400,- Krediet in Kas 8.200,- Rekening-courant 60.000,- Crediteuren 64.400,- 435.800,- 435.800,- 6. Gegeven de balans van verlichtingswinkel de Lamp per 1 maart. Balans de Lamp per 1 maart Winkelpand 121.360,- Eigen vermogen 106.600,- Inventaris 6.540,- Lening ABN 28.800,- Voorraad 87.780,- Krediet in Vorderingen 8.920,- rekening-courant 55.400,- Kas 18.000,- Crediteuren 51.800,- 242.600,- 242.600,- werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 14

De financiële feiten van maart zijn: maart 3 Verkocht per kas goederen voor 10.500,-; de inkoopwaarde bedraagt 6.000,-. maart 8 Betaald per kas aan een leverancier 2.000,-; de goederen waren de vorige maand al geleverd. maart 16 Uit de kas gestort op de rekening krediet in rekening-courant 8.000,-. maart 24 Betaald per kas aan reclamebureau Adma voor het plaatsen van diverse advertenties 1.750,-. maart 28 Verkocht op rekening lampen aan een scholengemeenschap voor 5.600,-; de brutowinst bedraagt 25%. maart 31 Afschrijving op de winkelinventaris 240,-. De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. a. Stel de balans van deze verlichtingswinkel per 3 maart samen. b. Stel de balans van deze verlichtingswinkel per 8 maart samen. c. Stel de balans van deze verlichtingswinkel per 16 maart samen. d. Stel de balans van deze verlichtingswinkel per 24 maart samen. e. Stel de balans van deze verlichtingswinkel per 28 maart samen. f. Stel de balans van deze verlichtingswinkel per 31 maart samen. EIW BV a. Balans de Lamp per 3 maart Winkelpand 121.360,- Eigen vermogen 111.100,- Inventaris 6.540,- Lening ABN 28.800,- Voorraad 81.780,- Krediet in Vorderingen 8.920,- rekening-courant 55.400,- Kas 28.500,- Crediteuren 51.800,- 247.100,- 247.100,- b. Balans de Lamp per 8 maart Winkelpand 121.360,- Eigen vermogen 111.100,- Inventaris 6.540,- Lening ABN 28.800,- Voorraad 81.780,- Krediet in Vorderingen 8.920,- rekening-courant 47.400,- Kas 18.500,- Crediteuren 49.800,- 237.100,- 237.100,- werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 15

c. Balans de Lamp per 16 maart Winkelpand 121.360,- Eigen vermogen 109.350,- Inventaris 6.540,- Lening ABN 28.800,- Voorraad 81.780,- Krediet in Vorderingen 8.920,- rekening-courant 47.400,- Kas 16.750,- Crediteuren 49.800,- 235.350,- 235.350,- d. Balans de Lamp per 28 maart Winkelpand 121.360,- Eigen vermogen 110.750,- Inventaris 6.540,- Lening ABN 28.800,- Voorraad 79.580,- Krediet in Vorderingen 14.520,- rekening-courant 47.400,- Kas 16.750,- Crediteuren 49.800,- 236.750,- 236.750,- e. Balans de Lamp per 31 maart Winkelpand 121.360,- Eigen vermogen 110.510,- Inventaris 6.300,- Lening ABN 28.800,- Voorraad 79.580,- Krediet in Vorderingen 14.520,- rekening-courant 47.400,- Kas 16.750,- Crediteuren 49.800,- 236.510,- 236.510,- 7. Gegeven de openingsbalans van DHZ Beusmans per 1 mei. Balans DHZ Beusmans per 1 mei Inventaris 91.000,- Eigen vermogen 92.000,- Vrachtauto 35.000,- Familielening 80.000,- Voorraad 270.000,- Banklening 82.000,- Debiteuren 15.400,- Krediet in Kas 11.150,- rekening-courant 61.400,- Crediteuren 107.150,- 422.550,- 422.550,- De financiële feiten van de maand mei zijn: mei 3 Ontvangen per kas van debiteur De Vries 6.125,-. mei 4 Per kas gestort op het krediet in rekening-courant 3.000,-. mei 18 Contante verkopen 15.000,-; de brutowinst bedraagt in totaal 3.250,-. mei 26 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 16

Betaald per kas de rentekosten op de banklening (let op!) ad 1.800,-. mei 31 Enkele nieuwe winkelstellingen gekocht en contant betaald ad 5.600,-. De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. a. Stel de balans van deze doe-het-zelfzaak per 3 mei samen. b. Stel de balans van deze doe-het-zelfzaak per 4 mei samen. c. Stel de balans van deze doe-het-zelfzaak per 18 mei samen. d. Stel de balans van deze doe-het-zelfzaak per 26 mei samen. e. Stel de balans van deze doe-het-zelfzaak per 31 mei samen. a. Balans DHZ Beusmans per 3 mei Inventaris 91.000,- Eigen vermogen 92.000,- Vrachtauto 35.000,- Familielening 80.000,- Voorraad 270.000,- Banklening 82.000,- Debiteuren 9.275,- Krediet in Kas 17.275,- rekening-courant 61.400,- Crediteuren 107.150,- 422.550,- 422.550,- b. Balans DHZ Beusmans per 4 mei Inventaris 91.000,- Eigen vermogen 92.000,- Vrachtauto 35.000,- Familielening 80.000,- Voorraad 270.000,- Banklening 82.000,- Debiteuren 9.275,- Krediet in Kas 14.275,- rekening-courant 58.400,- Crediteuren 107.150,- 419.550,- 419.550,- c. Balans DHZ Beusmans per 18 mei Inventaris 91.000,- Eigen vermogen 95.250,- Vrachtauto 35.000,- Familielening 80.000,- Voorraad 258.250,- Banklening 82.000,- Debiteuren 9.275,- Krediet in Kas 29.275,- rekening-courant 58.400,- Crediteuren 107.150,- 422.800,- 422.800,- d. Balans DHZ Beusmans per 26 mei Inventaris 91.000,- Eigen vermogen 93.450,- Vrachtauto 35.000,- Familielening 80.000,- Voorraad 258.250,- Banklening 82.000,- Debiteuren 9.275,- Krediet in Kas 27.475,- rekening-courant 58.400,- Crediteuren 107.150,- 421.000,- 421.000,- werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 17

e. Balans DHZ Beusmans per 31 mei Inventaris 96.600,- Eigen vermogen 93.450,- Vrachtauto 35.000,- Familielening 80.000,- Voorraad 258.250,- Banklening 82.000,- Debiteuren 9.275,- Krediet in Kas 21.875,- rekening-courant 58.400,- Crediteuren 107.150,- 421.000,- 421.000,- 8. Gegeven de onderstaande financiële feiten: april 1 125,- van debiteur Kleinsma bijgeschreven op de bankrekening. april 5 Verkocht per kas goederen voor 12.500,-; de inkoopwaarde bedraagt 9.000,-. april 8 Betaald per kas aan een leverancier 4.000,-; de goederen waren de vorige maand al geleverd. april 22 Uit de kas gestort op de rekening krediet in rekening-courant 5.000,-. april 24 Betaald per kas aan poetsbedrijf Joustra voor het onderhoud van de winkel 750,-. april 26 Bankafschrift ontvangen waarop de betaling ad 2.000,- van een klant bijgeschreven is. april 28 Verkocht op rekening goederen voor 3.600,-; de brutowinst bedraagt 20%. april 29 Afschrijving op de bestelauto 1000,-. De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. Noteer welke veranderingen er, als gevolg van de bovenstaande financiële feiten, optreden in de bezittingen en/of het eigen vermogen en/of de schulden van deze ondernemer. Het eerste financiële feit is als voorbeeld uitgewerkt. rekening van: bezit schuld eigen vermogen + - + - + - datum veranderingen 1 april Krediet in rek.crt 125 Debiteuren 125 5 april Kas 12.500 Voorraad 9.000 Eigen Vermogen 3.500 8 april Crediteuren 4.000 Kas 4.000 22 april Krediet in rek.crt. 5.000 Kas 5.000 24 april Eigen Vermogen 750 Kas 750 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 18

26 april Krediet in rek.crt. 2.000 Debiteuren 2.000 28 april Debiteuren 3.600 Voorraad 2.880 Eigen Vermogen 720 29 april Bestelauto 1.000 Eigen Vermogen 1.000 Opmerking: Wijs eventueel- uw deelnemers erop dat de rekening Krediet in rekening-courant ook beschouwd kan worden c.q. kan veranderen in een rekening van bezit, als de ondernemer niet rood staat. 9. Gegeven de onderstaande financiële feiten: november 2 Verkocht per kas goederen voor 4.200,-. de inkoopwaarde bedraagt 3.750,-. november 5 Betaald per kas aan crediteur Hendriks 5.000,-. november 11 Afgelost per kas op de familielening 3.000,-. Tevens is er 750,- rente betaald. november 20 Verkocht op rekening goederen voor 6.000,-; de brutowinst bedraagt 11%. november 27 Betaald per kas aan reclamebureau voor het ontwerpen van een advertentie 1.250,-. november 28 Per kas 250,- loon uitbetaald aan een oproepkracht. november 29 Betaald per Postbank de huur ad 1.500,- van december van het winkelpand. november 30 Afschrijving op het winkelpand 1.000,-. De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. Noteer welke veranderingen er, als gevolg van de bovenstaande financiële feiten, optreden in de bezittingen en/of het eigen vermogen en/of de schulden van deze ondernemer. rekening van: bezit schuld eigen vermogen + - + - + - datum veranderingen 2 nov. Kas 4.200 Voorraad 3.750 Eigen Vermogen 450 5 nov. Crediteuren 5.000 Kas 5.000 11 nov. Familielening 3.000 Eigen Vermogen 750 Kas 3.750 20 nov. Debiteuren 6.000 Eigen Vermogen 660 Voorraad 5.340 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 19

rekening van: bezit schuld eigen vermogen datum veranderingen + - + - + - 27 nov. Kas 1.250 Eigen Vermogen 1.250 28 nov. Kas 250 Eigen Vermogen 250 29 nov. Postbank 1.500 Eigen Vermogen 1.500 30 nov. Winkelpand 1.000 Eigen Vermogen 1.000 10. Gegeven de financiële feiten van kaasspecialist Theunissen van de maand augustus. 6 augustus Op rekening ingekocht artikelen voor 2.400,-. 10 augustus Verkocht op rekening en geleverd aan een vaste klant voor 750 aan goederen; hierin zit 150,- winst. 12 augustus Betaald per kas 900,- voor verpakkingsmateriaal. 16 augustus De heer Theunissen koopt enige nieuwe schappen in, voor een bedrag van 7.100,-; bij levering worden deze schappen contant betaald. 22 augustus De heer Theunissen betaalt per bank een openstaande schuld aan een leverancier van 6.110,-. 23 augustus Er wordt een openstaande vordering van een klant, groot 2.550,-, per bank ontvangen. 25 augustus De heer Theunissen retourneert een partij bedorven Camembert aan de leverancier; hiervoor ontvangt hij een creditnota voor een bedrag van 558,-. 27 augustus De contante omzet van deze detailhandelsonderneming bedraagt 10.100,-; hierin zit 3.600,- winst. 29 augustus Door deze detailhandelsonderneming wordt op de inventaris 4.500,- afgeschreven. De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. Noteer welke veranderingen er, als gevolg van de bovenstaande financiële feiten, optreden in de bezittingen en/of het eigen vermogen en/of de schulden van deze ondernemer. rekening van: bezit schuld eigen vermogen + - + - + - datum veranderingen 6 aug. Voorraad 2.400 Crediteuren 2.400 10 aug. Eigen Vermogen 150 Voorraad 600 Debiteuren 750 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 20

rekening van: bezit schuld eigen vermogen datum veranderingen + - + - + - 12 aug. Eigen Vermogen 900 Kas 900 16 aug. Kas 7.100 Inventaris 7.100 22 aug. Crediteuren 6.110 Krediet rek.crt. 6.110 23 aug. Krediet rek.crt. 2.550 Debiteuren 2.550 25 aug. Voorraad 558 Crediteuren 558 27 aug. Eigen Vermogen 3.600 Voorraad 7.500 Kas 10.100 29 aug. Inventaris 4.500 Eigen Vermogen 4.500 11. Gegeven de onderstaande financiële feiten van modedetaillist Solberg van de maand juni: juni 4 Gekocht op rekening: 30 Lee pantalons 675,- 20 Levi s jeans 525,- 50 T-shirts 250,- Totaal factuurbedrag 1.450,- juni 6 Contante verkopen weken 21 en 22: verkoopwaarde x 1,- inkoopwaarde x 1,- Lee pantalons 1.406 975 Levi s jeans 708 406 T-shirts 447 277 Totaal 2.561 1.658 juni 10 Ontvangen per bank van een debiteur 1.160,-. juni 12 Ontvangen afschrift Postbank van de elektronische betaling van de energienota ad 860,-. juni 15 Betaald per kas aan leverancier Lee 2.200,-. juni 18 Betaald per kas aan verkoopkosten 375,-. juni 22 Retour gezonden aan de leverancier 3 T-shirts; hiervoor is creditnota CI117 ontvangen voor een bedrag van 15,-. juni 27 Per bank betaald de huur van de winkel over juli 950,-. juni 30 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 21

Afschrijven op de inventaris 800,-. De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. Noteer welke veranderingen er, als gevolg van de bovenstaande financiële feiten, optreden in de bezittingen en/of het eigen vermogen en/of de schulden van deze ondernemer. rekening van: bezit schuld eigen vermogen + - + - + - datum veranderingen 4 juni Voorraad 1.450 Crediteuren 1.450 6 juni Kas 2.561 Voorraad 1.658 Eigen Vermogen 903 10 juni Krediet rek-crt. 1.160 Debiteuren 1.160 12 juni Postbank 860 Eigen vermogen 860 15 juni Crediteuren 2.200 Kas 2.200 18 juni Eigen Vermogen 375 Kas 375 22 juni Crediteuren 15 Voorraad 15 27 juni Eigen Vermogen 950 Kas 950 30 juni Inventaris 800 Eigen Vermogen 800 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 22

g rootboek openen ik open het grote boek Een grootboekrekening is een overzicht van een balanspost waarin alle mutaties bijgehouden worden die gedurende een periode (meestal een jaar) in die balanspost plaatsvinden. De standaardopstelling van een grootboekrekening ziet er als volgt uit: debet rekening.. credit datum omschrijving bedrag datum omschrijving bedrag Je kunt ook voor een opstelling kiezen, waarbij voor iedere grootboekrekening een kaart gehanteerd wordt. De grootboekkaarten kunnen dezelfde indeling (in vaktermen: liniatuur) hebben als de rekeningen in het boek/schrift, maar er wordt ook vaak gekozen voor de onderstaande liniatuur: naam rekening.. datum nr. boekingsdocument omschrijving debet x 1,- credit x 1,- De bovenstaande indeling van de grootboekrekening, wordt ook in de meeste geautomatiseerde boekhoudpakketten gebruikt. Om die reden hanteren we in dit werkschrift ook deze indeling. In het grootboek moet voor elke bezitting, voor elke schuld en voor het eigen vermogen aan het begin van de boekingsperiode een grootboekrekening geopend worden. Het totaal van deze grootboekrekeningen moet het bedrag van de aanwezige bezittingen, de schulden en het eigen vermogen aangeven. Het grootboek openen, gaat als volgt: op iedere rekening van bezit moet het beginbedrag (dat debet op de balans staat) aan de debetzijde opgeschreven worden met als omschrijving van balans, op iedere rekening van schuld moet het beginbedrag (dat credit op de balans staat) aan de creditzijde opgeschreven worden met als omschrijving van balans, het bedrag van het eigen vermogen (dat credit op de balans staat) wordt credit op de rekening eigen vermogen geschreven met als omschrijving van balans. werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 23

voorbeeld Een gedeelte van het grootboek van M&W. Verbouwing winkelpand 1 jan Van balans 52.500 Voorraad 1 jan Van balans 90.000 Eigen vermogen 1 jan Van balans 42.000 Crediteuren 1 jan Van balans 48.000 opgaven 12. Op een balans staan per 1 mei onder andere de volgende posten en bedragen: eigen vermogen 85.000,- Postbank (tegoed) 5.125,- crediteuren 12.100,- inventaris 42.500,- voorraad 150.000,- Open met behulp van deze balansbedragen de grootboekrekeningen per 1 mei. Eigen Vermogen 1 mei Van balans 85.000 Postbank 1 mei Van balans 5.125 Crediteuren 1 mei Van balans 12.100 Inventaris 1 mei Van balans 42.500 Voorraad 1 mei Van balans 150.000 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 24

13. Gegeven de balans van Super 2000 per 1 juli. Balans Super 2000 per 1 juli Winkelpand 340.000,- Eigen vermogen 224.000,- Inventaris 95.000,- Familielening 110.000,- Voorraad 155.000,- Hypothecaire lening 200.000,- Debiteuren 1.400,- Krediet in Kas 11.000,- rekening-courant 20.800,- Crediteuren 47.600,- 602.400,- 602.400,- Open voor deze supermarkt de volgende grootboekrekeningen: winkelpand, kas, eigen vermogen, crediteuren. Winkelpand 1 juli Van balans 340.000 Kas 1 juli Van balans 11.000 Eigen Vermogen 1 juli Van balans 224.000 Crediteuren 1 juli Van balans 47.600 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 25

14. Gegeven de balans van Speelgoed Hanssen per 1 juli. Balans Speelgoed Hanssen per 1 juli. Inventaris 185.000,- Eigen vermogen 93.000,- Vervoermiddelen 25.000,- Familielening 80.000,- Voorraad 175.000,- Banklening 75.000,- Debiteuren 5.450,- Krediet in Kas 1.550,- rekening-courant 41.400,- Crediteuren 102.600,- 392.000,- 392.000,- Open voor deze speelgoedzaak de volgende grootboekrekeningen: inventaris, krediet in rekening-courant, eigen vermogen, crediteuren. Inventaris 1 juli Van balans 185.000 Krediet in rekening-courant 1 juli Van balans 41.400 Eigen vermogen Datum nr. doc. omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 juli Van balans 93.000 Crediteuren 1 juli Van balans 102.600 15. Gegeven de balans van Van der Laar DHZ per 1 september. Balans van Van der Laar DHZ per 1 september Verbouwing winkelpand 60.600,- Eigen vermogen 165.750,- Inventaris 75.200,- Voorziening 49.750,- Deelneming Lening SNS 93.285,- inkoopcombinatie 27.000,- Crediteuren 68.275,- Voorraad 195.250,- Overige kortlopende Vooruitbetaalde kosten 4.750,- schulden 4.440,- Te vorderen btw 1.500,- Postbank 14.865,- Kas 2.335,- 381.500,- 381.500,- werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 26

Open voor deze doe-het-zelfzaak de volgende grootboekrekeningen: verbouwing winkelpand, deelneming inkoopcombinatie, voorziening, overige kortlopende schulden. Verbouwing winkelpand 1 sept. Van balans 60.600 Deelneming inkoopcombinatie 1 sept. Van balans 27.000 Voorziening Datum nr. doc. omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 sept. Van balans 49.750 Overige kortlopende schulden 1 sept. Van balans 4.440 16. In de boekhouding van een detailhandelsonderneming komen onder andere de volgende grootboekrekeningen voor: inventaris kas krediet in rekening-courant Postbank debiteuren crediteuren voorraad eigen vermogen Van deze detailhandelsonderneming zijn de financiële feiten bekend: Ontvangen per kas van debiteur Hansma 500,-. Per bank betaald de huur over februari 2.100,-. Factuur verzonden aan J. Heemskerk voor geleverde goederen 3.000,-; de inkoopwaarde van de omzet bedraagt 1.800,-. Betaald per Postbank aan leverancier Piets 3.254,-. Ontvangen per kas van J. Heemskerk 3.000,-. Op rekening gekocht bij de leverancier Piets goederen voor 9.877,-. Betaald per bank de loonkosten (loonheffing en nettoloon) over de maand februari 5.650,-. Contante omzet: 25.465,-; de inkoopwaarde van de omzet is 19.255,-. Nieuw afrekensysteem voor 12.000,- gekocht, geleverd en betaald per Postbank. werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 27

De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. Noteer welke rekeningen van bezit en/of rekeningen van schuld en/of de rekening van het eigen vermogen veranderen op basis van de bovenstaande financiële feiten. Het eerste financieel feit is als voorbeeld uitgewerkt. rekening van: bezit schuld eigen vermogen + - + - + - grootboekfinancieel feit rekening Kasontvangst Kas 500 Debiteuren 500 Huurbetaling Krediet rek-crt. 2.100 Eigen vermogen 2.100 Fact.verzending Debiteuren 3.000 Voorraad 1800 Eigen vermogen 1.200 Betaling lev. Postbank 3.254 Crediteuren 3.254 Ontv Heemskerk Kas 3.000 Debiteuren 3.000 Ink. op rekening Voorraad 9.877 Crediteuren 9.877 Bet. loonkosten Krediet rek.crt. 5.650 Eigen vermogen 5.650 Contante omzet Kas 25.465 Voorraad 19.255 Eigen vermogen 6.210 Investering Inventaris 1 2.000 Postbank 1 2.000 17. In de boekhouding van een detailhandelsonderneming komen onder andere de volgende grootboekrekeningen voor: kas krediet in rekening-courant debiteuren banklening crediteuren voorraad eigen vermogen Van deze detailhandelsonderneming zijn de volgende financiële feiten bekend: Betaald per bank de loonkosten (loonheffing en nettoloon) over de afgelopen maand 16.350,-. Factuur verzonden aan B. Daemen voor geleverde goederen 7.500,-; de inkoopwaarde van de omzet bedraagt 4.500,-. Betaald per bank aan leveranciers 13.250,-. Per bank betaald de energienota van de afgelopen maand 950,-. Aanbetaling per kas ontvangen van B. Daemen 3.750,-. Op rekening gekocht bij de leverancier Mosa voor 19.850,-. Aflossing banklening, betaald per bank, ad 15.000,-. Contante omzet: 65.500,-; de inkoopwaarde van de omzet is 45.250,-. Per bank betaald de nota schoonmaakbedrijf van de afgelopen maand 875,-. werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 28

De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. Noteer welke rekeningen van bezit en/of rekeningen van schuld en/of de rekening van het eigen vermogen veranderen op basis van de bovenstaande financiële feiten. rekening van: financieel grootboek- bezit schuld eigen vermogen feit rekening + - + - + - Lonen betaald Eig. vermogen 16.350 Krediet rek.crt 16.350 Fact. verzonden Debiteuren 7.500 Voorraad 4.500 Eig. vermogen 3.000 Bet.leverancier Kred. rek.crt. 13.250 Crediteuren 13.250 Bet. energ.nota Kas 950 Eig. vermogen 950 Ontv Daemen Kas 3.750 Debiteuren 3.750 Ink. op rek. Voorraad 19.850 Crediteuren 19.850 Afl. banklening Banklening 15.000 Kred.rek.crt. 15.000 Contante omzet Kas 65.500 Voorraad 45.250 Eig. vermogen 20.250 Bet. Schoonm.b Kred.rek.crt. 950 Eig. vermogen 950 18. Gegeven de openingsbalans van DHZ Tarraf per 1 september. Balans DHZ Tarraf per 1 september. Inventaris 81.000,- Eigen vermogen 82.000,- Vervoermiddelen 30.000,- Familielening 80.000,- Voorraad 240.000,- Banklening 76.000,- Debiteuren 25.400,- Krediet in Kas 10.150,- rekening-courant 51.400,- Crediteuren 97.150,- 386.550,- 386.550,- De financiële feiten van de maand september zijn: september 3 Ontvangen per kas van debiteur De Vries 6.125,-. september 4 Per kas gestort op het krediet in rekening-courant 3.000,-. september 18 Contante verkopen 15.000,-; de brutowinst bedraagt in totaal 3.250,-. september 26 Betaald per kas de rentekosten op de banklening (let op!) ad 1.800,-. september 30 Enkele nieuwe winkelstellingen gekocht en contant betaald ad 5.600,-. De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. a. Open het grootboek van deze DHZ-zaak. werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 29

b. Verwerk de gegeven financiële feiten in het grootboek van deze DHZ-zaak. INVENTARIS datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 sep. Van balans 81.000 30 sep. Winkelstellingen 5.600 VERVOERMIDDELEN datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 sep. Van balans 30.000 VOORRAAD datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 sep. Van balans 240.000 18 sep. Contante omzet 11.750 DEBITEUREN datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 sep. Van balans 25.400 3 sep. Per kas 6.125 KAS 1 sep. Van balans 10.150 3 sep. De Vries 6.125 4 sep. Storting rek.crt. 3.000 18 sep. Contante omzet 15.000 26 sep. Rente banklening 1.800 30 sep. Winkelstellingen 5.600 EIGEN VERMOGEN 1 sep. Van balans 82.000 18 sep. Contante omzet 3.250 26 sep. Rente banklening 1.800 FAMILIELENING datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 sep. Van balans 80.000 BANKLENING datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 sep. Van balans 76.000 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 30

KREDIET IN REKENING-COURANT 1 sep. Van balans 51.400 4 sep. Kasstorting 3.000 CREDITEUREN datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 sep. Van balans 97.150 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 31

hulprekeningen van het eigen vermogen opgaven ik help het eigen vermogen Als alle opbrengsten en kosten verzameld worden op de rekening eigen vermogen, dan wordt deze erg onoverzichtelijk. Er is geen overzicht c.q. inzicht in de hoogte van de afzonderlijke kostenposten c.q. winstbedragen. De oplossing van dit probleem is: het gebruikmaken van hulprekeningen van het eigen vermogen! Dit betekent dat voor de verschillende exploitatiekosten (die je belangrijk genoeg vindt) een aparte grootboekrekening gemaakt wordt. Dit gebeurt ook voor de verschillende (bruto)winstposten (indien je dit noodzakelijk acht). Voor deze hulprekeningen van het eigen vermogen geldt (uiteraard) dezelfde boekingsregel als voor het eigen vermogen: exploitatiekosten laten het eigen vermogen afnemen: dus debiteren, opbrengsten laten het eigen vermogen toenemen: dus crediteren. Hulprekeningen van het eigen vermogen worden ook wel resultatenrekeningen of verlies- en winstrekeningen genoemd. voorbeeld betaalde loonkosten, afschrijvingskosten, inkoopwaarde omzet, rentekosten vreemd vermogen, contante omzet, omzet op rekening. 19. Gegeven de openingsbalans van Specialiteiten Bart Meijs per 1 juli. Balans Specialiteiten Bart Meijs per 1 juli Winkelpand 127.500,- Eigen vermogen 41.000,- Inventaris 24.000,- Hypothecaire lening 110.000,- Auto 5.300,- Krediet in Voorraad 28.000,- rekening-courant 32.000,- Debiteuren 2.000,- Crediteuren 7.000,- Kas 3.200,- 190.000,- 190.000,- De financiële feiten van de maand juli zijn: juli 6 Ontvangen per kas van debiteur Jongsma 1.250,-. juli 7 Per kas gestort op het krediet in rekening-courant 2.000,-. juli 18 Contante omzet 20.000,-; de brutowinst bedraagt in totaal 6.000,-. Goederen geleverd gekregen, met daarbij de inkoopfactuur voor een bedrag van werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 32

15.000,-. juli 26 Via bankoverschrijving de rentekosten van de hypothecaire geldlening 1.500,- betaald. juli 27 Enkele nieuwe winkelstellingen, conform de offerte van de interieurbouwer, gekocht en contant betaald, zijnde 4.000,-. juli 31 Afschrijving inventaris 2.000,-. De btw wordt in deze opgave buiten beschouwing gelaten. EIW BV In de boekhouding van deze specialiteitenwinkel zijn de volgende hulprekeningen van het eigen vermogen in gebruik: brutowinst op goederen, rentekosten vreemd vermogen, afschrijvingskosten. a. Open het grootboek van deze specialiteitenzaak. b. Verwerk de gegeven financiële feiten van juli in het grootboek van deze specialiteitenzaak. WINKELPAND Datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 juli Van balans 127.500 INVENTARIS datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 juli Van balans 24.000 27 juli Winkelstellingen 4.000 31 juli Afschrijving 2.000 AUTO Datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 juli Van balans 5.300 VOORRAAD datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 juli Van balans 28.000 18 juli Per kas 14.000 18 juli Inkoop op rekening 15.000 KAS Datum nr. doc. omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 juli Van balans 3.200 6 juli Jongsma 1.250 7 juli Storting rekening-courant 2.000 18 juli Contante omzet 20.000 27 juli Winkelstellingen 4.000 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 33

DEBITEUREN Datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 juli Van balans 2.000 6 juli Jongsma 1.250 EIGEN VERMOGEN datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 juli Van balans 41.000 HYPOTHECAIRE LENING datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 juli Van balans 110.000 KREDIET IN REKENING-COURANT 1 juli Van balans 32.000 7 juli Kasstorting 2.000 26 juli Rente hypothecaire lening 1.500 CREDITEUREN datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 1 juli Van balans 7.000 18 juli Inkoop op rekening 15.000 BRUTOWINST OP GOEDEREN datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 18 juli Contante omzet 6.000 RENTEKOSTEN VREEMD VERMOGEN 26 juli Per bank 1.500 AFSCHRIJVINGSKOSTEN datum nr. doc. Omschrijving debet x 1,- credit x 1,- 31 juli Inventaris 2.000 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 34

20. Kaasspecialist Theunissen heeft de volgende hulprekeningen van het eigen vermogen in gebruik: Verkoopkosten 12 aug. Verpakkingsmateriaal 900 Afschrijvingskosten 29 aug. Inventaris 4.500 Brutowinst op goederen 10 aug. Verkopen op rekening 150 27 aug. Contante omzet 3.600 Verwerk de financiële feiten van de grootboekrekening eigen vermogen van kaasspecialist Theunissen van de maand augustus (zie opgave 10) op de gegeven hulprekeningen van het eigen vermogen. 21. Een detailhandelsonderneming heeft de volgende hulprekeningen van het eigen vermogen in gebruik: Brutoloon Februari 5.650 Huur onroerend goed Huur februari, per bank 2.100 Brutowinst op goederen J.Heemskerk 1.200 Contante omzet 6.210 Verwerk de financiële feiten van de grootboekrekening eigen vermogen van deze detailhandelsonderneming (zie opgave 16) op de gegeven hulprekeningen van het eigen vermogen. werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 35

22. Een detailhandelsonderneming heeft de volgende hulprekeningen van het eigen vermogen in gebruik: Brutoloon EIW BV Per bank 16.350 Huisvestingskosten Energienota 950 Schoonmaakbedrijf 875 Brutowinst op goederen B.Daemen 3.000 Contante omzet 20.250 Verwerk de financiële feiten van de grootboekrekening eigen vermogen van deze detailhandelsonderneming (zie opgave 17) op de gegeven hulprekeningen van het eigen vermogen. 23. In de boekhouding van DHZ-Tarraf zijn de volgende hulprekeningen van het eigen vermogen in gebruik: Rentekosten 26 sep. Per kas 1.800 Inkoopwaarde van de omzet 18 sep. Contante verkopen 11.750 Omzet 18 sep. Contante verkopen 15.000 Verwerk de financiële feiten van de grootboekrekening eigen vermogen van DHZ Tarraf van de maand september (zie opgave 18) op de gegeven hulprekeningen van het eigen vermogen. werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 36

24. Modedetaillist Solberg heeft de volgende hulprekeningen van het eigen vermogen in gebruik: Verkoopkosten 18 juni Per kas 375 Huur onroerend goed 27 juni Per bank, juli 950 Huisvestingskosten 12 juni Per Postbank, energie 860 Afschrijvingskosten 30 juni Inventaris 800 Brutowinst op goederen 6 juni Contante verkopen 903 Verwerk de financiële feiten van de grootboekrekening eigen vermogen van Modedetaillist Solberg van de maand juni (zie opgave 11) op de gegeven hulprekeningen van het eigen vermogen. werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 37

journaal het journaal is toch het nieuws Een journaal is in feite een geschreven grootboek. Het maken van een journaal, ofwel het noteren van journaalposten gaat als volgt: het journaal wordt geopend met de totaaltellingen van de beginbalans, vervolgens wordt er begonnen met het vermelden van de namen van de grootboekrekeningen die gedebiteerd moeten worden; de te debiteren bedragen worden in de linkerkolom genoteerd, vervolgens worden de namen van de grootboekrekeningen die gecrediteerd moeten worden, voorafgegaan door het woordje aan opgeschreven; de te crediteren bedragen worden in de rechterkolom genoteerd. Het journaal wordt afgesloten met totaaltellingen. Deze dienen ter controle. Evenals het grootboek en de balans dient het journaal in evenwicht te zijn. Verder is het gebruikelijk de afzonderlijke journaalposten van elkaar te scheiden door een horizontale streep. voorbeeld In het onderstaande journaal is een aantal financiële feiten verwerkt van M&W Wear, winkel van Dennis Markus. M&W Wear 1 jan Van balans 297.000 297.000 5 jan Voorraad 2.500 Aan Bank 2.500 11 jan Crediteuren 7.000 Aan Bank 7.000 15 jan Kas 3.500 Aan Voorraad 2.500 Aan Eigen vermogen 1.000 20 jan Debiteuren 1.200 Aan Voorraad 850 Aan Eigen vermogen 350 31 jan Totaal 311.200 311.200 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 38

opgaven 25. In de boekhouding van een detailhandelsonderneming worden onder andere de volgende grootboekrekeningen gebruikt: eigen vermogen debiteuren crediteuren voorraad kas krediet in rekening-courant Postbank brutolonen huisvestingskosten brutowinst op goederen Van deze detailhandelsonderneming zijn de volgende financiële feiten bekend: Per bank betaald de energienota over juni 750,-. Factuur verzonden aan Hotel Alberts voor geleverde goederen ad 1.275,-; de inkoopwaarde van de omzet bedraagt 900,-. Betaald per Postbank aan de groothandel Exotica 1.750,-. Ontvangen per kas van J. Alberts de eigenaar van Hotel Alberts 575,-. Goederen op rekening gekocht bij de groothandel Exotica voor 5.800.-. Betaald per bank de loonkosten (loonheffing en nettoloon) over de maand juli 3.650,-. Contante omzet 25.750,-; de inkoopwaarde van de omzet is 17.250,-. De btw wordt buiten beschouwing gelaten. Maak voor deze detailhandelsonderneming naar aanleiding van de bovenstaande financiele feiten de journaalposten. Huisvestingskosten 750 Aan Krediet in rekening-courant 750 Debiteuren 1.275 Aan Voorraad 900 Aan Brutowinst op goederen 375 Crediteuren 1.750 Aan Postbank 1.750 Kas 575 Aan Debiteuren 575 Voorraad 5.800 Aan Crediteuren 5.800 Brutolonen 3.650 Aan Krediet in rekening-courant 3.650 Kas 25.750 Aan Voorraad 17.250 Aan Brutowinst op goederen 8.500 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 39

26. In de boekhouding van een detailhandelsonderneming worden onder andere de volgende grootboekrekeningen gebruikt: eigen vermogen debiteuren crediteuren voorraad kas krediet in rekening-courant afschrijvingskosten brutowinst op goederen Van deze detailhandelsonderneming zijn de volgende financiële feiten bekend: april 5 Verkocht per kas goederen voor 12.500,-; de inkoopwaarde bedraagt 9.000,-. april 8 Betaald per bank aan een leverancier 4.000,-; de goederen waren de vorige maand al geleverd. april 22 Uit de kas gestort op de rekening Krediet in rekening-courant 5.000,-. april 24 Betaald per kas aan schoonmaakbedrijf Joustra voor het onderhoud van de winkel 750,-. april 28 Verkocht op rekening goederen voor 3.600,-; de brutowinst bedraagt 20%. april 29 Afschrijving op de bestelauto 1000,-. De btw wordt buiten beschouwing gelaten. Maak voor deze detailhandelsonderneming naar aanleiding van de bovenstaande financiele feiten de journaalposten van april. 5 april Kas 12.500 Aan Voorraad 9.000 Aan Brutowinst op goederen 3.500 8 april Crediteuren 4.000 Aan Krediet in rekening-courant 4000 22 april Krediet in rekening-courant 5.000 Aan Kas 5.000 24 april Eigen verm.(huisvestingskosten) 750 Aan Kas 750 28 april Debiteuren 3.600 Aan Voorraad 2.880 Aan Brutowinst op goederen 720 29 april Afschrijvingskosten 1.000 Aan Bestelauto 1.000 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 40

27. In de boekhouding van een detailhandelsonderneming worden onder andere de volgende grootboekrekeningen gebruikt: eigen vermogen familielening crediteuren debiteuren voorraad kas krediet in rekening-courant afschrijvingskosten verkoopkosten rentekosten vreemd vermogen brutowinst op goederen Van deze detailhandelsonderneming zijn de volgende financiële feiten bekend: november 2 Verkocht per kas goederen voor 4.200,-; de inkoopwaarde bedraagt 3.750,-. november 5 Betaald per bank aan crediteur Hendriks 5.000,-. november 11 Afgelost per bank op de familielening 3.000,-. Tevens 750,- rente betaald. november 20 Verkocht op rekening goederen voor 6.000,-; de brutowinst bedraagt 11%. november 27 Betaald per kas aan reclamebureau voor het ontwerpen van een advertentie 1.250,-. november 30 Afschrijving op het winkelpand 1.000,-. De btw wordt buiten beschouwing gelaten. Maak voor deze detailhandelsonderneming naar aanleiding van de bovenstaande financiele feiten de journaalposten van november. 2 nov. Kas 4.200 Aan Voorraad 3.750 Aan Brutowinst op goederen 4.500 5 nov. Crediteuren 5.000 Aan Krediet in rekening-courant 5.000 11 nov. Familielening 3.000 Rentekosten vreemd vermogen 750 Aan Krediet in rekening-courant 3.750 20 nov. Debiteuren 6.000 Aan Voorraad 5.340 Aan Brutowinst op goederen 660 27 nov. Verkoopkosten 1.250 Aan Kas 1.250 30 nov. Afschrijvingskosten 1.000 Aan Winkelpand 1.000 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 41

28. In de boekhouding van een detailhandelsonderneming worden onder andere de volgende grootboekrekeningen gebruikt: eigen vermogen banklening crediteuren voorraad kas krediet in rekening-courant verkoopkosten rentekosten vreemd vermogen inkoopwaarde omzet omzet Van deze detailhandelsonderneming zijn de volgende financiële feiten bekend: oktober 2 Betaald per bank aan crediteur Fokkema 15.000,-. oktober 5 Betaald per kas 250,- aan de leverancier van verpakkingsmateriaal. oktober 10 Afgelost per bank op de banklening 5.000,-; op hetzelfde bankafschrift is 500,- afgeschreven voor de rente van de banklening. oktober 12 Ingekocht op rekening goederen voor 36.000,-. oktober 19 Factuur ontvangen van een reclamebureau voor het ontwerpen en het plaatsen van een advertentie 3.250,-. oktober 31 Contante omzet van de maand oktober ad 42.500,-; de gemiddelde brutowinst is 35%. De btw wordt buiten beschouwing gelaten. Maak voor deze detailhandelsonderneming naar aanleiding van de bovenstaande financiele feiten de journaalposten van oktober. 2 okt. Crediteuren 15.000 Aan Krediet in rekening-courant 15.000 5 okt. Verkoopkosten 250 Aan Kas 250 10 okt. Banklening 5.000 Rentekosten vreemd vermogen 500 Aan Krediet in rekening-courant 5.500 12 okt. Voorraad 36.000 Aan Crediteuren 36.000 19 okt. Verkoopkosten 3.250 Aan Crediteuren(Nog te bet.kosten) 3.250 31 okt. Kas 42.500 Inkoopwaarde omzet 27.625 Aan Omzet 42.500 Aan Voorraad 27.625 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 42

grootboekrekening sluiten op slot die rekening Bij het afsluiten van het grootboek geldt dat: rekeningen van bezit meestal een debetsaldo vertonen en vanuit het grootboek direct naar de debetzijde van de balans gaan, rekeningen van schuld meestal een creditsaldo vertonen en vanuit het grootboek direct naar de creditzijde van de balans gaan, de hulprekeningen van het eigen vermogen voor wat betreft: de kosten meestal een debetsaldo vertonen en vanuit het grootboek naar de verlieszijde (debet) van de resultatenrekening gaan, de opbrengsten meestal een creditsaldo vertonen en vanuit het grootboek naar de winstzijde (credit) van de resultatenrekening gaan. Bij het afsluiten van een grootboekrekening: tel je de debetkolom en de creditkolom op, reken je het verschil tussen beide zijden uit, noteer je dit verschil (dat officieel saldo heet) in de kleinste kolom, schrijf je vóór het saldo naar Balans als het gaat om een rekening van bezit of schuld, schrijf je naar Resultatenrekening of naar Verlies en Winst als het gaat om een hulprekening van het eigen vermogen. voorbeeld 1 Voorraad 1 jan Van balans 90.000 10 jan Inkopen 130.000 15 jan Retouren 1.000 31 jan Inkoopwaarde omzet januari 140.000 Het totaal van de debetkolom is 220.000,-. Het totaal van de creditkolom is 141.000,-. De creditkolom is de kleinste ; het verschil is 79.000,-. Dit bedrag noteer je nu in de creditkolom van de grootboekrekening, met de omschrijving naar Balans. Tenslotte worden de debet- en creditkolom opgeteld; de rekening is in evenwicht. Voorraad 1 jan Van balans 90.000 10 jan Inkopen 130.000 15 jan Retouren 1.000 31 jan Inkoopwaarde omzet januari 140.000 31 jan Naar Balans 79.000 220.000 220.000 werkschrift bedrijfsadministratie Pagina 43