Verslag Richtlijnadviescommissie 6 april 2009 Aanwezig: Elise Buiting (voorzitter, AJN), Kitty Rosenbrand (CBO), Saskia van den Toorn en Miriam Twigt (ZonMw), Yvonne van Straten (NVDA), Sabine Neppelenbroek (GGD Nederland), Betty Bakker (V&VN), Esther Coenen, Annelies Broerse en Margot Fleuren (TNO), Frank van Leerdam (IGZ), Inge Steinbuch (ActiZ), Remy Hirasing (RIVM/wetenschappelijke commissie), Marga Beckers en Trudy Dunnink (secretariaat, RIVM). Afwezig met kennisgeving: Mascha Kamphuis (TNO), Wike Lijs (RIVM), Miranda Teerling (V&VN). Datum: 6 april 2009-03-23 1. Opening en vaststelling van de agenda Elise Buiting opent de vergadering. Ze heet de gasten van vandaag, Esther Coenen en Annelies Broerse van TNO en Miriam Twigt van ZonMw welkom. Er volgt een kort voorstelrondje. Er zijn geen aanvullingen op de agenda. 2. Verslag en actiepuntenlijst van de bijeenkomst van de Richtlijnadviescommissie, gehouden op 2 maart 2009 Tekstueel: Pagina 2, punt 5: aan een meer gedegen en snelle versie moet zijn: en aan een meer compacte versie. Pagina 3, de derde alinea: wordt de V&VN genoemd; dat moet LEVV zijn. Onder punt 6 staat: TNO preventie en zorg, dat moet zijn: TNO Kwaliteit van Leven. Pagina 5, bij bullet Vroegsignalering psycho- sociale problemen. In plaats van is geïmplementeerd moet er staan: is verspreid. Het verslag wordt met inachtneming van de correcties vastgesteld. Opmerkingen naar aanleiding van het verslag: Pagina 3: naar aanleiding van het idee om de beoordeling van een zij-instromer te beleggen bij een instituut dat er de expertise voor heeft, zoals het CBO, merkt Margot Fleuren op dat ze dat een goed idee vindt. Ook vermeldt ze dat het CBO, TNO en het Trimbos instituut daarbij willen samenwerken. Pagina 4: Margot Fleuren vraagt zich af wie het proefimplementatietraject van de richtlijn kleine lengte overneemt. Marga Beckers meldt dat zij Paul Verkerk van TNO heeft laten weten wat er in de RAC besproken is. Hetzelfde geldt voor de richtlijn Niet-scrotale Testis. Pagina 4: Remy Hirasing vraagt of het klopt dat de handreiking groeidiagrammen 20,- kost. Het kost echt zoveel volgens enkele RAC leden. Er wordt gevraagd of het dan niet digitaal beschikbaar kan komen. Dat is niet zo eenvoudig omdat Bohn- Staffleu de rechten heeft. Elise Buiting stelt voor om bij de nieuwe richtlijn te bekijken of het RIVM de rechten kan krijgen. Marga zal hierover contact opnemen met Stef van Buuren van TNO. Pagina 5, n.a.v. de richtlijn wiegendood: Remy Hirasing stelt voor om Guus de Jonge te vragen het voorwoord te schrijven. Maar dat is al geschreven door Elise Buiting en Wike Lijs. Het voorstel is nu om Guus de Jonge te vragen iets te schrijven bij de introductie van de richtlijn. 1
Pagina 5, n.a.v. het moeizame verloop van de validatie van de SDQ voor kleuters en adolescenten: Sabine Neppelenbroek vertelt dat GGD Nederland een nieuwe oproep heeft gedaan. Ook is het probleem besproken in de vakgroep hoofden JGZ waar afgesproken is dat GGD Nederland gaat kijken of het flexibeler kan. Pagina 5, n.a.v. de opmerking dat de richtlijn overdracht gegevens verloskunde en kraamzorg naar JGZ geen richtlijn is maar meer een advies: Inge Steinbuch vindt advies te vrijblijvend. Deze richtlijn was juist bedoeld om te standaardiseren. Marga Beckers merkt op dat het geen evidence-based richtlijn is maar een practice-based richtlijn. Pagina 6, n.a.v. de regieraad van VWS: er wordt opgemerkt dat sommige het jammer vinden dat het alleen om klinische richtlijnen gaat. Marga Beckers heeft hierover overleg gehad met de opstellers van de plannen bij het ministerie. Er is nu geen direct contact tussen de regieraad en de RAC. Mocht afstemming in de toekomst nodig blijken dan kan dat alsnog. Het is al wel bekend wie de secretaris van de regieraad wordt (Jannis van Everdingen) en dat het secretariaat gepositioneerd wordt bij ZonMw. Actiepunten De actiepunten A1 t/m A 6 zijn afgehandeld. A7: richtlijn niet-scrotale testis: de multidisciplinaire richtlijn komt in de zomer van 2010 uit. ActiZ, de AJN, de V&VN en het RIVM/Centrum Jeugdgezondheid zullen een gezamenlijk nieuwsbericht uitbrengen over het aanhouden van de richtlijn nietscrotale testis door de RAC. Marga Beckers maakt een voorzet voor nieuwsbericht en sluit dit kort met Remy Hirasing, Frank van Leerdam en Elise Buiting. B9: Update van het raamplan basis-voorwaarde implementatieplan richtlijnen: Saskia van Toorn en Margot Fleuren overleggen vandaag hierover. C12: Meer informatie over het proefschrift scoliose komt terug in de RAC bijeenkomst van 8 juni. 3. Ingekomen en verzonden stukken Ingekomen: brief J. Bijlsma over TNO- rapport Basisvoorwaarden Er staan zinvolle aanbevelingen in. Marga Beckers zal J. Bijlsma antwoorden dat we de aanbevelingen mee zullen nemen. 4. Mededelingen: Stand van zaken toekomst RIVM/Centrum Jeugdgezondheid en gevolgen voor de RAC. Er is nog niets duidelijk. Wel heeft het RIVM een brief van VWS ontvangen waarin een richting wordt aangeduid, maar concreet is er nog niets te melden. Zodra dit wel het geval is worden de RAC leden op de hoogte gesteld. Inge Steinbuch deelt mede dat Jacqueline de Vries haar rol in de RAC gaat overnemen. Margot Fleuren meldt dat ze in wetenschappelijke commissie en in de commissie JGZ richtlijnen zit. Er is overlap met de RAC, ze wil dit graag terugkoppelen richting de RAC. Elise Buiting vraagt of Margot Fleuren dit schriftelijk wil doen. 2
5. Implementatie JGZ richtlijn preventie van kindermishandeling De gasten Klaas Kooijman en Mieke Vergeer (NJi) voegen zich bij de vergadering. Klaas Kooijman vertelt dat de proefimplementatie van de richtlijn secundaire preventie kindermishandeling bijna is afgerond. Er volgen presentaties van Klaas Kooijman en Annelies Broerse (TNO). De knelpunten in de onderzoeksmethodiek en de effecten van de eindrapportage worden besproken. Het aantal respondenten bij het effectonderzoek viel tegen, met name bij de controle organisaties. Zou dat mogelijk een probleem zijn dat in de toekomst vaker zal voorkomen? Margot Fleuren merkt op dat de vraag bij de proefimplementatie was of scholing de implementatie bevordert. Er is waarschijnlijk wel uit de data te halen wat belangrijk is bij een landelijke implementatie. Ga goed na wat de scholing inhoudt. Saskia van den Toorn merkt op dat het de vraag is of je je extra moet inspannen om de respons van de controlegroep te verhogen of dat de focus moet liggen op het goed ontwikkelen van de landelijke implementatie. Remy Hirasing zegt dat het ook mogelijk is ook de controlegroep te scholen en te kijken wat er dan gebeurt. Er is wel informatie uit de focusgroep interviews met de controle groep. Mieke Vergeer merkt op dat er een implementatieplan en beschrijving van de scholing is. Ook zijn er de handboeken van de RAAK aanpak. Uit de scholing zelf is geleerd dat er meer aangesloten moet worden bij bestaande situaties. Dus geen standaard scholing maar eerst kijken wat de individuele medewerker nodig heeft. Klaas Kooijman vraagt de RAC leden naar hun mening over hoe landelijk verder te gaan? Wie stuurt wat aan wie is op welke manier erbij betrokken? Het idee is om een soort miniconferentie over de richtlijn te organiseren. Remy Hirasing adviseert na te denken over een meer structurele aanpak, misschien met een taakgroep die jaarlijks bekijkt hoe de stand van zaken is en welke partijen betrokken moeten worden. Bijvoorbeeld bij de richtlijn kindermishandeling ook huisartsen betrekken. Inge Steinbuch vraagt of dit al niet gebeurt bij de RAAK aanpak. De RAC vindt een bijeenkomst om de landelijke implementatie af te stemmen met alle betrokkenen op initiatief NJI i.o.m. ZonMw en RIVM een goed idee. 6. Concept- richtlijn zindelijkheid Anneke Bulk/Vumc zegt dat de werkgroep al even bezig is met deze richtlijn en zij licht de richtlijn toe. Masha Kamphuis (TNO) coördineert dit traject. De richtlijn bestaat uit twee delen: urine en faeces en beperkt zich tot wat er in de jeugdgezondheidszorg mee gebeurt en kan. Voorgesteld wordt om er twee delen van te maken of twee richtlijnen. Frank van Leerdam zegt dat de koppeling op verzoek van ZonMw is gebeurd; de ontwikkelgroep wilde de onderwerpen vanaf het begin apart behandelen. Het combineren is nu vrij kunstmatig gebeurd. Yvonne van Straaten vindt het concept inderdaad onoverzichtelijk en pleit ook voor loskoppelen. De eerste commentaarronde is verwerkt in dit concept. Remy Hirasing merkt over de titel op dat het niet echt over zindelijkheid gaat maar over bedplassen. Anneke Bulk zegt dat ook broekplassen er wel in zit. Inge Steinbuch merkt op dat er nu in het concept staat dat de preventieve activiteiten in alle contactmomenten aan bod moeten komen; er wordt geen minimum gedefinieerd. Zij wil dit graag onderbouwd zien in die zin dat tussen leeftijd x en y minimaal 1 of 2 keer aandacht hiervoor moet zijn. Frank van Leerdam merkt op dat het probleem niet op een vaste leeftijd ontstaat en dat daarom is gekozen voor alle 3
contactmomenten. In preventieve zin kun je wel op vaste leeftijden wat doen aansluitend op de monitoring van de ontwikkeling. De concept- richtlijn is afgestemd met de NVK en met de urologen. Afgesproken wordt dat het concept wordt aangepast voor ZonMw en dat het uit twee delen gaat bestaan (draaiboekje), dat de contactmomenten concreet worden benoemd en onderbouwd en dat de afstemming wordt benoemd. 7. Voorbereiding Call ZonMw Programmacommissie Richtlijnen 2010 Hierbij is dezelfde methodiek als vorig jaar gevolgd, de inventarisatie wordt nu wel eerder verricht. Het basisstramien bevalt goed. Margot Fleuren verzoekt om expliciet te vermelden dat het gaat over jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen en doktersassistenten. En dat het om medewerkers gaat in plaats van achterban. Marga Beckers geeft aan dat het om de achterban gaat omdat de koepelorganisaties en de beroepsgroepen worden aangeschreven. De AJN en V&VN zetten het op de site, V&VN stuurt het ook naar de actieve leden. Die reageren vaak wel. De RAC zal de onderwerpen in juni bespreken alvorens het advies naar ZonMw wordt gestuurd. Pagina 1: datum aanpassen (eind mei 2009) en de beroepsgroepen expliciet benoemen. Pagina 2, 2 e alinea is verwarrend; de beschrijving van het bijgevoegde document moet duidelijker. Groslijst: tabaksverslaving vervangen door: preventie (passief) roken. Binnenkort overlegt het secretariaat met Stivoro over wat in de contactmomenten moet gebeuren. Dit komt t.z.t terug in de RAC. diagnostiek mentale retardatie moet zijn: signaleren mentale retardatie. Bij jonge mantelzorgers gaat het vooral om hoe je ze signaleert. Mezzo is er ook al mee bezig, dit onderwerp is waarschijnlijk nu te vroeg. Het secretariaat zal bij Mezzo navragen wat de stand van zaken is. Faecale incontinentie kan eraf; dit is meegenomen bij de richtlijn zindelijkheid. Voeding en supplementen is al een richtlijn; deze moet worden geüpdatet en uitgebreid naar 4-19 jaar. Dit onderwerp als twee aparte onderwerpen op de lijst zetten: focus op hoe geef je voorlichting over voeding en voedingssupplementen en inhoudelijke richtlijn over voeding en voedingssupplementen. Verbreden richtlijn rouw kan eruit; dat is al gebeurd. Bij andere onderwerpen : wat komt er uit de praktijk en hoe wordt het geprioriteerd? Veiligheid schrappen; er zijn al de veiligheidskaarten. Over de kennissyntheses merkt Saskia v.d. Toorn op dat het programma Richtlijnen Jeugdgezondheidszorg bij ZonMw geen kennissyntheses financiert. Saskia v.d. Toorn neemt wel de voorgestelde kennissynthesen hechting en schoolverzuim mee in intern overleg ZonMw. De kennissyntheses gaan van de prioriteringslijst af en worden toegevoegd aan het overzicht van de richtlijnen. Per onderwerp zal in de tekst een kleine toelichting worden gegeven. Op 21 april is het stuk herschreven en wordt het gestuurd naar ActiZ, GGD Nederland, AJN, V&VN en NVDA voor verspreiding. 4
8. Zij- instromers Wegens tijdgebrek schuift dit agendapunt door naar 8 juni. De RAC leden zullen per mail commentaar leveren. 9. Overzicht voortgang richtlijnen Remy Hirasing maakt zich zorgen over wat er afgeschaft zou moeten worden in de JGZ praktijk als we uitgaan van evidence based werken. Marga Beckers geeft aan dat het Centrum Jeugdgezondheid in overleg met de Inspectie voor de gezondheidszorg heeft gesproken over de wens van de Inspectie om sneller practice- based richtlijnen te maken. Dit zijn richtlijnen gebaseerd op hoe in de praktijk al jarenlang met bepaalde onderwerpen wordt omgegaan maar waarvoor geen richtlijn is ontwikkeld. Door dit wel te doen(practice- based) en ze vervolgens te onderzoeken kunnen deze richtlijnen feitelijk als een voorstadium voor de richtlijnontwikkeling worden gezien. Dit punt zal op termijn worden besproken in de RAC. Richtlijn Overdracht gegevens van kraamzorg, verloskunde en verloskundig actieve huisarts naar Jeugdgezondheidszorg : Commentaren worden besproken in de werkgroep; komt terug in de RAC. Richtlijn Borstvoeding : Multidisciplinaire richtlijnen worden vaak voorzien van een kaart per beroepsgroep; het lijkt er echter op dat er bij deze richtlijn geen aparte kaarten komen. Richtlijn Huid : Hierover heeft Esther Coenen brief gestuurd. Daarin zegt zij dat er in de praktijk behoefte is aan kennis over huidafwijkingen; plaatjes en behandeling van aandoeningen maar dat de richtlijn geen leerboek mag worden van de opdrachtgever. Wil de richtlijn effectief zijn dan zullen er plaatjes in moeten worden opgenomen met inhoudelijke informatie naast de papieren versie is er behoefte aan een digitale vorm eventueel met e- learning en natuurlijk ook scholing. Inge Steinbuch zegt dat het belangrijk is ervoor te zorgen dat de adviezen niet leiden tot schadelijke handelingen. Daarnaast moet er een soort beslisboom komen met de volgende items: wanneer door naar de arts, wanneer verwijzen en hoe niet schadelijk adviseren. Saskia v.d. Toorn adviseert dat de ontwikkelcommissie een voorstel doet voor de ontwikkeling van e-learning met plaatjes. Remy Hirasing adviseert aan te sluiten bij het nieuwe leerboek kindergeneeskunde. Update visus : de brief van TNO aan ZonMw wordt voor kennisgeving aangenomen. 10. Update overzicht richtlijnen Goed overzicht. Kennissyntheses aan toevoegen. Commentaar en aanvullingen op het overzicht deze week aanleveren bij Trudy D. Wordt aangepast voor 21 april. 11. Rondvraag Remy Hirasing vraagt wat er met de richtlijn scoliose gebeurt. Dit punt wordt geagendeerd voor 8 juni. Betty Bakker merkt op dat er op de LEVV site een enkele JGZ- richtlijn staat; zij zal hen vragen of zij willen linken naar de RIVM- site; veel verpleegkundigen kijken op de LEVV- site. Betty Bakker vraagt of richtlijnen kunnen worden besteld door organisaties: dit punt wordt voor 8 juni geagendeerd. 5
Betty Bakker signaleert dat op de richtlijn preventie van excessief huilen nog veel commentaren komen: op alle congressen van psychologen, en verloskundigen is er veel ongenuanceerd commentaar. Wat doen we daarmee? Er komt nog een gesprek over zorg rondom de geboorte met partijen in meer algemene zin. Daar kunnen we ook bespreken hoe we met elkaar als professionals omgaan ten bate van zorg voor kind. Saskia v.d. Toorn attendeert op de Nieuwsbrief KKCZ: hiervoor kun je jezelf aanmelden op de ZonMw- website. Remy Hirasing deelt mede dat het praktijkboek JGZ niet meer wordt uitgegeven: kunnen wij dat als RL uitgeven? Er komt een boek over borstvoeding. Marga Beckers wil graag een discussie in de RAC over JGZ- richtlijnen in de Centra voor Jeugd en gezin. 12. Sluiting Elise Buiting sluit de vergadering onder dankzegging voor de inbreng van de aanwezigen. 6