Ondernemersopleiding / AOV Administratie voor het mkb NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT
OPLEIDING ONDERNEMEN / AOV DE START VAN EEN ONDERNEMING Praktijkdiploma Bedrijfsadministratie mkb ADMINISTRATIE voor het mkb Drs. P.F. Pietersen K.P. Pietersen 12 e druk, 1 e oplage ISBN: 978 90 6355 299 2 NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT BV
DE NOI-METHODE VOOR HET ONDERNEMERSDIPLOMA De NOI-methode 'Ondernemersopleiding' bestaat uit een serie studie- en werkboeken die gebruikt worden in het cursorisch onderwijs en in het dagonderwijs. Voor wat betreft het cursorisch onderwijs is de NOI-methode op maat gesneden voor het behalen van het Associatie Praktijkdiploma Ondernemer MKB. Dit diploma wordt verkregen middels drie examens: Ondernemingsplan; Personeel en Organisatie; Bedrijfsadministratie. Voor elk van deze examens wordt een afzonderlijk diploma afgegeven. De Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens is gevestigd in Amersfoort. Voor het dagonderwijs sluit de NOI-methode nauw aan op de vereiste kwalificaties voor het Diploma Ondernemer Detailhandel (KC-Handel). PRAKTIJKDIPLOMA ONDERNEMINGSPLAN MKB Vakgebied NOI-boek Marketing Marketing voor het mkb Werkboek Marketing voor het mkb Financiering Financiering voor het mkb Werkboek Financiering voor het mkb Opstellen ondernemingsplan Rekenen voor het mkb (facultatief) PRAKTIJKDIPLOMA PERSONEEL EN ORGANISATIE MKB Vakgebied NOI-boek Organisatie Organisatie voor het mkb Werkboek Organisatie mkb PRAKTIJKDIPLOMA BEDRIJFSADMINISTRATIE MKB Vakgebied NOI-boek Administratie Administratie voor het mkb De Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens verklaart dat in dit studieboek 'Administratie voor het mkb, 12 e druk' het examenprogramma Praktijkdiploma Bedrijfsadministratie MKB (PBA), vastgesteld d.d. 5 oktober 2004, volledig is verwerkt. De associatie doet hiermee geen uitspraak over de didactiek en de correcte verwerking van de vakinhoud. De beoordeling geldt alleen voor de behandelde theorie en niet voor de (oefen)examens.
WOORD VOORAF VOOR DE CURSIST De NOI-serie voor het ondernemersonderwijs is een moderne, op de praktijk afgestemde studiemethode voor (toekomstige) ondernemers, franchisenemers en filiaalchefs. Met deze leerstof zijn al meer dan 300 000 cursisten opgeleid. De methode wordt niet alleen voor zelfstudie en in het cursorisch onderwijs veel gebruikt, ook op dagscholen voor ondernemersonderwijs (ROC's) heeft de methode een vaste plaats verworven. Kernstof en verrijkingsstof Het NOI-boek 'Administratie voor het MKB' bevat kernstof en verrijkingsstof. De kernstof is afgestemd op de exameneisen van het Associatie Praktijkdiploma Ondernemingsplan MKB. De verrijkingsstof bevat onderwerpen die voor de ondernemer van belang zijn, maar niet onder de eisen van het Associatie-examen vallen. De verrijkingsstof is aangegeven met een -, zowel in de inhoudsopgave als in de tekst. Voor dagscholen die opleiden voor het Diploma Ondernemer Detailhandel (KC-Handel) behoren zowel de kernstof als de verrijkingsstof tot de vereiste kwalificaties. Inzicht in administratie ontstaat 'al doende' Een ondernemer hoeft geen boekhouder te zijn, maar hij moet wel inzicht in het (computer)boekhouden hebben. Hij moet zijn boekhouding kunnen lezen. Daarom bestaat 'Administratie voor het mkb' voor een belangrijk deel uit korte cases die een totaalbeeld van de boekhouding geven. Dit totaalbeeld ontstaat door 'echte' boekingsstukken (voor kas, bank, inkoop, verkoop en diversen) te coderen en rechtstreeks in het grootboek te boeken en daaruit zelf een balans en resultatenoverzicht samen te stellen. In de cases staat het grootboek centraal: balans Q boekingsstukken Q GROOTBOEK Q balans/resultatenoverzicht Nadat met de cases enig inzicht in boekhouden is verkregen, wordt, weer met 'echte' boekingsstukken, een aantal praktijkboekingen besproken die extra aandacht vragen: kasstaat en kascontrole, BTW, kortingen, bank- en verzekeringskosten enz. Het boek eindigt met een modelexamen. 'Administratie voor het mkb' kan worden vervolgd met een of meer delen van onze serie Computerboekhouden met King-software. Deze software wordt tegen lage kosten beschikbaar gesteld. Ondersteunende software Bij de MKB-serie is een cd leverbaar. Hierop staan de programma's 'Intro balansbegrippen' en 'Intro coderen boekingsstukken'. Deze programma's verduidelijken de leerstof over balansbegrippen en het coderen van boekingsstukken. Als je niet over de cd beschikt kunnen beide programma's worden gedownload vanaf onze internetsite www.noi.nl onder de knoppen 'Downloads & Info' en 'Software'. (Gebruik van de programma's is alleen toegestaan aan gebruikers van een NOI-boek voor administratie.)
Bijdetwaalfdedruk,eersteoplage In deze twaalfde druk zijn enkele belangrijke wijzigingen doorgevoerd. Zo is de tekst met betrekking tot de loonadministratie geactualiseerd. In de afdeling Subadministraties is nu ook een hoofdstuk over het subgrootboek voorraden opgenomen. Ook zijn in de hoofdstukken over kortingen en privé-posten wijzigingen aangebracht. Daarnaast worden van boekingsfeiten niet alleen coderingen maar soms ook journaalposten gemaakt. Verder is het hoge BTW-tarief aangepast naar 21% en zijn IBAN en BIC op de bankafschriften opgenomen. Al met al raden wij af deze twaalfde druk naast een voorgaande druk te gebruiken. Voor uw ervaringen en suggesties houden wij ons van harte aanbevolen. Ons adres is: NOI bv, Antwoordnummer 58, 3740 VB BAARN telefoon 035-5416743, fax 035-5417341, e-mail mkb@noi.nl NOI Copyright: NOI Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, database, computerbestand, internet of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het NOI. Omslagontwerp: Ronald Meij
afdeling hoofdstuk paragraaf 1 DE 2 STOMERIJ 3 GROOTHANDEL BALANS INHOUD 1 BALANSBEGRIPPEN...blz. 12 1 Bezittingen en vermogen... 12 2 Nog een voorbeeld... 14 3 Veranderingen in de balans... 16 2 HERHALING AFDELING 1... 21 SCHONEBEEK 1 BALANS EN GROOTBOEK 30... 1 Functie van het grootboek... 30 2 Openen van het grootboek... 31 3 Evenwicht in het grootboek... 32 4 Vragen... 33 2 BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (1)... 34 1 Inkoopfacturen verwerken... 34 2 Vragen... 39 3 BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) 40... 1 Het bankafschrift... 40 2 Uitbreiding van de boekingsregel voor bezit... 41 3 Uitbreiding van de boekingsregel voor schuld... 43 4 BOEKINGSREGELS VOOR OPBRENGSTEN EN KOSTEN 46 1 Het boeken van opbrengsten... 46 2 Het boeken van kosten... 49 3 De proefbalans... 51 WATERMAN 1 KENNISMAKING MET HET BEDRIJF 56... 1 De boekhouding van een VOF... 56 2 Toepassing van het rekeningschema... 57 3 Het openen van de boekhouding... 58 2 INKOOP VAN GOEDEREN 59... 1 De voorraadrekeningen... 59 2 Het boeken van de inkoop van goederen... 60
3 3 VERKOOP VAN GOEDEREN... 61 1 Het boeken van de opbrengst van de verkopen... 61 2 Het boeken van de inkoopprijs van de verkopen... 62 3 Boekingsschema handelsonderneming... 64 4 DE BOEKINGSREGEL VOOR PRIVÉ... 65 1 Het boeken van privé-opnamen... 65 2 Ontvangsten van debiteuren per kas... 66 5 SCHULD AAN DE BANK 68... 1 Bankkrediet... 68 2 Bankstukken... 68 3 De proefbalans van Waterman VOF... 71 6 EENBOEKINGSRUNINDECEMBER 72... 1 De boekhouding per 28 december... 72 2 Retourbon en verkoop-creditfactuur... 73 3 Boekingsschema vaste coderingen... 74 4 Verkoopfacturen en verzendbonnen... 75 5 Inkoopfacturen voor goederen... 77 6 Inkoopfacturen voor kosten... 78 7 Kas- en bankstukken met kosten... 80 8 De afschrijvingen... 82 9 Overboeken van de privé-opnamen... 82 7 GROOTBOEK EN PROEFBALANS 84... 1 Bijwerken van het grootboek... 84 2 De proefbalans... 84 3 Vragen... 86 8 DE KOLOMMENBALANS 87... 1 De saldibalans... 87 2 De resultaten... 87 3 De eindbalans... 90 4 Winstverdeling bij een VOF... 90 5 Vragen... 92 9 HET EXPLOITATIEOVERZICHT 93... 1 Het exploitatieoverzicht 2014... 93 2 Interne bedrijfsvergelijking... 94 3 Opbrengsten en kosten, ontvangsten en uitgaven... 95 10 HERHALING AFDELING 3... 97
4 WIELANDS BANDENCENTRUM BV 1 HET BOEKEN VAN BTW 106... 1 Kennismaking met het bedrijf... 106 2 BTW in de boekhouding... 107 3 Het boeken van inkoop-creditfacturen... 109 2 KAS- EN BANKSTUKKEN 112... 1 Kasontvangsten van debiteuren... 112 2 Kasuitgaven... 113 3 Bankafschriften... 115 3 INKOPEN VAN ARTIKELEN...- 117 1 Grootboekrekeningen van een BV...- 117 2 Inkopen en vaste verrekenprijs...- 118 3 Het boeken van inkopen tegen vvp...- 119 4 VERKOPEN EN VASTE VERREKENPRIJS...- 122 5 HET JAARWERK...- 124 1 Het saldo van de rekening Prijsverschillen...- 124 2 Afschrijvingen...- 125 3 Nog te betalen bedragen...- 125 4 Vooruitbetaalde bedragen...- 126 5 Grootboek en proefbalans...- 126 6 DE KOLOMMENBALANS VAN EEN BV...- 128 1 De winstverdeling...- 129 2 Beoordeling balansgegevens...- 132 7 HERHALING MET JOURNAALPOSTEN...- 134 5 SUBADMINISTRATIES 1 DE SUBADMINISTRATIE CREDITEUREN 144... 1 Het belang van een subadministratie... 144 2 Openen en bijwerken van de subadministratie... 145 3 Controle van de subadministratie... 148 2 DE SUBADMINISTRATIE DEBITEUREN... 149 1 Levering op rekening... 149 2 Boekingsrun Wolf... 149 3 HET SUBGROOTBOEK VOORRADEN... 154
6 DE KASSTAAT 1 2 DE KASSTAAT BIJ BEDRIJVEN DIE OP REKENING LEVEREN... 156 1 Het samenstellen van de kasstaat... 156 2 De kascontrole... 157 3 De kasstaat als boekingsstuk... 160 4 Kasboek en overige dagboeken... 161 5 Extra opdrachten... 162 DE KASSTAAT BIJ BEDRIJVEN DIE CONTANT LEVEREN...- 166 1 De kassa...- 166 2 Kassa en kascontrole...- 167 3 Het boeken van de kasstaat...- 168 4 Het boeken van de bankbijschrijving...- 170 5 Extra opdrachten...- 172 7 LOONADMINISTRATIE 1 SOCIALE VERZEKERINGEN...- 178 1 De werknemersverzekeringen...- 178 2 De volksverzekeringen...- 179 2 HET BOEKEN VAN DE LONEN...- 180 1 Van brutoloon naar nettoloon...- 180 2 De loonbetaalstaat...- 181 3 De premies ten laste van het bedrijf...- 182 3 HET BOEKEN VAN DE BETALINGEN...- 183 1 De betaling van het nettoloon...- 183 2 De betaling aan de Belastingdienst...- 184 3 De betaling aan het bedrijfspensioenfonds...- 185 4 Schema loonkosten en betalingen...- 186 5 Extra opdrachten...- 186 8 BTW-ADMINISTRATIE 1 BTW IN DE BOEKHOUDING 196... 1 Factuurstelsel en kasstelsel... 196 2 Berekening van de BTW bij het kasstelsel...- 197 2 DE AFDRACHT VAN DE BTW 199... 1 De elektronische aangifte... 199 2 De betaling aan de Belastingdienst... 202 3 Extra opdrachten...- 203
9 DIVERSE ONDERWERPEN 1 DOEL EN FUNCTIE VAN DE ADMINISTRATIE 210... 1 Het nut van de bedrijfsadministratie... 210 2 Boekhouding en administratie... 210 3 Administratieve verplichtingen... 210 4 Zelf doen of laten doen?... 211 5 De voordelen van computerboekhouden... 212 6 Vragen... 213 2 PRIVÉ-POSTEN...- 217 1 Zakelijk of privé...- 217 2 Kosten voor zaak en privé...- 218 3 Privé-stortingen en privé-opnamen...- 218 4 Privé-gebruik goederen uit de zaak...- 219 5 Privé-gebruik van diensten...- 220 6 Privé-gebruik woongedeelte bedrijfspand...- 221 7 Vergoedingen aan privé...- 221 8 Extra opdrachten...- 222 3 GOEDERENKORTINGEN 227... 1 Korting op de inkoopprijs... 227 2 Korting via inkoop-creditfactuur... 228 3 Verleende korting... 229 4 Extra opdrachten... 231 4 BANK- EN VERZEKERINGSKOSTEN 235... 1 Bankkosten... 235 2 Verzekeringspremies... 236 3 Kosten arbodienst... 238 4 Extra opdrachten... 239 5 BALANSWAARDERINGEN 243... 1 De inkoopwaarde van de omzet... 243 2 Verbouwings- en onderhoudskosten... 244 3 Goodwill... 245 4 Voorlopige boekingen... 246 5 Afboeken van oninbare vorderingen... 247 6 Vooruitbetaalde kosten...- 248 7 Extra opdrachten... 249 6 INTERNE EN EXTERNE BEDRIJFSVERGELIJKING... 252 MODELEXAMEN VAKGEBIED ADMINISTRATIE... 257 TREFWOORDENREGISTER... 265
1 De balans AFDELING 1.1 Balansbegrippen... 12 1.2 Herhaling afdeling 1... 21 DE BALANS - Afdeling 1 11
11 11 balansbegrippen 1.1 1 BEZITTINGEN EN VERMOGEN Iedereen heeft bezittingen en meestal ook wel schulden. Bezittingen zijn bijvoorbeeld het geld dat je op zak hebt, het tegoed bij de bank, je laptop, mobieltje, brommer, kleding, cd's, dvd's, boeken enz. Schulden kunnen bestaan uit een 'rood'saldo bij de bank,een lening, huurschuld, een niet betaalde rekening enz. Door je schulden van de bezittingen af te trekken, kun je bepalen hoe 'rijk' je bent, dus hoe groot je 'privé-vermogen' is. Ad Smulders wil een eigen restaurant beginnen. Hij heeft flink gespaard en kan van zijn privé-vermogen 10.000, als eigen vermogen in de zaak steken. Om het restaurant te beginnen heeft Smulders aan die 10.000, eigen vermogen niet genoeg. Daarom leent hij van zijn oom 25.000,. Zodoende kan Smulders voor zijn zaak beschikken over 10.000, 'eigen' en 25.000, 'vreemd' vermogen. Het totale bedrag zet hij op een rekening bij de ING Bank. Wat er nu is gebeurd, staat in de volgende overzichtjes: vóór de lening Banktegoed 10.000, Eigen vermogen 10.000, ná de lening Banktegoed 35.000, Eigen vermogen 10.000, Vreemd vermogen (schuld) 25.000, Totaal 35.000, Totaal 35.000, Is Smulders door de lening rijker geworden? Nee, want het eigen vermogen dat hij in z'n zaak heeft, bedraagt nog steeds 10.000,. Wél heeft hij nu voor zijn bedrijf de beschikking over meer vermogen, namelijk 35.000, in plaats van slechts 10.000,. Smulders laat het restaurant inrichten voor 32.000, en betaalt deze investering via de ING Bank. Het overzichtje komt er nu zo uit te zien: 12 BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1
ná de inrichting Inrichting 32.000, Banktegoed 3.000, Eigen vermogen 10.000, Vreemd vermogen 25.000, Totaal 35.000, Totaal 35.000, Vraag: Is Smulders door het inrichten van het restaurant armer geworden? Antwoord: Nee, want zijn eigen vermogen is nog steeds 10.000,. De balans OPDRACHT 1 Smulders koopt een kassa voor 2.000,. Hij betaalt weer per bank. a Bereken het nieuwe banktegoed. b Vul het onderstaande overzicht in. debet BALANS credit Inrichting... Kassa -... Banktegoed -... Eigen vermogen... Vreemd vermogen -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... In de boekhouding noemen we het bovenstaande overzicht een balans. Een balans is altijd in evenwicht. Dat zien we ook op bovenstaande balans: aan beide kanten staat 35.000,. Aan de linkerkant staan de bezittingen (activa) van het bedrijf. We noemen dat de debetkant van de balans. Aan de rechterkant staat het vermogen (passiva). Dat noemen we de creditkant van de balans. De creditkant geeft aan waar het geld voor de bezittingen vandaan komt. Een balans is een overzicht waarop debet de bezittingen staan en credit hoe die zijn gefinancierd met eigen vermogen en vreemd vermogen. In formuletaal: BEZITTINGEN = EIGEN VERMOGEN + VREEMD VERMOGEN Deze balans van Smulders is de BEGINBALANS van het bedrijf. BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1 13
1.1 2 NOG EEN VOORBEELD Annie Mantel gaat een kledingboetiek beginnen. Van haar privé-vermogen besteedt zij 15.000, als eigen vermogen in haar bedrijf. Van haar broer Bert leent zij 25.000,. Beide bedragen zet zij op een rekening bij de Rabobank. OPDRACHT 2 Vul onderstaande balans in. debet BALANS credit Tegoed Rabobank... Eigen vermogen... Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Annie Mantel koopt een winkelpand voor 220.000,. Van een hypotheekbank krijgt zij voor deze aankoop een lening van 195.000,. Om zeker te zijn dat dit bedrag terugkomt, eist de bank het recht van 'hypotheek'. Dit houdt in dat als zij niet tijdig de rente en aflossing betaalt, de hypotheekbank het recht heeft om het pand te verkopen. Door de aankoop van het pand heeft ze er een nieuwe bezitting bijgekregen van 220.000,. Daar staat echter tegenover dat ze nu aan de hypotheekbank een schuld heeft van 195.000,. De rest van het aankoopbedrag betaalt ze van haar banktegoed. OPDRACHT 3 a Bereken het nieuwe banktegoed. 14 BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1
b Vul onderstaande balans in. debet BALANS credit Winkelpand... Tegoed Rabobank -... Eigen vermogen... Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel -... - hypotheekschuld -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Mantel koopt de inventaris voor de winkel (vloerbedekking, kledingrekken, verlichting en kassa) die totaal op 12.500, komt. Dit bedrag betaalt zij per bank. Zij heeft er weer een nieuwe bezitting bijgekregen, maar haar banktegoed is nog kleiner geworden. c Vul onderstaande balans in. debet BALANS credit Winkelpand... Winkelinventaris -... Tegoed Rabobank -... Eigen vermogen... Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel -... - hypotheekschuld -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Mantel koopt een voorraad kleding in. Voor de ingekochte goederen ontvangt zij van de leverancier een 'factuur' waarop staat vermeld dat de goederen 15.000, kosten. Deze factuur hoeft zij pas over enige tijd te betalen. Mantel heeft dus weer meer bezit, maar ook meer schuld. Zo'n schuld aan leveranciers noemen we schuld aan 'crediteuren'. Mantel haalt nog 500, van de bank omdat zij in haar zaak 'kasgeld' nodig heeft. Dit betekent dat het banktegoed kleiner wordt. Daarvoor krijgt zij echter een nieuw 'bezit' in de plaats, namelijk 500, kasgeld. OPDRACHT 4 Vul voor Mantel de BEGINBALANS op de volgende bladzijde in. (Let op het evenwicht.) BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1 15
debet BEGINBALANS ANNIE MANTEL credit Winkelpand... Winkelinventaris -... Voorraad kleding -... Tegoed Rabobank -... Kasgeld -... Eigen vermogen... Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel -... - hypotheekschuld -... - schuld aan crediteuren -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Invullen Aan de debetkant van de balans staan nu vijf bezittingen met een totaalbedrag van... De creditkant laat zien dat deze bezittingen zijn 'gefinancierd' met... eigen vermogen en met... vreemd vermogen. Dit is de situatie op het moment dat Annie Mantel haar kledingboetiek opent. 1.1 3 VERANDERINGEN IN DE BALANS Inventarislijst Als basis voor de balans gebruiken veel ondernemingen een inventarislijst. Datiseen overzicht van de bezittingen en schulden per een bepaalde datum. Een inventarislijst kent geen debet- en creditkant; er staat ook geen eigen vermogen op vermeld. Voor fietsenhandelaar K. Vlug ziet de inventarislijst er op 2 januari 2014 als volgt uit: INVENTARISLIJST K. VLUG Bezittingen volgens inventarisatie: Winkelpand 200.000 Inventaris - 20.000 Handelsvoorraad 1) - 45.000 Banktegoed - 9.000 Kasgeld - 1.000 Totaal bezittingen 275.000 Vreemd vermogen: Hypotheek 150.000 Schuld aan crediteuren 1) - 40.000 Totaal schulden 190.000 1) Opmerkingen De voorraden worden tijdens het inventariseren op een voorraadstaat genoteerd en alleen het totaalbedrag zie je op de inventarislijst. De nog niet betaalde facturen van leveranciers worden op een crediteurenstaat genoteerd en het totaalbedrag wordt op de inventarislijst opgenomen bij schulden. 16 BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1
De balans De inventarislijst is de basis voor de (begin)balans. Op de balans staan afgezien van het eigen vermogen, dezelfde bedragen als op de inventarislijst. Op de balans van K. Vlug staan debet de bezittingen en credit het (nog te berekenen) eigen vermogen, de hypotheekschuld en de schuld aan crediteuren. OPDRACHT 5 a Noteer de bedragen van de inventarislijst op onderstaande balans (bij Totaal vermogen hetzelfde bedrag invullen als bij Totaal bezittingen). b Bereken het eigen vermogen en noteer dat in de balans (Totaal bezittingen verminderen met de schulden). debet BALANS K. VLUG PER 2 JANUARI 2014 credit Winkelpand... Inventaris -... Handelsvoorraad -... Banktegoed -... Kasgeld -... Eigen vermogen... Hypotheek -... Crediteuren -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Een balans geeft dus de waarde van de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen. Zo'n balans geldt echter maar voor één bepaald moment. Zodra er zaken worden gedaan ontstaan er veranderingen in de balans: meer of minder bezittingen; meer of minder schulden; meer of minder eigen vermogen. We gaan dat duidelijk maken aan de hand van de balans van fietsenhandelaar K. Vlug. Feit nr. 1 Op 2 januari om 9 uur ontvangt Vlug van zijn leverancier Groenland twee fietsen voor totaal 800,. Bij de zending is een factuur gevoegd, die binnen 30 dagen moet worden betaald: BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1 17
GROOTHANDEL GROENLAND BV POELENBURG 103 1504 NE ZAANDAM DATUM: 2 JANUARI 2014 FACTUUR DE HEER K. VLUG WORMERVEER 2 FIETS GAZELLE 400,00 800,00 Deze factuur betekent: 800, méér bezit aan handelsvoorraad; 800, méér schuld aan crediteuren. OPDRACHT 6 a Bereken hoe groot de handelsvoorraad nu is. b Bereken hoe groot de schuld aan crediteuren nu is. c Noteer de twee veranderde posten in de balans en tel de balans op. debet BALANS K. VLUG PER 2 JANUARI 2014 (9 uur) Winkelpand 200.000, Inventaris - 20.000, Handelsvoorraad -... Banktegoed - 9.000, Kasgeld - 1.000, credit Eigen vermogen 85.000, Hypotheek - 150.000, Crediteuren -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... 18 BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1
Feit nr. 2 Op 2 januari om 10 uur koopt Vlug, tegen contante betaling, 25 fietsbanden voor 300,. G. LANKHORST & ZN - UTRECHT Datum: 2 januari 2014 Afleveringsadres: de heer K. Vlug Wormerveer...... CONTANTBON... 25... banden... 12,... 300,................................................ TOTAAL 300, Dit kasstuk betekent: 300, méér bezit aan handelsvoorraad; 300, mínder bezit aan kasgeld. OPDRACHT 7 a Bereken hoe groot de handelsvoorraad nu is. b Bereken hoeveel kasgeld er nu is. c Noteer de twee veranderde posten in de balans hieronder en tel de balans op. debet BALANS K. VLUG PER 2 JANUARI 2014 (10 uur) Winkelpand 200.000, Inventaris - 20.000, Handelsvoorraad -... Banktegoed - 9.000, Kasgeld -... credit Eigen vermogen 85.000, Hypotheek - 150.000, Crediteuren - 40.800, Totaal bezittingen... Totaal vermogen...
Feit nr. 3 Op 2 januari om 11 uur brengt de post onderstaand bankstuk. Daaruit blijkt dat Vlug 5.000, heeft afgelost op zijn hypotheekschuld. ING BANK Rekeningafschrift DE HEER K. VLUG ZAANWEG 44 Soort rekening (in EUR) BIC ONDERNEMERSREKENING INGBNL2A 1521 DL WORMERVEER Rekeningnummer IBAN Datum afschrift Aantal bladen Blad Volgnr. 33.90.06.736 NL83INGB339006736 02-01-2014 1 001 1 Vorig saldo Nieuw saldo Totaal afgeschreven Totaal bijgeschreven 9.000,00 +/CREDIT 4.000,00 +/CREDIT 5.000,00 0,00 Boekdatum Omschrijving Bedrag af (debet) Bedrag bij (credit) 02-01 AFLOSSING HYPOTHEEK 5.000,00 Dit bankstuk betekent: 5.000, mínder bezit aan banktegoed; 5.000, mínder hypotheekschuld. OPDRACHT 8 Noteer de twee veranderde posten in onderstaande balans en tel de balans op. debet BALANS K. VLUG PER 2 JANUARI 2014 (11 uur) Winkelpand 200.000, Inventaris - 20.000, Handelsvoorraad - 46.100, Banktegoed -... Kasgeld - 700, credit Eigen vermogen 85.000, Hypotheek -... Crediteuren - 40.800, Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Het is nu wel voldoende duidelijk geworden dat de bezittingen en de schulden van een onderneming voortdurend veranderen. Alles is in beweging. In deze paragraaf hebben we ons nog beperkt tot één verandering per uur. In de praktijk zullen dat er veel meer zijn. Het spreekt dus wel vanzelf dat het niet mogelijk is, na elke verandering een nieuwe balans samen te stellen. Dat zou veel te bewerkelijk zijn. In de praktijk worden al die veranderingen daarom op een andere manier vastgelegd, namelijk in een 'boekhouding'. Hoe dat gaat zien we in afdeling 2 van dit boek. 20 BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1
12 herhaling afdeling 1 OPDRACHT 9 Marlies Raster begint een reproshop. Gegevens over de bezittingen: de inventaris van het bedrijf kost haar 7.500, ; voor machines betaalt ze 21.000, ; hetpapierdatzenodigheeftkost 1.500, ; ze wil bovendien over 1.000, kasgeld kunnen beschikken. Gegevens over het vermogen: haar eigen vermogen bedraagt 17.500, ; de Rabobank wil haar voor het ontbrekende geld een lening geven. a Bereken hoe groot die lening moet zijn. b Vul de openingsbalans in. debet BALANS credit Inventaris... Machines -... Papier -... Kasgeld -... Eigen vermogen... Schuld Rabobank -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2 21
OPDRACHT 10 Ruud Speenhof beschikt per 31 december over de volgende balansgegevens: inventaris 22.400, ; goederen 13.600, ; banktegoed 2.300, ; kasgeld 400, ; zijn schuld aan crediteuren bedraagt 11.300,. a Stel de inventarislijst van Speenhof op. INVENTARISLIJST SPEENHOF Bezittingen volgens inventarisatie:......... -...... -...... -... Totaal bezittingen... Vreemd vermogen:......... -... Totaal schulden... b Bepaal het eigen vermogen van Speenhof. c Noteer deze gegevens in de balans en controleer het evenwicht. debet BALANS credit............ Totaal bezittingen... Totaal vermogen... 22 HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2
OPDRACHT 11 Gegevens over het bedrijf van Gerrit Terpstra te Dokkum per 1 januari: inventaris 13.000, ; machines 9.700, ; auto 3.600, ; goederen 18.400, ; kasgeld 400, ; schuld aan ING-bank 3.800, ; crediteuren: D. Bovenkamp 2.000, ; BV Centolic 2.600, ; Groothandel Vertol 3.200,. a Stel de inventarislijst van Terpstra op. INVENTARISLIJST TERPSTRA............ -...... -...... -...... -..................... -......... b Bepaal het eigen vermogen. c Stel hieronder de balans samen. De schulden aan crediteuren in één bedrag in de balans opnemen. debet BALANS credit............ Totaal bezittingen... Totaal vermogen... HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2 23
d Bereken het vreemd vermogen. OPDRACHT 12 Anja Berkelaar gaat een bedrijf beginnen. Zij heeft een eigen vermogen van 35.000,. Hiervan staat 33.500, op haar bankrekening; 1.500, doet zij in de kas van de zaak. Zij koopt de volgende bezittingen: werkplaats 145.000, ; machines 12.000, ; gereedschappen 7.000,. Om de werkplaats te kunnen kopen sluit zij een hypothecaire geldlening van 132.500,. De rest van de koopprijs plus de machines en de gereedschappen betaalt zij per bank. a Bereken het banktegoed. b Stel de openingsbalans samen. debet BALANS credit Werkplaats... Machines -... Gereedschappen -... Banktegoed -... Kas -... Eigen vermogen... Hypotheek -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... 24 HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2
OPDRACHT 13 Arnold Bosman heeft per 1 januari onderstaande balans samengesteld: debet Inventaris 57.000, Auto - 5.000, Goederen - 52.000, Banktegoed - 8.000, Kasgeld - 23.000, BALANS credit Eigen vermogen 74.000, Schuld Bosman sr. - 30.000, Crediteuren - 41.000, Totaal bezittingen 145.000, Totaal vermogen 145.000, Boekingsfeit 1 Per bank 6.000, afgelost op de lening van Bosman sr. a Welke twee balansposten veranderen door dit boekingsfeit? b Stel de nieuwe balans samen. debet Inventaris 57.000, Auto - 5.000, Goederen - 52.000, Banktegoed -... Kasgeld - 23.000, BALANS credit Eigen vermogen 74.000, Schuld Bosman sr. -... Crediteuren - 41.000, Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Boekingsfeit 2 De auto verkocht. Per kas ontvangen 5.000,. c Welke twee balansposten veranderen door dit boekingsfeit? HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2 25
d Stel de nieuwe balans samen. debet Inventaris 57.000, Auto -... Goederen - 52.000, Banktegoed -... Kasgeld -... BALANS credit Eigen vermogen 74.000, Schuld Bosman sr. -... Crediteuren - 41.000, Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Boekingsfeit 3 Goederen gekocht voor 20.000, en per kas betaald. e Welke twee balansposten veranderen door dit boekingsfeit? f Stel de nieuwe balans samen. debet Inventaris 57.000, Auto -... Goederen -... Banktegoed -... Kasgeld -... BALANS credit Eigen vermogen 74.000, Schuld Bosman sr. -... Crediteuren - 41.000, Totaal bezittingen... Totaal vermogen... 26 HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2
OPDRACHT 14 Dorien Blokdijk is per 1 april een kledingatelier begonnen. De openingsbalans ziet er als volgt uit: debet Gebouw 222.000, Machines - 44.000, Stoffen - 18.000, Kasgeld - 1.000, OPENINGSBALANS PER 1 APRIL credit Eigen vermogen 60.000, Lening - 225.000, Totaal bezittingen 285.000, Totaal vermogen 285.000, Op 2 april koopt ze er nog een naaimachine bij. Deze machine kost 3.000,. Ze heeft met de leverancier afgesproken dat de machine over een maand zal worden betaald. a Welke balanspost verandert door deze aanschaf? b Welke balanspost moet worden toegevoegd in verband met de schuld aan de leverancier? c Hoe ziet de balans er direct na de aankoop van de machine uit? debet BALANS PER 2 APRIL credit............ Totaal bezittingen... Totaal vermogen... HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2 27
OPDRACHT 15 Een constructiebedrijf beschikt per 1 januari over de volgende balansgegevens: bedrijfsgebouw 285.000, ; machines en gereedschappen 54.000, ; goederen 34.000, ; banktegoed 7.000, ; eigen vermogen 195.000, ; hypotheekschuld 173.000, ; schuld aan crediteuren 12.000,. Stel uit deze gegevens de balans samen per 1 januari. debet BALANS PER 1 JANUARI credit............ Totaal bezittingen... Totaal vermogen... 28 HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2
2 Stomerij Schonebeek AFDELING 2.1 Balans en grootboek... 30 2.2 Boekingsregels voor bezit en schuld (1)... 34 2.3 Boekingsregels voor bezit en schuld (2)... 40 2.4 Boekingsregels voor opbrengsten en kosten... 46 STOMERIJ SCHONEBEEK - Afdeling 2 29
21 balans en grootboek 2.1 1 FUNCTIE VAN HET GROOTBOEK Margo Schonebeek bezit een stomerij. Het bedrijf reinigt kleding en verricht ook kledingreparaties. De balans van dit bedrijf ziet er per 1 januari 2014 zo uit: debet BALANS PER 1 JANUARI 2014 credit Bedrijfspand 214.000, Inventaris - 36.000, Bank - 9.000, Kasgeld - 1.000, Eigen vermogen 65.000, Hypotheek - 183.000, Crediteuren - 12.000, Totaal bezittingen 260.000, Totaal vermogen 260.000, Uit deze balans blijkt dat het bedrijf in een eigen pand is gevestigd. De inventaris bestaat uit machines voor het reinigen en drogen, een naaimachine, vloerbedekking, verlichting enz. Het totaalbedrag van de bezittingen is 260.000,. Uit de creditkant van de balans blijkt dat de bezittingen zijn gefinancierd met: eigen vermogen van Margo 65.000, vreemd vermogen: hypotheekschuld 183.000, schuld aan crediteuren - 12.000, - 195.000, totaal vermogen 260.000, 30 BALANS EN GROOTBOEK - Hoofdstuk 2.1
De balans geeft de stand aan van de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen per 1 januari 2014. Die situatie verandert echter van dag tot dag: banktegoed en kassaldo wijzigen voortdurend; oude schulden worden betaald, nieuwe ontstaan enz. In de boekhouding worden die veranderingen zorgvuldig genoteerd. Dat gebeurt op losse kaarten. Voor de boekhouding van Schonebeekzijn dezeverkleind afgedrukt in de Bijlage bij dit boek (blz. 2 en 3). Daar is voor elk van de zeven balansposten een eigen kaart afgedrukt: vier kaarten voor de bezittingen; één kaart voor het eigen vermogen; twee kaarten voor de schulden. Opmerkingen De zeven kaarten zijn in de Bijlage verschillend van lengte omdat op sommige kaarten veel en op andere kaarten weinig wordt geboekt. In de praktijk zijn ze natuurlijk allemaal even groot. Als een kaart vol is, ga je verder op een vervolgkaart. Vroeger werden er geen losse kaarten gebruikt maar een boek: het GROOTBOEK. Daardoor spreken we ook nu nog van 'grootboekkaarten' of 'grootboekrekeningen' en alle rekeningen samen noemen we nog steeds het 'grootboek'. Tegenwoordig schrijf je de veranderingen niet meer op kaarten maar breng je ze in op de computer. Dat werkt snel en eenvoudig als je het gewone boekhouden begrijpt. Inzicht in het boekhouden krijg je het gemakkelijkst 'al doende'. Dat gebeurt in de cases die je nu gaat maken. 2.1 2 OPENEN VAN HET GROOTBOEK We zullen nu de boekhouding van Schonebeek 'openen'. Dat betekent dat we de balansposten van 1 januari 2014 gaan overbrengen op grootboekrekeningen. OPDRACHT 16 a Open de vier grootboekrekeningen voor de bezittingen. De rekening Bedrijfspand is al als voorbeeld ingevuld. Bezittingen staan aan de debetkant van de balans. Noteer deze bedragen daarom in de debetkolom van de grootboekrekeningen. Een fout is snel gemaakt. Werk daarom met potlood. b Open de drie grootboekrekeningen voor eigen vermogen en schulden. Dit zijn posten die aan de creditkant van de balans staan. Noteer deze bedragen daarom in de creditkolom van de grootboekrekeningen. Opmerking bij blz. 3 van de Bijlage De grootboekrekeningen rechts van de dubbele lijn gebruiken we pas in hoofdstuk 2.4. BALANS EN GROOTBOEK - Hoofdstuk 2.1 31