Wat doe je in deze les?

Handleiding Strategieles Ophelderen van onduidelijkheden niveau B Een onderdeel van Nieuwsbegrip XL zijn de strategielessen. De strategielessen zijn bedoeld om de strategieën voor begrijpend lezen bij de leerlingen te introduceren en aan te leren. Ook kunnen de leerlingen in de lessen met de strategieën oefenen. In elke strategieles staat één strategie voor begrijpend lezen centraal. In deze les is dat de strategie Ophelderen van onduidelijkheden. De strategie wordt steeds behandeld in de context van het stappenplan bij Nieuwsbegrip. De les is opgebouwd rond de volgende kopjes: Wat doe je in deze les? Zo staat het in het stappenplan Zo werkt het Zo doe je het Nu oefenen Lukt het? Kopieer voor elke leerling het leerlingmateriaal van de strategieles Ophelderen van onduidelijkheden. Hang bij Zo werkt het de modeltekst op het bord of laat de tekst op het digitaal schoolbord zien. Nieuwsbegripreporter Sam demonstreert het gebruik van de strategie ophelderen van onduidelijkheden voor leerlingen. Deze pagina kan eventueel geplastificeerd worden, zodat leerlingen deze bij de basislessen erbij kunnen pakken, als hulpmiddel bij het ophelderen van onduidelijkheden. De leerlingen weten waar ze de strategie ophelderen van onduidelijkheden voor kunnen gebruiken. De leerlingen kunnen de strategie ophelderen van onduidelijkheden toepassen. Wat doe je in deze les? Bespreek de inleiding en de doelen van deze les klassikaal. pagina 1 van 11

Zo staat het in het stappenplan Wijs de leerlingen op het stappenplan dat ze bij Nieuwsbegrip in de basislessen gebruiken. Het is belangrijk dat de leerlingen deze les kunnen plaatsen als een verdieping van iets wat ze al vaker doen. Zo werkt het Geef een demonstratie van de strategie ophelderen van onduidelijkheden door de volgende tekst voor te lezen en met uw eigen woorden te modelen. Gebruik hierbij de poster met de modeltekst. Hang deze poster op het bord of gebruik het digitaal schoolbord om de modeltekst te tonen. Een voorbeeld van het modelen vindt u onder deze modeltekst: Modeltekst: Verboden souvenirs In de zomervakantie gaan veel mensen op vakantie naar het buitenland. Het is altijd leuk een aandenken mee te nemen, voor jezelf of voor vrienden en familie. Maar je mag niet alles zomaar meenemen naar huis. Sommige souvenirs zijn verboden. Bedreigde planten en dieren Krokodillen in de handbagage, een slang in de koffer... Het is streng verboden om bedreigde dieren en planten te verhandelen en in te voeren. Deze dieren en planten moeten beschermd worden, anders sterven ze uit. Voorbeelden van bedreigde planten zijn bepaalde orchideeën en cactussen. Bedreigde diersoorten zijn bijvoorbeeld olifanten, grote katten en hagedissen. Sommige dieren zijn veel geld waard, bijvoorbeeld om hun huid, vlees of hun tanden. pagina 2 van 11

Illegale handelaren verdienen er veel geld aan. In 1975 besloten veel landen dat er iets gedaan moest worden aan dierenhandel. Er kwam een lijst met dieren die niet verkocht mogen worden, of alleen onder strenge regels. 170 landen hebben de lijst ondertekend. Zo proberen landen de handel in dieren te controleren. Bij ons gebeurt dat op Schiphol. Wel of niet verboden? Helaas kopen toeristen nog steeds bedreigde dieren als souvenir. Vaak overleven de dieren de reis al niet. Dat je geen wapens of drugs mee mag nemen op reis weten mensen wel. Maar bij dieren en planten is dat anders. Mensen denken een bijzonder dier of plant te kopen, maar weten niet dat het verboden is. Ook koraal en sommige schelpen, zoals de hoornschelp zijn beschermd. Soms vind je zo n schelp op het strand. Maar deze moet je dus gewoon laten liggen. Hoge boetes bij de douane Maar wat is eigenlijk het risico als je een fout souvenir koopt? Bij de douane op Schiphol werkt een speciaal team. Dat team van inspecteurs kijkt of er geen bedreigde dieren of planten gesmokkeld worden. Ze controleren ook of reizigers souvenirs bij zich hebben. Ze moeten meteen kunnen zien of een souvenir goed of fout is. Bijvoorbeeld spullen die gemaakt zijn van bedreigde dieren. Ivoren beeldjes, tassen van krokodillenhuid, of opgezette dierenkoppen. Als de douane het souvenir ontdekt wordt het in beslag genomen. Toeristen die gesnapt worden krijgen een boete. Die boetes kunnen heel hoog zijn: soms wel duizenden euro s! Hoe hoog de boete is ligt eraan wat je bij je hebt. En of je zoiets eerder hebt gedaan. Dus als je op vakantie bent, denk dan goed na welke souvenirs je koopt. En bij twijfel: laten staan! Zo kun je zelf ook meehelpen om bedreigde diersoorten te beschermen. Naar: Nieuwsbegrip week 28, 2009 Lees het volgende aan de leerlingen voor: Tekst We gaan samen een tekst lezen. Ik ga onduidelijkheden ophelderen die ik in de tekst tegenkom. Ik let dus goed op moeilijke stukjes pagina 3 van 11

tekst en moeilijke woorden. Voordat ik de tekst ga lezen, kijk ik in de tekst. Want ik wil graag weten waar de tekst over gaat. Dan kan ik een voorspelling doen. Ik kijk eerst naar de titel en kopjes. Die gaan over het belangrijkste. De titel en de kopjes zijn: Verboden souvenirs Bedreigde planten e dieren Wel of niet verboden? Hoge boetes bij de douane Ik lees in de titel dat de tekst gaat over souvenirs die verboden zijn. De kopjes zijn: Bedreigde planten en dieren, Wel of niet verboden? en Hoge boetes bij de douane. Souvenirs zijn dingen die je meeneemt van je vakantie. Het gaat zeker over souvenirs die je niet mee mag nemen, zoals bedreigde planten en dieren. Ik weet wel dat bedreigd betekent dat het kan uitsterven. Er zijn er niet zoveel van. Waarschijnlijk is het niet altijd duidelijk wat wel of niet verboden is en kun je er een hoge boete voor krijgen bij de douane. Ik kijk ook naar de plaatjes: daar zie ik een mooie schelp. Dat zou een verboden souvenir kunnen zijn. Ook staat er een plaatje van een schildpad, dat is volgens mij een bedreigde diersoort. Op het derde plaatje staat een man met een koffer bij de douane op een vliegveld. Ik kan nu een voorspelling doen: De tekst gaat over verboden souvenirs die meegenomen worden van vakantie. Het gaat vaak om bedreigde planten en dieren. Als je een verboden souvenir meeneemt, kun je een hoge boete krijgen bij de douane. pagina 4 van 11

Ik ga nu de tekst lezen. Ik let extra goed op moeilijke stukjes tekst en moeilijke woorden: Verboden souvenirs In de zomervakantie gaan veel mensen op vakantie naar het buitenland. Het is altijd leuk een aandenken mee te nemen, voor jezelf of voor vrienden en familie. Maar je mag niet alles zomaar meenemen naar huis. Sommige souvenirs zijn verboden. Ik zie meteen al een moeilijk woord: aandenken. Ik pak de woordhulp erbij. Daar staat op wat ik kan doen als ik een woord zie dat ik niet begrijp. Ik kan dan een stukje terug of verder lezen. Daar staat soms een woord dat ongeveer hetzelfde betekent, of een woord dat het tegengestelde betekent of het woord wordt uitgelegd. Ook kan ik naar de plaatjes kijken. Of naar het woord zelf, want soms ken je als een stukje van het woord. Als ik dan nog niet weet wat het woord betekent, kan het aan iemand vragen of ik zoek het op in het woordenboek. Ik kijk nog eens goed naar het woord en het bestaat uit twee stukjes: aan en denken. Het aandenken. Ik weet wat denken aan betekent. Maar er staat `het voor. Het is dus iets waardoor je ergens aan moet denken. Ik lees nog een stukje verder. Er staat: sommige pagina 5 van 11

souvenirs zijn verboden. Een aandenken is dus een souvenir, iets waardoor je aan je vakantie moet denken. Ik kwam erachter door goed naar het woord zelf te kijken, het woord in stukjes te hakken en door een stukje verder te lezen. Ik lees verder: Bedreigde planten en dieren Krokodillen in de handbagage, een slang in de koffer... Het is streng verboden om bedreigde dieren en planten te verhandelen en in te voeren. Ik weet niet precies wat verhandelen en in te voeren betekent. In het woord `verhandelen herken ik `handel, dat heeft denk ik iets met kopen en verkopen te maken. Ik lees verder. Deze dieren en planten moeten beschermd worden, anders sterven ze uit. Voorbeelden van bedreigde planten zijn bepaalde orchideeën en cactussen. Bedreigde diersoorten zijn bijvoorbeeld olifanten, grote katten en hagedissen. Sommige dieren zijn veel geld waard, bijvoorbeeld om hun huid, vlees of hun tanden. Ik weet nog niet precies wat verhandelen en invoeren betekent, maar ik begrijp al wel dat het met geld te maken heeft. Sommige dieren zijn veel geld waard. Ik lees nog een stukje verder: Ja, daar staat dat er een lijst is van dieren die niet verkocht mogen worden en dat er handelaars zijn die er veel geld aan verdienen. Dat is dus verhandelen. En illegaal, dat is niet legaal, dat weet ik wel, dat mag eigenlijk niet volgens de wet. Illegale handelaren verdienen er veel geld aan. In 1975 besloten veel landen dat er iets gedaan moest worden aan dierenhandel. Er kwam een lijst met dieren die niet verkocht mogen worden, of alleen onder strenge regels. 170 landen hebben de lijst ondertekend. Zo proberen landen de handel in dieren te controleren. Bij ons gebeurt dat op Schiphol. pagina 6 van 11

Ik lees weer verder: Ik weet niet precies wat een hoornschelp is, maar het zal wel een soort schelp zijn in de vorm van een hoorn. Waarschijnlijk is de schelp op het plaatje een hoornschelp. Het is een voorbeeld van iets wat bedreigd wordt. Wel of niet verboden? Helaas kopen toeristen nog steeds bedreigde dieren als souvenir. Vaak overleven de dieren de reis al niet. Dat je geen wapens of drugs mee mag nemen op reis weten mensen wel. Maar bij dieren en planten is dat anders. Mensen denken een bijzonder dier of plant te kopen, maar weten niet dat het verboden is. Ook koraal en sommige schelpen, zoals de hoornschelp zijn beschermd. Soms vind je zo n schelp op het strand. Maar deze moet je dus gewoon laten liggen. Het volgende stukje tekst dan: Ik vind dit een lastig stukje. Ik begrijp het niet goed, daarom ga ik het nog een keer lezen. Ok, dus als je als toerist een souvenir bij je hebt, dat op de lijst van bedreigde dieren of planten staat, kan zo n inspecteur van de Hoge boetes bij de douane Maar wat is eigenlijk het risico als je een fout souvenir koopt? Bij de douane op Schiphol werkt een speciaal team. Dat team van inspecteurs kijkt of er geen bedreigde dieren of planten gesmokkeld worden. Ze controleren ook of reizigers souvenirs bij zich hebben. Ze moeten meteen kunnen zien of een souvenir goed of fout is. Bijvoorbeeld spullen die gemaakt zijn van bedreigde dieren. Ivoren beeldjes, tassen van krokodillenhuid, of opgezette dierenkoppen. Als de douane het souvenir ontdekt wordt het in beslag genomen. Toeristen die gesnapt worden krijgen een boete. Die boetes kunnen heel hoog zijn: soms wel duizenden euro s! Hoe hoog de boete is ligt eraan wat je bij je hebt. En of je zoiets eerder hebt gedaan. pagina 7 van 11

douane dat ontdekken. De douane neemt je souvenir in beslag, je mag het dus niet meenemen, en je krijgt een boete. Ik lees het laatste stukje tekst: Dus als je op vakantie bent, denk dan goed na welke souvenirs je koopt. En bij twijfel: laten staan! Zo kun je zelf ook meehelpen om bedreigde diersoorten te beschermen. Het woord bij twijfel vind ik moeilijk. Als ik teruglees, zie ik dat ik goed na moet denken. Daar heeft het iets mee te maken. Op de woordhulp staat dat ik dan aan iemand kan vragen wat het woord betekent. Weten jullie wat bij twijfel betekent? Anders zoek ik het op in het woordenboek. Daar staat de betekenis van twijfel : gevoel dat je niet zeker bent. Naar: Nieuwsbegrip week 7, 2008 Het lukte goed om achter de betekenis van de moeilijke woorden te komen. Op de woordhulp stond wat ik kon doen. Nu kijk ik nog even of mijn voorspelling klopte. Die klopte wel: De tekst gaat inderdaad over het meebrengen van souvenirs die verboden zijn, bijvoorbeeld bedreigde planten of dieren. Mensen weten niet altijd wat verboden is. Je kunt er hoge boetes voor krijgen. Bespreek dan wat er in de les wordt gezegd bij 'Zo werkt het'. Geef aan dat je de volgende zinnetjes kunt gebruiken bij het hardop ophelderen van onduidelijkheden: Ik lees... Ik zie... Ik weet... Dus ik denk... pagina 8 van 11

Zo doe je het Nieuwsbegripreporter Sam demonstreert het gebruik van de strategie ophelderen van onduidelijkheden voor leerlingen. Wijs de leerlingen erop dat ze deze kunnen gebruiken als hulpmiddel bij het ophelderen van onduidelijkheden. Bij opdracht 1 oefenen ze met Hulp van Sam. Nu oefenen Oefenen met ophelderen van onduidelijkheden (samen) 1. Laat de leerlingen de Hulp van Sam voor zich nemen. Lees eerst zelf één tekstballon hardop voor. Laat de volgende ballonnen door steeds een andere leerling hardop voorlezen. 2. Stel samen met de leerlingen vragen bij elke tekstballon aan de leerling die op dat moment 'Sam' is. Het gaat er daarbij om dat de leerlingen controleren of ze het snappen. Voorbeeldvragen: - Waarom moet je bij een moeilijk woord een paar zinnen terug of vooruit lezen? - Wat kun je op een plaatje zien? - Wanneer kijk je in het woordenboek? - Soms ken je een stukje van het woord. Waarom is dat handig? - Wat doe je bij een lastig stukje tekst? Waarom? Aan de slag met ophelderen van onduidelijkheden (samen) 1. Laat de leerlingen het stappenplan en de Hulp van Sam pakken. Geef aan dat in de les ook handige tips staan. 2. De leerlingen lezen de tekst met het stappenplan. 3. De leerlingen proberen er samen hardop denkend uit te komen wat het woord neologisme betekent. Uit de tekst blijkt dat een neologisme een nieuw woord is. Moeilijke woorden in de tekst (klas en samen) 1. Laat de leerlingen in tweetallen de betekenissen van de woorden uit de top tien in de tekst achterhalen. Omdat het om losse woorden gaat, kunnen de leerlingen hier alleen uit het woord zelf proberen af te leiden wat het betekent. Geef aan dat ze ook moeten gebruiken wat ze zelf al weten (kennis van de wereld). Ze mogen ook het woordenboek gebruiken om delen van het woord op te zoeken. 2. Bespreek de opdracht klassikaal na. pagina 9 van 11

Woorden Betekenis Bokitoproof Bestand tegen vernielzuchtig gedrag (van dieren) en vandalisme (van mensen). Vernoemd naar de gorilla Bokito, die op 18 mei 2007 uit zijn dierenverblijf in Blijdorp ontsnapte en een vrouw ernstig verwondde. comadrinken In korte tijd zoveel drinken, dat men in coma raakt. (vooral jongeren) formatiemoeheid Soms duurt het heel lang om een nieuw kabinet te vormen. De mensen worden er dan moe van. klimaatneutraal Iets dat een slecht effect heeft op het klimaat wordt gecompenseerd. Zo kunnen mensen die met het vliegtuig reizen geld geven om bomen te laten planten. lokhomo Een politie-agent gaat als zogenaamde homo de straat op. Als mensen hem dan lastig vallen, kan hij ze arresteren. opacriminaliteit criminaliteit door ouderen, met name 55-plussers. reltoerist Iemand die naar plaatsen gaat waar rellen zijn om mee te kunnen vechten. slurptaks een extra belasting voor grote auto s die veel benzine gebruiken wilfen Surfen op het internet, zonder dat je nog weet waar je eigenlijk naar op zoek was. Afgeleid van de Engelstalige afkorting WILF (what was I looking for). zelfbedieningskapitalist Bazen van grote bedrijven beslissen zelf hoeveel ze verdienen. (bron: De Volkskrant.nl) Lukt het? De leerlingen vullen zelfstandig en individueel het schrijfkader in. Dit kan eventueel ook op een ander moment na de les, als herhaling van de theorie. Vraag de leerlingen wat ze van de les vonden en of de doelen van de les zijn gehaald. Wijs de leerlingen erop dat ze in de basislessen van Nieuwsbegrip ook regelmatig met de strategie Ophelderen van onduidelijkheden oefenen. Ze mogen Hulp van Sam ook bij de basislessen gebruiken. Als ik een tekst lees kom ik soms een woord of een stukje tekst tegen dat ik niet snap. Dan ga ik onduidelijkheden ophelderen. Als ik een stukje tekst niet snap, lees ik het moeilijke stukje nog een keer. Als ik een moeilijk woord tegenkomen, gebruik ik de woordhulp. Daar staat op wat ik kan doen. Ik kan een stukje terug of verder lezen. Daar staat soms uitgelegd wat het woord betekent. Of er staat een woord dat het (ongeveer) hetzelfde of het tegengestelde betekent. pagina 10 van 11

Ook kan ik kijken naar het plaatje. Daarop zie je soms wat het woord betekent. Of ik kijk naar het woord zelf, soms ken je al een stukje van het woord. Zo kom ik erachter wat de betekenis is. pagina 11 van 11