Filozofická fakulta Univerzity Palackého v Olomouci KATEDRA NEDERLANDISTIKY DIPLOMOVÁ PRÁCE dvojoborové studium nizozemské a španělské filologie RECEPTIE VAN NEDERLAND IN DE TSJECHISCHE PERS Recepce Nizozemska v českém tisku Reception of the Netherlands in the Czech press Eva Kubátová Vedoucí práce: Doc. Dr. Wilken Engelbrecht, cand. litt. OLOMOUC 2010
Verklaring Ik verklaar, dat ik deze scriptie aan het thema Perceptie van Nederland in de Tsjechische pers, alleen met gebruik van de genoemde literatuur en de andere bronnen heb gemaakt. Prohlašuji, že jsem tuto diplomovou práci na téma Percepce Nizozemska v českém tisku vypracovala samostatně a uvedla jsme v ní veškerou literaturu a ostatní zdroje, které jsem použila. 30. dubna 2010 Eva Kubátová ii
Dankbetuigingen Ik zou graag bedanken aan mijn begeleider heer Doc. Dr. Wilken Engelbrecht, cand. litt. voor zijn vakbegeleiding en aanmerkingen bij de verwerking van deze scriptie, en ook aan mijn consultante mevrouw Mgr. Martina Vitáčková voor haar behulpzaamheid. Ik zou ook mijn dank aan alle 150 deelnemers betuigen voor zijn antwoorden bij de onderzoeken, die ik voor de doelen van deze scriptie gedaan heb, en aan mevrouw Veronika Havlíková, voor alle grammatische correcties en thematische opmerkingen. iii
Inhoud 1 Inleiding...- 1-2 Nederland...- 3-2.1 Onderzoek onder buitenlanders...- 3-2.2 Op zoek naar typisch Nederlands...- 8-2.3 Tegenwoordige problemen van Nederland...- 19-3 Kwantitatieve analyse...- 26-4 Illustratie van onderwerpen van de gekozen artikelen...- 32-4.1 Cultuur...- 34-4.2 Politiek...- 37-4.2.1 Buitenlandse politiek...- 41-4.3 Clichés...- 43-4.4 Drugs...- 45-4.5 Literatuur...- 46-4.6 Milieu...- 48-4.7 Weetjes...- 49-4.8 Sport...- 51-4.9 Geschiedenis...- 53-4.10 Economie...- 53-4.11 Gezondheidszorg...- 54-4.12 Reizen...- 55-4.13 Tsjechië vs. Nederland...- 56-5 Onderzoek van kennis...- 57-5.1 Inleidingvragen...- 59-5.2 Eerste deel vragen...- 61-5.3 Tweede deel vragen...- 72-5.4 Derde deel vragen...- 76-5.5 Statistiek...- 78-5.5.1 Geslacht...- 79-5.5.2 Leeftijd...- 80-5.5.3 Media...- 87-5.5.4 Verblijf in Nederland...- 90-6 Conclusie...- 94-6.1 Conclusie in het Tsjechisch (Závěr)...- 99-6.2 Conclusie in het Engels (Conclusion)...- 103-7 Bibliografie...- 107-8 Anotace...- 117-9 Lijst van digitale bijlagen...- 118 - iv
Lijst van afbeeldingen: Afb 1: Nationaliteiten Afb. 2: Ideeën over Nederland Afb. 3: Buitenlanders over Nederland Afb. 4, 5, 6, 7: Screenshots Afb. 8: 100%NL Afb. 9: Vrouw Antje Afb. 10, 11, 12, 13: Screenshots 2 Afb. 14: Media Afb. 15: Mladá fronta DNES Afb. 16: Lidové noviny Afb. 17: Právo Afb. 18: Sport Afb. 19: Thema s Afb. 20: Cultuur Afb. 21: Politiek Afb. 22: Clichés Afb. 23: Literatuur Afb. 24: Gevolgde media Afb. 25: Is Nederland liberaal? Afb. 26: Ideeën over Nederland (Tsjechen) Afb. 27: Nederland versus Holland Afb. 28: Staatsbestuur Afb. 29: Export Afb. 30: Nederlandse firma s Afb. 31: Nationale kleur Afb. 32: Delft Afb. 33: Verkeersmiddel Afb. 34: Godsdienst Afb. 35: Wie is Geert Wilders? Afb. 36: Nederlandse schilder Afb. 37: Nederlandse regisseur Afb. 38: Nederlandse film Afb. 39: Nederlandse schrijver Afb. 40: Nederlandse alcohol Afb. 41: Nederlandse voetbalspeler Afb. 42: Prostitutie Afb. 43: Softdrugs Afb. 44: Drugslevering Afb. 45: Euthanasie Afb. 46: Homohuwelijk Afb. 47: Voetbal - mannen Afb. 48: Voetbal - vrouwen Afb. 49: Prostitutie - mannen Afb. 50: Prostitutie - vrouwen Afb. 51: Verschil Nederland en Holland - leeftijd Afb. 52: Hoofd van Nederland Afb. 53: Coffeehops - leeftijd Afb. 54: Gracht Afb. 55: Polder Afb. 56: Godsdienst - leeftijd Afb. 57: Schrijver - leeftijd Afb. 58: Muzicus - leeftijd Afb. 59: Voetbalspeler - leeftijd Afb. 60: Schilder - leeftijd Afb. 61: Wilders - media Afb. 62: Prostitutie - media Afb. 63: Softdrugs - media Afb. 64: Euthanasie - media Afb. 65: Homohuwelijk - media Afb. 66: Nederland versus Holland - verblijf Afb. 67: Coffeeshop - verblijf Afb. 68: Prostitutie - verblijf v
Inleiding 1 Inleiding De meeste krantenartikelen over een land als Nederland borduren namelijk voort op dat A4 tje Nederland er ongeveer als volgt uit: tolerantie, drugs, Amsterdamse rosse buurt, goede voetballers, trouwe Europeanen, hekel aan Duitsers. (Kuper, 2006) Zo luidt de diskurs van Simon Kuper over het feit dat iedereen over een vreemd land maximaal een A4 tje informatie weet. Maar wat weten eigenlijk de Tsjechen over Nederland? Meer of minder? En welke soort informatie? Deze scriptie is gewijd aan het beeld van Nederland in de Tsjechische pers en maatschappij. Dit doel zal bewezen worden door een analyse van thematiek van verschillende soorten artikelen (of reportages, in het geval van televisie). Ik heb verzameld en gebruik gemaakt van een corpus, dat uit 1583 artikelen bestaat en 15 verschillende persmerken als basis heeft. Het doel van mijn scriptie is om te bepalen hoe Nederland gerepresenteerd wordt, en welke zijn de stereotypen, die met Nederland verbonden zijn. Daarom is ook nodig een analyse van Nederland zelf te maken. Ik zal dus eerst het thema Nederland studeren, en de typische Nederlandse elementen op basis van verschillende bronnen bepalen (Nederlandse tijdschriften, sociologische onderzoeken, officiële toeristische informatie, internetbronnen e.a.). Voor deze doelen zal ik een onderzoek onder buitenlanders die het Nederlands als vreemde taal studeren, maken. De analyse van het corpus zelf zal dan geconfronteerd worden met een reëel beeld van Nederland. Door een analyse van illustratie van inhoud van deze artikelen zal ik proberen op basis van gekozen voorbeelden van artikelen resultaten te krijgen over een bepaalde thematische stereotypisatie van Nederland door journalisten in de Tsjechische media. Na de analyse van de artikelen zal ik een ander onderzoek maken onder de Tsjechische populatie, met doel van representeren de kennis van de mensen over Nederland, m.n. of ze zich bewust van de actuele problemen in Nederland zijn, of als ze nog steeds het imago van Nederland als een paradijs van vrijheid en tolerantie voelen. Ik heb dit thema van mijn diplomawerk op basis van langdurige interesse voor werk met media gekozen. Bij mijn bachelorscriptie heb ik ook een thema gedaan dat verbonden met de pers was, en daar ontdekte ik de krantenartikelen als een perfecte bron voor de analyse van de gedachten van de populatie, en in het geval van de mogelijkheid van het - 1 -
Inleiding verzamelen van een breed corpus kunnen er heel interessante resultaten gekregen worden. In praktijk bots ik met stereotypisatie in grote mate, niet alleen wat Nederland betreft, maar ook in verband met mijn tweede studievak Spaans. Ik heb ook lang in het nieuws van de Tsjechische televisie gewerkt, en daar merkte ik ook een bepaalde stereotypisatie, soms ook laksheid in verband met de mogelijke correctie van feiten (vooral in verband met namen Nederland en Holland) en stereotypisatie van Nederland door bepaalde elementen. Maar volgens mijn eigen mening is Nederland veel meer dan alleen kaas, klompen, molens en drugs. Mijn hypothese is, dat de Tsjechische pers Nederland in grote mate op basis van de verwerkte thema s zal stereotypiseren. Ik verwacht een breed corpus te verzamelen van verschillende soorten media, die over Nederland in bepaalde manier zullen informeren. Ik verwacht ook dat de meeste artikelen over voetbalresultaten zullen spreken. Een ideaal resultaat zou ook het bewijs zijn, dat de journalisten in de tekst hun eigen mening in de vorm van specificerende uitdrukkingen geven (bv. liberaal Nederland, paradijs van vrijheid etc.) en ook in de vorm van gekozen thema s die in de pers worden bewerkt. Het slotonderzoek zal ons bewijzen wat eigenlijk de Tsjechen over Nederland weten. Samen met de andere hoofdstukken zullen we een volledig beeld van Nederland in Tsjechië krijgen. In de tekst zullen verschijnen vele vertalingen van artikelenfragmenten, die zal ik persoonlijk maken, daarom ze alleen als een illustrerende informatie kunnen begrepen worden. In deze vertalingen zullen de meest belangrijke delen van het corpus vermeldt worden die het beeld van Nederland in Tsjechië zullen bewijzen. - 2 -
Nederland 2 Nederland In dit hoofdstuk zal ik proberen een beeld van Nederland op basis van verschillende bronnen met zoveel mogelijk objectiviteit te beschrijven, want ik ben me wel bewust van het feit, dat dit thema tot een bepaalde subjectiviteit kan neigen. Ik heb gebruik gemaakt van vele boeken die Nederland met alle verschillende typische elementen zoals het hoofdthema hebben (sociologisch, toeristisch, historisch, essayboeken e.a.). Ik zal ook enkele video s uit het internet www.youtube.com gebruiken om een beeld van Nederland door de Nederlanders zelf te presenteren. Om resultaten vanuit een ander oogpunt te krijgen had ik ook een mening nodig van mensen die niet uit Nederland komen, maar wel veel informatie erover hebben. Daarom heb ik een onderzoek gemaakt onder buitenlanders uit 15 verschillende landen ter wereld, die het Nederlands als vreemde taal leren. Vanuit een combinatie van deze mogelijke oogpunten van het thema (en waar het kan, ook in confrontatie met de resultaten van het onderzoek) zal ik een reëel beeld van Nederland krijgen, met al zijn stereotypen, maar ook actuele problemen. Daarom zal ik gebruik maken van verschillende informatiedatabases (oogpunt van buitenlanders, Nederlandse wetenschappers, Tsjechische journalisten en ten slotte Tsjechen). 2.1 Onderzoek onder buitenlanders In de zomer van 2009 heb ik een perfecte kans gehad om een onderzoek tussen mensen uit verschillende landen te maken, en dat was op de zomercursus Nederlands als vreemde taal te Zeist in Nederland, georganiseerd door de Nederlandse Taalunie. Ik heb alle studenten op deze cursus gevraagd om mij te helpen met mijn onderzoek, maar slechts een helft van hen wilde samenwerken. Maar toch heb ik een voldoende aantal exemplaren van meningen over Nederland gekregen, in totaal 50. Het doel van dit onderzoek was om te bepalen welke elementen in verband met Nederland de meest voorkomend zijn. Bij het denken over de methodologie van het onderzoek had ik een zichtbaar probleem: het taalniveau van de studenten op de zomercursus, die ondergevraagd werden. Ik wilde de studenten met lagere kennis van het Nederlands niet uitsluiten, want ze kunnen wel zeker een grote kennis over Nederland hebben. Maar dan zouden ze een groot probleem hebben met het antwoorden op de vragen, indien ik mijn onderzoek in de vorm van een gewone vragenlijst zou presenteren. Ik heb veel mogelijkheden van methodologieën ondergezocht, maar toen ik het boek Dutch - 3 -
Nederland windows - Cultural geographical essays on The Netherlands 1 in handen had, liet ik me inspireren door de ongewone stijl van onderzoek - door tekeningen. De auteurs vroegen buitenlandse studenten die in Nederland op een studieprogramma waren om hun ideeën over Nederland op papier te zetten in de vorm van collages. Deze vorm van onderzoek elimineerde alle mogelijke taalproblemen en gaf ook aan de beginners de mogelijkheid om hun gedachten uit te drukken. En aan het einde bleek het ook perfect te passen aan mijn doelen. Mijn onderzoek had twee delen - het eerste blad papier moesten de participanten invullen met informatie over hun afkomst, leeftijd, hoogste onderwijsniveau en hoe lang ze Nederlands studeren. Dan moesten ze een antwoord geven op een vraag Is Nederland liberaal? Er waren twee mogelijke antwoorden: JA of NEE. Beneden deze moesten ze ook uitleggen waarom wel of waarom niet. Maar van de resultaten van deze deel van onderzoek zal ik verder op gebruik maken. Bulgarije Duitsland 1 2 7 1 3 7 2 Frankrijk Hongarije China Ierland Italië Kroatië Oekranië Polen 7 2 1 1 3 Rusland Slowakije Spanje Tsjechië 7 1 5 Verenigde Staten Afb 1: Nationaliteiten Ik heb 50 onderzoekformulieren ingevuld met mensen uit 15 verschillende landen, zoals uit de bovenvermelde grafiek blijkt, die de ondervraagde nationaliteiten afbeeldt. 1 Hoofdstuk 6 - The Netherlands: Foreigners impressions - door Mariëlle Hoff en Marca Wolfensberger - pp. 95-104. - 4 -
Nederland Tussen de informatie die ze invullen moesten was ook een kadertje voor alle mogelijke types verblijven in Nederland. Daardoor wilde ik objectieve resultaten garanderen op basis van verschillende lengte van studie of bv. eerdere mogelijkheid om in Nederland te wonen voor een bepaalde periode. Maar toen ik ook deze informatie analyseerde, bleek eruit dat er geen verschillen waren tussen de ideeën van de mensen die langer of korter Nederlands studeerden. In mijn onderzoek participeerden mensen die van 1 tot 7 jaar lang Nederlands studeren, maar er waren geen duidelijke verschillen in hun gedachten. Daarom kan ik niet zeggen, dat mensen die langer studeren, meer over Nederland weten. Het gaat beter gezegd om een bepaald vermogen van eigen mening maken en van verbinden van ideeën tot een bepaalde volledige visie. Verbonden ermee was ook de kwestie van leeftijd: in mijn onderzoek had ik mensen van 18 jaar tot Afb. 2: Ideeën over Nederland 31 jaar oud, maar in de analyse van hun antwoorden was er geen objectieve verschil ertussen. Omdat de classificatie van onderzoekbladeren in meerdere categorieën onmogelijk was, heb ik dus gewoon gebruik gemaakt van de antwoorden, d.w.z. van de tekeningen die de participanten op het tweede blad papier (dat leeg was) hebben gedaan. De taak van de ondervraagde personen was om hun antwoord/antwoorden op de vraag Waar denk je aan, als er Nederland wordt gezegd? op het tweede blad papier te tekenen. Ik probeerde zoveel mogelijk objectiviteit te garanderen om tussen de studenten geen invloed i.v.m. hun ideeën te maken. Ik vroeg hen om hun taak alleen te doen en niet naar de resultaten van hun collega s te vragen of kijken. Op de bijstaande tekening kunnen we observeren het resultaat van één van de deelnemers van het onderzoek, Lenka uit Slowakije. 2 2 Alle tekeningen zijn te zien in de digitale bijlage. - 5 -
Nederland Ik heb 95 verschillende elementen over Nederland verzameld vanuit de 50 gemaakte onderzoekbladen. Deze kunnen dus typisch Nederlands in de ogen van de buitenlanders genoemd worden. De meest voorkomende idee van de ondergevraagde buitenlanders was de windmolen, die in totaal 31 keer getekend werd. Op de tweede plaats was de fiets, en op de derde plaats bevinden zich de bloemen (meestal tulpen). Ik vind deze resultaten heel interessant, want bv. drugs bevinden zich op de vierde plaats, vóór andere producten, die Nederland heel vaak exporteert (zoals kaas) of waarmee Nederland wordt vaak verbonden (zoals grachten of klompen). In de bijstaande tabel kunnen we observeren de Top 10 van de meest voorkomende elementen. Sommige elementen werden niet bij het onderzoek inbegrepen, want het ging om dingen die sterk verbonden waren met het verblijf in Nederland op de zomercursus: de studenten woonden in een Conferentiecentrum in het midden van het bos, en daarom verscheen er twee keer een tekening van een konijn, die geen verband met de doelen van mijn onderzoek heeft. Ook tafeltennis heb ik niet geteld, want het ging om een activiteit in onze vrije tijd. Het derde element dat in mijn onderzoek niet betrokken werd was een tekening van een hond, omdat volgens mij alleen om een bepaalde bonus van de eindversie van een collage ging. Alle resultaten worden in een grafiek op de volgende pagina vermeld (Afb. 3). Bredere analyse van de elementen zal in de volgende hoofdstukken verschijnen, zoals een confrontatie van het beeld dat Nederland over zichzelf produceert, en hoe de buitenlanders het beeld waarschijnlijk zien en voelen. "Top 10" ideeën 1. windmolens 2. fietsen 3. bloemen 4. drugs 5. grachten 6. kaas 7. klompen 8. regen 9. architectuur 10. koningshuis - 6 -
Nederland 34 32 30 28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 80-jarige oorlog Albert Heijn allochtonen Amsterdam Anne Frank architectuur (huizen) auto-caravan avondeten om 6 uur Balkenende bier blauwe/rode SPA bloemen boottochten broodjes met kaas bruggen Dam Delft deltawerken drugs eten festivals fiets frikandel Frÿsk gaypride Geert Wilders gekheid Gouden Eeuw gracht Groningen Haarlem hagelslag haring het Rampjaar homohuwelijk Juliannapark kaas kerken klein en groen land klompen KNL koe koffie koningshuis krullende haar lange mensen leeuw literatuur Marsman gedicht moderne architectuur moskee Mulisch (Siegfried) multicultureel muziek (DJ Tiesto) NL vlag Noordezee op tijd zijn oranje kleur overbevolking Pim Fortuyn pindakaas plat polder Poolse arbeiders prostitutie Ranstad regen Rembrandt Rotterdam schaatsen schepen schilderkunst Sinterklaas sloten sneltrein strijd met het water stroopwafels Theo van Gogh uitspraak Utrecht Vermeer (Melk meisje) verzuiling Vincent van Gogh vla VOC voetbal volgels vriendelijk vrijheid Vrouw Antje walletjes wind windmolen woonboten zee Afb. 3: Buitenlanders over Nederland - 7 -
Nederland 2.2 Op zoek naar typisch Nederlands De titel van dit hoofdstuk klinkt duidelijk, maar de realiteit is een beetje anders: we moeten ons afvragen, wat waarschijnlijk typisch voor elk land is - dat zijn de stereotypen die het meest verbeeld zijn in alle soorten verschillende publicaties. Welke zijn dus de stereotypen die met Nederland worden verbonden? Is dat misschien het beeld van de officiële webpagina s over Nederland? Wat is het verschil tussen typisch Hollands en typisch Nederlands en bestaat dat eigenlijk? Wat is eigenlijk Nederland? Wat is het beeld ervan in Nederland zelf en in het buitenland? Wie representeert Nederland? Hoe presenteert Nederland zichzelf? Bestaat er in Nederland een nationaal gevoel of kunnen we beter zeggen dat nationaal gevoel is - behoudens erupties als Koninginnedag of een overwinning van het Nederlands Elftal - en nationaal taboe (Elsevier, 1995)? En wat is de Nederlandse cultuur? Of is dat zo, dat Nederlandse cultuur is klagen over de Nederlandse cultuur (Shetter, 2002)? Dit zijn allemaal de vragen die ik me in dit hoofdstuk zal stellen en op basis van verschillende bronnen argumenteren en een beeld van Nederland vanuit alle resultaten creëren. Als een contrapunt zal ik de resultaten van mijn onderzoek gebruiken, die in het hoofdstuk 2.1 werden beschreven. Tot nu toe heb ik me heel veel vragen gesteld en nu komt het moment om ook antwoorden te geven. Daarvoor zal ik niet gebruik maken van het verzamelde corpus van Tsjechische krantenartikelen, maar van meerdere soorten publicaties over Nederland. Beginnend door al vermelde officiële webpagina s www.holland.com, die luiden: The Official Website of The Netherlands - Board of Tourism & Conventions. Al op de officiële webpagina s van Nederland stuiten we eerst op het probleem in terminologie tegen: Nederland of Holland? Vele auteurs die over Nederland schrijven, stellen zich deze vraag ook. En het moet gezegd worden dat ze meestal als antwoord een andere vraag geven, zoals Martijn de Rooi in zijn boek The Dutch, I presume?: The Netherlands is a densely populated, multicultural and predominantly secular country full of friendly people who would mostly like to be as normal as possible. A brief introduction to the Netherlands. Or is it Holland? (Rooi, 2009) Martijn de Rooi probeert het thema verder te bewerken en geeft een interessant antwoord: - 8 -
Nederland Not every Dutch person (Nederlander) is a Hollander, but every Hollander is a citizen of the Netherlands. (Rooi, 2009) Maar is het echt mogelijk om deze uitdrukking ook over te brengen naar de typische elementen? Zou dat echt luiden Not every Dutch element is from Holland, but every element of Holland is representative for The Netherlands? Tine Béneker stelt zich deze vraag ook en geeft een antwoord, dat voor onze doelen beter is: Traditionally, important Dutch icons such as cheese, clogs, tulips and mills have a prominent place. Geographically The Netherlands is reduced to a very small part: from the coastline to Amsterdam and Kinderdijk. (Béneker, 2003) Béneker drukte het meest problematische punt van de stereotypisatie van de typische elementen uit: reductie van het territorium. Het is alleen de vraag of dat normaal is, en als dat echt normaal is, is dat dan nodig? Dezelfde reductie gebeurt ook bv. met Spanje, om een ander voorbeeld te geven: de typische Spaanse elementen zoals flamenco, stierenvechten, zigeuners met gitaar, witte dorpen bij de kust, enz. zijn ook gereduceerd tot het zuidelijke territorium van Spanje: tot Andalusië. Heel veel Spanjaarden vechten tegen deze stereotypisatie, en daarom representeren bv. de officiële webpagina s van toerisme www.spain.info alle provincies om een volledig beeld van Spanje te geven aan de toeristen. En om uit te drukken dat Spanje veel meer is dan de bovenvermelde elementen. Op de officiële webpagina s van The Netherlands zien we een totaal ander voorbeeld: een klare stereotypisatie vanaf de hoofdpagina. Tussen de typically Dutch elementen bevinden zich de windmolens, tulpen, kaas en de beroemde Nederlandse schilders. - 9 -
Nederland Afb. 4-7: Screenshots Op de webpagina www.holland.com hebben we dus deze vier elementen gevonden, zoals de typisch voor Nederland. Het vijfde element zouden de klompen kunnen zijn, die zich op de verbeelding bij het element van kaas verstoppen. The Dutch cliché as a country of tulips and clogs is thought to have been constructed at the end of the 19 th century. ( ) The followers of the Haagse school are exponents of this movement with very realistic paintings of hardworking fishermen and farmers in traditional clothes. Their images became very popular and were repeatedly reproduced on postcards. The strength of the icons lies in the reproduction and that is what the tourist industry does even nowadays. The label The Netherlands as the country of clogs and tulips. (Béneker, 2003) Alle vier gevallen van het typisch Nederlands op de webpagina www.holland.com zijn de elementen, die zich in de Top10 van mijn onderzoek bevinden: de molens op de eerste plaats, de bloemen op de derde, de kaas op de zesde. Als the Great Dutch Masters heb ik samengevoegd de elementen van Gouden Eeuw, Vincent van Gogh en schilderkunst. Dan zou deze ook de Top10 raken. Ook de publicatie van de Ministerie van Buitenlandse Zaken vermeldt onder de eerste informatie over Nederland, dat: The Netherlands is best known for its tulips, windmills and clogs. And for its low altitude and vulnerability for flooding. Less well known is that it is the world s eighth largest exporter of goods and capital and the world s third largest exporter of food. Equally little known is that Dutch people have won 15 Nobel prizes: for chemistry, physics, medicine, economics and peace. (Ministerie van Buitenlandse Zaken) - 10 -
Nederland Om een vergelijking van typisch Nederlands zal ik ook gebruik maken van een tijdschrift, dat in de zomer 2009 verscheen. In het eerste nummer in juni/juli was dit magazine bezig m.n. met het thema van typisch Hollands, volgens de naam van het tijdschrift, die als lemma kan dienen: 100%NL. Er moet gezegd worden dat dit tijdschrift vanaf het begin werkt met de typische elementen van Holland en in geen geval deze elementen als typisch Nederlands noemt. Hier trotseren we een compleet ander probleem: stereotypisatie van elementen die hun afkomst niet in de provincies Zuid- of Noord-Holland hebben, maar zijn genoemd in verband met deze twee provincies. Het tijdschrift 100%NL noemt 100 typisch Hollandse elementen. De resultaten zijn niet zo verschillend van mijn onderzoek tussen buitenlanders. Maar deze Top 100 dient ons tot een duidelijk voorbeeld ervan hoe Nederland zichzelf wil presenteren. Afb. 8: 100%NL In de bijstaande lijst kunnen we de 100 meest typische elementen volgens het tijdschrift 100%NL zien. Er zijn slechts enkele elementen die niet in het onderzoek onder buitenlanders genoemd werden (het gaat meestaal om typische gerechten zoals bitterbal, erwtensoep e.a., die in het onderzoek samengesteld door het lemma eten worden. - 11 -
Nederland Het is interessant om te kijken naar de tien eerste plaatsen in beide lijsten van typisch Nederlands, d.w.z. vergelijken het onderzoek tussen buitenlanders en de lijst van 100%NL. De Top 10 zijn hetzelfde in vijf van de tien plaatsen: klompen, molens, kaas, fietsen en tulpen. Het internationale beeld van Nederland is sterk verbonden met de klompen, zoals door het volgende citaat ondergesteund wordt: The international perception is of the Netherlands indestructible bond with wooden footwear. (Rooi, 2009) De fietsen, die zich in het onderzoek onder buitenlanders op de tweede plaats bevonden, d.w.z. pas na de windmolens en vóór bloemen, kaas en klompen, zijn waarschijnlijk meer attractief voor de buitenlanders, dan voor Nederlanders. The Netherlands is the bicycle capital of the world. It has more bicycles than inhabitants and has the highest bicycle density in the world. (Rooi, 2009) Het is ook interessant om te observeren, wat in de Top 10 van het onderzoek onder buitenlanders verschijnt en op welke plaats van 100%NL het zich bevindt. Zoals ik al vermeld heb, drugs (d.w.z. samenstelling van de thematiek koffieshops, wiet en extasy) hebben de buitenlanders op de 4 e plaats geplaatst, maar in het typisch Nederlands van 100%NL bevindt dit thema zich op de 32 e plaats (of 61 e in het geval van koffieshops). D.w.z. dat de thema van drugs wordt heel veel meer gemerkt door de buitenlanders, terwijl voor de Nederlanders dat gewoon iets normaals is, wat wel typisch Nederlands is, maar niet belangrijker is dan de andere elementen. The Netherlands is known internationally as a country where everyone has a great degree of freedom. Reference is often made to relatively progressive laws on euthanasia and equal rights for homosexuals, openly practised prostitution and the famous policy of tolerance: practices that are legally prohibited are sometimes tolerated as long as they do not result in excessive nuisance, in which case the reins are tightened. (Rooi, 2009) De buitenlandse participanten van het onderzoek over het beeld van Nederland noemden ook tussen de Top 10 de grachten, die zich in 100%NL pas op de 29 e plaats bevonden. Tussen andere elementen, die voor Nederlanders meer typisch zijn dan voor de buitenlanders, verschenen Sinterklaas, oranjegekte, haring en Elfstedentocht. Deze elementen werden in het onderzoek tussen buitenlanders ook wel genoemd, maar niet in zo een grote mate. Het enige ding dat volgens mij heel typisch voor Nederland is, maar tussen - 12 -
Nederland de antwoorden van de buitenlanders niet verscheen, is drop, die zich in 100%NL op de 9 e plaats bevonden heeft. The Dutch would kill for it; tourists would rather die than eat it. No sweet is more controversial that typically Dutch drop. (Rooi, 2009) Heel interessant is ook het thema van wat niet verscheen vanuit het andere oogpunt te observeren. De buitenlanders noemden in hun Top 10 op de 8 e plaats regen, die in de 100%NL helemaal niet verscheen (misschien zouden we kunnen noemen de 50 e plaats in de lijst van 100%NL, die voor klagen over het weer bepaald werd, maar de participanten noemden alleen het feit van regen, wat niet hetzelfde is). Maar Nederlanders klagen graag en klagen vaak: daarom verscheen deze actie tussen de 100 meest typische elementen op de 31 e plaats en nog een keer in dezelfde lijst op de 50 e plaats in de vorm van het al genoemde klagen over het weer. Een doorsnee weerbericht uit Nederland: wolken, regen, soms droog en dan weer bewolking. (van Royen, 2005) Voor de buitenlanders is ook heel belangrijk het feit, dat Nederland een koninkrijk is, terwijl voor de Nederlanders het koningshuis pas op de 99 e plaats staat. De aandacht van de buitenlanders wordt vaak aangetrokken door de verschillende architectuurstijl van gewone huizen, die meestal heel anders dan in hun eigen land is. Heel interessant is ook het feit dat de meest voorkomende typische Nederlandse elementen niet van Nederlandse afkomst zijn, maar het is niet zo bekend, m.n. onder buitenlanders. Bij het samenstellen van het onderzoek heb ik sommige van de studenten gevraagd of ze iets wisten over de afkomst van molens, tulpen en klompen, maar ze waren meestal verrast door de informatie erover, die vervolgens in citaten worden uitgelegd. Ook de beroemde Delfts blauw is van buitenlandse afkomst. Over deze weetjes informeert Rooi: The cultivation of flowers and flowering bulbs has been elevated to an art in the Netherlands. ( ) The Netherlands is especially known as the land of the tulip, although the plant is not of Dutch origin. (Rooi, 2009) The Dutch landscape without windmills is inconceivable. Interestingly however, the traditional Dutch windmill is not a Dutch invention. The first windmills to surface in this - 13 -
Nederland flat, wind-rich country in the 13 th century are thought to be based on a Persian prototype, or blown over via Spain from North Africa or the Middle East. (Rooi, 2009) A windmill, a plate, a bowl or a tile. White with a subtle decoration in blue, preferably a Dutch landscape. ( ) The city of Delft became world-famous for its artistics earthenware, but its not an original Delft creation: local potters copied the Chinese. (Rooi, 2009) De buitenlanders drukten zich uit ook meer in verband met de geologische omstandigheden van Nederland, d.w.z. met zijn vlakke vorm. Ook deze eigenschap werd in de 100%NL genoemd tussen de 100 meest typische elementen van Nederland. There aren t many countries with such an appropriate name as the Netherlands. The country is unusually low and more than a quarter of its surface is actually below the sea level. ( ) The Netherlands is flat, as a pancake, as the Dutch say. (Rooi, 2009). In verband met geografische ligging van Nederland met zijn zeeklimaat, die de reden is van het grote groen oppervlakte, is de boerderij heel belangrijk in Nederland en ook in het onderzoek onder buitenlanders was de koe een sterk element, dat ook in de lijst van 100%NL verschijnt. De Nederlandse koe zien we overal: op de ansichtkaarten of als motief op alle mogelijke cadeautjes in de toeristenwinkels. Celebrated as the world champioen of milk production and cherished as the national favourite animal, the Dutch cow is almost sacred. (Rooi, 2009) Een ander belangrijke element, dat in Nederland heel veel verbonden met de zogenaamde oranjegekte is de voetbal. De Nederlandse voetballers zijn bekend over de hele wereld, en ook voor Tsjechië is de Nederlandse voetbal belangrijk, sommige Tsjechische voetballers spelen in de Nederlandse voetbalteams. De Nederlandse voetbal zal ook een grote rol spelen in de analyse van de Tsjechische pers. The reputation on the Netherlands as a footballing nation was assured following the 1974 world cup, when the national team surprised the world with its total football. (Rooi, 2009) Om eerlijk te zijn, antwoordde de chauffeur, van Holland ken ik alleen de zwarte voetballers. (Kuper, 2006) 3 Maar sommige auteurs gaan niet akkoord met voetbal als één van de typisch Nederlandse dingen, zoals Frits Abrahams, die op basis van reële voetbalresultaten argumenteert: 3 Van een gesprek van de auteur met een chauffeur van Marrokaanse afkomst. - 14 -
Nederland Een van de hardnekkigste misverstanden over Nederland betreft de kwaliteit van het nationale voetbal. Nederland zou een echte voetbalnatie zijn, een van de beste ter wereld zelfs. Deze mythe is een moeilijk bestrijdbaar virus dat zich tot ver voorbij onze landsgrenzen verspreidt. (De Gids, 2004) 4 Een element, dat in het onderzoek tussen buitenlanders niet genoemd werd, maar dat in vele publicaties over Nederland verschijnt, is de gezelligheid. 100%NL plaatste deze term op de 36 e plaats. Ik verklaar me dat op basis van onmogelijkheid van de buitenlandse studenten om de typische atmosfeer in de Nederlandse families en huizen leren kennen, terwijl ze de mogelijkheid om in Nederland te studeren hebben. Ze kennen eenvoudig een ander levensstijl. It is a typically Dutch concept, one that is difficult to translate: gezelligheid. It is a term often used in the Netherlands, as life must be made as gezellig as possible. Gezelligheid is found in a setting that has atmosphere and in fun activities, but above all in the right company. (Rooi, 2009) De term van gezelligheid verscheen ook in de speciale editie van Elsevier: Nederland, zoals een unificatiemiddel voor verschillende culturen: Echte Nederlandse gezelligheid is Koninginnedag. ( ) Dan loopt zelfs een Turk met een oranje muts op. (Elsevier, 2007) 5 Vrouw Antje (of Frau Antje) is een ander typisch Nederlands element, dat in het onderzoek tussen buitenlanders bij de Duitsers verscheen, want in Duitsland is ze nog steeds heel populair. Frau Antje werd in 1961 door het Nederlands Zuivelbureau bedacht om in Duitsland reclame te maken voor Nederlandse zuivelproducten. ( ) Bovendien lijkt Frau Antje door haar hoofdbedekking typisch Nederlands. (Elpers, 2009) 4 Hoofdstuk van Frits Abrahams - Geen voetbalnatie 5 Artikel van Imca Marina op de thematiek van Wij, de Nederlanders - 15 -