KOSOVO: CENTRUM VAN CONFLICTEN

Editie 3 April 1999 werkblad 1 Leerkrachten: didactische aanwijzingen vindt u op pagina 4 van de handleiding. De leerlingenpagina s zijn kopieerbaar voor gebruik in de klas. KOSOVO: CENTRUM VAN CONFLICTEN Servië was ooit veel groter dan het nu is. Kosovo lag in de Servische gloriejaren in het midden van een groot en machtig koninkrijk. De belangrijkste historische monumenten, orthodoxe kloosters en kerken liggen in Kosovo. De meeste Serviërs zijn in de laatste eeuwen vertrokken. Het grootste deel van de bewoners is Albanees. Er wordt wel gezegd dat Kosovo een centrum van conflicten is sinds het in het centrum van Servië kwam te liggen. In de Servische verhalen worden de problemen in Kosovo teruggevoerd op het jaar 1389. In dat jaar werd op het Merelveld een belangrijke slag uitgevochten. Die slag wordt nog steeds herdacht door honderdduizenden Serviërs. Het huidige Kosovo heeft er zijn naam aan te danken (Kos is het Servische woord voor merel, Kosovo is het land van de merels ). Zoek uit* van wie Servië in 1389 de slag heeft verloren. * bijvoorbeeld met hulp van een historische atlas of encyclopedie De Serviërs hebben de sterke overtuiging dat ze, sinds de verloren slag op het Merelveld, alleen maar hebben ingeleverd. Zij zien zichzelf als de slachtoffers van de geschiedenis. Kun je verklaren waar die overtuiging vandaan komt? Zie jij de Serviërs ook als slachtoffer? Leg uit. Heb je vragen of opmerkingen of zoek je extra informatie, kijk dan op Internet: www.cmo.nl

werkblad 2 Oorlog in Europa WAAROM VECHTEN ZE IN KOSOVO? In onderstaande tekst staat in vogelvlucht de geschiedenis van de Balkan. Jaartallen worden niet genoemd. Maak zelf een tijdbalk: zoek de jaartallen (b.v. in een encyclopedie) bij de beschreven gebeurtenissen. Om je op weg te helpen hebben we het begin en het (voorlopige) einde van de tijdbalk al ingevuld. Aan het einde van de zesde eeuw trekken de Serviers het gebied binnen dat we nu de Balkan noemen. Daar woonden al de Albanezen. Hun bloeiperiode beleven ze veel later: onder leiding van Dusan bereikt het Servische rijk zijn grootste omvang. Op het kaartje op de vorige pagina zie je met zwart de grenzen van dat rijk. Zelfs een deel van wat nu Griekenland is was toen Servisch. De Serviërs stichten ook hun eigen kerk. Servisch- Orthodoxe kerken en kloosters, gebouwd in lang vervlogen tijden vind je vooral in Kosovo, dat in de Servische gloriejaren in het centrum van het rijk lag. De gouden eeuw van de Serviërs duurt niet lang. Al gauw komen er vanuit het zuiden Turkse De maagd van Kosovo verzorgt veldheer Lazar na zijn nederlaag op het Merelveld troepen het Servische rijk binnen. Het Servische rijk is na de dood van Dusan al enigszins verdeeld en wordt nu geheel door de Turken bezet. Er begint een periode, die door de Serviërs een nacht van vijfhonderd jaar wordt genoemd. Opstanden worden neergeslagen, slagen worden verloren. De Serviërs uit het zuidelijke deel van het rijk vluchten in noordelijke richting naar de Krajina. Albanezen vulden de plaatsen op, die de Serviërs hadden achtergelaten. Aan de nacht van vijfhonderd jaar komt een einde als het Ottomaanse rijk in verval raakt. De Serviërs komen in opstand maar worden nogmaals door de Turken verslagen. De wraak van de Turken is hevig: de Servische bevolking wordt geterroriseerd. Als gevolg daarvan komen ze opnieuw in verzet en weten ze de Turken te verdrijven uit Noord-Servië. In de Eerste Balkanoorlog wordt het hart van het vroegere Servische rijk heroverd: Kosovo. Na de Tweede Wereldoorlog ontstaat het nieuwe Joegoslavië. Tito (zelf een Kroaat) gaf Kosovo een grote mate van zelfstandigheid (autonomie) om te voorkomen dat de Serviërs binnen Joegoslavië te machtig zouden worden. De Serviërs waren daar niet enthousiast over en hadden het gevoel dat ze opnieuw een stuk van hun land moesten inleveren. Na Tito s dood gebruikt Milosevíc deze gevoelens in zijn campagne om aan de macht te komen. Hij beschuldigt de Kosovaren, voornamelijk etnische Albanezen, ervan de Serviërs in Kosovo te onderdrukken en weg te jagen. Hij slaagt er inderdaad in om president van Joegoslavië te worden en ontneemt Kosovo zijn zelfstandigheid. Het optreden van Milosevíc draagt ertoe bij dat Joegoslavië uit elkaar valt: Slovenië en Kroatië gaan als eerste zelfstandig verder. Servië probeert wanhopig Joegoslavië tot een soort Groot-Servië om te bouwen. In Krajina en in Bosnië wonen immers grote groepen Serviërs. De Kroaten verjagen de Serviërs uit Krajina en ook Bosnië wordt zelfstandig na een hevige strijd. Nu Kosovo door het verdrag van Rambouillet zijn zelfstandigheid terug zou moeten krijgen is voor de Serviërs de maat vol. Ze lijken zelfs bereid te zijn elke Kosovaar te verjagen om Kosovo te kunnen behouden. Op dit moment is het de vraag of de NAVO-aanvallen hen kunnen tegenhouden. Kosovo: hartland van de Serviërs. Thuisland van de Albanezen.... Waar zijn de mensen, mijn mensen?

Oorlog in Europa werkblad 3 KOSOVO IN DE MEDIA Terrorisme in Kosovo Het Albanese terrorisme in de regio Kosovo, gericht op de vervolging en verbanning van het Servische volk, duurde eeuwen maar was het hevigst in de 19e eeuw toen het aantal Serviërs dramatisch was verminderd door executies, door het onwettig overnemen van bezittingen en door andere vormen van druk, die resulteerden in een gedwongen vertrek van Serviërs. Tussen de twee Wereldoorlogen in is het Kosovo Comité heel actief. Zijn activiteiten waren duidelijk: terrorisme gericht op de bevrijding van Kosovo en andere Albanese regio s. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er verschillende terroristische organisaties die samenwerkten met Duitsland en Italië. Na de Tweede Wereldoorlog zijn er verschillende terroristische organisaties opgericht met hulp van Albanese migranten in West-Europa en met hulp van Albanië. Sinds 1990, toen de Albanese leiders van afscheidingsbewegingen de Republiek Kosovo uitriep, is er een terroristische organisatie actief die zich Kosovo Bevrijdings Leger noemt. Zijn activiteiten zijn niet alleen gericht tegen het Servische volk en haar leiders, maar ook tegen de Albanezen die wel de Republiek Joegoslavië als hun land accepteren. De islamitische factor is sinds 1991 verhevigd en maakt een belangrijk deel uit van de huidige terroristische afscheidingsbeweging in deze regio. Terreur en massamoord in Kosovo Nog niet eerder vertoonde terreur en massamoord in het centrum van Gjakova heeft enkele dagen geleden plaatsgevonden en is nog steeds aan de gang. Meer dan 80 mensen zijn gedood in de wijk Teqe te Gjakoves. De groentemarkt en de klerenmarkt staan in brand. Alle winkels van Albanezen zijn geplunderd en door Servische terroristen in brand gestoken. Veel huizen in de wijken rondom het ziekenhuis staan in brand. De mensen hebben niets meer te eten. Peja brandt Servische terroristische barbaren hebben alles in de stad verwoest. De terroristen hebben complete wijken in brand gestoken. Meer dan 90% van de bevolking van Peja is door de Servische militaire politie opgedragen te vertrekken. Sommigen zijn naar Montenegro gestuurd, anderen naar Albanië en weer anderen hebben de gebieden bereikt die onder controle van het Kosovo Bevrijdings Leger staan. De omstandigheden waaronder de verplaatste bevolking moet verblijven is catastrofaal. Twee artikelen afkomstig van websites over Kosovo. Een van de een artikelen komt van de website van het Kosovo Bevrijdings Leger; de ander is een artikel van de website van de Joegoslavische regering. Welk artikel komt van de website van de Joegoslavische regering en welke van het Kosovo Bevrijdings Leger? Hoe kom je tot die conclusie? Zij en wij. Bij conflicten en oorlogen zie je vaak dat de media van de verschillende kampen heel verschillend schrijven over dezelfde gebeurtenissen. Met welke woorden schrijven de auteurs over hun eigen kamp? En over hun tegenstanders? Als je bij een conflict betrokken bent heb je de neiging om te overdrijven. Iets is dan niet erg maar héél erg. Welke woorden en zinnen in beide artikelen duiden op overdrijving? Keuze-opdracht Stel jij bent journalist bij een Servische krant. Schrijf een artikel over de Navo-bombardementen op Belgrado, de hoofdstad van Servië. Keuze-opdracht Stel jij bent journalist bij een Kosovo-Albanese krant. Schrijf een artikel over de Navo-bombardementen op Belgrado, de hoofdstad van Servië. Albanese leiders vermoord... Raketaanval NAVO op Servië... Premiejager Arkan moordt op bestelling

werkblad 4 Oorlog in Europa CYBERMONNIK De binnen- en buitenlandse pers in Joegoslavië mag sinds de NAVO-aanvallen niet meer berichten wat ze zelf wil. Journalisten mogen niet ter plekke gaan kijken wat er gebeurt. De bijdragen van tv-verslaggevers mogen pas doorgestuurd worden als ze goedgekeurd zijn door de Servische regering. B92 uit Belgrado is nog het enige onafhankelijke radiostation. De programma s worden niet gecontroleerd door de Servische regering. Op 24 maart werd B92 echter met een smoesje door de Servische regering uit de lucht gehaald. De redactie werd aanvankelijk ongemoeid gelaten. De programma s waren nog een week lang via Internet te horen. Dat gebeurde op een website die vanuit Amsterdam door de organisatie Press Now werd bestuurd. Ook werden de programma s via Internet naar Londen verstuurd, waar ze doorgestuurd werden naar een satelliet. Via een schotelantenne was B92 in een groot deel van Europa en ook in Joegoslavië te ontvangen. De redactie is nu echter ontslagen zodat B92 definitief monddood is gemaakt. Sava Janjic is een van de 21 monniken van het servisch-orthodoxe Decaniklooster in het westen van Kosovo. Hij verdeelt zijn tijd tussen gebed, hulpverlening, vredesacties, het ontvangen van gasten (vaak journalisten) en Internet. Hij is de beheerder van de website van het klooster. Naast informatie over het klooster en het servisch-orthodoxe geloof is op zijn website uitgebreide en actuele informatie over Kosovo te vinden. De meeste websites zijn aan een van de partijen gebonden en geven dus een sterk gekleurd beeld van de situatie. Broeder Sava geeft op zijn website een overzicht van diverse websites over Kosovo. Bijvoorbeeld ook van radio B92. Ook geeft hij actuele verslagen door die hem via e-mail of telefoon bereiken, zoals: Wij krijgen steeds nieuwe berichten te horen. Ondanks de belofte van de Westers regeringen om alleen militaire doelen te bombarderen, zien we dat verschillende burgerdoelen zijn getroffen. Zoals het dorp Gracanica, waar een van de heiligste servisch-orthodoxe kloosters staat. Hij kiest geen partij. Wel doet hij oproepen tot vrede en veroordeelt hij het geweld dat beide partijen gebruiken. Hiernaast zie je een gedeelte van de website van het Decani-klooster. Waaruit blijkt dat Broeder Sava met zijn site een onafhankelijk doorgeefluik wil zijn? Het eerste slachtoffer van de oorlog is de waarheid

Oorlog in Europa werkblad 5 KOSOVO LOOPT LEEG... De NAVO is op 25 maart begonnen met het bombarderen van stellingen in Servië. Het lijkt erop dat de Serviërs enkele dagen later zijn gestart met een wraakactie tegen de Albanese Kosovaren. Hun woningen worden verwoest en in brand gestoken en alle bezittingen worden gestolen. De Albanezen zijn massaal op de vlucht geslagen. Honderdduizenden mensen hebben huis en haard moeten achterlaten en zijn per bus, auto, tractor en te voet op weg gegaan naar Albanië, Macedonië en Montenegro. Deze kinderen uit Prizren in Kosovo kijken nieuwsgierig naar buiten als de vrachtauto waarmee ze gevlucht zijn de Albanese grens passeert Stel dat je maar tien minuten hebt om alles achter te laten. Je kunt maar één koffer meenemen. Je kunt niets meenemen wat niet in je koffer past en je kunt niet iemand anders vragen om iets voor je te dragen. Wat neem je mee? Teken of schrijf op wat je in je koffer zou meenemen. Je mag maximaal 10 voorwerpen meenemen, meer past niet in je koffer. De Serviërs hebben onderweg allerlei wegblokkades opgericht. De meeste Albanese Kosovaren vluchten daarom niet over de gewone weg, maar zoeken hun weg dwars door de bergen. Stel dat jij en je familie zijn Albanese Kosovaren. Jullie moeten vluchten. Jullie weten alle wegblokkades te omzeilen, tot vlak voor de grens. Daar stuiten jullie op een wegblokkade van Servische milities. Bij die wegblokkade pakken ze alles af. Je mag maar één voorwerp behouden. Wat zou je willen houden als je al het andere zou moeten achterlaten? Peƒ is een stad van 100.000 inwoners, waar bijna uitsluitend Albanese Kosovaren wonen. Op 29 maart werd de stad door Servische milities omsingeld. De Albanese Kosovaren kregen te horen dat ze maar beter konden vertrekken. Ofschoon de stad dichtbij Montenegro ligt, willen de meeste vluchtelingen daar niet naar toe, maar gaan ze liever naar Macedonië en Albanië. Waarom zou dat zijn? In Kosovo tekent zich humanitair drama af... Frankrijk wil conferentie over vluchtelingen

werkblad 6 Oorlog in Europa WERKEN AAN EEN OPLOSSING Presentator Jij presenteert een veelbekeken televisieprogramma. Je hebt voor jouw programma diverse betrokkenen bij de oorlog in Kosovo uitgenodigd. Zie erop toe dat je gasten niet te lang aan het woord blijven en elkaar niet in de rede vallen. Eerst vraag je je gasten om zichzelf even kort voor te stellen. Daarna vraag je ze naar hun visie op de actuele ontwikkelingen in Kosovo en Servië. In een tweede ronde vraag je welke oplossingen je gasten voor het conflict kunnen aandragen. Je programma wordt opgenomen met publiek. De mensen in de zaal mogen na elke ronde vragen stellen aan je gasten, maar het is niet de bedoeling dat ze met je gasten in discussie gaan. De discussie moet aan tafel plaatsvinden. Na het programma mag de zaal stemmen over de beste oplossing. Rol 1 Jij bent woordvoerder van het Inter Kerkelijk Vredesberaad (IKV). Je hebt veel vrienden in Kosovo die actief zijn in verschillende mensenrechtengroepen. Je krijgt telefoontjes uit Kosovo die je sterk verontrusten. De Serviërs pakken steeds meer mensenrechtenactivisten op, onder wie verschillende van je vrienden. We moeten ingrijpen voordat het te laat is en iedereen uitgemoord of verdreven is. De enige oplossing die je ziet is het sturen van grondtroepen. Liever vandaag nog dan morgen! Rol 3 Jij vertegenwoordigt de NAVO. Vertegenwoordigers van de landen die deel uitmaken van de NAVO hebben onderhandelingen gevoerd en een verdrag opgesteld. De Serviërs weigeren echter dat verdrag te tekenen. De politici hebben daarom de NAVO opdracht gegeven tot militair ingrijpen. Binnen de NAVO is er overeenstemming over het opvoeren van de bombardementen, als het moet onafgebroken, de klok rond. Maar er is geen overstemming over het inzetten van grondtroepen. Verschillende regeringsvertegenwoordigers hebben al aangegeven dat de mensen in hun land geen doden bij gevechten in een ander land zullen accepteren. Dat risico is men niet bereid te nemen en het is ook nog niet nodig. We moeten geduld hebben; uiteindelijk zullen de bombardementen hun vruchten afwerpen. Rol 2 Jij bent een Russische onderhandelaar. Je bent tegen de NAVO-bombardementen omdat geweld tegen de Serviërs niets zal oplossen. Jouw regering kiest voor de weg van de dialoog en de Russen zijn daarvoor de aangewezen personen. Van oudsher zijn de Russen en Serviërs immers vrienden. Hun talen en hun cultuur lijken op elkaar. Daarbij luistert men eerder naar een vriend dan naar een vijand. Je bent bereid om met de Servische regering naar een diplomatieke oplossing te zoeken. Je verwacht dat de Servische regering zal luisteren naar hun vrienden. Misschien worden jullie het niet meteen eens, maar uiteindelijk, zo verwacht je, zullen jullie er samen wel uitkomen. Rol 4 Jij begrijpt uit de media dat de situatie in Kosovo snel verslechtert en dat onschuldige burgers het slachtoffer dreigen te worden van etnische zuiveringen. Je bent altijd voor ingrijpen geweest in situaties waarbij de mensenrechten op grove wijze geschonden worden, maar je bent tegen het sturen van grondtroepen naar Kosovo. Je hebt een zoon die beroepsmilitair is en deel uitmaakt van de Lucht Mobiele Brigade. Je maakt je ernstig zorgen over een eventuele uitzending. Je zoon is niet getraind om in de bergen te vechten. Welke risico s zal hij daar lopen? Kan men jou een garantie geven dat je zoon niet in een lijkenzak terugkomt? Hoeveel doden onder onze eigen soldaten vinden we acceptabel? Nederlandse F16's veilig teruggekeerd... VS verdeeld over inzet grondtroepen