Plan van aanpak Straatcoaches Inleiding Het fenomeen dat jongeren op straat aanwezig zijn is van alle tijden. Als zij opgroeien krijgen ze steeds meer behoefte om leeftijdsgenoten te ontmoeten, zonder toezicht van volwassenen. De straat is daarvoor vaak de aangewezen plek. In de meeste gevallen levert dit geen problemen voor de omgeving op. Maar soms wel. Het gaat dan om groepen jongeren die nadrukkelijk aanwezig zijn op straat, veel lawaai of rommel maken, voorbijgangers lastig vallen en vernielingen aanrichten. In het ergste geval houdt de groep zich ook bezig met criminele vergrijpen als straatroof of auto-inbraak. Wanneer buurtbewoners overlast van op straat hangende jongeren ervaren, roepen zij niet zelden de hulp in van politie. Bewoners gaan dan wel een drempel over: aan een melding bij de politie is vaak al veel overlast vooraf gegaan. Het is voor bewoners in dat geval dan ook frusterend dat de politie pas kan optreden als er sprake is van ernstige overlast of criminele activiteiten. Aanleiding In de stad Zaltbommel veroorzaakt een aantal jongeren (ongeveer een harde kern van een 30 tal jongeren) regelmatig overlast in met name de binnenstad en de wijk de Vergt. Zij vernielen auto s, ruiten, vertonen intimiderend gedrag en schelden toevallige voorbijgangers uit. Erg zorgelijk is de ontwikkeling dat steeds jongere kinderen het gedrag van de oudere jongeren kopiëren. Er is sprake van een serieus openbare orde probleem. Door het (nog groeiende) capaciteitsgebrek bij de lokale politie is er te weinig toezicht op straat om deze overlastgevende jongeren aan te pakken. De politie is niet in staat om aan de vraag van bewoners, ondernemers en het gemeentebestuur naar extra toezicht te voldoen. Het college heeft diverse maatregelen getroffen om de overlast tegen te gaan. De maatregelen hebben zowel een preventief als een repressief karakter. Voorbeelden van maatregelen met een preventief karakter zijn: De buurtouders die contacten leggen in de wijk en toezicht houden op eventuele overlastsituaties, het jongerenwerk dat door invulling van vrije tijd door jongeren en normering door middel van activiteiten plaatsvindt. Ook projecten zoals Achter de voordeur, gezinscoaches, jongerenwerk en bureau Halt zijn hier voorbeelden van. Voorbeelden van maatregelen met een repressief karakter zijn: De komst van het Veiliger Wijk Team (VWT). Een VWT is een speciaal soort van wijkteam met de specifieke focus op Openbare Orde & Veiligheid. Het instellen van het VWT zorgt ervoor dat een gestructureerde aanpak opgezet wordt t.a.v. de Openbare Orde & Veiligheid. Dit team, bestaande uit de wijkcoördinator, twee gemeentelijke buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA's), politiesurveillanten en de wijkagent richt zich speciaal op de veiligheid en leefbaarheid in de Vergt en in de binnenstad. In het onlangs geopende Huis van de Vergt houden leden van dit VWT twee keer per week spreekuur. Dit is een huis voor alle inwoners van De Vergt, waar men terecht kan met vragen, klachten, opmerkingen of suggesties over leven en wonen in de wijk. Zo wil de gemeente Zaltbommel de leefbaarheid en de veiligheid van de wijk vergroten. Andere voorbeelden van zijn: Politieoptreden dat gericht is op handelend optreden tegen het overtreden van wettelijke normen en het algemeen toezicht van de boa s waarbij zij handelend optreden tegen lichtere overtreding sociale normen. Plan van aanpak Straatcoaches juli 2010 Pagina 1 van 5
Op dit moment ontbreekt het handelend optreden tegen het ernstig overtreden van sociale normen in de vorm van bemiddelen/ coachen door een straatcoach. Dit is de ontbrekende schakel in het grijze gebied. De ervaring leert ons dat in andere steden waar straatcoaches zijn ingezet, de jeugdoverlast fors afneemt. Doelstelling Het terugdringen van de overlast in de wijk de Vergt en de binnenstad van Zaltbommel veroorzaakt door de aanwezigheid van overlastgevende jongeren. Hiermee wordt de leefbaarheid en de veiligheid binnen de wijk de Vergt en de binnenstad vergroot. Meer concreet: Vermindering van de overlast door minder conflicten en harmonieuzere omgang tussen omwonenden en hangjongeren. Veiliger gevoel bij omwonenden door daadwerkelijke verbetering van de veiligheid in de openbare ruimte. Sociaal wenselijker gedrag van hangjongeren door de sturende en beïnvloedende rol van de straatcoach en door het aandragen van alternatieven (in gedrag, hangplekken, etc.). Betere informatievoorziening naar andere straatwerkers en hulpverleners (Veiliger Wijkteam, politie, BOA s, jeugdwerk) en daardoor meer adequate hulpverlening Doorbreken van de cirkel door preventie en dus: minder nieuwe aanwas van jongeren in hinderlijke, overlastgevende en criminele groepen Als 0-meting hanteren we de gegevens in de onlangs gehouden leefbaarheidsmonitor 2010. De 1- meting zal zijn de leefbaarheidsmonitor 2012. Taakomschrijving De straatcoaches zullen primair worden ingezet om jongerenoverlast tegen te gaan. Ze doen dit door zichtbaar aanwezig te zijn op straat en jongeren en/of hun ouders aan te spreken op hun gedrag. De focus ligt hierbij op het voorkomen/ verhelpen van hinderlijk en overlastgevend gedrag en het bevorderen en herstellen van de openbare orde. De straatcoaches opereren tussen hulpverlening enerzijds en strafrechtelijk optreden anderzijds. Daarnaast brengen straatcoaches jonge minderjarige kinderen, de zogenaamde 12 minners, die na een bepaalde tijd buiten rond zwerven, terug naar ouders en gaan met deze ouders gesprekken aan met als doel ouders te wijzen op het gedrag van hun kind. Eventueel worden gedragsregels voor het betreffende kind afgesproken. De straatcoaches hebben daartoe geen bijzondere bevoegdheden, maar werken wel in nauw contact met de politie. Ze kunnen vanuit hun aanwezigheid op straat dingen waarnemen die voor de politie, maar ook voor andere partners, van belang kunnen zijn. Naast het aanspreken van jongeren op hun gedrag, is ook het signaleren en doorgeven van problemen die buiten zijn taakveld vallen een taak van de straatcoach. Tot slot is de straatcoach vanwege zijn herkenbaarheid ook een visitekaartje en aanspreekpunt voor het gemeentelijk veiligheidsbeleid. Hij kan geconfronteerd worden met opmerkingen en vragen van bedrijven, instellingen en burgers. Het doorverwijzen naar andere informatiebronnen behoort dus ook tot het takenpakket. Plan van aanpak Straatcoaches juli 2010 Pagina 2 van 5
Werkwijze De straatcoaches zijn er om de openbare orde te handhaven. Er zal sprake zijn van een nauwe samenwerking met de politie. Straatcoaches zijn toezichthouders in de wijk die op tijden dat jongeren overlast veroorzaken in de wijk aanwezig zijn. Straatcoaches spreken jongeren aan op hun gedrag en schakelen indien nodig politie in om jongeren te bewegen hun gedrag te beëindigen of jongeren te verbaliseren. Hierbij is het bouwen aan een vertrouwensband met de jongeren belangrijk, zonder gezag te verliezen waardoor ze de jongeren ook effectief kunnen aanspreken. De straatcoaches zullen in principe op donderdag, vrijdag en zaterdag van 16.00 uur tot 23.00 uur werkzaam zijn, afhankelijk van de tijden waarop overlast zich manifesteert. Wel dient er rekening mee gehouden te worden dat de inzet afhankelijk van de omstandigheden in overleg moet kunnen worden aangepast/ uitgebreid. De inzet moet flexibel zijn. Van de straatcoaches wordt verwacht dat zij zich verdiepen in de lokale wet- en regelgeving, het lokale veiligheidsbeleid en de rol die de diverse partners en functionarissen daar in spelen. Door die kennis zijn zij in staat om te bepalen welke informatie van de straat relevant is en via welke kanalen ze deze informatie kunnen delen. Een groot aantal van deze partners zijn vertegenwoordigd in het VWT, waarvan de straatcoaches deel zullen uitmaken. De straatcoach werkt samen met de in de wijken aanwezige organisaties die nodig zijn bij de oplossing van problemen. Dat wil zeggen de straatcoach heeft directe (telefonische) verbindingen met deze organisaties. Het is zeker niet de bedoeling dat een straatcoach onderdeel wordt van uitgebreide vergadercircuits. Beschikbare tijd wordt ingezet als looptijd in de wijk. De basis-inzet qua tijd, locatie en aandachtspunten wordt bepaald door de beleidsmedewerker integrale veiligheid van de gemeente. Deze persoon fungeert als contactpersoon van de opdrachtgever. Van tevoren worden de werkopdrachten bepaald in wekelijks overleg met wijkagent en wijkcoördinator Straatcoaches zijn in de wijk aanwezig op de tijden dat de overlastgevende jongeren zich ook in de wijk bevinden. Omdat het werk van de straatcoaches veelal buiten kantooruren plaats zal vinden en veel raakvlakken heeft met wijkgerichte taken van bijvoorbeeld politie, jongerenwerk kan het voorkomen dat in het geval de wijkagent en wijkcoördinator er niet zijn, de coördinatie via de politie (de noodhulpauto) plaatsvindt. De geformuleerde basis-inzet van de straatcoaches is richtinggevend voor de inzet. De aard van de werkzaamheden maakt het noodzakelijk dat er steeds gekeken wordt naar de beste en meest effectieve wijze van inzet. De straatcoaches bepalen daarom tijdens het werk pro-actief, maar ook in overleg met eerder genoemde partners of tijdelijke wijziging van de inzet nodig is. Hierbij valt te denken aan een tijdelijke inzet in een andere wijk en/of een incidentele roosterwijziging als de situatie daar om vraagt. Om te zorgen dat de opdrachtgever zicht houdt op de werkzaamheden van de straatcoaches en het effect daarvan, rapporteren de straatcoaches over hun werkzaamheden in het Veiliger Wijk Team. Welke eigenschappen zijn nodig voor een straatcoach? sociaal vaardig natuurlijk gezag hebben stevige uitstraling spreken de taal van de straat en kennen de jongerencultuur zijn in staat jongeren stevig verbaal aan te spreken zijn bestand tegen verbaal geweld Plan van aanpak Straatcoaches juli 2010 Pagina 3 van 5
Kritische succesfactoren Een aantal factoren is beslissend voor het al dan niet behalen van de vooraf gestelde doelen. Opvolging door politie Vanzelfsprekend worden sluitende afspraken gemaakt over de bejegening en opvolging van de politie als er sprake is van fysiek geweld. Bij aanvang van de dienst wisselen straatcoaches en agenten telefoonnummers uit. De politie maakt met straatcoaches afspraken dat zij binnen uiterlijk 15 minuten ter plekke is, indien er een melding komt van een straatcoach. Dit is dan een zogenaamde prio 1 melding. Hierover dienen met politie dwingende afspraken gemaakt te worden. Informatieuitwisseling en samenwerking De straatcoach is een schakel in de veiligheidsketen. Hij kan het niet alleen. Voor goed functioneren is adequate informatieuitwisseling van belang. Positie De straatcoach is geen verlengstuk van de politie. Tijdsplanning Fase 1 Onderzoek en het creeren van vertrouwen door: De tijdslijn hiervoor bedraagt 1 maand. Fase 2 Beinvloeding van gedrag door: - Het aanspreken op gedrag - Alternatieven voor gedrag bieden - Verwijzen naar andere partijen - Inroepen repressie indien nodig De tijdslijn hiervoor bedraagt 6 maanden. Plan van aanpak Straatcoaches juli 2010 Pagina 4 van 5
Fase 3 Gedragsverbetering, doorbreken van de cirkel en verankeren van gewenst gedrag door: Fase 2 plus: Belonen van gewenst bedrag Zichtbaar maken van verbeteringen aan jongeren en omwonenden Dit heeft een doorlopende tijdsspanne. Aansturing De straatcoaches zijn werkzaam binnen het vorig jaar opgerichte VWT. Zij vormen een belangrijke factor ten aanzien van toezicht en informatie binnen dit team. Doordat de straatcoaches aangestuurd worden vanuit het VWT werken zij nauw samen met de diverse partners. Hiermee wordt de integraliteit gewaarborgd. De straatcoaches worden aangestuurd op basis van actuele informatie en kunnen hierdoor beter anticiperen op actuele situaties. Bovendien beschikt het VWT over veel expertise en know how op het gebied van Openbare Orde & Veiligheid. De leden van het VWT werken ieder vanuit hun eigen rol en professie. Aansturing vindt plaats volgens de normale lijnen. De aansturing is hieronder schematisch weergegeven. De rode lijnen geven een hiërarchische relatie weer, de groene lijnen staan voor coördinatie. Stuurgroep de Vergt Burgemeester Teamchef politie Bommelerwaard Beleidsmedewerker IV Wijkcoördinator Wijkagent Surveillanten Gemeentelijke toezichthouders Straatcoaches Follow up acties straatcoaches In hun taakuitoefening zullen de straatcoaches een schat aan informatie inwinnen. Deze informatie wordt gedeeld met de ketenpartners, die hiermee vervolgens in hun reguliere taakuitoefening aan de slag gaan. Het gaat te ver al deze processen te beschrijven. Maar voor de acties die volgen na het thuisbrengen van de 12-minners geldt een uitzondering. Wordt daarna door partners geen actie ondernomen, dan hebben de inspanningen van de straatcoaches geen enkel effect. De straatcoaches leveren de NAW gegevens van de thuisgebrachte 12-minners uiterlijk de volgende dag aan via een speciaal daarvoor aangemaakt e-mailadres. Deze mailbox is toegankelijk voor de beleidsmedewerker integrale veiligheid en de beleidsmedewerker jeugd. Laatstgenoemde onderneemt actie hierop. De exacte procesbeschrijving hiervoor volgt later vanuit de afdeling Samenleving en Ontwikkeling. Plan van aanpak Straatcoaches juli 2010 Pagina 5 van 5