Keuzes voor de toekomst
2
Inhoud Inleiding Aanleiding voor de uitwerkingsnota Uitgangspunten Sportnota voor 2008-2015 Capaciteit van buitensport- en binnensportaccommodaties Het ervaren capaciteitstekort: de oorzaken Wensen en behoeftes van sportverenigingen Keuzes voor de toekomst 3
Inleiding Houten is een sportstad. Relatief veel mensen doen, al dan niet in verenigingsverband, aan sport. Houten scoort ook goed als het gaat om de sportdeelname van kinderen tussen de 7 en 14 jaar. De gemeente koestert deze hoge deelname en hecht veel belang aan sport. Sport is niet alleen goed voor de gezondheid maar draagt ook bij aan de sociale samenhang. Voorop staat dat de gemeente voldoet aan haar wettelijke verplichting om te voorzien in voldoende gymcapaciteit voor het onderwijs. Maar de gemeente spant zich ook in om zoveel mogelijk Houtenaren in staat te stellen te kunnen sporten door voldoende sportvelden en andere sportvoorzieningen ter beschikking te stellen en te onderhouden. Aanleiding voor de uitwerkingsnota Sluiten Den Oord Besloten is de locatie Den Oord af te stoten omdat het een relatief oude accommodatie is en, gelet op de afmetingen, ongeschikt of beperkt geschikt is. Tevens is de krimp van het aantal leerlingen een reden om Den Oord te sluiten. In het kwadrant Noordwest zijn voldoende gymnastiekvoorzieningen aanwezig. Platform Sport heeft tijdens het RTG over de voorgenomen sloop van Den Oord aangedrongen op garanties voor voldoende vervangende ruimte in bestaande of nog te realiseren sportvoorzieningen. Afgesproken is dat voor de gebruikers van Den Oord naar vervangende huisvesting wordt gezocht. Realisatie Brede School Zuidoost Op dit moment wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een brede school in Houten Zuidoost met dertig klassen en buitenschoolse kinderopvang. Vanuit de onderwijshuisvestingstaak heeft de gemeente de plicht te zorgen voor twee gymlokalen. Eventuele uitbreiding tot een sportzaal, of een uitgebreide sporthal zou tevens een oplossing kunnen bieden voor bestaande capaciteitsbehoeften, maar extra investeringen zijn niet begroot. 1 Gezien de financiële situatie waarin de gemeente verkeert is het realiseren van een grote sporthal niet mogelijk. Oplevering van de gymzalen is gepland in augustus 2013. Ervaren ruimtegebrek door sportverenigingen Verschillende sportverenigingen ervaren door groei een tekort aan binnensportlocaties. De druk lijkt vooral bij de grote verenigingen te liggen, maar ook nieuwkomers geven aan dat zij geremd worden door een gebrek aan ruimte. Platform Sport Houten heeft bij verschillende gelegenheden aangegeven, dat de huidige capaciteit van sportaccommodaties nu al niet toereikend is voor de bestaande wensen van de huidige gebruikers. Met het wegvallen van Den Oord wordt de druk op de sportvoorzieningen nog groter. 1 Voor een sportzaal zijn de meerkosten circa 1 miljoen, voor een sporthal 2 miljoen. 4
Uitgangspunten Sportnota voor 2008-2015 In 2008 zijn met de Sportnota de ambities voor de sportaccommodaties uitgewerkt. 2 De volgende uitgangspunten zijn daarbij geformuleerd: Het aantal sportaccommodaties is toereikend voor het kunnen beoefenen van de meest gangbare sporten in een gemeente met ruim 50.000 inwoners. De grotere sportaccommodaties (een concentratie van verschillende sporten in één gebied) zijn verspreid over 2 à 3 bovenwijkse locaties in Houten. De kleinere sport- en recreatievoorzieningen zijn juist in de wijken gerealiseerd. De sportaccommodaties worden voor meerdere doeleinden gebruikt en zijn multifunctioneel. Er worden geen directe faciliteiten voor topsport door de gemeente gerealiseerd. Verenigingen die de ambitie hebben op een hoog wedstrijdniveau te sporten en hiervoor specifieke accommodatie wensen hebben, kunnen rekenen op medewerking van de gemeente, zonder dat hierbij sprake is van financiële ondersteuning. Privatisering van accommodaties (of delen hiervan) is mogelijk, maar maatwerk is hierbij het sleutelbegrip. De huurtarieven van de gemeentelijke accommodaties zijn op een aanvaardbaar niveau. De tarievenstructuur leidt tot een hoge bezettingsgraad van de sportaccommodaties. Sporten en spelen/speelvelden in de openbare ruimte is op een aantal plekken verbeterd en gemoderniseerd, bijvoorbeeld door de aanleg van voetbalkooien. Een groot aantal uitgangspunten is inmiddels realiteit in Houten. Zo is een algemene maatregel geweest om de hoogte van de huurtarieven van sportaccommodaties in 2007 met 16,5% en in 2009 met nog eens 11% naar beneden bij te stellen om zo het gebruik van de voorzieningen te stimuleren en de tarieven meer in overeenstemming te brengen met die in de omliggende plaatsen. Ook zijn er verschillende extra sportvelden aangelegd om de mogelijkheden van een aantal verenigingen te vergroten en worden voor enkele sporten nieuwe/vervangende voorzieningen voorbereid op Sport- en Werklandschap De Meerpaal. Capaciteit van buitensport- en binnensportaccommodaties Houten beschikt over een variëteit aan sportaccommodaties:12 buitensportcomplexen, 4 sporthallen, 6 gymzalen, een sportzaal, een tafeltenniscomplex, een aantal commerciële sportvoorzieningen en zwembaden met binnen- en buitenbassin. Hieronder een actueel overzicht van de meest beoefende sporten: Voetbal Er zijn vier voetbalverenigingen in Houten. SV Houten, FC Delta Sports, VV t Goy en VV Schalkwijk. Tot voor kort was er sprake van een tekort aan voetbalvelden. Het tekort deed zich voor bij zowel SV Houten, FC Delta Sports als VV t Goy. Ook de kwaliteit van de velden in t Goy en SV Houten was onvoldoende. De gemeente heeft daarom bij de drie genoemde clubs een grasveld vervangen in kunstgras. Hierdoor is de bespeelbaarheid voor de trainingen en wedstrijden toegenomen. De druk op de velden nam daardoor af. Hockey De Hockey Club Houten (HCH) heeft een lange wachtlijst. Bovendien zijn de huidige velden versleten en aan vervanging toe. Momenteel worden er in het Sport- en werklandschap De 2 Gemeente Houten (2008) Sportnota Houten 2008-2015. 5
Meerpaal 5 hockeyvelden aangelegd die volgens planning in september 2012 in gebruik kunnen worden genomen. Honk- en softbal De honk- en softbalvereniging de Houten Dragons heeft een tekort van één veld op de locatie de Stenen Poort. In de Meerpaal wordt daarom zowel een honkbalveld als een softbalveld gerealiseerd. Door over twee verschillende velden te kunnen beschikken heeft de vereniging ruimte voor groei. Door zowel handbal als de Honk- en softbal samen met de hockey mee te verhuizen, kan de gemeente de vrijgevallen ruimte op de Stenen Poort herontwikkelen. Deze verplaatsing wordt gefinancierd uit de opbrengsten van de Stenen Poort. Handbal Handbal is zowel een binnen- als buitensport. Voor buiten is de Handbal Vereniging Houten betrokken bij de ontwikkeling van buitensportvelden in de Meerpaal. Een kunstgrasveld en een zandveld worden geschikt gemaakt voor handbal. Dit zandveld zal worden gebruikt voor beach-handbal, een sport die in opkomst is. Bovendien is dat veld te gebruiken voor andere beachsporten, wat het multifunctionele karakter van het complex ten goede komt. Mede omdat de competitie zich steeds meer binnen afspeelt groeit met name in de periode oktober tot en met eind maart de behoefte aan extra zaalruimte sterk. Er zijn plannen om zelfstandig een basishal te realiseren. Basketbal Basketbalvereniging de Woodpeckers maakt hoofdzakelijk gebruik van sporthal De Slinger en maakt wegens ruimtegebrek daar noodgedwongen ook gebruik van verschillende andere sporthallen en gymzalen. Volleybal Taurus is een naar Houtense begrippen grote vereniging met teams op topniveau. De vereniging heeft eerste rechten op het gebruik van de Kruisbooghal. Maar ondanks deze voorkeurspositie is er een nijpend capaciteitstekort. Korfbal In 2008 was er bij korfbalvereniging Victum nog sprake van een licht capaciteitsoverschot. De afgelopen jaren is dit geleidelijk omgebogen naar een licht tekort door ledengroei. Dit tekort geldt met name voor de zaal in de periode oktober tot en met maart in de sporthal de Weteringhoek. Vechtsporten De verenigingen voor Judo, Aikido en Taekwondo maken gebruik van Den Oord. Lastig voor hen is dat ze de matten niet kunnen laten liggen omdat er andere gebruikers zijn. Tennis Voor tennis is er op stedelijk niveau sprake van een evenwicht tussen vraag en aanbod. Tussen de verenigingen bestaan echter verschillen. TC Atalanta heeft in 2009 verschillende nieuwe banen aangelegd. SET (tennisvereniging in Schalkwijk) heeft nog wel een tekort van enkele banen. Lawn Tennis Vereniging De Doordraaiers en de Houtense Tennisclub hebben daarentegen te maken met een overschot aan capaciteit. Voor TV t Goy is en blijft vraag en aanbod in evenwicht. Atletiek Atletiekvereniging Hellas uit Utrecht heeft een jeugdafdeling in Houten en er zijn (bescheiden) voorzieningen op sportpark Oud Wulven, waar getraind wordt. Daarnaast bestaat Loopgroep Houten en wordt met succes jaarlijks de Loop door Houten georganiseerd. Op basis van de bevolkingsomvang van Houten zou er voldoende draagvlak 6
voor een atletiekbaan kunnen zijn. In het voorjaar van 2009 is er een aantal gesprekken gevoerd met verschillende sportverenigingen over de Meerpaal waaronder ook vertegenwoordigers van de atletiek. Het streven was om een atletiekbaan aan te leggen, gecombineerd met een skatebaan. Uit onderzoek bleek het om een hoge investering te gaan. Er was op dat moment onvoldoende aantoonbare behoefte aan een atletiekbaan (al zou die behoefte mogelijk kunnen groeien als er een goede atletiekbaan zou worden aangelegd). Er zijn reeds goed geoutilleerde atletiekbanen in Nieuwegein en Utrecht. Besloten is om geen atletiekbaan aan te leggen. Voor de sporten hardlopen, skaten en schaatsen wordt wel naar de mogelijkheden gekeken om deze te integreren met de ontwikkeling van de natuur- en recreatiezone in het gebied. Zwemwater in Houten De gemeente Houten heeft een contract met Optisport over Zwembad de Wetering. Het zwembad heeft verschillende binnen- en buitenbaden. Optisport is contractueel verplicht om recreatief zwemmen mogelijk te maken en zwemverenigingen de ruimte te bieden. Daarnaast bieden zomers het strandmeer en de recreatieplas op de grens met Nieuwegein zwemgelegenheid. Uit onderzoek van het Mulier Instituut blijkt dat Houten redelijk tevreden mag zijn met haar aanbod van zwemwater. 3 De komende jaren is er, door een piek in het aantal kinderen, wel sprake van een krap aanbod. Daarnaast wordt verwacht dat vereniging Go Swim nog zal groeien naar circa duizend leden. Door de opening in maart 2011 van een tweede zwembad in Houten, De Startsprong, lijken voor leszwemmen capaciteitsproblemen voorlopig niet aan de orde. 3 Mulier Instituut (2010) Zwemmen in Houten. Behoefte aan zwemwater 2009-2018. 7
Het ervaren capaciteitstekort: de oorzaken Het Mulier-Instituut heeft een overzicht gemaakt van vraag en aanbod van buitensporten binnensportaccommodaties voor de periode 2008 2015. 4 De analyses zijn gemaakt op basis van de teamaantallen, de beschikbare sportruimte en de bevolkingsprognose van Houten. Voor de binnensportaccommodaties is door het Mulier Instituut op basis van draagvlakcijfers berekend hoe groot de behoefte aan sporthallen in Houten is. Uit de cijfers blijkt dat het benodigde aantal sporthallen maximaal 3 bedraagt in 2015 terwijl de gemeente Houten over vier sporthallen beschikt. Geconcludeerd wordt dat ondanks het theoretische overschot aan sporthallen op basis van de planningsnormen, door de verenigingen wel een reëel tekort wordt ervaren. Oorzaken hiervan zijn: Vooral in de winter vraag naar binnensport De vraag naar zaalruimte is in de periode van oktober tot maart veel groter dan beschikbaar. Verschillende clubs maken alleen in de winter gebruik van de sporthallen. Dit heeft tot gevolg dat er een overschot van ruimte is in de zomermaanden en een tekort in de periode oktober tot maart. Meeste mensen kunnen alleen s avonds sporten Daarnaast zijn er, ook in de drukste maanden, tijden waarop bijna niemand van de zalen gebruik kan maken. Voor 18.00 uur werkt het overgrote deel van de Houtenaren waardoor er in de vooravond te weinig kader beschikbaar is. De meeste recreanten willen niet na 22.00 uur trainen. Ook in het weekend worden de voorzieningen relatief weinig gebruikt (vaak alleen voor competitiewedstrijden). Op zaterdag is de bezetting nog redelijk, op zondag staan veel sporthallen leeg. In de afgelopen jaren zijn op initiatief van Platform Sport Houten in gezamenlijk overleg tussen de sportverenigingen reserveringsopties herverkaveld, waardoor de bezetting van de accommodaties kon worden verbeterd. Gewoonterechten blokkeren optimale bezettingsgraad Het eerste recht van een aantal gebruikers zorgt ervoor dat sommige hallen niet optimaal gepland kunnen worden. Een voorbeeld hiervan is korfbalvereniging Victum die de eerste optie op de te verhuren uren van sporthal de Weteringhoek heeft. Als zij in de zomerperiode weer op het kunstgras buiten gaan korfballen heeft Optisport moeite om de sporthal de Weteringhoek te verhuren. Ook in het verhuurbeleid blokkeren de huidige wijze van planning en reservering van het zaalgebruik, zoals gewoonterechten, een optimale bezettingsgraad. 4 Mulier Instituut (2008) Een vraag-aanbod analyse van buitensport- en binnensportaccommodaties, 2007-2015 8
Wensen en behoeftes van sportverenigingen De aankomende sluiting van Sportzaal Den Oord, overleggen met het presidium van het Sportplatform Houten en gesprekken met een aantal verenigingen hebben geleid tot een inventarisatie van de meest dringende ruimtebehoefte van sportverenigingen. De hoogste druk ligt in Houten bij Handbalvereniging Houten, Volleybalvereniging Taurus, Basketbalvereniging Woodpeckers en de huidige gebruikers van Den Oord. Gebruikers Den Oord Op 23 juni besloot de raad om sportzaal Den Oord te laten vervallen en het gebied in combinatie met de sloop van basisschool De Wegwijzer) een andere bestemming te geven. Verschillende sportverenigingen maken op dit moment nog gebruik van Den Oord. Met deze verenigingen zal de komende tijd naar vervangende huisvesting moeten worden gezocht. Platform Sport heeft tijdens het RTG over de voorgenomen sloop van Den Oord aangedrongen op garanties voor voldoende vervangende ruimte in bestaande of nog te realiseren sportvoorzieningen. Verschillende vechtsporten, waaronder de judovereniging, maken gebruik van Den Oord. De Judovereniging is reeds enige tijd op zoek naar een zaal speciaal geschikt voor vechtsporten en heeft inmiddels een programma van eisen van een nieuwbouw dojo ingediend bij de gemeente. Deze plannen bevatten de realisering van een dojo ten behoeve van Judovereniging Groot Houten en andere vechtsporten in een eventueel nieuw te bouwen handbalhal. Er kan ook bij een andere hal worden aangesloten. Gymnastiekvereniging Atilla heeft behoefte aan een grotere zaal voor hun selectietrainingen en hebben twee keer per jaar een hal nodig met tribunes voor een groter evenement. De andere gebruikers van Den Oord kunnen goed terecht in kleinere zalen. Volleybalvereniging Taurus Taurus is een naar Houtense begrippen grote vereniging met teams op topniveau. De vereniging heeft eerste rechten op het gebruik van de Kruisbooghal. Maar ondanks deze voorkeurspositie is er een nijpend capaciteitstekort. Taurus wijkt daarom noodgedwongen uit naar Utrecht. Momenteel is de vereniging in gesprek met de gemeente over uitbreiding van de sporthal. Daarbij worden verschillende opties onderzocht. Handbalvereniging Houten Voor het buitenhandbal is de Handbal Vereniging Houten betrokken bij de ontwikkeling van buitensportvelden in de Meerpaal. Ambitie is om een basis-handbalhal te realiseren voor de winter. Bij deze hal moet ook een kantine gebouwd worden. Er is in principe ruimte in het gebied de Weteringhoek en het gebied de Kruisboog. Om een goede bezetting overdag te krijgen zijn er wellicht mogelijkheden om samen te werken met initiatieven van verenigingen die naar ruimte overdag zoeken, zoals het initiatief van peutervoetbal. In de voorstellen van de handbalvereniging zit ook ruimte voor een dojo. Basketbalvereniging de Woodpeckers Het beoefenen van (wedstrijd)basketbal vereist het formaat van een sporthal. Alleen de jeugd kan in gymzalen goed terecht. De vereniging De Woodpeckers heeft geen vaste locatie met horecavoorziening en maakt daarom gebruik van verschillende sporthallen en gymzalen. Om het verenigingsleven te versterken willen zij graag hoofdgebruiker worden van een sporthal. Landelijke verplichtingen over de belijning maken dat gebruik van één locatie ook wenselijk is. De vereniging heeft aangegeven dat er wat hen betreft verschillende opties mogelijk zijn, zoals hoofdgebruiker worden van De Slinger. Wel dient er dan een kantinevoorziening gerealiseerd te worden. 9
Keuzes voor de toekomst De gemeente verkeert in financieel zwaar weer. De gemeente hanteert daarom het uitgangspunt dat voor het realiseren van nieuwe sportvoorzieningen indien de gemeente de beoogd eigenaar is - het gebruik gedragen moet worden door voldoende dag-gebruik vanuit het onderwijs. Daarnaast wordt op de sport stevig bezuinigd. Er moet circa 170.000,- worden gekort. Dit zal zoveel mogelijk worden gerealiseerd door hogere huuropbrengsten te realiseren van de sportaccommodaties en de verenigingen meer ruimte te geven om eigen inkomsten te genereren. Hierdoor worden de verenigingen voor inkomsten minder afhankelijk van subsidietoekenning en kan het totale subsidiesaldo voor sportverenigingen verminderen. Een concrete uitwerking hiervan wordt in de perspectiefnota 2013 voorzien. Door efficiënter gebruik van de sporthallen kunnen er meer huurinkomsten worden verworven. Een verbetering met 10% is het gestelde doel. Dit zou een extra huuropbrengst van 20.000,- betekenen (ten opzichte van peiljaar 2010). Hierbij moet worden aangetekend dat het vrijvallende exploitatietekort van 15.000,- van Den Oord en de extra huurinkomsten door een betere bezetting van de andere sporthallen ad. 30.000,- zijn ten gunste gebracht van de bestuursopdracht accommodaties. Er is kortom geen financiële ruimte voor extra sportvoorzieningen, buiten het realiseren van de wettelijk verplichte (en door het Rijk gefinancierde) sportvoorzieningen bij de Brede School Hofstad IV. Inzet van de gemeente voor de aanpak van capaciteitsproblemen in de sport dienen daarom budgetneutraal gerealiseerd te worden. De gemeente Houten maakt gezien de genoemde capaciteitsproblemen en financiële omstandigheden de volgende keuzes: In te stemmen met: 1. de medewerking aan de Handbalvereniging Houten in het realiseren van een eigen (sobere) handbalhal waarbij ook een dojo wordt gerealiseerd; De handbalvereniging heeft de ambitie om een basis-handbalhal te realiseren voor de winter. Bij deze hal moet ook een kantine gebouwd worden. Er is in principe ruimte in het gebied de Weteringhoek en het gebied de Kruisboog. Aangezien het om een basishal gaat zal bekeken moeten worden hoe dit in overeenstemming gebracht kan worden met normen voor beeldkwaliteit. Om een goede bezetting overdag te krijgen zijn er wellicht mogelijkheden om samen te werken met initiatieven van verenigingen die naar ruimte overdag zoeken. Het handbalinitiatief en het initiatief van peutervoetbal lijken elkaar te kunnen versterken. In overleg zal worden onderzocht wat de optimale locatie is. In de voorstellen van de handbalvereniging zit ook ruimte voor een dojo. In de dojo kunnen naast de judo ook de andere vechtsporten uit Den Oord worden ondergebracht. Ten behoeve van een sluitende exploitatie is samenwerking met peutervoetbal en een regierol van Platform Sport Houten wenselijk. Omdat de handbalhal in plaats komt van Den Oord is de verwachting dat de bezettingsgraad van de binnensportaccommodaties goed blijft. 2. het uitspreken van de intentie bij de realisatie van de Brede School in Hofstad IV de sportvoorziening te beperken tot de wettelijke onderwijshuisvestingstaak; De afgelopen jaren is de optie van het realiseren van een nieuwe sporthal bij de Brede School steeds opengehouden. Gezien de financiële situatie van de gemeente is dit niet reëel meer. Belangrijk is daarover het sportveld helderheid te verschaffen. 10
Aan de raad zal in juni 2012 een uitgewerkt voorstel worden voorgelegd over de realisering een brede school in Houten Zuidoost. Daarbij zal ook de gymcapaciteit worden betrokken. De gemeente heeft de wettelijke verplichting voor voldoende gymcapaciteit te zorgen voor het onderwijs. 3. het concentreren van de activiteiten van de basketbalvereniging de Woodpeckers en gymnastiekvereniging Atilla in de Slinger; De trainingen en wedstrijden van de Basketbalvereniging de Woodpeckers kunnen voor het grootste gedeelte in de Slinger gehuisvest worden. De selectietrainingen die gymnastiekvereniging Attila momenteel uitvoert in Den Oord, kunnen niet in een gymzaal uitgevoerd worden en zullen derhalve ook verplaatst worden naar De Slinger. Met een uitbreiding van de kantine is De Slinger ook geschikt voor sportevenementen met publiek, een belangrijke wens van Atilla. 4. onderzoek doen naar de mogelijkheden om budgettair neutraal een eigen ingang en een kantinevoorziening te realiseren bij de sporthal De Slinger; De Slinger ontbeert een eigen ingang en kantineruimte. De verenigingen en de gemeente onderzoeken gezamenlijk of met relatief kleine ingrepen het realiseren van een kantine en ingang mogelijk is. De kosten hiervan zullen dan moeten worden verdisconteerd in de huur. 5. de medewerking aan de uitbreidingsplannen van Taurus, voorzover deze voor de gemeente budgettair neutraal kunnen worden gerealiseerd. Taurus is een naar Houtense begrippen grote vereniging met teams op topniveau. De vereniging heeft eerste rechten op het gebruik van de Kruisbooghal. Maar ondanks deze voorkeurspositie is er een nijpend capaciteitstekort. Taurus wijkt daarom noodgedwongen uit naar Utrecht. Momenteel is de vereniging in gesprek met de gemeente over uitbreiding van de sporthal. Daarbij worden verschillende opties onderzocht. Uitgangspunt daarbij is de passage over topsport in de Sportnota 2008-2015. Daarin heeft de raad vastgesteld geen directe faciliteiten voor topsport door de gemeente te realiseren. Verenigingen die de ambitie hebben op een hoog wedstrijdniveau te sporten en hiervoor specifieke accommodatiewensen hebben, kunnen rekenen op medewerking van de gemeente, zonder dat hierbij sprake is van financiële ondersteuning. 11