WORKSHOP Actieve en passieve veiligheidsmaatregelen Glasmanagement Voertuigen zijn tegenwoordig uitgerust met tal van actieve en passieve veiligheidsvoorzieningen. De plaats van een ongeval is de slechtste plaats voor een eerste kennismaking met soms problematische veiligheidsinrichtingen. Beter zou het zijn om vooraf hierrond wat studie te verrichten, maar de diversiteit aan modellen en merken en hun verschillen zijn zo groot dat dit dikwijls tot niets zal leiden. Vandaar dat we beter een algemeen standpunt zullen of moeten innemen en ons beperken tot de belangrijkste veiligheidsinrichtingen Algemeen kan je letten op volgende zaken: - type voertuig (cabrio, coupé, limousine, combi, ) - aantal deuren (2-deurs, 3-deurs, 4-deurs, ) - aantal zitplaatsen in een voertuig en de configuratie ervan - veiligheidsvoorzieningen (airbags, gordelspanners, ) - Ligging en aantal batterijen - Ligging motor (vooraan, achteraan) - Voertuigconstructie - terminologie Om gestandaardiseerd te werken is het belangrijk dat men door gebruik te maken van gepaste terminologie ondubbelzinnig kan aanduiden welk deel van een wagen je precies bedoeld. Dit vereenvoudigt de werkmethodes en vergemakkelijkt het geven van bevelen. Links en rechts dienen vermeden te worden, men spreekt beter van passagiers- en bestuurderszijde. Vooraan en achteraan echter zijn vanzelfsprekend. De verschillende verticale stijlen in een voertuig worden uniform benoemd, zowel in de automobielindustrie als bij de technische hulpverlening bij ongevallen met beknelling. De stijl vooraan wordt steeds de A-stijl genoemd. Deze loopt van de onderste chassisbalk door tot aan het begin van het dak en vormt de begrenzing van de voorruit. De tweede verticale stijl wordt steeds de B-stijl genoemd. Dit is een zeer stevige brede constructie en bestaat bij de meeste recente modellen uit een versterkte staalsoort, nl boronstaal. Dikwijls worden hier meerder staalsoorten gebruikt en dikwijls bestaat deze B-stijl uit meerdere lagen. Actieve en passieve veiligheidsvoorzieningen Je moet een onderscheid maken tussen actieve en passieve veiligheidsmaatregelen. Actieve veiligheid berust op het doen of laten van onder meer de bestuurder, de inzittenden en de omstanders. Actieve verkeersveiligheid wordt vooral bepaald door gedrag. Voorbeelden hiervan zijn onder meer: het gebruik van de veiligheidsgordel, de snelheid aangepast aan de omstandigheden en nuchter rijden. Actieve veiligheid veronderstelt bewuste handelingen van de weggebruiker. Passieve veiligheid berust vooral op voorzieningen in of rond het voertuig. De inzittenden van het voertuig of de omstanders moeten hiervoor niets doen: de uitrusting van de auto of andere voorzorgsmaatregelen werken in hun plaats. Voorbeelden van passieve veiligheid in het verkeer zijn vanzelfsprekend; passieve veiligheid is aanwezig zonder dat je er bewust gebruik van maakt. De industrie levert inspanningen om zowel de bestuurder, de passagiers en de omstanders van een voertuig te beschermen tegen de gevolgen van een ongeval. Deze uitvindingen en aanpassingen verhogen vooral de passieve veiligheid van een voertuig.
Enerzijds beschermt de passieve veiligheid de inzittenden tijdens een ongeval. Anderzijds bemoeilijkt zij de bevrijding van slachtoffers uit een wrak. Wij weerhouden volgende belangrijke passieve veiligheidsvoorzieningen De kreukelzones De kreukelzones zijn die delen van de wagen die energie opslorpen door in elkaar te krimpen onder de kracht van de schok. De kreukelzones kunnen een groot deel maar niet de totale kinetische energie van een ongeval opslorpen. Veiligheidskooi De veiligheidskooi is ontworpen om de passagiersruimte bij een aanrijding zo weinig mogelijk te vervormen. De energie wordt afgeleid via de constructie van de kooi en dit zowel bij frontale als laterale aanrijdingen. Als de energie van de aanrijding te groot is, zal ze toch vervormen. Deuren die dan klemmen in een vervormde veiligheidskooi, zul je moeilijk kunnen openen. Ongetwijfeld wordt dan een gedeelte van de energie overgedragen naar de inzittenden met ernstige kwetsuren voor gevolg. De kooi wordt aan de zijkanten dikwijls nog verstevigd door in de deuren zijdelings verstevigingsbalken te voorzien. De balken die de deuren verstevigen verschillen volgens: de vorm (rond profiel, hoekig profiel, hol of vol), de plaatsing (dwars,recht of gekruist), de werking (al dan niet in elkaar schuivend). De balken die de deuren verstevigen, kunnen de ontmanteling van het wrak ernstig vertragen. Airbags Een airbag is een onderdeel van een beveiliging waar, bij een plotse vertraging van het voertuig, een luchtkussen opblaast. Het geheel bestaat uit: - crashsensoren in het voertuig, - een controle- en sturingspost, - een ontstekingsmechanisme, - het noodcircuit, - de luchtkussenkooi. De controlepost krijgt al dan niet prikkels uit de crashsensoren. De controlepost kan deze prikkels slechts verwerken indien hij gevoed wordt door een elektrische bron. In normale omstandigheden is dit de batterij. Bij een ongeval gebeurt de ontsteking soms vanuit een noodbron die actief blijft tot 30 minuten na het ongeval. Het opblazen van de airbag gebeurt bliksemsnel bij een plotse vertraging van het voertuig. Door het ontploffen van een ontstekingsmechanisme krijgt deze ontplooiing een zeer grote snelheid en kracht. Bij kleine kinderen kan het luchtkussen verwondingen veroorzaken. Van het ogenblik dat de airbag ontploft, loopt deze onmiddellijk leeg en verspreidt veel stof en rook, wat vaak verkeerdelijk als brand beschouwd wordt. Als hulpverlener moet je steeds veronderstellen dat een airbag in het wrak verscholen zit. Meestal zie je aanduidingen die hierop wijzen. Deze aanduidingen (SRS, SIR, ) bevinden zich onder meer op het stuur, het instrumentenbord en de ruiten. Er zijn verschillende soorten airbags De frontale airbags (bestuurdersairbag en passagiersairbag)
De frontale airbags zijn bestemd voor de bescherming van de bestuurder en de passagier vooraan. In een aantal wagens bevinden zich ook airbags in de rugleuning van de voorzetels. Zij dienen bij een frontale aanrijding voor de bescherming van de passagiers op de achterbank. De frontale airbags verminderen de letsels bij een botsing vooraan op voorwaarde dat de inzittenden hun veiligheidsgordel dragen. De zijdelingse airbags Voor zijdelingse aanrijdingen werden de zijdelingse airbags ontworpen. Zij bevinden zich meestal in de deur of de rugleuning van de zetels. Ook bij de zijdelingse luchtkussens is de bescherming het grootst wanneer de inzittenden hun veiligheidsgordel dragen. Door knipwerk aan de zijkant van de wagen kan een nog niet ontplooide airbag in werking gesteld worden, zelfs na het afkoppelen van de batterij. Deze airbagmodules vinden we vooral in de B-stijlen terug, maar kunnen ook in de A of C-stijlen verwerkt zitten. Het belang van airbagscanning spreekt dan ook voor zichzelf. Een ontplooide airbag hangt duidelijk als een lege zak in het voertuig. Als de airbag ontplooid is, moet je rekening houden met een mogelijke prikkeling van de ogen, de huid en de luchtwegen. Deze prikkeling wordt veroorzaakt door de stofwolk die bij het opbollen van het luchtkussen vrijkomt. Bescherm jezelf met een masker, handschoenen en een veiligheidsbril. Wees erop bedacht dat de metalen delen waarin het luchtkussen opgeborgen zit verhitten tijdens de ontplooiing. Het stuurwiel en de airbag zelf verhitten niet door het in werking stellen van het systeem. Een niet ontplooide airbag kan tijdens de bevrijding problemen veroorzaken. Je moet voorzien dat een airbag tijdens de bevrijding onverwacht kan opblazen. Daarom is het aan te raden om eerst de batterij af te koppelen en zo snel mogelijk airbagbeveiliging over het stuur te bevestigen. Lukt dit niet of gaat het om een passagiersairbag, probeer dan uit de buurt te blijven van deze airbags. Hanteer hierbij de 30-60-90 regel. 30 cm van zijaribags, 60 cm van bestuurdersairbags en 90 cm van de passagiersairbag. In sommige modellen kan de passagiersairbag uitgeschakeld worden wanneer men een kinderzitje vooraan in het voertuig wil plaatsen. Dit is ook een mogelijkheid die wij als brandweer kunnen gebruiken. Airbagscanning Om heel zeker te zijn of we niet in een ontstekingspatroon gaan knippen, doen we aan airbagscanning. We ontmantelen het voertuig door op de plaatsen waar we gaan knippen de binnenbekleding weg te halen. We doen dit mbv een kromme schroevendraaier of kleine koevoet. Nuttig is om eerst de rubber (in de opening van de deur) te verwijderen zodat de bekleding los komt. Op de plaats waar een ontstekingspatroon zien zitten, maken we een markering (zone) op de stijl van het voertuig, zodat het voor onze collega s duidelijk is waar er niet geknipt mag worden. Gordelspanners Deze passieve beveiliging voorkomt de voorwaartse beweging van de inzittende bij een frontale aanrijding door het strakker aanspannen van de veiligheidsgordel. Zijdelingse en achterwaartse aanrijdingen of een koprol stellen de gordelspanners niet in werking. Er zijn twee systemen van gordelspanners op de markt: een veer die ontspant, wat de gordel 6 tot 12 cm strakker aansnoert, een elektronisch systeem dat de gordel 6 tot 18 cm strakker aansnoert.
Wil je een gekneld slachtoffer bevrijden, dan moet je een aangespannen gordel doorsnijden met een gordelmes op twee plaatsen. Het is echter niet altijd duidelijk of een gordelspansysteem in het voertuig gemonteerd is. Wees daarom voorzichtig: je moet minstens 15 cm van de aantrekpunten van de gordels verwijderd blijven. Gordelspansystemen kunnen gemakkelijk verwondingen en brandwonden aan de handen veroorzaken. Glasmanagement Op één voertuig vinden we in de meeste gevallen verschillende soorten glas. De meest voorkomende zijn: - gelaagd glas (2 ruiten met een plastiek folie tussen) - gehard glas (glas dat in zeer kleine deeltjes kapot springt bij breuk) De meeste voorruiten zijn steeds gemaakt uit gelaagd glas. Dit heeft als eigenschap dat het bij een inslag slechts heel lokaal zal barsten (het bekende sterretje in de voorruit). De ruit zal nooit in één keer begeven. Tot voor enkele jaren bestonden al de andere ruiten uit gehard glas. Bij een inslag zal onmiddellijk de hele ruit in kleine deeltjes breken. De laatste jaren begonnen autoconstructeurs echter met ook hier gelaagde glas te voorzien. Bij het een verkeersongeval zullen meestal niet alle ruiten breken. Wanneer wij echter krachten gaan uitoefenen op bepaalde delen van het voertuig (bv op een deur) is het mogelijk dat de ruit hierdoor begeeft. Dit heeft echter enkele grote nadelen: - glasdeeltjes vliegen ongecontroleerd in het rond - het gebeurt plots en verrast zowel slachtoffer als hulpverleners Daarom zal er, voor er met hydraulisch gereedschap aan een voertuigdeel wordt gewerkt, steeds moeten worden nagegaan of er voorafgaand glas dient gebroken te worden. Dit noemt met glasmanagement. Enkel daar waar op dat moment glas verwijderd moet worden, zal men dit doen. Voor het verwijderen van glas dienen we rekening te houden met het type. Gelaagd glas Dit type glas kan enkel verwijderd worden met een glaszaag, de zgn. glasmaster. Dit gereedschap bestaat uit een handgreep, beitel en trekzaag. Eerst wordt in het midden van de ruit een gat gekapt, vervolgens wordt vanuit dit gat een snede gemaakt naar de zijkanten van het voertuig. Gezien het een trekzaag is, moet men kracht uitoefenen bij de trekbeweging. Tijdens het zagen komen hele fijne glasdeeltjes (glasstof) vrij. Deze lichte deeltjes kunnen worden ingeademd, en stapelen zich hierbij op in de longen (inert materiaal) of komen in de ogen terecht. Volgende aandachtspunten zijn daarom van belang: - draag steeds een veiligheidsbril - de persoon die zaagt, draagt een mondmasker - slachtoffers en hulpverlener(s) in het voertuig worden afgeschermd mbv een folie - overige hulpverleners houden voldoende afstand Men zal echter trachten om te vermijden van de voorruit te zagen en de nodige ruimte te creëren dmv een dakomslag (zie later). Hierdoor vermijdt men glasstof en behoudt men ook een betere afscherming voor het slachtoffer (regen, wind, ).
Gehard glas Dit type glas kan makkelijk gebroken worden dmv een windowpunch. Bij het gebruik hiervan moet men toezien dat de veer niet onnodig ver wordt uitgerokken. Volgende aandachtspunten zijn van belang: - draai, indien mogelijk, de ruit omlaag in de deur. Dek desnoods af met een hoes. Hierdoor zal het grootste deel van het glas in de deur vallen en ons dus niet hinderen - plaats de windowpunch steeds in een hoek van de ruit, zodat je kan steunen tegen één van de stijlen - draag steeds een veiligheidsbril - verwittig voor het breken de overige hulpverleners, bv door glas te roepen - trek zoveel mogelijk glasdeeltjes uit het voertuig op de grond - vermijd hoopjes glas (uitschuiven), borstel deze onder het voertuig Gasveren Sommige kofferdeksels worden opengehouden met behulp van gasveren. Ook dit kan een gevaar zijn bij het knippen. De montage ervan kan op 2 manieren gebeuren: - zuigerstang vast aan het voertuig, behuizing vast aan het kofferdeksel - behuizing vast aan het voertuig, zuigerstang vast aan het kofferdeksel We zullen meestal trachten om de gasveer los te maken van de koffer. Meestal kan dit op eenvoudige en snelle wijze door de clipjes, die de gasveer op het bolgewicht houden, los te maken mbv een kromme schroevendraaier (zie airbagscanning). Wanneer we dit doen moet de kofferdeksel door personeel ondersteund worden. De andere zijde van de gasveer kan dan makkelijk worden afgebroken (hefboom). In geval 2 is het mogelijk dat, wanneer de gasveer niet aan beide zijden losgemaakt kan worden, de behuizing aan het voertuig blijft en in de C-stijl blijft liggen. Wanneer hier dan later geknipt wordt kan dit weer een probleem geven. Probeer de gasveer dus altijd volledig te verwijderen. Niet-metalen onderdelen Sommige carrosserieonderdelen worden vervaardig uit andere materialen (bv polyester). Het is belangrijk om in te zien dat dit een aantal nadelen biedt aangaande de hydraulische gereedschappen: - moeilijk te knippen - geen afzetsterkte voor de spreider Batterijen De nieuwere voertuigen hebben meer dan één batterij waardoor het moeilijk is om nog steeds, voor of tijdens de bevrijding, de batterijen af te koppelen. We beschouwen dit daarom niet meer als een prioriteit. Bovendien biedt het ons ook nog enkele voordelen: - elektrische ruiten kunnen naar beneden worden gedaan - elektrische zetels kunnen nog worden bediend
Benodigd materiaal - BMW-wrak - Set afdekhoezen - Kromme schroevendraaier - Set glasmanagement (glasmaster, windowpunch, bril, masker) - Vetkrijt - Gasveren -