Inleiding bij de curricula van de modules.

Inleiding bij de curricula van de modules. De inhoud van de modules is stof voor pm-ers, pedagogen en leidinggevenden. De theoretische kennis laten we aansluiten bij de beginsituatie van iedere cursist. De eerste vijf modules samen met twee keer coachen vormen de basis. Ieder die de basiscursus heeft gedaan kan van de andere modules een cursus samenstellen. Voor de leidinggevende en pedagogen besteden we aandacht aan overdrachtsvaardigheden. Helen Janssen helen@helenjanssen.nl www.pikler.nl 1

1. Het competente kind Wanneer we de mogelijkheden van het kind en zijn zelfstandige activiteit vertrouwen en hem voor zijn eigen leerontwikkeling een ondersteunende omgeving bieden, is het tot veel meer in staat dan over het algemeen aangenomen wordt. Emmi Pikler. Pedagogisch kernthema: pedagogische doelen en competenties van kinderen. a. Kennisoverdracht. De cursisten krijgen inzicht in de vele en gevarieerde competenties van de baby, de dreumes en de peuter. Ze kennen het begrip authenticiteit. b. Vaardigheden. Ze weten de competenties te herkennen. Ze begrijpen de specifieke consequenties voor hun eigen gedrag als het gaat om het erkennen van de competenties van kinderen en de individuele authenticiteit van de kinderen. Voorgaande bevordert de rust op de groep. In de les komt aan bod wat de kennis van de cursisten is ten aanzien van de competenties van kinderen in hun verschillende fasen. De theorie van Emmi Pikler wordt besproken met de nadruk op het belang van de competenties van kinderen. Zo worden eigen inzichten aangevuld met inzichten van Emmi Pikler. De trainer praat over het belang om ruimte te geven aan kinderen zodat ze hun eigen initiatieven kunnen volgen. Daarnaast wordt uitgelegd hoe kinderen op een respectvolle manier verzorgd kunnen worden. Het belang daarvan voor een veilige hechting en het nemen van eigen initiatieven wordt besproken. De trainer maakt gebruik van een woordenweb om de bestaande kennis op te roepen. Er is theoretische uitleg van het gedachtegoed van Emmi Pikler. Er wordt een rollenspel gedaan. Delen van een door de Stichting Emmi Pikler Nederland uitgebrachte film worden geanalyseerd, evenals filmbeelden uit het Pikler Instituut in Boedapest. Een zelfervaringsoefening maakt deel uit van de middelen om de kernaspecten in de praktijk zelf te voelen. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welk aspect(en) van de les hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Deze module is onderdeel van een vijftal die tezamen een introductie van het gedachtegoed van Emmi Pikler vormen. De les over het competente kind geeft de hoofdaspecten daarvan weer. Elke cursus kan aangevuld worden met Coachen op de werkvloer. Veiligheid en welbevinden; ontwikkelen en leren van jonge kinderen; basiscommunicatie. www.pikler.nl 2

2. Bewegen: een levensbehoefte De baby leert in het verloop van zijn bewegingsontwikkeling niet alleen op zijn buik draaien, rollen, kruipen, zitten, staan of lopen, maar hij leert ook te leren. Emmi Pikler. Pedagogisch kernthema: ontwikkelen en leren van kinderen. a. Kennisoverdracht Cursisten inzicht geven in alle details van de ontwikkeling van het bewegen van liggen tot lopen. Het effect duidelijk maken van een vrije bewegingsontwikkeling. b. vaardigheden Het leren van de voorwaarden die pedagogisch medewerkers kunnen scheppen om een vrije bewegingsontwikkeling mogelijk te maken. De trainer maakt op verschillende manieren duidelijk wat een vrije bewegingsontwikkeling inhoudt. Ze maakt het belang van het nemen van eigen initiatieven van het kind zichtbaar. De invloed van een vrije bewegingsontwikkeling op de persoonlijkheid en het zelfvertrouwen van kinderen wordt besproken. De houding van de pedagogisch medewerker ten aanzien van het vrije bewegen van de kinderen komen aan bod. Er is theoretische uitleg over vrije bewegingsontwikkeling. Delen van een door de Stichting Emmi Pikler Nederland uitgebrachte film worden geanalyseerd, evenals filmbeelden uit het Pikler Instituut in Boedapest. Tekeningen van alle posities die kinderen hebben in de ontwikkeling van liggen naar lopen worden gebruikt om meer inzicht te krijgen in het bewegen van jonge kinderen. Een zelfervaringsoefening maakt deel uit van de middelen om aan den lijve te ervaren wat bewegen op bevel voor iemand betekent. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welk aspect(en) van de les hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Deze module is onderdeel van een vijftal die tezamen een introductie van het gedachtegoed van Emmi Pikler vormen. De les over bewegen is één van de hoofdaspecten. Elke cursus kan aangevuld worden met Coachen op de werkvloer. ontwikkelen en leren van jonge kinderen; pedagogische doelen en competenties van kinderen; steunen en stimuleren van spelen en leren. www.pikler.nl 3

3. Verschonen: een plezierige dialoog In het begin betekenen de handen van de volwassene voor de zuigeling alles: de mens, de wereld. Emmi Pikler. Pedagogisch kernthema: basiscommunicatie. a. kennisoverdracht Inzicht krijgen in de betekenis van aangeraakt worden. Inzicht in het tempo waarin jonge kinderen volwassenen begrijpen. Het proces kennen van begrijpen, meewerken, samen doen en zelf doen. b. Vaardigheden Het effect van eigen handelen begrijpen en weten welke woorden te gebruiken om een dialoog te maken van het verschonen. De effecten van het handelen van pedagogisch medewerkers tijdens het verschonen komen aan de orde. Hoe kan dit respectvol worden gedaan. De trainer bespreekt alle details vanaf het moment dat er contact wordt gemaakt met het kind tot het moment dat een kind voorbereid wordt op iets anders. De trainer bespreekt de effecten van een respectvolle benadering volgens Emmi Pikler. Initiatieven zien, volgen en benoemen. Er is theoretische uitleg over verschonen als dialoog. Delen van een door de Stichting Emmi Pikler Nederland uitgebrachte film worden geanalyseerd, evenals filmbeelden uit het Pikler Instituut in Boedapest. Een zelfervaringsoefening maakt deel uit van de middelen om aan den lijve te ervaren wat respectvol verzorgen of het tegenovergestelde voor iemand betekent. Er wordt geoefend met een levensechte babypop. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welk aspect(en) van de les hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Deze module is onderdeel van een vijftal die tezamen een introductie van het gedachtegoed van Emmi Pikler vormen. De les over het verschonen geeft de hoofdaspecten daarvan weer. Elke cursus kan aangevuld worden met Coachen op de werkvloer. veiligheid en welbevinden; ontwikkelen en leren van jonge kinderen; pedagogische doelen en competenties van kinderen. www.pikler.nl 4

4. Eten met plezier Een baby hecht zich aan diegene die zijn hongergevoel wegneemt. Anna Tardos, huidige directeur van het Emmi Pikler Instituut. Pedagogisch kernthema: veiligheid en welbevinden. c. Kennisoverdracht Inzicht in de ontwikkeling van gevoerd worden tot zelfstandig eten. Het herkennen van de zelfregulatie van jonge kinderen ten aanzien van de hoeveelheid voedsel. Het belang van het intiem samenzijn weten. d. Vaardigheden Weten hoe te handelen om zelfregulatie mogelijk te maken. Weten hoe een kind uit te nodigen om zelf te gaan eten en drinken. De trainer geeft informatie over hoe de ontwikkeling tot zelfstandig eten plaatsvindt. Ze bespreekt het belang van individuele aandacht. De motivatie voor op schoot eten geven tot het eten in een groepje kinderen komt aan bod. De nadruk ligt op het creëren van positieve ervaringen tijdens het eten. Er is theoretische uitleg over eten met plezier. Delen van een door de Stichting Emmi Pikler Nederland uitgebrachte film worden geanalyseerd, evenals filmbeelden uit het Pikler Instituut in Boedapest. Een zelfervaringsoefening is onderdeel van de les. Rollenspel respectvol en disrespectvol eten geven. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welk aspect(en) van de les hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Deze module is onderdeel van een vijftal die tezamen een introductie van het gedachtegoed van Emmi Pikler vormen. De les over het verschonen geeft de hoofdaspecten daarvan weer. Elke cursus kan aangevuld worden met Coachen op de werkvloer. ontwikkelen en leren van jonge kinderen; pedagogische doelen en competenties van kinderen;basiscommunicatie; steunen en stimuleren van leren.. www.pikler.nl 5

5. Spelen en spelmaterialen een kind dat iets bereikt door zelfstandig te experimenteren verwerft een heel andere kennis dan een kind dat kant en klare oplossingen krijgt aangeboden Emmi Pikler. Pedagogisch kernthema: steunen en stimuleren van spelen en leren. e. Kennisoverdracht Kennis over het ontwikkelen van spelen en leren. Inzicht in het belang van zelf ontdekken. f. Vaardigheden Kennis over het creëren van voorwaarden waaronder het zelf ontdekken optimaal aan bod kan komen. De trainer bespreekt welke uitdagingen kinderen in welke fase nodig hebben. De inrichting van de ruimte en het spelmateriaal komen aan bod. De invloed daarvan op de mate van concentratie en alertheid van de kinderen worden besproken. De initiatieven van de pedagogisch medewerker ten aanzien van het spel van kinderen worden inzichtelijk gemaakt. Er is theoretische uitleg over hoe kinderen tot spelen komen. Delen van een door de Stichting Emmi Pikler Nederland uitgebrachte film worden geanalyseerd, evenals filmbeelden uit het Pikler Instituut in Boedapest. Een zelfervaringsoefening met betrekking tot ongestoord spelen en spelen met bemoeienis van de pedagogisch medewerker. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welk aspect(en) van de les hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Deze module is onderdeel van een vijftal die tezamen een introductie van het gedachtegoed van Emmi Pikler vormen. De les over het verschonen geeft de hoofdaspecten daarvan weer. Elke cursus kan aangevuld worden met Coachen op de werkvloer. Veiligheid en welbevinden; ontwikkelen en leren van jonge kinderen; pedagogische doelen en competenties van jonge kinderen; basiscommunicatie. www.pikler.nl 6

6. Inrichten van binnen- en buitenruimte Een voorbereide omgeving nodigt uit tot onderzoek en leren en het laat zien dat de volwassene interesse heeft in de behoeften van het kind. Emmi Pikler. Pedagogisch kernthema: inrichten van buiten- en binneninrichting. g. Kennisoverdracht Inzicht in de invloed van de binneninrichting op de emotionele en de fysieke veiligheid van kinderen. Motivatie kenbaar kunnen maken voor het onderverdelen van de ruimte met behulp van hekjes. Kennis hebben over de eisen van een uitdagende buitenruimte voor baby, dreumes en peuter. h. Vaardigheden Gebruik leren maken van de verschillende plekken waar kinderen kunnen spelen. Kennis omzetten in het creëren van een voorbereide omgeving voor de verschillende fasen van de ontwikkeling. De trainer geeft informatie over een manier van inrichten waarin kinderen zich veilig voelen om op ontdekking uit te gaan. Er wordt gesproken over de verschillende behoeften van kinderen aan een veilige en uitdagende omgeving. De inrichting van de buitenruimte staat in het teken van situaties creëren waarin ook baby s zo veel mogelijk buiten kunnen zijn. De positieve kanten van buiten slapen komen aan bod. Er is theoretische uitleg over de binnen- en buitenruimte. Delen van een door de Stichting Emmi Pikler Nederland uitgebrachte film worden geanalyseerd, evenals filmbeelden uit het Pikler Instituut in Boedapest. Foto s van verschillende buitenruimtes worden bekeken naar aanleiding van de gestelde criteria. Eigen plattegronden worden naar aanleiding van de nieuw verworven kennis ingevuld. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welk verandering hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Deze module is een logische uitbreiding van de vijf voorgaande modules. Als voorbereiding zijn de modules 1, 2 en 3 noodzakelijk. Samen met een keuze uit de andere modules kan een complete cursus worden gemaakt. Elke cursus kan aangevuld worden met Coachen op de werkvloer. Veiligheid en welbevinden; ontwikkelen en leren van jonge kinderen; pedagogische doelen en competenties van jonge kinderen; samen werken in de groep; steunen en stimuleren van spelen en leren. www.pikler.nl 7

7. Omgaan met huilen Ten eerste, accepteer dat je niet instinctief weet waarom je baby huilt, noch wat je er aan kan doen. Vervolgens, in plaats van mechanisch reageren met één van de gebruikelijke routines zoals vasthouden, voeden of verschonen om het huilen te stoppen, probeer rustig tegen je baby te praten. Magda Gerber, een leerling van Emmi Pikler. Pedagogisch kernthema: veiligheid en welbevinden. a. Kennisoverdracht Inzicht hebben in de betekenis van huilen. b. Vaardigheden Het leren accepteren van huilen als signaal en als behoefte om emoties te verwerken. Weten hoe te handelen om het kind gerust te stellen en hoe te handelen om een kind de ruimte te geven voor het verwerken van emoties. De trainer praat over de verschillende redenen die een kind kan hebben om te huilen. In dat verband komt het wennen in de verschillende leeftijdsgroepen aan de orde. Hoe leest de pedagogisch medewerker elk huilen en hoe reageert ze zodanig dat een kind zich weer veilig gaat voelen. De trainer geeft uitleg over het begrip zelfregulatie. Er vindt theoretische overdracht van kennis omtrent huilen plaats. De trainer maakt gebruik van de eigen evaringen van de cursisten. Filmbeelden uit het Pikler Instituut in Boedapest worden geanalyseerd. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welk verandering hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Deze module staat op zichzelf. Als voorbereiding zijn de modules 1, 2 en 3 aan te raden. Samen met de modules 1, 2 en 3 en een keuze uit de andere modules kan een complete cursus worden gemaakt. Elke cursus kan aangevuld worden met Coachen op de werkvloer. ontwikkelen en leren van jonge kinderen; pedagogische doelen en competenties van jonge kinderen; basiscommunicatie. www.pikler.nl 8

8. Omgaan met conflicten Het is van wezenlijk belang dat het kind zoveel mogelijk zelf ontdekt. Als we hem helpen elk probleem op te lossen beroven we hem juist van datgene wat voor zijn mentale ontwikkeling het belangrijkst is. Emmi Pikler. Pedagogisch kernthema: ontwikkelen en leren van kinderen. c. Kennisoverdracht Inzicht in de verschillende soorten conflicten in de verschillende ontwikkelingsfasen. Kennis over de betekenis van aanvaringen voor kinderen en wat er voor hen uit te leren valt. d. Vaardigheden Kennis over het begeleiden van conflicten zonder dat er sprake is van winners en verliezers. De trainer geeft informatie over alle aspecten van conflicten die kinderen in de verschillende fasen in hun ontwikkeling hebben. Wat leren kinderen van hun aanvaringen en wat betekent in dit respect een goede begeleiding? De praktische kant van niet onmiddellijk ingrijpen, komt aan bod. Bij de begeleiding wordt de nadruk gelegd op het constateren van de situatie en het uitnodigen van de kinderen om een oplossing te verzinnen. Er wordt gesproken over oplossingen waarbij geen winnaars en verliezers zijn. Er vindt theoretische overdracht van kennis over conflicten plaats. Door middel van rollenspellen wordt een en ander geoefend. Filmbeelden over conflicten uit het Pikler Instituut in Boedapest worden geanalyseerd. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welk verandering hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Deze module staat op zichzelf. Als voorbereiding zijn de modules 1, 2 en 3 aan te raden. Samen met de modules 1, 2 en 3 en een keuze uit de andere modules kan een complete cursus worden gemaakt. Elke cursus kan aangevuld worden met Coachen op de werkvloer. Veiligheid en welbevinden; ontwikkelen en leren van jonge kinderen; pedagogische doelen en competenties van jonge kinderen; samenwerken in de groep. www.pikler.nl 9

9. Taal en communicatie Er is echter nog iets nodig naast het feit dat de zuigeling zich bezig houdt met zelf woorden vormen: hij moet daarnaast de wens hebben iets mee te delen. Emmi Pikler. Pedagogisch kernthema: basiscommunicatie. a. Kennisoverdracht Kennis van de ontwikkeling van de taal vanaf de babytijd tot 4 jaar. Inzicht in het belang van de dialoog met kinderen, de wederkerigheid. Weet hebben van het tempo waarin kinderen in verschillende fasen kunnen communiceren. b. Vaardigheden Non-verbale en verbale behoeften aan communicatie kunnen begrijpen. Voorwaarden kunnen scheppen opdat het kind wat wil vertellen. De trainer geeft uitleg in welke vormen kinderen ons iets duidelijk kunnen maken. Er wordt ingegaan op het belang van een positief gebruik van de taal: constaterend, gericht op wat kan en het erkennen van de behoeften van kinderen. Welke woorden kunnen pedagogisch medewerkers gebruiken, hoe klinkt hun stem, op welke manier doet hun lichaamstaal mee? Er vindt theoretische overdracht van kennis over taal en communicatie plaats. Door middel van rollenspellen wordt een en ander geoefend. Filmbeelden van een dialoog tussen verzorgster en kind uit het Pikler Instituut in Boedapest worden geanalyseerd. Conversatie voorbeelden bij het verschonen worden geoefend. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welk verandering hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Deze module staat op zichzelf. Als voorbereiding zijn de modules 1, 2 en 3 aan te raden. Samen met de modules 1, 2 en 3 en een keuze uit de andere modules kan een complete cursus worden gemaakt. Elke cursus kan aangevuld worden met Coachen op de werkvloer. Veiligheid en welbevinden; ontwikkelen en leren van jonge kinderen; pedagogische doelen en competenties van jonge kinderen; samenwerken in de groep. www.pikler.nl 10

Pedagogisch kernthema: dagritme. Emmi Pikler Stichting Nederland 10 Overgangsmomenten en dagritme c. Kennisoverdracht Inzicht hebben in het belang van voorspelbaarheid van de volwassene en van de gebeurtenissen gedurende de dag. De behoeften van de individuele kinderen weten af te wegen tegen de belangen van de groep. d. Vaardigheden Een vanzelfsprekend ritme in de dag weten te creëren waarin ieder tot zijn recht komt en waar er ruimte is voor aanpassingen. De trainer praat over de samenwerking tussen de pedagogisch medewerkers; de volgorde waarin kinderen verzorgd worden; de overgangsmomenten en de manier waarop kinderen bereid zijn mee te werken en actief onderdeel zijn van de gebeurtenissen op een dag. Er is theoretische uitleg over hoe kinderen deelgenoot zijn van het dagritme. Filmbeelden uit het Pikler Instituut in Boedapest worden geanalyseerd. De eigen situatie wordt naar aanleiding van een aantal principes uit de theorie bekeken en oplossingen worden bedacht. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welke verandering in de overgangsmomenten of in het dagritme hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Deze module staat op zichzelf. Als voorbereiding zijn de modules 1, 2 en 3 aan te raden. Samen met de modules 1, 2 en 3 en een keuze uit de andere modules kan een complete cursus worden gemaakt. Elke cursus kan aangevuld worden met Coachen op de werkvloer. Veiligheid en welbevinden; samenwerken in de groep. www.pikler.nl 11

11 Samenwerken met ouders Pedagogisch kernthema: samenwerking met ouders. a. Kennisoverdracht De manier van omgaan met de kinderen samen met de theoretische achtergrond ervan weten te verwoorden. Begrip hebben voor andere meningen van ouders. b. Vaardigheden Uitleg aan ouders kunnen geven over de manier van werken en de reden kunnen geven waarom daarvoor gekozen is. Wensen van ouders kunnen erkennen en er adequaat op kunnen reageren, passend in het eigen beleid. Uitleg aan ouders kunnen geven wanneer de wens van de ouder niet samengaat met het beleid van het kinderdagverblijf. De trainer bespreekt verschillende onderwerpen waar ouders vaak vragen over hebben. In de lessen wordt geoefend in het erkennen van de wensen van de ouders en het zoeken naar een positief antwoord. De wen procedure wordt besproken waarin ouders en kinderen veel mogelijkheden krijgen om in eigen tempo aan de veranderingen te wennen. Er is veel nadruk op een communicatie zonder oordelen. Er vindt theoretische overdracht van kennis plaats over het verwoorden van het pedagogische beleid en over de communicatie met ouders. Door middel van rollenspellen wordt een en ander geoefend. Aan het eind van de les benoemt iedere cursist welk verandering hij/zij gaat uitproberen in de komende periode. Het is noodzakelijk eerst de basiskennis van module 1 t/m 5 gevolgd te hebben. basiscommunicatie; samenwerken in de groep. www.pikler.nl 12

Coachen op de werkvloer Pedagogisch kernthema: pedagogisch coachen. b. Kennisoverdracht Kennisoverdracht op die gebieden die de pedagogisch medewerker zelf heeft gekozen. c. Vaardigheden Bijhorende vaardigheden naar de wens van de pedagogisch medewerker. In een voorgesprek bepalen de pedagogisch medewerker, de leidinggevende en de coach samen welke aspecten op de werkvloer aan de orde zullen komen. De coach bedenkt methoden en middelen waarmee de pedagogisch medewerker praktisch aan de slag kan. Dit gebeurt op een manier waarbij de kinderen het minst gestoord worden in hun bezigheden. Allerlei werkvormen zijn mogelijk: een voorstel voor het verschuiven van meubilair; het veranderen van het aanbod van spelmateriaal; een voorbeeld geven van een voorbereide omgeving; ideeën geven voor een maaltijd met een paar kinderen; enzovoort. Alle aspecten uit de voorgaande modules kunnen aan de orde komen. De leidinggevende kan hierbij aanwezig zijn om het coachen in een later stadium over te nemen. De combinatie van een cursus gevolgd door een aantal keren coachen op de groep maakt de kans op het beklijven van de stof groter. www.pikler.nl 13

www.pikler.nl 14