Vlindervriendelijk tuinieren Jeroen Mentens 29/05/2011
Misvattingen? Mijn tuin is te klein. Ik woon in de stad. Daar zitten geen vlinders. Een vlindervriendelijke tuin ziet er te verwilderd uit. Ik heb al veel bloemen staan. Fijn, dan heb ik minder werk in mijn tuin. Zo'n tuin is veel te veel werk. Er zijn geen mooie inheemse planten.
Kort overzicht De ecologische potentie van tuinen Vlinderbiologie Vlinderecologie Welke vlinders zijn te verwachten? Toegepast op tuinen: types tuinen Do en don't Een vlindervriendelijk gazon? Vlindervriendelijke planten Links en literatuur
De ecologische potentie van tuinen Opp. natuurreservaat: +/- 35.000 ha (2,5%) Opp. VEN: +/- 85.000 ha Streefwaarde VEN: 125.000 ha
De ecologische potentie van tuinen Bron: MIRA-T 2007
Het belang van tuinen
De ecologische potentie van tuinen Opp. natuurreservaat: +/- 35.000 ha (2,5%) Opp. VEN: +/- 85.000 ha Streefwaarde VEN: 125.000 ha Opp. tuin: +/- 83.000 ha (6%) Sterke spreiding van bebouwing => tuinen kunnen zeer grote rol spelen!
Vlinderbiologie Belangrijk: Elke fase andere noden Verschil tussen soorten Bron: wikipedia
Vlinderecologie: wat hebben vlinders nodig Ecologische benodigdheden: uiteenlopend van aard en verschillend per soort Geschikt voedsel voor rupsen Geschikt voedsel voor vlinders Een goed klimaat: temperatuur en vocht Overwinteringsmogelijkheden Structuurvariatie
Wat hebben vlinders nodig Voedsel voor rups: waardplant Alleseters specialisten Enkele belangrijke tuinplanten Grassen Klimop Minder geliefd in de tuin Brandnetel Distel Enkele andere voorbeelden Kamperfoelie, peen, vuilboom, koolsoorten
Wat hebben vlinders nodig Voedsel voor vlinders Vocht en suikers Nectar Rottend fruit Lange roltong type bloem Niet alle vlinders vetreserves
Wat hebben vlinders nodig Klimaat: temperatuur en vocht Koudbloedig LichaamsT > 20 C optimaal: 34-37 C Vleugels: zonnecollector Zowel zon als schaduw Eieren en poppen: beschimmeling uitdroging
Wat hebben vlinders nodig Overwinteringsmogelijkheden: Soortafhankelijk Ei-17%, rups-56%, pop-16% of vlinder-9% Als ei (Sleedoornpage): op waardplant Als rups (Kleine ijsvogelvlinder) Als pop (Boomblauwtje, Klein en Groot koolwitje) Op de grond In struiken Als vlinder (Citroenvlinder, Dagpauwoog, Kleine vos, Gehakkelde aurelia) Struiken, spleten, zolders
Wat hebben vlinders nodig Structuurvariatie: Oriëntatie Paringsboom Beschutting Territoriumafbakening
Welke vlinders zijn te verwachten? In Vlaanderen: Nog bijna 50 soorten De helft algemeen In Brussel: 30-tal soorten 12 soorten overal
Wat is er te verwachten in een tuin?
Toegepast op tuinen: types tuinen Type Soorten Aanleg Onderhoud Vlinders? Traditionele siertuin Geselecteerd Vnl exoten Bodemwijziging Aanplanten / snel Intensief Beperkt: nectar, structuur, waardplant, overwintering Wildeplantentuin (heemtuin) Geselecteerd Inheems Lokale bodem (?) Aanplanten / snel Intensief Beperkt (?): nectar, structuur, waardplant, overwintering Natuurtuin (spontane tuin) Spontaan Inheems Lokale bodem (?) Spontaan / trager Extensief (?) Beperkt (?): nectar, structuur, waardplant, overwintering Ecologische siertuin Deel spontaan Lokale bodem Inheems/exoot Deels spontaan / trager Extensief (?) Goed: nectar, structuur, waardplant, overwintering Groenten- en fruittuin Geselecteerd Bodemwijziging Inheems/exoot Aanplanten / snel Intensief Beperkt (?): waardplant Prairietuin Geselecteerd Exoten Extensief Enkel nectar voor adult Bodemwijziging Aanplanten / snel
Do en don't Alle beetjes helpen Begin eenvoudig Niet alle noden tegelijk Makkelijkst: Nectarplanten Overwintering Meer werk/aandacht: Voedsel rups Structuur
Do en don't Variatie In plantenhoogte In bloeitijd In bezonning In reliëf Randen creëren
Do en don't Afstemming op omgeving Gezonde, geschikte planten Door aangepaste plantenkeuze Lokale inheemse soorten Waardplant Betere standplaats Niet door veel ingrepen Geen pesticiden Nectar: geen geselecteerde volle bloemen
Do en don't Exoten Geen invasieve exoten Exoten niet per definitie slecht Dood materiaal (tijdelijk) laten liggen Overwinterende vlinders/pop/rups Natuurlijke cyclus Lente-opkuis i.p.v. herfst-opkuis
Vlindervriendelijk gazon Optimaal: Inheemse bloemenweide Niet bemesten (behoud bloemen) Maaien en afvoeren: 1 à 2 maal/jaar Gefaseerd werken Gespreid doorheen het jaar Gespreid doorheen de jaren Gemaaide begaanbare strook
Vlindervriendelijk gazon Minder ingrijpend Bloemenweide in gazonhoeken, -randen Bloemenweide in border Tijdelijke bloemenweide In de lente niet maaien Krokussen, madeliefjes, klaver,...
Vlindervriendelijke planten: nectar Kruiden: Munt, tijm, citroenmelisse,... Fruit: braam, aardbei, rode bes,... Struik/boom: liguster, sporkehout, meidoorn,...
Vlindervriendelijke planten: nectar Top 11 nectarplanten Vlinderstruik (Buddleja sp.) Zinia (Zinia elegans) (eenjarig) Ijzerhard (Verbena bonariensis) Beemdkroon (Knautia arvensis) Damastbloem (Hesperis matronalis) Hemelsleutel (Sedum spectabilis) Herfstaster (Aster novi-belgii) Koninginnekruid (Eupatorium purpureum) Lavendel (Lavendula sp) Vaste muurbloem (Erysimum sp) Afrikaantjes (Tagetes sp) (enkelbloemig)
Vlindervriendelijke planten Grote brandnetel Distels: geen akkerdistel, wel bv speerdistel Belangrijke, eenvoudig toepasbare waardplanten: Klimop Sporkehout/vuilboom Sleedoorn Peen Pinksterbloem Kamperfoelie Kaasjeskruid Eik Hop
Misvattingen? Mijn tuin is te klein. Ik woon in de stad. Daar zitten geen vlinders. Een vlindervriendelijke tuin ziet er te verwilderd uit. Ik heb al veel bloemen staan. Fijn, dan heb ik minder werk in mijn tuin. Zo'n tuin is veel te veel werk. Er zijn geen mooie inheemse planten.
Links en literatuur Boek: Vlinders in de tuin (o.a. lange soortenlijst vlindervriendelijke planten met hoogte, bloeikleur, bloeitijd) http://vlinderstichting.nl/winkel.php?rid=1 Vlindervriendelijk tuinieren: http://www.vlindermee.be/tuintips.aspx Vlinderplanten top 50: http://www.vlinderstichting.nl/content.php?id=97 Lijst invasieve planten (weldra ook alternatieven) http://www.alterias.be