Verslag bijeenkomst cliëntenraden AWBZ, 12 april 2012 Op donderdagmiddag 12 april kwamen zo n 70 leden van cliëntenraden uit de AWBZ naar Zorg en Zekerheid om daar ervaringen met elkaar te delen en ideeën uit te wisselen over de zorg en zorginkoop. Alle sectoren waren goed vertegenwoordigd: waar een paar jaar geleden vooral cliëntenraden uit de ouderenzorg aanwezig waren, waren er nu ook veel deelnemers uit de GGZ en gehandicaptenzorg aanwezig. Opening De bijeenkomst werd geopend door Anneke Augustinus, manager Care bij Zorg en Zekerheid. Zij heette de deelnemers van harte welkom en vertelde blij te zijn dat er zoveel deelnemers uit alle sectoren aanwezig waren. Voor Zorg en Zekerheid is het belangrijk dat we goed weten wat er leeft onder cliënten en waar hun wensen liggen. Als zorgkantoor en zorgverzekeraar willen we namelijk zorg inkopen die aansluit bij de behoeften en wensen van de cliënt. Er komen een hoop veranderingen aan. Omdat er nog zoveel onzeker is en de regering over een hoop zaken, zoals bijvoorbeeld de overgang van begeleiding naar gemeenten en de IQ maatregel, nog een besluit moet nemen zal het in de bijeenkomst niet gaan over de veranderingen en welke gevolgen deze hebben. Wanneer er besluiten zijn genomen wil Zorg en Zekerheid meehelpen om deze informatie bij cliënten en cliëntenraden bekend te maken. Door de landelijke partijen zoals het ministerie van VWS wordt nu besproken op welke wijze cliënten geïnformeerd zullen worden. Afhankelijk hiervan zal Zorg en Zekerheid bekijken of het nuttig is een aparte bijeenkomst Te organiseren. De cliëntenraden zullen hier dan over geïnformeerd worden. Presentatie zorgkantoor Na de opening door Anneke Augustinus was het woord aan Daphne Schelling, beleidsmedewerker AWBZ bij Zorg en Zekerheid. Ook zij heette de deelnemers welkom en benadrukte het doel van de bijeenkomst: het delen van kennis en ervaringen zodat het zorgkantoor voldoende en kwalitatief goede zorg kan inkopen die aansluit bij de wensen van de cliënten. Cliëntenraden kunnen op hun beurt informatie verkrijgen over de taken en visie van het zorgkantoor en kunnen hun kennis en ervaringen delen met het zorgkantoor. De presentatie (zie bijlage) ging in op de visie en taken van het zorgkantoor met betrekking op de inkoop, financiën en kwaliteit van de zorg. Het zorgkantoor heeft als taak het afstemmen van de vraag en het aanbod AWBZ. Zo koopt het zorgkantoor zorg in, informeert cliënten over de keuzemogelijkheden in de zorg en maakt afspraken met zorgaanbieders over de vorm, kwaliteit, prijs en hoeveelheid zorg. Tevens beheert en verstrekt het zorgkantoor het persoonsgebonden budget (PGB). De vraag van de 1
cliënt staat hierin voorop, het zorgkantoor stuurt hierbij op kwaliteit, resultaat, samenwerking en betaalbaarheid. In de presentatie werd ook ingegaan op wat het zorgkantoor niet doet, om zo duidelijk te maken waar cliënten en cliëntenraden elders informatie kunnen krijgen. Zo wordt de indicatie door het CIZ gedaan, en bepaalt en int het CAK de eigen bijdrage voor de zorg. Voor huishoudelijke hulp, maatschappelijk werk en niet zorg gerelateerd vervoer moeten cliënten bij de WMO zijn, de zorgverzekeraars zorgen voor de zorg die huisartsen, ziekenhuizen, tandartsen, fysiotherapeuten enz. leveren. De partijen werken uiteraard wel samen, zeker gezien alle veranderingen in de zorg. Cliënten hebben bovendien vaak zorg uit verschillende domeinen: een stukje huishoudelijke hulp uit de WMO, thuiszorg uit de AWBZ, zorg van de huisarts uit de Zorgverzekeringswet, etc. Maar hoe koopt het zorgkantoor de AWBZ in? Dit is soms een zeer technisch verhaal, dat het zorgkantoor geprobeerd heeft in een aantal plaatjes uit te leggen. De inkoop begint bij het ministerie van VWS, dat het totaal budget bepaalt en vervolgens verdeelt over de zorgkantoorregio s. Wanneer dit budget bepaalt is kan het zorgkantoor beginnen met de zorginkoop. Dit doen zij door eerst een analyse te maken van de regio en wat er in elke regio nodig is voor het komende jaar. De bijeenkomst van vanmiddag maakt ook deel uit van deze stap: de informatie en ideeën van cliëntenraden worden meegenomen in het inkoopbeleid. Dit beleid wordt in april/mei geschreven en bevat informatie over hoe het zorgkantoor gaat inkopen. Op 1 juni wordt dit beleid gepresenteerd, waarna de aanbieders hun plannen naar het zorgkantoor sturen. De aanbieders en het zorgkantoor gaan daarna met elkaar in gesprek over de hoeveelheid zorg en de voorwaarden. Op 1 november is dit proces klaar en dan kan op 1 januari de zorg van start gaan. Gedurende het jaar leveren de aanbieders zorg en houdt het zorgkantoor een vinger aan de pols over de voortgang. Maar wat doet het zorgkantoor om te stimuleren dat zorgaanbieders goede en doelmatige zorg leveren? Een van de manieren om dit te doen is met aanbieders af te spreken welke mix van producten zij mogen leveren. Zo wil het zorgkantoor stimuleren dat zorgaanbieders zorg leveren waarvoor zij voldoende kennis en mogelijkheden in huis hebben. Cliënten mogen in principe zelf kiezen naar welke aanbieder zij gaan, zolang er afspraken zijn gemaakt dat aanbieders de zorg die deze cliënt nodig heeft mogen bieden binnen de productmix. Het zorgkantoor bemiddelt waar nodig tussen cliënt en aanbieder. Het geld volgt de klant: aanbieders krijgen een startbudget en mogen daarna alleen zorg declareren die zij ook echt gegeven hebben. Zo voorkomt het zorgkantoor dat aanbieders die heleboel lege plekken hebben geld krijgen dat andere aanbieders die helemaal vol zitten nodig hebben. En wil het zorgkantoor aanbieders stimuleren hun best te doen zo n hoog mogelijke kwaliteit te leveren, zodat cliënten graag voor hen kiezen. Ook beloont het zorgkantoor aanbieders die dienstverlenende concepten hebben. Dat wil zeggen: aanbieders die een plan hebben om de gastvrijheid en dienstverlening te verbeteren krijgen een iets hogere prijs dan aanbieders die dit niet hebben. Ook kunnen aanbieders beloond worden wanneer zij veel samenwerken, onderzoek doen naar cliëntwaardering en de zelfredzaamheid van cliënten stimuleren. Zo wil het zorgkantoor ervoor zorgen dat de zorg in onze regio s van zo n hoog mogelijke kwaliteit is. Na de presentatie was er tijd voor vragen vanuit de zaal. Zo werd gevraagd hoe het zorgkantoor wil stimuleren dat aanbieders echt gebruik maken van de input van 2
cliëntenraden. Want dit kan nog weleens verschillen per aanbieder: de ene cliëntenraad wordt heel goed betrokken, de andere cliëntenraad heeft meer moeite om gehoord te worden. Het zorgkantoor wil uiteraard graag dat de aanbieders gebruik maken van de kennis en ervaringen van hun cliëntenraden, dit zijn aanbieders bovendien verplicht vanuit de Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen (WMCZ). Het zorgkantoor is dit jaar een pilot gestart om samen met cliëntenraden en bestuurders van aanbieders een zogenaamd tripartiete overleg te hebben waarin alle drie de partijen samen aan tafel gaan om thema s te bespreken die belangrijk zijn voor de organisatie. Dit is nog een proef, die het zorgkantoor wil gaan uitbreiden zodat hopelijk alle organisaties 1 keer per 2 à 3 jaar bezocht worden. Omdat dit een intensieve taak is en er meer dan 60 aanbieders in de regio s zijn kan dit niet elk jaar plaatsvinden. Ook de drie organisaties die zich straks zullen presenteren kunnen een helpende hand bieden met kennis en informatie wanneer de cliëntenraad tegen problemen aanloopt. Er waren daarnaast ook enkele vragen over aankomende veranderingen en hoe het zorgkantoor informatie hierover zal verspreiden. Het zorgkantoor gaf hierbij aan dat er inderdaad nog veel onzekerheden zijn, maar het voornemen heeft om aanbieders en cliëntenraden hier zoveel mogelijk bij te betrekken. Het is voor het zorgkantoor soms ook gewoon nog spannend hoe 2013 eruit zal gaan zien: wanneer er op rijksniveau beslissingen moeten worden genomen, is het voor ons soms ook afwachten. LOC, LSR en Stichting ZON Na de presentatie en vragen werden de drie partijen naar voren geroepen die hebben meegewerkt in de voorbereidingen voor de bijeenkomst. Allereerst was het woord aan Gerie van Dijk, van LOC Zeggenschap in Zorg. Het LOC is een grote cliëntenorganisatie in de verzorging en verpleging, thuiszorg (VVT), geestelijke gezondheidszorg, maatschappelijke opvang, verslavingszorg en welzijn. Het LOC zet zich in voor betere kwaliteit van zorg en betere kwaliteit van leven van cliënten en ondersteunt cliëntenraden met bijvoorbeeld informatiebijeenkomsten en advies en ondersteuning op maat. Daarnaast behartigt LOC de gemeenschappelijke belangen van alle cliëntenraden en hun achterban. Vervolgens presenteerde Jasper Boele het LSR, het landelijk steunpunt medezeggenschap. Deze koepelorganisatie in de gehandicapten- en curatieve sector adviseert cliëntenraden over het organiseren van medezeggenschap, organiseert bijeenkomsten en cursussen en heeft ook een cliëntvertrouwenspersoon in dienst die cliënten kan ondersteunen bij het omgaan met klachten. Tot slot was het woord aan Bart Smith van Stichting ZON, de belangenorganisatie voor mensen met psychische problemen, dak- en thuislozen en mensen met verslavingsproblemen in de regio Leiden, Rijnstreek en Duin en Bollenstreek. ZON signaleert knelpunten vanuit de achterban en adviseert de aanbieders, verzekeraars en gemeenten hierover vanuit het cliëntenperspectief. ZON organiseert projecten en activiteiten voor en met zorgvragers. Voorbeelden hiervan zijn projecten rondom de crisiskaart en ervaringsdeskundigen. Alle drie de organisaties nodigen de cliënten uit om een kijkje op hun website te nemen en contact met hen op te nemen wanneer zij verdere vragen hebben of graag 3
ondersteund willen worden bij hun werk in de cliëntenraad. Meer informatie is te vinden onderaan dit verslag. Workshops Na de presentaties was het tijd voor de workshops. Per sector werd een workshop georganiseerd waarin, onder leiding van een zorginkoper en een beleidsmedewerker van het zorgkantoor, door de deelnemers werd gesproken over diverse thema s die spelen in hun sector. Er werden stellingen bediscussieerd waarop de deelnemers met eens of oneens konden stemmen. Op basis van deze stemming werd dieper ingegaan op hun ervaringen en ideeën. Workshop Verpleging, Verzorging en Thuiszorg (groep 1 en 2) In beide groepen werd er enthousiast door de deelnemers gereageerd op de stellingen, die gingen over andere de zelfredzaamheid van cliënten en de mate waarin mantelzorgers een rol kunnen spelen bij de ondersteuning van hun naasten. Aangezien bij de verslaglegging is gebleken dat er veel overeenkomsten waren, is er 1 verslag van gemaakt. Over het algemeen waren veel deelnemers tevreden over de zorg, maar konden er ook wel dingen verbeterd worden. Er zijn positieve ervaringen met kleinschalig wonen en wijkgericht werken, al benadrukten de deelnemers ook dat dit niet voor iedereen geschikt is. Zo zijn er mensen die niet meer kleinschalig kunnen wonen omdat zij meer zorg nodig hebben en niet meer veel zelf kunnen doen. Het is dus goed dat veel ouderen zoveel mogelijk en zo lang mogelijk zelfredzaam zijn, maar dit is dus niet voor iedereen een optie. Bovendien kan de zorgvraag veranderen waardoor kleinschalig wonen niet langer mogelijk is. Het is dus belangrijk om een divers aanbod te hebben in de zorg. De deelnemers zijn het erover eens dat het belangrijk is om mantelzorgers en vrijwilligers te betrekken in de zorg en dit ook op te nemen in de zorgleefplannen van cliënten. Maar aanbieders kunnen ook niet verwachten dat vrijwilligers en mantelzorgers alle zorg overnemen. Hier moeten dus goede afspraken over worden gemaakt. Het is ook erg belangrijk dat de medewerkers goed kunnen aansluiten bij de beleving van de cliënt en dat de activiteiten aansluiten bij de doelgroep. Zo werd er aangegeven dat er voor dementerende ouderen meer aandacht moet zijn voor hun levensverhaal en meer dagbesteding georganiseerd zou moeten worden. Er werden ook nog een aantal tips tussen cliëntenraden uitgewisseld. Zo adviseerde een deelnemer om een mantelzorgplatform op te richten wanneer je als mantelzorger meer gehoord wilt worden, en vertelde een deelnemer dat zijn aanbieder cliënten een foto laat zien van de vervangende verzorger zodat cliënten van te voren weten wie er langs komt. Tot slot werd ook de zorg uitgesproken voor de transitie van begeleiding naar de gemeenten, en werd de hoop uitgesproken dat gemeenten geleerd hebben van de overgang huishoudelijke hulp. Workshop Gehandicaptenzorg De 19 deelnemers aan de workshop GZ zijn enthousiast aan de slag gegaan met de verschillende stellingen. Over de stellingen, die gingen over thema s als dagactiviteiten en regie, werd geanimeerd gesproken en ervaringen uitgewisseld. De tijd was zelfs te kort om alle stellingen te behandelen. Wel hebben we een goede en positieve indruk gekregen. De bijeenkomst als geheel alsook de workshopronde werd door de deelnemers positief beoordeeld. Eén deelnemer die de cliëntenradenbijeenkomsten van het Zorgkantoor al een aantal jaren bezoekt gaf de organisatie een pluim: Ieder jaar komen er meer mensen. Het wordt ieder jaar beter, een compliment!. De meeste deelnemers waren het eens over de stelling dat er uit voldoende dagactiviteiten gekozen kon worden. De keuze is echter wel afhankelijk van het niveau 4
van de cliënt. Het is echter wel van belang om de dagbesteding als dynamisch te zien en hier ook in te blijven ontwikkelen. Variatie en meegroeien met de cliënt is belangrijk. Naar aanleiding van de stelling cliënten voelen zich thuis blijken er nog veel onduidelijkheden te zijn voor cliënten. Zo vragen zij zich af waarop heb je recht hebt binnen een AWBZ instelling. De samenstelling van de groep waarbinnen cliënten wonen is bepalend voor het zich wel of niet thuis voelen. De keuze van huisgenoten ligt echter niet bij de cliënt. De deelnemers waren het er ook grotendeels eens met de stelling dat de cliënten worden ondersteund in het zolang mogelijk zoveel mogelijk zelf doen. Wat wel bleek uit de workshop is dat er niet voor iedere doelgroep een geschikte vorm van zorg is. Er is meer differentiatie nodig dan vroeger. Tevens blijkt ook dat de mantelzorgers nog niet altijd onderdeel uitmaken van het zorgleefplan. Workshop (Openbare) Geestelijke Gezondheidszorg In deze workshop was er een grote mate van betrokkenheid van de deelnemers: er werd druk gediscussieerd over de stellingen. Zo waren veel deelnemers het niet eens met de stelling dat er genoeg keuzemogelijkheden zijn voor cliënten. Het ontbreekt cliënten vaak aan informatie: om goed te kunnen kiezen moet je goed geïnformeerd zijn. Maar wie moet je die juiste informatie geven? Er is wel veel keuze, maar te weinig op maat: het sluit te weinig aan op de belevingswereld van de cliënt. Ook het onderwerp ervaringsdeskundigheid werd uitgebreid besproken. De helft van de deelnemers vond dat men voldoende gebruik kan maken van ervaringsdeskundigen, maar de andere helft mist juist dit aanbod. Er werd gesproken over wanneer iemand een ervaringsdeskundige is. Toch werd ook aangegeven dat er niet altijd behoefte is aan een ervaringsdeskundige, en ook worden deze ervaringsdeskundigen niet altijd serieus genomen. Afsluiting Na afloop van de workshops werd door de workshopbegeleiders een korte terugkoppeling gegeven met daarin de highlights van de workshop, die als intensief maar ook leerzaam zijn ervaren door de deelnemers. In de GZ workshop is intensief gesproken over de dagbesteding, waarbij de deelnemers aangaven dat er vooral gekeken moet worden naar diversiteit omdat mensen verschillende wensen en mogelijkheden hebben. In de GGZ workshops werd genoemd dat er nog stappen te nemen zijn op het gebied van de ondersteuning bij zelfmanagement en het nemen van de eigen regie door cliënten. Ook de inzet van ervaringsdeskundigheden werd hier besproken. In de twee VVT workshops ging het onder andere over de rol van mantelzorgers en vrijwilligers, en hoe je hen het beste kan betrekken bij zorg. Zo moeten vrijwilligers goed toegerust zijn om hun werk te kunnen doen, bijvoorbeeld door opleidingen. Mantelzorgers moeten deel kunnen uitmaken van de zorg voor hun naaste, maar er moet niet vanuit gegaan worden dat zij altijd een bepaald deel van zorg op zich kunnen nemen. Dit hangt af van de mogelijkheden van de mantelzorger, en zou dus altijd met hen besproken moeten worden. Kleinschalig wonen en wijkgericht werken zijn ook besproken, waarbij de boodschap is dat je altijd een mix moet hebben van aanbod. Meer informatie Meer informatie over de taken van het zorgkantoor en de zorginkoop 2012 en 2013 (vanaf 1 juni) zijn te vinden op www.zorgkantoor-zorgenzekerheid.nl Hier kunt u zich ook aanmelden voor de nieuwsbrief van het zorgkantoor. Informatie over LOC, LSR en Stichting ZON zijn te vinden op hun websites: http://www.loc.nl/loc/ 5
http://www.hetlsr.nl/ http://www.zonzh.nl/ 6