Daltonboek CDS t Kompas EDUCATION IS A JOURNEY, NOT A RACE Nieuwste versie jan. 2014 Chr. Daltonschool t Kompas 1
Inhoudsopgave Inleiding blz. 3 1. t Kompas een daltonschool blz. 4 2. Vrijheid en verantwoordelijkheid blz. 7 3. Zelfstandigheid blz. 8 4. Samenwerking blz. 9 5. Effectiviteit blz. 10 6. Reflectie blz. 12 7. Borging blz. 13 8. Dagkleuren blz. 14 9. Dagritme blz. 15 10. Het planbord blz. 15 11. Het taakwerk blz. 16 12. Zelfcorrectie blz. 18 13. Werkplekken blz. 19 14. Keuzewerk blz. 20 15. Zorg voor de klas, school en schoolomgeving blz. 21 16. Verdere ontwikkelingen blz. 22 17. Bijlagen blz. 25 - Weektaken - Handelingswijzers - Kijkwijzers Chr. Daltonschool t Kompas 2
Inleiding Voor u ligt het Daltonboek van de Christelijke Daltonschool t Kompas. In dit plan worden de uitgangspunten van ons Daltononderwijs omschreven: zelfstandigheid, vrijheid/verantwoordelijkheid, samenwerking, effectiviteit en reflectie Omgaan met de drie basisprincipes van het Daltononderwijs behoort voor de kinderen iets te zijn wat een natuurlijke zaak wordt. Het uiteindelijke doel is dat de kinderen een houding verwerven, waarbij ze met de aangeboden vrijheid (in gebondenheid), zelfstandigheid en de mogelijkheid van samenwerken omgaan alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Verder vindt u in dit Daltonboek informatie over de wijze waarop wij ons Daltononderwijs vorm hebben gegeven. We hopen dat ons Daltonboek duidelijk maakt hoe we op t Kompas vorm en inhoud geven aan goed en sterk gefundeerd basisonderwijs en u een duidelijk beeld geeft van onze school. namens het team van CDS t Kompas Janice Liemburg, directeur Chr. Daltonschool t Kompas 3
1. t Kompas... een Daltonschool In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op het ontstaan en de uitgangspunten van het Daltononderwijs. Ook vindt u in dit gedeelte informatie over de reden om ons onderwijs volgens de principes van de Nederlandse Dalton Vereniging in te richten. Het ontstaan van het Daltononderwijs De Daltonwerkwijze is gebaseerd op de ideeën van Helen Parkhurst (1887-1973). Zij begon in 1904 te werken in een eenmansschooltje en kreeg daarbij te maken met veertig leerlingen in één klas, verdeeld over acht leerjaren. Haar opgave was deze kinderen zo goed mogelijk les te geven. Zij overlegde met de kinderen wat hun eigen verantwoordelijkheid zou kunnen zijn en welke de rol van hun leraar. Eén en ander werd vastgelegd in een soort contract, afspraak of taak. De kinderen beloofden dat ze zouden werken aan hun taak en die op tijd af zouden hebben. Helen Parkhurst beloofde dat zij de kinderen hulp zou bieden als dat nodig was. De aanpak leidde natuurlijk tot een zekere individualisering van het onderwijs, terwijl de groepsgerichte aspecten niet uit het oog werden verloren. Nadat ze een tijdlang had samengewerkt met Maria Montessori, ging Helen Parkhurst in 1919 werken aan een school in het plaatsje Dalton (Massachusetts). Hier komt de naam dus vandaan. In Dalton ging zij verder met het zoeken naar praktische oplossingen om de effectiviteit van het onderwijs te verbeteren. De opvattingen van Helen Parkhurst verspreidden zich vanuit Amerika naar o.a. Europa en Japan. In 1952 bracht zij een bezoek aan Nederland en opende in Rotterdam de Helen Parkhurstschool. Helen Parkhurst schreef veel boeken en overleed in 1973. Door velen wordt zij gerekend tot één van de bekendste opvoed- en onderwijsdeskundigen. Het Daltononderwijs en de Daltonschool bestaan niet. Elke school geeft zijn eigen invulling aan de Daltonprincipes. Over deze principes of uitgangspunten moet natuurlijk wel eenstemmigheid heersen. Uit het bovenstaande moet men niet de indruk krijgen dat Dalton alleen maar een werkwijze of organisatievorm is. Dalton is een manier van met elkaar omgaan. Een Daltonschool schept ruimte en geeft kinderen de gelegenheid om zelfstandig of samen te werken aan een afgesproken taak. Dalton blijft een hulpmiddel om het proces van omgaan met elkaar gaande te houden. Daarom zullen wij nooit kunnen zeggen: Nu zijn wij klaar!. Chr. Daltonschool t Kompas 4
De Daltonprincipes Van drie principes naar vijf kernwaarden De Nederlandse daltonidentiteit is altijd gestoeld geweest op drie principes. Onderwijs en dus ook daltononderwijs is constant in ontwikkeling. De veranderingen op het gebied van ontwikkelingspsychologie en didactische en maatschappelijke inzichten hebben in 2012 geleid tot een kritische bezinning op de daltonuitgangspunten. Hieruit zijn vijf nieuwe kernwaarden op onderwijsniveau ontwikkeld, deze kernwaarden worden hieronder beschreven. De zesde kernwaarde; borging, vinden we meer een organisatorisch principe en zal apart worden behandeld V R I J H E I D en V E R A N T W O O R D E L I J K H E I D "Freedom and responsibility together perform the miracle" Vrijheid is noodzakelijk om eigen keuzes te kunnen maken en eigen wegen te vinden. Vrijheid in het daltononderwijs is de gelegenheid krijgen om het taakwerk zelf te organiseren. De opgegeven leerstof en de eisen die daaraan worden gesteld, de tijdslimiet, de werkafspraken en de schoolregels vormen de grenzen waarbinnen de leerlingen hun vrijheid leren gebruiken. Een leerling leert verantwoordelijkheid voor zichzelf en zijn omgeving te dragen, als zijn omgeving hem daarvoor de ruimte en mogelijkheden biedt. Door leerlingen meer vrijheid te bieden kunnen zij eigen keuzes maken en een actieve leerhouding ontwikkelen. Maar vrijheid betekent niet dat alles zomaar kan en mag. Het is een taak van de leerkracht om iedere leerling een structuur te bieden om vrijheid binnen grenzen te leren hanteren. Leerlingen krijgen de ruimte om te ontdekken en te experimenteren, maar worden tegelijk ook geconfronteerd met de relatie tussen wat ze doen en wat dat oplevert. Dat is voor leerlingen een geleidelijk leerproces, waarin zelfkennis en zelfinschatting een grote rol spelen. Z E L F S T A N D I G H E I D "Experience is the best and indeed the only real teacher" Zelfstandig leren en werken op een daltonschool is actief leren en werken. Een leerling wil doelgericht werken aan een taak of opdracht en is in staat om tijdens dit leerproces hulp te zoeken indien noodzakelijk. Deze manier van werken stimuleert het probleemoplossend denken van leerlingen. Om later als volwassene goed te kunnen functioneren moet een leerling leren beoordelen welke beslissingen hij/zij moet nemen en wat de gevolgen daarvan zijn. De keuzevrijheid dwingt een leerlingen tot het nemen van zelfstandige beslissingen die voor hem effectief en verantwoord zijn. S A M E N W E R K I N G "The school functions as a social community" Een daltonschool is een leefgemeenschap waar leerlingen, leerkrachten, ouders, schoolleiding en bestuur op een natuurlijke en gestructureerde wijze samen leven en werken. Een daltonschool is ook een leeromgeving waar leerlingen en leerkrachten iets van en met elkaar leren. Doordat leerlingen samen met leerkrachten en medeleerlingen aan hun leertaken werken, leren zij met elkaar om te gaan en leren zij dat zij elkaar kunnen helpen. Het verwerven van kennis en vaardigheden in samenwerking met anderen kan het leren vergemakkelijken. Leerlingen leren dat er verschillen bestaan tussen mensen. Ze leren naar elkaar te luisteren en respect te hebben voor elkaar. Als leerlingen met elkaar samenwerken, ontwikkelen ze sociale vaardigheden en leren ze reflecteren op de manier waarop ze leren, zoals het beoordelen van een eigen inbreng en Chr. Daltonschool t Kompas 5
die van een medeleerlingen, het aangaan van de dialoog, het leren omgaan met teleurstellingen en het ervaren van een meeropbrengst uit de samenwerking. Het uiteindelijke doel is democratisch burgerschap. Een daltonschool is een oefenplek voor democratisering en socialisering. E F F E C T I V I T E I T Dalton is een "Efficiency measure" Dalton is een maatregel om effectiever te werken: 'a simple and economic reorganization of the school'. Parkhurst wil met haar Dalton Plan het schoolse leren doelmatiger maken. Daarom zijn effectiviteit en efficiency al vanaf het begin twee belangrijke begrippen. Effectiviteit en efficiency vooronderstellen duidelijkheid over de onderwijsopbrengsten. Parkhurst vindt dat het onderwijs een brede functie heeft. Onderwijs behoort kinderen en jeugdigen ook cultureel en moreel te vormen, zodat ze zelfredzaam en sociaal verantwoordelijk worden: geoefend in, gewend aan en voorbereid op leven, werken en samenleven. Het daltononderwijs is gericht op een effectieve inzet van tijd, menskracht en middelen. Parkhurst wil omwille van de efficiency leerlingen juist verantwoordelijkheid in handen geven. Zij stelt dat als leerlingen een taak krijgen, waar zij verantwoordelijkheid voor dragen en die ze in vrijheid zelf plannen en uitvoeren, het onderwijs dan veel effectiever is dan het stilzit- en luisteronderwijs dat zij zelf doorlopen heeft. Parkhurst maakt in haar Dalton Plan van kinderen als het ware kleine ondernemers, die verantwoordelijkheid leren dragen voor het schoolwerk, hun eigen werk, dat ze in vrijheid uitvoeren. R E F L E C T I E "I would be the first to hear welcome criticism" Reflexiviteit, nadenken over je eigen gedrag en je eigen werk, is op daltonscholen belangrijk. Op veel daltonscholen maken leerlingen vooraf een inschatting van de moeilijkheidsgraad en de tijd van de opdrachten. Achteraf wordt hierover ook een feitelijke beoordeling gegeven en worden in gesprekjes regelmatig de inschattingen vooraf en de feitelijke beoordelingen achteraf met elkaar vergeleken. In zulke gesprekjes kan er dan bijvoorbeeld aandacht geschonken worden aan het feit waarom een kind steeds de rekenopgaven in de weektaak vooraf moeilijker inschat dan ze (achteraf) blijken te zijn. Op andere aspecten van het werken in de klas wordt op een soortgelijke wijze gereflecteerd. Zo wordt geleidelijk de vaardigheid in het zelfstandig werken en het samenwerken opgebouwd. Het kritisch benaderen van onderwijskundige ontwikkelingen en inzichten is op een daltonschool vanzelfsprekend. Iedere docent die werkt op een daltonschool reflecteert op zijn/haar onderwijspraktijk en professioneel handelen. Ook op schoolniveau vindt reflectie over de kwaliteit van het daltononderwijs voortdurend plaats. In de nu volgende hoofdstukken worden de zojuist genoemde principes (kernwaarden) uitgewerkt naar doelen de wij als CDS t Kompas graag zouden willen bereiken voor dat principe. Niet alleen de doelen die we voor de leerlingen hebben gesteld, maar ook de doelen die we willen bereiken voor de leerkrachten worden besproken. Chr. Daltonschool t Kompas 6
2. Vrijheid en verantwoordelijkheid Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn twee kanten van dezelfde medaille. Het één kan niet zonder het ander. Het Daltononderwijs ziet een mens/kind als een persoon die zelf kan en mag kiezen, maar die voor de gevolgen van zijn keuzes ook verantwoordelijkheid draagt. Voorwaarde is dat er samen duidelijke en algemeen aanvaardbare afspraken worden gemaakt over de grenzen van deze vrijheid. Kleutergroepen De leerlingen: - maken keuzes in de volgorde van het taakwerk - maken keuzes in het werk (o.a. volgorde taakwerk) - kiezen met wie ze willen werken of spelen - kunnen zelf in de tijd die gegeven wordt, zelf kiezen wat ze gaan doen. - kunnen zelf een werkplaats kiezen - kunnen zelf oplossingen bedenken bij het voordoen van problemen en zijn verantwoordelijk voor de gevolgen hiervan - zijn verantwoordelijk voor de eigen planning - zijn verantwoordelijk voor eigen keuzes - zijn verantwoordelijk voor eigen werk (uitvoering) - houden zich aan regels en afspraken Groep 3 t/m 8 De leerlingen: - maken keuzes in de volgorde van het taakwerk - mogen kiezen hoe ze willen werken (alleen of samen) - kunnen zelf een werkplaats kiezen - hebben vrijheid in het kiezen van het keuzewerk - kunnen zelf oplossingen bedenken bij het voordoen van problemen en zijn verantwoordelijk voor de gevolgen hiervan - zijn verantwoordelijk voor de eigen planning - zijn verantwoordelijk voor eigen keuzes - zijn verantwoordelijk voor het eigen werk (uitvoering) - houden zich aan regels en afspraken - kunnen hun eigen verantwoordelijkheid nemen voor de manier van corrigeren We verwachten van de leerkrachten: - dat ze kunnen omgaan met de begrippen vrijheid en verantwoordelijkheid - dat ze een taak op maat maken waarin een hoeveelheid (deels door de leerling zelf gekozen) onderwijsactiviteiten over een bepaalde tijdsperiode staat aangegeven die leerlingen zelf kunnen plannen in de tijd. - dat ze een leerling benaderen als een persoon in ontwikkeling die het schoolwerk als taak aanneemt en zich eigen maakt. - dat ze leerlingen op een passende wijze begeleiden en waar nodig sturing geven. - dat ze uitgaan van de mogelijkheden van leerlingen en dat hun handelen er op gericht is de motivatie en het zelfvertrouwen van leerlingen te vergroten. - dat ze de eigen verantwoordelijkheid nemen en verantwoording afleggen bij de leidinggevende. - dat ze de taak zien als een wederzijdse werkovereenkomst met de leerling. Chr. Daltonschool t Kompas 7
- dat ze leerlingen aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid voor het leerproces. - dat ze systematisch de vorderingen van leerlingen volgen. - dat ze een doelmatige instructie hanteren. Het is belangrijk om de leerlingen didactisch vertrouwen te geven; leerlingen kunnen vaak meer aan dan wij ze toe vertrouwen! Alles wat kinderen zelf kunnen, moeten wij niet voor hen doen. 3. Zelfstandigheid De kinderen worden gestimuleerd en aangezet om problemen zelf op te lossen, het werk zelf te plannen en dus niet voortdurend afhankelijk te zijn van hulp. Uitgangspunt daarbij is dat we geloven in de vele mogelijkheden die kinderen in potentie hebben. Ook leren we de kinderen om hun werk zelf te waarderen. De leerkracht biedt de ruimte tot zelfstandige verwerking van opdrachten en toont daarmee zijn vertrouwen in de leerling. Het zelfvertrouwen van de kinderen krijgt hiermee een stevige impuls. Zelfstandigheid kan alleen gedijen als kinderen voldoende verantwoordelijkheid en vrijheid wordt geboden. Kleutergroepen De leerlingen: - kunnen zelf activiteiten plannen - nemen zelfstandig beslissingen - bekijken kritisch het eigen werk - kunnen zelfstandig materialen pakken en opruimen - kunnen zelfstandig activiteiten uitvoeren - bedenken zelf oplossingen - zoeken zelfstandig hulp en kunnen hulp verlenen Groep 3 t/m 8 De leerlingen: - kunnen zelf het taakwerk plannen - nemen zelfstandig beslissingen - kunnen kritisch het eigen werk evalueren - pakken zelfstandig materialen en ruimen het weer op - kunnen zelfstandig activiteiten uitvoeren - bedenken zelf oplossingen - zoeken zelfstandig hulp en verlenen hulp - kunnen elkaar helpen zonder voor te zeggen - weten wat zelfstandig werken inhoudt - zijn in staat te werken volgens het principe van uitgestelde aandacht - kunnen het gemaakte werk zelf nakijken. We verwachten van de leerkrachten: - dat ze een veilige omgeving creëren waarin leerlingen ruimte krijgen om zelfstandig te leren. - dat ze ruimte creëren voor leerlingen om hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen. Chr. Daltonschool t Kompas 8
- dat ze leerlingen uitdagen de leertaken tot een goed einde te brengen, zodat leerlingen succeservaringen kunnen opdoen. - dat ze om kunnen gaan met uitgestelde aandacht en dit ook toepassen. - dat ze instrumenten aanbieden om de zelfstandigheid te vergroten, zoals taakbrief en planbord. - dat ze leerlingen voldoende taakwerktijd aanbieden. 4. Samenwerking Een mens kan, ondanks zijn vrijheid en zelfstandigheid, niet zonder zijn medemens. Een medemens om te steunen maar ook om steun van te krijgen. De leerling functioneert als lid van een sociale groep, waarin elk vrij individu zich er voortdurend van bewust moet zijn, dat hij meewerkt en verantwoordelijk is voor het geheel en dat het daarover verantwoording schuldig is. Samenwerken is voorwaarde voor een democratische grondhouding. Kleutergroepen De leerlingen: - kunnen opdrachten in tweetallen of in groepen uitvoeren - kunnen elkaar helpen - overleggen met elkaar - houden rekening met anderen - leren naar elkaar te luisteren - leren met elkaar te werken, praten en denken om zodoende tot betere resultaten te komen - houden zich aan gemaakte afspraken en regels Groep 3 t/m 8 De leerlingen: - houden zich aan gemaakte afspraken en regels - zijn bereid tot overleg - leren om samen een opdracht uit te voeren - vullen elkaar aan om zodoende een vraagstuk op te lossen - respecteren en accepteren elkaar - kunnen samenwerken met leerlingen die zij niet zelf hebben uitgekozen - leren naar elkaar te luisteren - durven een eigen inbreng te geven - kunnen anderen stimuleren en motiveren - staan open voor de inbreng van anderen We verwachten van de leerkrachten: - dat ze in de samenwerking met de collega s constructief zijn met als doel samen de taak vorm te geven en het onderwijsaanbod constant te evalueren en waar nodig te verbeteren; - dat ze leerlingen de kans bieden zich verder sociaal te ontwikkelen door het lokaal/de school zo in te richten dat dit een soort sociale oefenruimte wordt; Chr. Daltonschool t Kompas 9
- dat ze in staat zijn het beste uit leerlingen te halen door hen veelvuldig in de gelegenheid te stellen om samen te werken met andere leerlingen. Het maatjessysteem Samenwerken is één van de Daltonprincipes. Om meer vorm te geven aan het samenwerken werken we in alle groepen met het maatjessysteem. Het maatjessysteem houdt in dat de kinderen gekoppeld worden aan een maatje in de klas. De groepen 1 en 2 hebben het systeem gevisualiseerd door de plaatjes van de kinderen aan de rechterkant van het taakbord op te hangen. Na elke maand worden de maatjes gewisseld. Het is de bedoeling dat de maatjes elkaar hulp vragen wanneer zij tegen een probleem aanlopen, samen op zoek gaan naar oplossingen en samen kunnen werken aan een opdracht. Op deze wijze proberen wij zowel de kwaliteit van het samenwerken als de sociale interactie tussen kinderen te bevorderen. Bij de groepen 3 t/m 8 wordt er wekelijks van maatje gewisseld, deze maatjes werken samen met de samenwerkingsopdrachten, bespreken samen hun antwoorden bij bepaalde vakken (bijv. aardrijkskunde), mogen elkaar vragen stellen tijdens de zelfstandig werken tijd (uitgestelde aandacht) en lezen samen bepaalde teksten van bijvoorbeeld begrijpend lezen. 5. Effectiviteit Het daltononderwijs is gericht op een effectieve inzet van tijd, menskracht en middelen. Het belangrijkste onderdeel om dit te bereiken is de taak. Een taak op maat houdt de leerling doelmatig en functioneel bezig met zijn ontwikkeling. Leerkrachten moeten de omgeving goed inrichten, gebruik maken van doelgerichte instructie en een gedifferentieerd leerstof aanbod bieden. Kleutergroepen De leerlingen: - kunnen op een efficiënte manier omgaan met tijd, ruimte en middelen. Groep 3 t/m 8 De leerlingen: - kunnen op een efficiënte manier omgaan met tijd, ruimte en middelen. - maken zich eigenaar van hun eigen leerproces - gaan prestatiegericht aan het werk (proces gaat voor product) We verwachten van de leerkrachten: - dat ze het onderwijs zo inrichten dat er efficiëntie is qua tijd, ruimte en middelen. - dat ze onderwijs geven in een voorbereide leeromgeving; - dat ze in staat zijn om een goed doordacht klassenmanagement te hanteren; - dat ze het directie instructiemodel kunnen toepassen; - dat ze een gevarieerd aanbod hanteren van didactische werkvormen; Chr. Daltonschool t Kompas 10
- dat ze een gedifferentieerd leerstofaanbod hanteren, wat tot uiting komt in de inrichting van de taak en keuzetaak. Het kerndoel van Dalton ligt op twee terreinen: 1. Onderwijsresultaten halen - Leeropbrengsten - (Cito) toetsen 2. Persoonsontwikkeling - Iemand die op eigen niveau kan en wil bijdragen aan de maatschappij. - Iemand die ondernemend, zelfverantwoordelijk en zelfregulerend is (mens zonder vrees). Het kenmerkt een Daltonschool en zeker ook de visie van onze school, dat doelstelling 2 in een zeer belangrijke mate bijdraagt aan doelstelling 1. Het één kan niet zonder het ander. Zie onderstaand schema Chr. Daltonschool t Kompas 11
6. Reflectie Reflectie is zoals benoemd ook een nieuw principe. Het moet duidelijk worden dat reflecteren iets anders is dan evalueren. Tijdens het reflecteren wordt er voornamelijk gesproken over de planning van, het verloop van, het gevoel dat je had tijdens en de inschatting van het werk/taak. Om daarna nieuwe doelen te kunnen stellen voor een volgende keer. Evalueren heeft te maken met het feit of de doelen al dan niet gehaald zijn. Kleutergroepen De leerlingen: - worden zich bewust van het eigen kunnen door tijdens en na het volbrengen van een leertaak terug te blikken op gemaakte keuzes en hieruit lering te trekken voor een volgende keer; - reflecteren op hun eigen gedrag en prestaties; - maken gebruik van reflectie tijdens het uitvoeren van de taak en eventueel hun plan kunnen bijstellen - maken gebruik van reflectie achteraf: - evaluatie van product en proces - leerpunten benoemen Groep 3 t/m 8 De leerlingen: - worden zich bewust van het eigen kunnen door voor, tijdens en na het volbrengen van een leertaak terug te blikken op gemaakte keuzes en hieruit lering te trekken voor een volgende keer; - reflecteren op hun eigen gedrag en prestaties; - maken gebruik van reflectie vooraf: - plannen - taak overzien - strategie bepalen - aanpakgedrag, wat, waar, wanneer, hoe en met wie? - maken gebruik van reflectie tijdens het uitvoeren van de taak: - monitoring - bijstellen - maken gebruik van reflectie achteraf: - evaluatie van product en proces - leerpunten benoemen - nieuwe leerdoelen kunnen formuleren We verwachten van de leerkrachten: - dat ze reflecteren op hun eigen onderwijskundig gedrag; - dat ze ruimte bieden voor bezinning en reflectie; - dat ze leerlingen de gelegenheid bieden om zich te oefenen in het plannen, organiseren, regisseren, reflecteren en initiatief nemen; - dat ze leerlingen stimuleren om stil te staan bij hun eigen inbreng in leersituaties en na te gaan welke gevoelens, wensen, belemmeringen en persoonlijke inzichten een rol speelden bij het leren; - dat ze met leerlingen spreken over hun studie-aanpak; - dat ze belangstelling tonen voor het welbevinden van leerlingen; - dat ze leerlingen complimenten geven; Chr. Daltonschool t Kompas 12
- dat ze leerlingen feedback durven vragen op het eigen functioneren; - dat ze initiatieven nemen om elkaar te consulteren. 7. Borging Verantwoordelijkheden voor dalton liggen in het team van leerkrachten. Daltonscholen borgen hun kernwaarden door middel van planmatige zelfevaluatie, reflectie en visitatie. Een daltonschool is een lerende organisatie die zich permanent schoolt, experimenteert en reflecteert op zijn praktijk. - Wij hebben de Daltonontwikkeling beschreven in ons schoolplan en vooral in dit Daltonboek waarbij het ontwikkelen, borgen en evalueren van ons beleid centraal staat. - Onze Daltonidentiteit is terug te vinden in onze schoolgids, op de website, in dit Daltonboek en in de folder - Wij proberen ervoor te zorgen dat alle leerkrachten de Daltonscholing en -nascholing hebben gevolgd. - Wij hebben een Daltoncoördinator. - Om de kwaliteit van ons Daltononderwijs verder te borgen werken wij met kijkwijzers. - Wij zijn als school betrokken bij het Daltonnetwerk (Dalton Drenthe). - Wij volgen de vorderingen van onze leerlingen m.b.v. het administratieprogramma Parnassys. - Wij betrekken ouders/verzorgers bij de ontwikkeling en borging van de Daltonkwaliteit. Certificaat Daltonleerkracht We zijn ons ervan bewust dat Daltononderwijs hoge eisen stelt aan het personeel. Daarom wordt van de leerkrachten verwacht dat zij in het bezit zijn van het certificaat Daltonleerkracht. Voor nieuwe leerkrachten die niet in het bezit zijn van dit certificaat, geldt de verplichting dat ze z.s.m. na hun aanstelling een Daltonscholing volgen. Daltoncoördinator De school heeft een Daltoncoördinator die de cursus tot coördinator volgt. De Daltoncoördinator heeft als functie: Aanspreekpunt/vraagbaak voor alle collega s m.b.t. het Daltononderwijs op school. Maken/bijstellen van de Daltonmap. Agendapunt Daltononderwijs voor te bereiden voor de vergaderingen. Afspraken die met het team worden gemaakt tijdens de vergaderingen borgen in het Daltonboek. Chr. Daltonschool t Kompas 13
Doorgaande lijn Een doorgaande Dalton leerlijn binnen de school moet gewaarborgd zijn. Om overzicht te houden op alle Dalton afspraken binnen de school, werken we met een kijkwijzer. Eén keer per jaar wordt met deze kijkwijzer een kijkje in alle groepen genomen. Aandachtspunten worden op deze wijze direct zichtbaar, waardoor gerichte actie/bijsturing mogelijk is. Tijdens de teamvergadering staat het onderwerp Daltononderwijs altijd op de agenda, met als doel met elkaar te praten over het Daltononderwijs om te komen tot een goede afstemming en doorgaande lijn. In iedere klas ligt het Daltonboek. 8. Dagkleuren Iedere dag van de week wordt in de hele school aangegeven met een dagkleur. We werken met de volgende kleuren: maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag rood blauw geel groen bruin In alle groepen hangt (ter ondersteuning) een dagkleurenschema. De dagkleuren structureren de week voor de kinderen. De leerlingen geven op het planbord of hun taakbrief m.b.v. de dagkleur aan wanneer een activiteit af is. De kleuren laten in één oogopslag zien of de opdracht binnen een redelijke termijn uitgevoerd is. Daarnaast is direct zichtbaar of de opdrachten goed over de week zijn verdeeld. Kleutergroepen In de kleutergroepen wordt in de kring iedere dag aangegeven welke dag en dagkleur het is. Dit wordt zichtbaar gemaakt door de dagritmeplanning op het weekrups. Op het planbord staan de activiteiten vermeld. Wanneer een werkje/activiteit gedaan wordt, mag het kind een magneetje plaatsen op het planbord, in de kleur van de dag. Groepen 3 t/m 8 Op hun taakbrief geven de kinderen met de dagkleur aan wanneer zij een activiteit plannen, maar ook wanneer ze die hebben afgerond. Vooral als de taak meerdere dagen beslaat, geeft dit de leerkracht belangrijke informatie. Een kind dat in het begin van de week weinig opdrachten maakt en vervolgens alles op het laatste moment moet maken, moet geleerd worden dit beter te spreiden. Kinderen die duidelijk te snel van start gaan en daarbij veel fouten maken, moet worden geleerd dat de kwaliteit van het werk belangrijker is dan dat het snel af is. De taken van de verschillende groepen zijn op elkaar afgestemd, qua opbouw van dagtaak naar weektaak, maar ook de layout is nagenoeg hetzelfde. Dit om een zo soepel mogelijke overgang te bewerkstelligen naar de volgende groep. Chr. Daltonschool t Kompas 14
9. Dagritme Een duidelijke structuur en ordening aanbrengen in alles wat we doen vinden we erg belangrijk. Naast de weekstructuur (zie dagkleuren) zorgen we middels een vast dagritme voor een zichtbare en dagelijks herkenbare planning en indeling van de dag. Kleutergroepen Een hulpmiddel om de dagindeling in de kleutergroepen zichtbaar te maken en te ordenen zijn de dagritmekaarten. Op een lijn aan de muur hangen dagritmekaarten, of ze worden op het planbord geplakt. Op deze dagritmekaarten staan afbeeldingen die de verschillende activiteiten voorstellen die voor de bewuste dag gepland staan. Deze dagritmekaarten worden aan het begin van de dag, voordat de kleuters op school komen, in de juiste volgorde gehangen. Op het kiesbord worden bijzondere activiteiten aangegeven. Groepen 3 t/m 8 Ook de dagordening in de groepen 3 t/m 8 kent een vast dagritme. Net als bij de kleutergroepen hanteren we naar een vorm waarin we het dagritme ook voor de leerlingen zichtbaar maken. Het planbord in de klas is zo ingericht dat het rooster van de week duidelijk te zien is. Bij de groepen 5 t/m 8 staat het rooster ook op de achterzijde van de weektaak. Het biedt de leerlingen een duidelijke structuur. 10. Het planbord Op maandag worden de activiteiten uitgelegd. De materialen staan klaar en de activiteiten staan op het planbord aangegeven. In groep 1 moeten de kinderen twee opdrachten aan het eind van de week klaar hebben en in groep 2 zijn dat er 3. Kinderen zijn vrij in het plannen van activiteiten. Door het gebruik van het planbord is direct zichtbaar welke leerling opdrachten uitstelt of juist niet. Waar nodig kan de leerkracht snel en adequaat begeleiding en ondersteuning bieden. Met de kinderen die hun werk uitstellen wordt de afspraak gemaakt dat ze op dinsdag 1 werkje af hebben. Chr. Daltonschool t Kompas 15
11. Het taakwerk Het taakwerk neemt een belangrijke plaats in binnen het Daltononderwijs. Vele aspecten van het Daltononderwijs krijgen in het taakwerk een plekje, zoals: leren plannen, verantwoordelijkheid t.a.v. planning, verwerking en registratie, gerichte opdrachten tot samenwerking, differentiatie in leerstofaanbod, individuele opdrachten tot herhaling/verbreding of verdieping en reflectie op het eigen werk. Hoewel er een vrijheid en eigen verantwoordelijkheid is voor het taakwerk, menen we toch hoge eisen te moeten stellen aan het taakwerk. Een aantal eisen dat we stellen: de opdracht waaraan je begint wordt in principe eerst afgemaakt, voordat aan een andere wordt begonnen. wanneer je hulp nodig hebt bij het maken van een opdracht, vraag je eerst hulp aan een klasgenoot (maatje of iemand in je tafelgroep). Blijkt dat hij/zij je niet kan helpen, vraag dan een ander kind in je tafelgroep om hulp. Kom je er samen nog niet uit, zet dan je vraagtekenkaart (geel) op tafel. De leerkracht komt tijdens de vaste looproute dan zo snel mogelijk helpen. het taakwerk moet in de desbetreffende week geheel gemaakt/gedaan zijn. het taakwerk moet er netjes en verzorgd uitzien. Er is in de school een opbouw in het omgaan met de taak. Die opbouw betreft onder andere het aantal dagen waarvoor de taak is opgesteld en de omvang van de taak. De kinderen van groep 3 werken met een dagtaak. Halverwege het schooljaar vullen we dit aan met een aantal afspraken: Is de dagtaak af? Had je gisteren ook alles af? Nee, maak dit dan af. Ja, je mag één taak van de volgende dag doen. Dit is een voorbereiding op de tweedaagse taakbrief. In groep 4 werken de leerlingen met een tweedaagse taakbrief. Vanaf groep 5 werken met een hele weektaak. Uiteraard is deze taak aangepast aan de onderwijsbehoeften van de leerlingen, waardoor er bepaalde leerlingen een andere invulling taakinvulling hebben. De taakbrief Voor het opstellen van de taak wordt een digitaal format gebruikt. - In groep 3 wordt de taakbrief handmatig ingevuld (met symbolen). - Vanaf groep 4 wordt de taakbrief digitaal door de leerkracht ingevuld. Het taakwerk bevat diverse opdrachten. De basistaak bevat de minimale leerdoelen en wordt in principe door iedereen gemaakt (Uitzondering: kinderen met een eigen aangepaste leerlijn. Zij maken de verdiepingstaak of hebben een programma op hun eigen niveau). Daarnaast bevat de taakbrief een aanvullend programma (herhalingsstof) en een verdiepingsprogramma (verrijkingsstof). - De volgorde waarin de taakopdrachten worden gemaakt staat de leerling vrij (waarbij we eisen dat eerst de basistaak wordt gemaakt, voordat er met de aanvullende of verdiepingstaak wordt begonnen). - Ook wordt aangegeven wanneer de leerling het resultaat zelf corrigeert. - Op de taakbrief worden alle vakken vermeld. - Op de taakbrief staat een taakevaluatie. Deze wordt ingevuld door leerling en beoordeeld door de leerkracht. - Met de dagkleur wordt aangegeven wanneer de opdracht af is. - De leerlingen plannen hun taakwerk voordat zij aan de slag gaan. Chr. Daltonschool t Kompas 16
Instructie De instructie wordt op verschillende manieren aangeboden: - klassikale instructie - groepsinstructie - individuele instructie Leerlingen die geen, of een korte klassikale instructie nodig hebben, mogen zelf met de stof aan de slag. De individuele instructie en/of instructie in een klein groepje vindt zoveel mogelijk plaats aan de instructietafel. Uitgestelde aandacht Op een Daltonschool wordt gewerkt met het systeem van de uitgestelde aandacht. Dit wil zeggen dat de leerkracht gedurende een periode niet meteen beschikbaar is voor vragen en problemen van kinderen. Het is de bedoeling dat kinderen leren om in deze periode zelfstandig hun problemen op te lossen, dit kan o.a. door gebruik te maken van elkaars kennis en oplossingsmethoden. De leerkracht heeft tijdens deze periode meer tijd om rustig met individuele (of met kleine groepjes) kinderen te werken. In de onderbouwgroepen gebeurt dit aan de hand van een voorwerp: het stoplicht en de timetimer. De kleine timetimer wordt door de leerkracht gebruikt om de leerlingen te laten zien hoelang het nog duurt voordat de leerkracht weer gestoord mag worden en de grote timetimer geeft aan hoelang er nog gewerkt of gespeeld kan worden. Op het moment dat de leerkracht niet gestoord mag worden, dan staat het stoplichtbord op rood. In de groepen 3 t/m 8 werken we met een kaarten systeem. De kinderen hebben ieder een eigen kaart op tafel staan. Hierbij horen drie gekleurde kaarten. Met een groene kaart geven zij aan dat ze bereid zijn om met iemand samen te werken (bijv. wanneer iemand hulp nodig heeft). Het neerzetten van een rode kaart betekent dat het kind niet gestoord wil worden en rustig wil doorwerken. Er is ook een gele kaart aanwezig. Deze kaart geeft aan dat het kind een vraag voor de leerkracht heeft. De leerkracht loopt vervolgens langs (of nodigt het kind uit om aan de instructietafel te komen zitten) om de vraag te beantwoorden. Ook wordt op het bord voor in de klas aangegeven of de leerkracht wel of niet gestoord mag worden (stoplicht op rood of groen)en of de leerlingen wel of niet mogen overleggen, dit gebeurt met de volumeregelaar. Evaluatie en beoordeling Evaluatie: Het leren van de vaardigheden die het kind nodig heeft om goed en verantwoordelijk met de taak om te kunnen gaan is een proces wat onze nadrukkelijke aandacht heeft, m.b.v. handelingswijzers die in de lokalen hangen wordt dit extra aangemoedigd en ondersteund. Ook bespreekt de leerkracht de voorwaarden om zelfstandig en in vrijheid aan het taakwerk te werken regelmatig met de kinderen. Belangrijke vragen die daarbij moeten worden beantwoord: "Voor welke problemen kwam je te staan, hoe heb je ze opgelost en wat heb je ervan geleerd." De leerkracht zal dit zowel groepsgewijs als individueel doen. Het zal dan gaan over voorwaarden als planning, samenwerken, netheid, inzet, zelfstandig problemen oplossen, rekening houden met elkaar e.d. Beoordeling: Het kind heeft ook recht op individuele feedback van de leerkracht. In de kleutergroepen vindt dit plaats tijdens het werken of na de werkles. Vanaf groep 3 vindt feedback zowel mondeling als schriftelijk plaats. Het eerste half jaar wordt er in groep 3 dagelijks schriftelijke feedback bij alle activiteiten gegeven. Vanaf halverwege groep 3 wordt de schriftelijke feedback aan het eind van de week gegeven. Op de taak kan de leerling ook zijn/haar eigen beoordeling/waardering vermelden. Chr. Daltonschool t Kompas 17
Lay-out De lay-out van de taakbrieven is vastgesteld en hebben een opbouw. Naast de opdrachten staan op de taakbrief ook vermeld: - de naam van het kind - de groep - de datum en/of het weeknummer - het logo van de school - wie is het maatje 12. Zelfcorrectie Wij hechten grote waarde aan het zelf corrigeren door de kinderen. Dit geldt zowel voor de opdrachten die binnen de taak worden gedaan als voor opdrachten daarbuiten. Zelfcorrectie heeft een aantal voordelen: - Het kind krijgt meteen feedback op zijn werk. Hij hoeft niet te wachten tot hij het werk pas later terugkrijgt van de leerkracht. - Het heeft een duidelijk leereffect, omdat het kind, als het een fout ontdekt heeft, zich meteen zal afvragen hoe deze fout kon ontstaan. - Het geeft de kinderen hierdoor een beter inzicht in wat ze kunnen en bij welke zaken ze hulp moeten vragen van de leerkracht. Kleutergroepen In de kleutergroepen is veel materiaal voorhanden dat zelfcorrigerend is. Daarnaast leren we om kritisch naar de eigen resultaten te kijken. Groep 3 t/m 8 Ook vanaf groep 3 maken we zoveel mogelijk gebruik van zelfcorrigerende materialen. In de loop van groep 3 mogen de kinderen bepaalde opdrachten zelf corrigeren. Naarmate de kinderen ouder worden is er steeds meer zelfcorrigerend materiaal in de vorm van nakijkboeken aanwezig. Het streven is, om de kinderen zo veel als mogelijk is en zo veel als zij aankunnen, zelf te laten corrigeren. De groepsleerkracht is degene die het beste kan inschatten welk werk in zijn groep er wel en welk er niet geschikt is om door de kinderen te laten nakijken. De nakijkboeken hebben een vaste plek in de klas. De kinderen nemen hun werk hier mee naar toe, mits er ruimte is en kijken hun werk met een rode pen na. Chr. Daltonschool t Kompas 18
Hierbij gelden de volgende afspraken: - Toetsen worden door de leerkracht nagekeken. - Regelmatig corrigeert de leerkracht het werk van alle kinderen om goed de vorderingen te kunnen bepalen. Dit doet de leerkracht met een groene pen, zodat duidelijk zichtbaar is wat de feedback van de leerkracht is. - De leerkracht neemt steekproeven om te kijken of het corrigeren goed is gebeurd. - Ook hier kan "op maat" worden gewerkt. Het ene kind geeft er blijk van al heel zelfstandig en goed te kunnen nakijken, terwijl de ander onzorgvuldig is of liever de antwoorden overschrijft. Het laatste kind kan minder vrijheid aan en moet meer worden ondersteund en gecontroleerd. - Ook andere correctievormen kunnen worden gebruikt, zoals nakijken in tweetallen, leerkracht en kind kijken ieder de helft na, klassikale correctie e.d. - Kijk na volgens de handelingswijzer, daar staan de afspraken en stappen van het zelf corrigeren duidelijk op aangegeven. Corrigeren moet je leren Zelf nakijken vraagt een bepaalde houding van de kinderen. De kinderen moeten zich realiseren dat je je werk nakijkt om er iets van te leren en niet om zoveel mogelijk "krulletjes" in je schrift te hebben. Als leerkrachten moeten we ons realiseren dat we dit de kinderen moeten leren, de handelingswijzer is een goed hulpmiddel. 13. Werkplekken De kinderen werken aan hun opdrachten binnen het lokaal, maar kunnen er ook voor kiezen om buiten het lokaal te werken. Kleutergroep In de kleutergroepen is het werken in steeds verschillende hoeken vanzelfsprekend. Ook zijn er hoeken in de gang en het speellokaal ingericht. Doordat kinderen er aan wennen ook buiten de lokalen te werken, waar ook anderen langs komen en/of zitten te werken, worden de kinderen goed voorbereid op het latere zelfstandig werken in ruimtes waar de leerkracht ook niet steeds aanwezig is. Groep 3 t/m 8 De kinderen hebben in de klas een vaste werkplek. Tijdens het samenwerken mogen zij van plek wisselen. In de klas staan extra tafels waar de kinderen kunnen gaan zitten wanneer zij willen samenwerken. Bij het wisselen van plaats nemen de kinderen hun werk en overige materialen mee. Ook buiten het eigen lokaal mogen de kinderen aan hun opdrachten werken. Dit kan in de stilteruimte (de gang) Chr. Daltonschool t Kompas 19
Gebruik stilteruimte De ruimte in de gang wordt gebruikt als stilteruimte en dit wordt aangeven d.m.v. picto s De kinderen werken hier alleen en mogen niet overleggen. De leerkracht houdt toezicht en houdt ook bij hoe dikwijls de leerlingen een werkplek in de stilteruimte gebruiken. De leerlingen geven dit ook op het planbord in de klas aan, d.m.v. een gekleurd fiche (dagkleur) bij hun foto in het vakje van werken op de gang. In de klas liggen ook gehoorbeschermers die de leerlingen kunnen gebruiken om in de klas stil te kunnen werken. Er is een afspraak gemaakt dat de leerlingen die werken met levelwerk, vanaf half 10 gebruik mogen maken van de koffiekamer en daar zachtjes mogen overleggen, dit om niet beperkt te worden in het verder werken, op momenten dat er niet overlegd kan worden in de klas i.v.m. combinatiegroepen. 14. Keuzewerk Tijdens een vast moment in de week mogen de leerlingen een eigen keuzeopdracht kiezen. Het keuzewerk waaraan/waarmee gewerkt wordt is een stukje vrijheid/ verantwoordelijkheid waaraan de leerlingen zelf inhoud geven. Keuzewerk is niet vrijblijvend even iets voor jezelf doen. Het is ook niet een vorm van uitloopwerk voor snelle werkers en ook niet even leuk een spelletje doen. Bij keuzewerk komen andere kwaliteiten en vaardigheden aan de orde dan bij de klassikale lessen. Wat keuzewerk wel is: een niet-vrijblijvende, educatieve activiteit. (De scheidslijn educatief - recreatief is niet altijd scherp te trekken. Ganzenborden is bijvoorbeeld een telactiviteit in groep 3.) een vast onderdeel van de dag- of weektaak. een activiteit die de kinderen zelf mogen kiezen, afhankelijk van hun belangstelling en intelligentie. keuzewerk is in principe zelfcorrigerend, al zal de leerkracht ook hierbij volgen wat de leerlingen doen en welke kwaliteit ze leveren. aan/met het keuzewerk kan zowel individueel of samen worden gewerkt (Op het planbord wordt aangegeven welk keuzewerk is gekozen). Organisatie van het keuzewerk De materialen voor het keuzewerk in de groepen 1 t/m 4 staan in het eigen lokaal. De leerkracht wisselt iedere maand de keuzewerkmaterialen. Voor de groepen 5 t/m 8 hebben we schooljaar 2013-3014 een ontwikkeling doorgemaakt. De keuzewerkopdrachten en -activiteiten hebben wij doorgesproken en wij hebben een doordachte keuze gemaakt door in de bovenbouw uit te gaan van meervoudige intelligentie. Het gaat er hierbij niet om hoe intelligent je bent, maar om hoe je intelligent bent. Chr. Daltonschool t Kompas 20
Deze theorie komt erop neer dat ieder mens over acht verschillende intelligenties beschikt. Doordat bij iedereen weer andere intelligenties sterk ontwikkeld zijn, krijg je verschillende soorten slimheid. Dit geldt ook voor kinderen. Ieder kind is slim en knap, alleen op verschillende gebieden. Het ene kind zal enorm uitblinken in rekenen en wiskunde, maar zal wat minder presteren in taal. Een ander kind zal ontzettend goed kunnen tekenen en knutselen, maar heeft moeite met theorie en gesproken uitleg. Dit verschilt per kind. De verschillende intelligenties zijn: Tijdens het keuzewerk bieden we vanuit iedere intelligentie opdrachten aan. Ieder kind kan iets kiezen wat hem of haar aanspreekt. Dit werk is uitdagend en motiverend. Keuzewerk is niet vrijblijvend. Het is educatief. Op de volgende daltonaspecten wordt een beroep gedaan: zelfstandigheid (eigen keuze), vrijheid en verantwoordelijkheid (vrijheid om te kiezen, verantwoordelijkheid voor de uitvoering) en samenwerken (diverse opdrachten kunnen samen worden gedaan). Op dit moment zijn we de verschillende opdrachten en activiteiten die we aanbieden tijdens het keuzewerk aan het uitzoeken. We zijn hard aan het werk met de ontwikkeling van alle materialen. Na de voorjaarsvakantie starten we met deze manier van keuzewerk in de bovenbouw. In de onderbouw zijn we bezig met het inventariseren van de verschillende ontwikkelingsmaterialen die op school aanwezig zijn. De scheidslijn tussen recreatieve en educatieve spellen en materialen is soms maar heel dun. Welke materialen zijn educatief en zetten we in tijdens het keuzewerk? Welke materialen ondersteunen het aanbod op het gebied van taal en rekenen? We zijn op dit moment bezig het aanbod te optimaliseren en de doorgaande lijn te borgen. Alle beschikbare materialen willen we een overzicht verwerken en in een overzichtsmap opbergen. De inhoud van de kasten wordt waar nodig regelmatig gesaneerd, aangevuld en/of geactualiseerd. Daarbij kunnen ook specifieke wensen van leerlingen uitgangspunt zijn. Ook liggen er in de verschillende klassen materialen die gebruikt worden voor keuzewerk, zo is er altijd materiaal Chr. Daltonschool t Kompas 21
aanwezig wat voor de groep uitdagend en verrijkend is Tijdstip Iedere week staat een half uur voor keuzewerk gepland. Dit gebeurt met een hele groep op een vast tijdstip. Er is dus wel een opdracht/activiteit te kiezen, maar het tijdstip ligt vast. Uitgangspunt hierbij is dat we tijdens de taakuren streven naar een rustige werkomgeving. Leerlingen die hun taakwerk af hebben krijgen de mogelijkheid geboden om uit de kieskast te werken. 15. Zorg voor de klas, school en schoolomgeving In de voorgaande hoofdstukken is duidelijk gebleken dat we onze leerlingen in vele situaties leren om verantwoordelijk te zijn voor hun werk. De verantwoordelijkheid van de leerlingen geldt niet alleen ten aanzien van de taakopdrachten. Verantwoordelijkheid dragen betekent ook dat de leerlingen de zorg leren hebben voor hun fysieke omgeving: het lokaal, de andere ruimtes en het terrein rondom de school. Ook de zorg en aandacht voor medeleerlingen is hierbij een belangrijk aandachtspunt. Hulpjes/ klassendienst In alle groepen hebben de kinderen onder schooltijd bij toerbeurt een taak om de leerkracht te assisteren bij allerlei dagelijkse, huishoudelijke zaken (boeken uitdelen, tafels klaarzetten, iets ophalen, helpen opruimen, schoonmaken van het lokaal etc.). Bij de kleuters noemen we dat de hulpjes, in de andere groepen klassendienst. Begeleiding nieuwe leerling Een nieuwe leerling krijgt een maatje die een hele week hem/haar begeleidt bij het wegwijs worden in de school. Dit maatje ondersteunt hem/haar bij het werken met taakopdrachten, vertelt hem/haar de afspraken, biedt hulp bij het vinden van de materialen, vertelt waar de diverse ruimtes waar ze voor gebruikt worden. De maatjes zijn voor de nieuwe leerling de grote vraagbaak. Regels en afspraken In en rondom de school zijn schoolregels van kracht. Leerlingen zijn verantwoordelijk voor het handhaven van de regels. De afspraken: - zijn voor iedereen duidelijk - zijn gezamenlijk door de leerkrachten en de leerlingen opgesteld - laten de leerlingen voldoende ruimte voor eigen initiatieven - laten de leerlingen voldoende ruimte om zelf oplossingen aan te dragen - geven de leerlingen de gelegenheid het gedrag van elkaar positief te beïnvloeden Chr. Daltonschool t Kompas 22
Inrichting en materialen Het geven van verantwoordelijkheid aan leerlingen, het bevorderen van zelfstandigheid en het samenwerken aan opdrachten stelt hoge eisen aan de inrichting van de lokalen (en andere ruimtes). De inrichting moet zo zijn, dat de kinderen alle materialen die zij nodig hebben, zelfstandig kunnen pakken en daarna weer opruimen. Alle materialen staan op vaste, afgesproken plaatsen en zijn in voldoende mate aanwezig. Het materiaal: - is overzichtelijk opgesteld en goed bereikbaar - is deugdelijk en in voldoende mate aanwezig - is geschikt voor zelfstandig werken en zelfcontrolerend. 16. Verdere ontwikkelingen In onze visie is basisonderwijs, en zeer zeker Daltononderwijs, dynamisch en altijd in ontwikkeling. In het schoolplan staan alle ontwikkelingen beschreven waaraan we de komende jaren willen werken. Met betrekking tot ons Daltononderwijs willen we noemen: Schooljaar 2012/2013 Cursus voor de Daltoncoördinator. Cursus voor de nieuwe directeur. Bijstellen afspraken uitgestelde aandacht. Daltononderwijs en ADIM Regiobijeenkomsten bezoeken met directeur en coördinator Schooljaar 2013/2014 Kijkwijzers aanpassen. Voorbereiden op bezoek m.b.t. Daltoncertificaat Regiobijeenkomsten bezoeken met directeur en coördinator Daltononderwijs in het nieuwe schoolgebouw. Directeur en coördinator bezoeken Daltoncongres in Deventer 9 april. Keuzewerk activiteiten en afspraken actualiseren. Schooljaar 2014/2015 Verder uitwerken en toepassen van de nieuwe kernwaarden binnen onze organisatie. Handelingswijzers evalueren en eventueel aanpassen Regiobijeenkomsten bezoeken met directeur en coördinator Chr. Daltonschool t Kompas 23
Eventuele aanbevelingen n.a.v. visitatie uitwerken en aanpakken. Veranderingen in hoe en wat met Dalton op t Kompas aanpassen in het Daltonboek. Nav het congres in Deventer zijn er voornamelijk op het gebied van reflecteren een aantal goede ideeën naar voren gekomen. Deze ideeën wilden we niet in de ijskast laten zitten tot na de visitatie, waardoor er hier en daar wat aanpassingen aan de taakbrieven zijn en aanpassingen aan het planbord van de groepen 1 en 2. Deze aanpassingen zijn nog niet opgenomen in het Daltonboek. 17. Bijlagen - Taakbrief groep 3 - Taakbrief groep 4 - Taakbrief groep 5/6 - Taakbrief groep 7/8 - Handelingswijzers - Kijkwijzers Chr. Daltonschool t Kompas 24
Bijlage 1 Taakbrief groep 3 Ma. Di. Wo. Do. Vr. Chr. Daltonschool `t Kompas Gasselternijveen rood blauw geel groen bruin REKENEN LEVELWERK REKENEN LEZEN Kern 1+1=2 Les, blz. ma Taken ma Rekentijger blz. maan: kern, blz. zon : kern, blz. kies een boek en lees ma ma WERKBLAD WERKBOEKJE KERN LEVELWERK TAAL maan: werkblad en zon: werkblad en Humpie Dumpie Taalmeesters blz. Taal & Lezen taak ma ma KLIK KLAK BOEKJE VEILIG EN VLOT Kern blz. ma GYMNASTIEK COMPUTER SCHRIJVEN Wereld in getallen ma Blz. ma ma EXTRA Chr. Daltonschool t Kompas 25
Bijlage 2 Taakbrief groep 4 Ma. Di. Wo. Do. Vr. Chr. Daltonschool `t Kompas Gasselternijveen rood blauw geel groen bruin REKENEN Les ;blz. opdracht en / bijwerkboek ma Blok Les ;blz. opdracht en /bijwerkboek di Week Les ;blz. werkboek blz. woe TAAL Thema Week SPELLING Thema Week SCHRIJVEN Blz. Les ; blz. opdracht /bijwerkboek do * Taken, zie taakbriefje Les ;taalboek blz. Les ; taalboek blz. Les ; werkboek blz. Les ; taalboek blz. Les ; werkboek blz. Les en, blz. Les en, blz. Blz. LEZEN Estafette lezen E4 ma vrij ma di woe do vrij ma /di woe/do vrij ma / di woe /do COMPUTER EXTRA Estafette lezen E4 Estafette lezen E4 rekenen spelling di do OPMERKINGEN Hoe heb ik tijdens deze taak gewerkt? 0 Snel 0 Slordig 0 Geconcentreerd 0 Veel hulp gevraagd 0 Langzaam 0 Netjes 0 Ongeconcentreerd 0 Zelfstandig Is je vak netjes? Chr. Daltonschool t Kompas 26
Bijlage 3 Taakbrief groep 5/6 Chr. Daltonschool t Kompas 27
Bijlage 4 Taakbrief groep 7/8 Chr. Daltonschool t Kompas 28
Bijlage 5 Handelingswijzers Chr. Daltonschool t Kompas 29
Chr. Daltonschool t Kompas 30
Bijlage 6 Kijkwijzers Zelfscan daltoncompetenties docenten 1 = dit komt nooit of zelden voor 2 = dit komt wel eens voor 3 = dit komt regelmatig voor 4 = dit komt vaak voor A1. Ik geef leerlingen de gelegenheid om geleid of spontaan met elkaar samen te werken. 1 2 3 4 A2. Ik let er op dat leerlingen met verschillende leerlingen leren samen werken. 1 2 3 4 A3. Ik geef leerlingen geschikte taken, die uitnodigen tot samenwerken. 1 2 3 4 A4. Ik leer leerlingen inzien, dat ze gebruik kunnen maken van elkaars kwaliteiten. 1 2 3 4 A5. Ik leer leerlingen dat het proces belangrijker is dan het resultaat. 1 2 3 4 A6. Ik leer leerlingen dat er verschil is tussen samen werken en samenwerken. 1 2 3 4 B1. Ik leer leerlingen hun werk kritisch te bekijken. 1 2 3 4 B2. Ik geef duidelijke instructie. 1 2 3 4 B3. Ik kan passende taken ontwikkelen die leerlingen zelfstandig kunnen uitvoeren. 1 2 3 4 B4. Ik leer leerlingen om te gaan met uitgestelde aandacht. 1 2 3 4 B5. Ik zorg dat er voldoende materiaal is dat de leerlingen zelfstandig kunnen maken. 1 2 3 4 B6. Ik prikkel/stimuleer leerlingen om te komen tot een zelfstandige werkhouding. 1 2 3 4 B7. Ik leer leerlingen om zelf oplossingen te bedenken voor werkproblemen. 1 2 3 4 C1. Ik laat leerlingen buiten mijn gezichtsveld werken. 1 2 3 4 C2. Ik geef leerlingen ruimte en gelegenheid om keuzes te maken. 1 2 3 4 C3. Ik laat leerlingen ervaren dat er grenzen aan de vrijheid zijn door wekelijks het proces te evalueren. 1 2 3 4 C4. Ik leer leerlingen dat vrijheid ook verantwoordelijkheid inhoudt m.b.t. hun eigen leerdoel en dat van anderen door samen te werken of te helpen. 1 2 3 4 C5. Ik coach regelmatig leerlingen in hun leerproces, waarbij ik het proces niet leid. 1 2 3 4 D1. Ik zie en accepteer verschillen tussen leerlingen. 1 2 3 4 D2. Ik zorg voor geschikte materialen. 1 2 3 4 D3. Ik geef leerlingen passende taken. 1 2 3 4 D4. Ik organiseer het werk zo dat leerlingen werken aan haalbare taken en succeservaringen hebben. 1 2 3 4 D5. Ik zorg voor voldoende uitdaging. 1 2 3 4 D6. Ik leer leerlingen accepteren dat niet iedereen hetzelfde kan. 1 2 3 4 D7. Ik kan een methode aanpassen aan het niveau van de leerlingen. 1 2 3 4 A. Wij leren leerlingen samenwerken B. Wij leren leerlingen zelfstandig werken. C. Wij leren leerlingen om te gaan met vrijheid. D. Wij onderkennen dat iedere leerling een eigen leer- en ontwikkelingsproces doormaakt en laten ons leerstofaanbod daarop aansluiten. Chr. Daltonschool t Kompas 31