Informatie voor scholen, besturen, ambtenaren en mobiliteits- en onderwijsorganisaties factsheet #2 MOBILITEITSMANAGEMENT MAATREGELEN VOOR SCHOLEN De Verkeersslang is een campagne waarbij kinderen, ouders en docenten op basisscholen gestimuleerd worden op een duurzame wijze van en naar school te gaan. De kern van de campagne is een spel dat twee weken lang op de basisschool gespeeld wordt. Kinderen verdienen een sticker als zij naar school gaan met de fiets, te voet of met het openbaar vervoer. Alle stickers worden op een grote verkeersslang banner in de school verzameld. Het doel is de banner binnen twee weken te vullen met stickers. Resultaten laten zien dat de campagne een succesvolle bijdrage levert aan de toename van het gebruik van duurzame vervoerswijzen en het verminderen van CO2 emissies. Het succes van de Verkeersslang wordt verder in Europa verspreid door middel van een internationaal netwerk: The Traffic Snake Game Network. Momenteel bestaat dit netwerk uit 19 verschillende deelnemende Europese landen. Per deelnemend land is er één aanspreekpunt. 1. KLAS 2. SCHOOL 3. BUURT > STAD Deze campagne biedt de perfecte mogelijkheid om verkeersmaatregelen te implementeren die voordelig zijn voor de scholen en hun gemeenschappen. Deze factsheet richt zich op wat er op schoolniveau gedaan kan worden. Sommige onderdelen kunnen door de scholen geïmplementeerd worden, voor andere onderdelen is ondersteuning van de gemeente nodig. Wat is Mobiliteitsmanagemenent? EPOMM (European Platform of Mobility Management) hanteert de volgende definitie: - Mobiliteitsmanagement (MM) is een concept waarbij duurzaam transport wordt gepromoot en de vraag naar autogebruik gemanaged wordt door de houding en het gedrag van de reiziger te veranderen. - In de basis bestaat MM uit zachte maatregelen, zoals informatievoorziening en communicatie, diensten organiseren en activiteiten van verschillende betrokkenen te coördineren. Zachte maatregelen versterken meestal de effectiviteit van harde verkeersmaatregelen (bijv. nieuwe wegen, nieuwe fietspaden en nieuwe trambanen). - Voor MM maatregelen (in vergelijking tot harde maatregelen) is niet noodzakelijkerwijs een grote financiële investering nodig en kunnen een zeer voordelige kostenbaten-ratio hebben. factsheet 2 pagina 1
Waarom Mobiliteitsmanagement voor scholen? In en om schoolgebieden is het op gezette tijden extra druk. Jonge kinderen zijn een van de meest kwetsbare deelnemers aan het verkeer, ouders brengen hen vaak met de auto naar school om hun veiligheid te kunnen garanderen. Zelfs voor korte afstanden. De gemiddelde ritafstand is tamelijk laag in vergelijking tot bijvoorbeeld woon-werk verkeer. Er is een aantal uitdagingen in het schoolverkeer: verbeteren van verkeersveiligheid (voor ouders het belangrijkste punt), doorbreken gewoontegedrag van het autogebruik en ontwikkelen en vergroten van vermogen om zich zelfstandig te verplaatsen. MM voor scholen gaat niet alleen over slimmere keuzes in de manier waarop we reizen. Het gaat ook over verandering van perceptie en bewustzijn over de manier waarop we reizen. Zowel bij kinderen, ouders als het grote publiek. Doorbreek de vicieuze cirkel Veel ouders zitten in een vicieuze cirkel. Wanneer de verkeersdrukte steeds groter wordt, doen er zich meer onveilige situaties voor, waardoor het gevoel van onveiligheid versterkt wordt. Hierdoor zijn ouders vaak alleen nog gerust wanneer ze hun kinderen met de auto naar school brengen. Wat weer leidt tot meer verkeer rondom school. Mobiliteitsmanagement maatregelen helpen scholen deze vicieuze cirkel te doorbreken. In sommige Europese landen wordt een leidend model/ principe toegepast aan de hand waarvan beslissingen genomen worden met betrekking tot (school) mobiliteit en verkeersveiligheid. Dit model heet WCPP. Hierin staat welk voertuig welke prioriteit zou moeten krijgen: eerste prioriteit is lopen, dan fietsen. Wanneer dat niet mogelijk is (bijvoorbeeld wanneer de afstand te groot is), dan openbaar vervoer. En alleen wanner de voorgaande opties echt niet mogelijk zijn, dan pas eigen gemotoriseerd vervoer (car pooling, auto s, motoren enz.). Door te lopen en te fietsen worden kinderen zich meer bewust van hun omgeving. Ze ontwikkelen vaardigheden in verkeersveiligheid en zijn beter in staat het rijgedrag van andere weggebruikers in te schatten. Daarnaast tellen lopen en fietsen mee voor de benodigde dagelijkse hoeveelheid beweging dit kinderen nodig hebben. Bovendien vermindert het verkeersopstoppingen en parkeerproblemen rond scholen. factsheet 2 pagina 2
Stappenplan Een schoolverkeersplan is een pakket aan acties, ontworpen om veilig, gezond en duurzaam vervoer naar school aan te moedigen. Het ontwikkelen van een schoolverkeersplan gebeurt in vijf stappen. Stap 1: Richt een projectgroep op met alle belanghebbenden Aan het begin van het proces betrek je zo veel mogelijk belanghebbenden. Dit creëert een breed draagvlak. Stap 2: Analyse van de situatie - Meet de modal split (bijvoorbeeld met het meetinstrument de Verkeersslang) - Bepaal aan de hand van de afstanden naar school wat het potentieel is om te voet of met de fiets naar school te gaan. - Bepaal waar de veiligheidsknelpunten liggen voor het schoolgebied en de schoolroutes. Buren Ouderraden Overig BELANGHEBBENDEN Organisaties Gemeente Politie Mogelijke belanghebbenden zijn: - Ouderraden - Buren - Politie (bijvoorbeeld de wijkagent, verkeerspolitie) - Fietsorganisaties - De gemeente (mobiliteitsafdeling), lokale overheid - Mobiliteitsmanager van de openbaar vervoerder Stap 3: Planning Bespreek en plan samen met de belanghebbenden welke acties ondernomen kunnen worden op de korte termijn (dit schooljaar) en de lange termijn (komende schooljaren). Stap 4: Evaluatie Meet het effect (het meetinstrument van de Verkeersslang kan de effecten op de modal split meten). Stap 5: Beoordelen: opnieuw Gebaseerd op de resultaten van de evaluatie doorloop je de voorgaande stappen opnieuw, zodat successen en problemen geadresseerd kunnen worden. factsheet 2 pagina 3
Integrale benadering Om verandering in gedrag in het verkeer te bewerkstelligen, zijn verschillende type maatregelen nodig. Hieronder een aantal voorbeelden van maatregelen in de categorieën informatie, organisatie, infrastructuur, educatie en campagnes. Organisatie Zet verkeerbrigadiers in op specifieke plaatsen om kinderen te helpen veilig over te steken. Wijs op school een contactpersoon aan voor verkeer en mobiliteit. Waar mogelijk, bespreek met de gemeenten de mogelijkheden om de haltetijden van het openbaar vervoer aan te laten sluiten bij de schooltijden. Richt goed herkenbare parkeerplekken in speciaal voor ouders. Net iets verder van school. Hierdoor wordt het minder druk rond de school en is het veiliger voor de kinderen. Initieer loop-/ fietsbussen: volwassen en maximaal 7 kinderen uit dezelfde buurt lopen of fietsen samen naar school. Zorg voor behoud van bushaltes dichtbij de school. Informatie Maak een kaart met daarop de veilige routes naar school. Door een stadskaart samen te stellen en deze beschikbaar te maken voor kinderen en ouders, kunnen school en de gemeente laten zien dat zij belang hechten aan, en waardering hebben voor, de zorg rondom kinderen op gebied van welzijn en verkeer. Plaats alle informatie over mobiliteit op de website van de school. Informeer ouders via nieuwsbrieven over hoe mobiliteit in de schoolomgeving georganiseerd is. Infrastructuur Zorg voor veilige en overdekte fietsenstallingen. Indien nodig en mogelijk, verplaats de schoolingang. Bespreek met de gemeente om een kindvriendelijke voetgangsersoversteekplaats met waarschuwingsborden in te richten. Maak het schoolgebied een 30-kilometerzône. Meer infrastructurele maatregelen zijn te vinden in de factsheet over duurzame mobiliteit in schoolgebieden. Organiseer een informatiebijeenkomst voor ouders om hen te op de hoogte te brengen hoe zij vaker met hun kinderen te voet of met de fiets naar school kunnen komen. factsheet 2 pagina 4
Campagnes Organiseer: - fietsbelconcerten of soortgelijke evenementen. Hierdoor wordt men zich meer bewust van fietsen en fietsveiligheid. - loop-naar-school dagen of -weken op verschillende momenten in het jaar. - schoenpoets of laat-je fiets-wassen acties - een pimp-je-fiets-workshop - een fietsen-is-duurzaam parade. Moedig leerlingen aan een reflecterend hesje en helm te dragen. Educatie Ontwikkel een verkeersonderwijsplan waarin je voor elke groep vastlegt wat de kinderen zouden moeten weten over verkeer en mobiliteit. Benoem een educatieve route in de buurt van school, waar kinderen hun vaardigheden in het verkeer regelmatig kunnen oefenen. Voor de categorie Educatie verwijzen wij u naar de factsheet #1: Duurzame mobiliteit in de klas. Meer informatie? Download de andere twee factsheets over duurzame mobiliteit in de klas en duurzame mobiliteit in de schoolbuurt via onze website. Bekijk ook eens de TSG Roadmap: een algemene gids over de invloed van een campagne op het loopen fiets beleid binnen de school, in de schoolomgeving en op stadsniveau. Developed by TSG Network, version March 2015 Disclaimer: The sole responsibility for the content of this document lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Union. Neither the EASME nor the European Commission are responsible for any use that may be made of the information contained herein. factsheet 2 pagina 5