Multidisciplinaire samenwerking in de sportzorgketen regio Twente (acute) enkelverstuiking van alle kanten bekeken Jeffrey Jansen NVFS Bas Veger VSG Hoeveel sportblessures zijn er jaarlijks in Nederland? Petje op: 3,7 miljoen Petje af: 600.000 http://www.veiligheid.nl/onderzoek/cijfers-over-sportblessures In welke leeftijdsgroep komen de meest sportblessures voor? Petje op: 10-14 jaar Petje af: 15-19 jaar 1
Bij welke sport komen de meeste enkelblessures voor? Petje op: hardlopen Petje af: bewegingsonderwijs Sporttakken met veel enkelblessures Veldvoetbal: 28% Hardlopen: 15% Bewegingsonderwijs: 13% Sporttakken enkelblessures op SEH Veldvoetbal: 41% Bewegingsonderwijs : 11% Volleybal: 5% Hockey: 5% Zaalvoetbal: 5% Bij welke sport heb je de meeste KANS op een enkelblessure? Petje op: basketbal Petje af: zaalvoetbal Aantal enkelblessures per 1000 uur: Sport algemeen: 0,35 Zaalvoetbal: 3,7 Squash: 1,5 Basketbal: 1,3 Korfbal: 1,2 Schaatsen: 1,2 Hoe groot is de kans op een herhaalde enkelverstuiking na een eerste enkelverstuiking? Petje op: twee keer zo groot Petje af: drie keer zo groot Kans op een herhaalde verstuiking is verdubbeld in het jaar na de eerste verstuiking 50% vd herhaalde enkelverstuikingen leidt tot chronische pijnklachten instabiliteit verhoogde zorgconsumptie 2
Als ik sport met een enkelbrace of tape, dan wordt mijn enkel slapper! Petje op: Waar Petje af: Niet Waar Tijdens het sporten is de belasting op het enkelgewricht dermate groot dat er veel krachten worden gevraagd van de spieren (en het kapselband apparaat) rondom het enkelgewricht). De brace/tape zal een ondersteunende (stabiliserende) werking hebben, maar de spieren zullen zelf al het werk moeten doen!! Naar schatting 770.000 enkelblessures in 2012 17% van alle sportblessure Tweede plaats na knieletsel (19%) 720.000 acute enkelletsels 290.000 enkelletsels medisch behandeld: Huisarts: 120.000 Fysiotherapeut: 110.000 SEH: 25.000 Ziekenhuis: 800 Bestaande Triage SEH-HAP- Radiologie KNGF CBO Multidisciplinaire Richtlijn Lateraal inversieletsel van de Enkel Enkel Registratie Kaart Noord Holland VSG Richtlijn Acute Inversietrauma 1,4 miljoen geblesseerden zien wij (artsen/fysio s) niet! Waar jullie er 350.000 van zien! 3
Blessuredatum Sprake van recidief Wie 1ste behandelaar De Bie functiescore Ottawa Ankle Rules Advies aan sporter tape oefeningen trainingsaanpassingen medicatie verwijzing Toestemming sporter Opsturen kaart Niet tegenstrijdig met CBO richtlijn Complementiar Sportspecifieke revalidatie Verschillen Leidraad normaal weefselherstel Ottawa Ankle Rules door sportarts Triple hoptest Beoordeling EHBSO Herbeoordeling Behandeling Evaluatie Follow up Triage Ottawa Ankle Rules Functiescore vlgs De Bie Buitenzijde Binnenzijde Buitenzijde Binnenzijde Pijn rondom de malleolus PLUS Onvermogen 4 stappen te lopen zonder hulp, OF Pijn bij palpatie van dorsale of caudale (6 cm) zijde van de laterale maleolus. Pijn rondom de malleolus PLUS Pijn bij palpatie van dorsale of caudale (6 cm) zijde van de mediale maleolus, OF Pijn bij palpatie van basis os metatarsale V, OF Pijn bij palpatie van os naviculare. 4
Betrouwbaarheid sterk afhankelijk van deskundigheid beoordelaar Verlaat nooit je pluis/ niet pluis gevoel! Altijd vervolgen/ herbeoordelen Zorg dat de sporter weet waar hij/zij terecht kan Opleiding sportmasseurs / verzorgers? In het algemeen, bij normaal beloop en herstel, is geen specifieke fysiotherapeutische behandeling noodzakelijk; eventueel tapen en een controle afspreken. In het geval van sportspecifieke revalidatie kan behandeling tot terugkeer naar competitie geïndiceerd zijn. Diagnose 40 punten doorverwijzen naar een sportfysiotherapeut. > 40 punten bij instroom binnen 5 dagen na het trauma: licht letsel. Verwachting: binnen 14 dagen hervatten normale alledaagse activiteiten. (P)RICE Protection = tape/brace Rest = rust Ice = koelen Compression = drukverband Elevation = hoog houden Bij ernstige enkelbandruptuur: Gips of rigide brace < 5 dagen HOE VAAK? HOE LANG? EN WAT DAARNA? Pijnstillers Zo nodig paracetamol 4x per dag 2 tabletten van 500mg (volwassenen) Geen NSAID s (ibuprofen, naproxen, diclofenac) Remt ontstekingsreactie, die tevens nodig is voor herstel Tenzij er sprake is van hevige pijn 5
Direct belasten op geleide van pijn (eventueel met krukken) Actief bewegen enkel, voet en tenen Bv 3x/dag hele alfabet schrijven in de lucht Herbeoordeling/ controleafspraak na 1 week Bij afgenomen zwelling tapen Ervaring vereist Voorste schuiflade test Zwelling Drukpijn Bij twijfel herbeoordeling door sportfysiotherapeut, huisarts of eventueel tweede lijn TAPEN OF BRACE? BEHANDELEN? VSG: JA KNGF: JA, maar? Vergeet niet de sportspecifieke revalidatie! Risico op een herhaalde enkelverstuiking is nog verhoogd gedurende ongeveer een jaar 6
Anamnese = verhaal vd sporter Triple Hop Test WIE VOERT DEZE UIT? WAT ZIJN DE CRITERIA? EN WAT ALS? Uitvoering: 3 opeenvolgende hops na elke hop 2 sec. stilstaan Niet succesvol bij: aanraken grond met andere voet balansverlies extra hop na de landing Meet de totale afgelegde afstand Anamnese Evaluerend onderzoek BIJ AANHOUDENDE KLACHTEN VERWIJZEN: Huisarts Sportfysiotherapeut Sportarts Sportspecifieke revalidatie Sportfysiotherapeut Sportmasseur Eerder onderzoek toonde aan dat tapen een reductie van herhaalde enkelverstuikingen geeft van 50% Met name door verbeterde propriocepsis (positiezin) Het is een hardnekkige fabel dat het dragen van tape tijdens sport de enkelbanden zwakker zou maken 7
Voordelen: Indien ervaren verzorger, redelijk snel aan te brengen Weinig beperking in de beweging, voet past goed in de schoen Nadelen: Werking is afhankelijk van de kunde vd verzorger Zelfs bij goede applicatie verlies van stabiliserende functie na 24 minuten, waardeloos na 40 minuten Huidproblemen Duur bij langdurig gebruik (6mnd 1jr!) Eerder onderzoek toonde aan dat de sportbrace, net als tapen, een reductie van herhaalde enkelverstuikingen geeft van 50% Voordelen: Snel aan te brengen Ook bij langer dragen blijft de werking behouden Op de lange termijn goedkoper dan tapen Nadelen: Afhankelijk vd soort brace is het comfort minder Meer beweegbeperking dan bij tapen Huidproblemen, drukplekken Eerder onderzoek toonde aan dat 6-8 weken balanstraining voldoende is 3 keer 20 minuten oefenen per week Optimaal weefselherstel en herstel van propriocepsis (positiezin) Na balanstraining is kans op een recidief vergelijkbaar met de situatie voor de enkelverstuiking mits goede sportspecifieke revalidatie! 8
Letsel Informatie Systeem 2011, VeiligheidNL; Ongevallen en Bewegen in Nederland 2012, VeiligheidNL; Letsellastmodel 2011, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus Medisch Centrum. Dia s Kasper Janssen Enkelkaart Regio Noord Holland Versterk je Enkel: 2BFit studie van het EMGO / VUmc 9