Typ teksttyp teksttyp tekst 030 Retouradres Postbus 12610, 2500 DK Den Haag Aan: de Gemeenteraad RIS 294248 Contactpersoon Datum 24 mei 2016 Dienst Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Afdeling Beleid Doorkiesnummer 14070 E-mailadres Onderwerp Een streep door de rekening: rekenkameronderzoek naar schuldhulpverlening door de gemeente Den Haag In de gemeenteraadsvergadering van 17 december 2015 is het raadsvoorstel Een streep door de rekening (RIS 284682) aangenomen, naar aanleiding van het gelijknamige Rekenkameronderzoek naar schuldhulpverlening in de gemeente Den Haag. In de vijfde aanbeveling wordt het college opgedragen In 2016 een evaluatie uit te voeren van de (effectiviteit van de) brede toegang en stabilisatietrajecten over het jaar 2015 en de resultaten van deze evaluatie aan de raad voor te leggen in het tweede kwartaal van 2016. Met deze brief voldoen wij aan het verzoek van uw raad. De afdeling Proces- en Contractmanagement (PCM) heeft de kortdurende stabilisatietrajecten geëvalueerd. De conclusie hiervan luidt dat door de invoering van de kortdurende stabilisatietrajecten meer mensen ondersteuning krijgen bij de aanpak van hun financiële problemen en er voor hen (veel) vaker een stabiele financiële situatie ontstaat. Wij gaan daarom door met de stabilisatietrajecten. Zie verder het resultaat van de evaluatie in de bijlage. Het college stelt de raad voor hiermee de vijfde aanbeveling uit het raadsvoorstel als afgedaan te beschouwen. Het college van burgemeester en wethouders, de secretaris de burgemeester mw. A.W.H. Bertram J.J. van Aartsen Gemeente Den Haag Postbus 12600 T (070) 353 75 00 Spui 70 2500 DJ Den Haag www.denhaag.nl Den Haag
BIJLAGE: Evaluatie van de brede toegang en stabilisatiemodules 1. Aanleiding De Rekenkamer Den Haag heeft de uitvoering van de gemeentelijke schuldhulpverlening onderzocht. Dit resulteerde in een raadsvoorstel. Hierin wordt geconcludeerd dat schuldhulpverlening vanaf het moment van toelating waardevol is voor schuldenaren. Schuldenproblematiek is echter ingewikkeld en de oplosbaarheid ligt voor een deel buiten de macht van de gemeente. Te weinig mensen met problematische schulden melden zich met een verzoek om hulp en te weinig mensen realiseren uiteindelijke een oplossing voor hun schuldenprobleem. 1 Aanbeveling 5 luidt dat het college wordt opgedragen een evaluatie uit te voeren van de (effectiviteit van de) brede toegang en stabilisatietrajecten over het jaar 2015 en de resultaten van deze evaluatie aan de raad voor te leggen in het tweede kwartaal van 2016. Op 17 december 2015 is het raadsvoorstel unaniem aangenomen door de gemeenteraad. Het college neemt alle aanbevelingen over. Het evaluatieonderzoek is uitgevoerd door afdeling Proces- en Contractmanagement (PCM). Deze afdeling heeft als expertise het inrichten, verbeteren en beheren van werkprocessen. Deze bijlage is de het resultaat van de evaluatie zoals genoemd in de vijfde aanbeveling van het raadsvoorstel. 2. Leeswijzer Het raadsvoorstel noemt de volgende kernvragen voor het evaluatieonderzoek: 1. Biedt de gemeente aan (vrijwel) alle aanmelders een vorm van hulp bij financiële problemen? 2. Is het product effectief, dat wil zeggen geeft het mensen minimaal een stabiele financiële situatie? Hierna wordt eerst ingegaan op de wijze waarop de kortdurende stabilisatietrajecten zijn vormgegeven, en wat het verschil is met de werkwijze tot dan toe. Hiermee krijgt de lezer meteen een indruk van wat stabilisatie inhoudt. Vervolgens wordt beschreven op welke wijze het evaluatieonderzoek is vormgegeven en wat de resultaten zijn van de kernvragen m.b.t. de brede toegang van de schuldhulpverlening en de effectiviteit van stabilisatie. 3. Stabilisatietrajecten Tot begin 2015 kregen klanten die zich meldden met schulden een eerste gesprek (financieel scangesprek). Doel van dit gesprek was om na te gaan of de klant problematische schulden had en of de klant aan de voorwaarden voor schuldhulpverlening voldeed. Als het antwoord op één van deze vragen negatief was, dan werd de klant verwezen naar een andere vorm van dienstverlening of kreeg de klant een advies mee over de aanpak van zijn problemen zonder verwijzing naar andere dienstverlening. Bij een positief antwoord op beide vragen volgde een voorlichtingsbijeenkomst en daarna werd de klant aangemeld voor de Workshop Administratie Sorteren (WAS) of Individueel Administratie Sorteren (IAS). Beiden zijn gericht op het verzamelen van de financiële stukken die nodig zijn voor het op gang brengen van het proces van schuldhulpverlening. Bij een complete administratie volgde het intakegesprek met een consulent schuldhulpverlening. Nadelen van deze werkwijze waren dat veel klanten onvoldoende voorbereid aan schuldhulpverlening begonnen, waardoor veel mensen toch nog afvielen. Bovendien moest tijdens de intake- en analysefase van de schuldregeling (fase A) bij veel klanten nog veel geregeld worden voordat het zin had naar de schuldeisers te stappen. 1 Rekenkamer Den Haag, gewijzigd raadsvoorstel Een streep door de rekening, pag. 8 (RIS 284682). 2/5
Ook bleek veelvuldig dat het toch niet mogelijk was aan alle voorwaarden te voldoen, met afwijzing tot gevolg. Vanwege deze nadelen is begin 2015 gestart met kortdurende stabilisatietrajecten. Kortdurend betekent maximaal drie maanden. 2 Stabilisatie houdt in dat de financiële situatie van de klant in de basis op orde gebracht wordt. Dit dient twee doelen: - het biedt een steviger alternatief voor klanten die niet doorkunnen naar schuldregelen (meer hulp dus dan alleen een advies) en - het vormt een betere voorbereiding op schuldregelen voor klanten die wel worden doorgeleid naar een traject voor schuldregelen. Hierdoor vermindert de doorlooptijd in de eerste fase (fase A) en daalt het aantal afwijzingen. 4. Opzet evaluatie-onderzoek Het raadsvoorstel benoemt twee kernvragen voor het evaluatie-onderzoek: 1. Biedt de gemeente aan (vrijwel) alle aanmelders een vorm van hulp bij financiële problemen? 2. Is het product stabilisatie effectief in de zin dat het klanten minimaal een stabiele financiële situatie biedt? Om deze vragen te beantwoorden wordt een vergelijking gemaakt tussen de laatste periode voor invoering van stabilisatie (oktober 2014 tot en met januari 2015) en de laatste periode van stabilisatie waarover tijdens het onderzoek cijfers beschikbaar waren (oktober 2015 tot en met januari 2016). Aangezien de beide periodes in dezelfde maanden van verschillende jaren vallen, worden eventuele seizoensinvloeden geneutraliseerd. De tussenliggende periode is niet geëvalueerd omdat stabilisatie toen nog in ontwikkeling was en er nog bijstellingen werden gedaan. Allereerst zijn cijfers verzameld over instroom, doorstroom en uitstroom in de scangesprekken, de stabilisatietrajecten (alleen met betrekking tot de tweede periode) en de eerste fase van het traject schuldregelen. Daarnaast zijn dossiers steekproefsgewijs onderzocht om de kwaliteit van de beslissingen te beoordelen en de bereikte resultaten te bepalen. Kernvraag 1: Biedt de gemeente aan (vrijwel) alle aanmelders een vorm van hulp bij financiële problemen? Schuldhulpverlening is meer dan schuldregelen alléén. Er bestaat een groot aantal andere producten om mensen met schulden te ondersteunen. Schuldhulpverlening is immers gestandaardiseerd maatwerk. 3 De ene keer vormt de schuldregeling een veel te zwaar middel en is iemand op een andere wijze afdoende geholpen. Bijvoorbeeld met budgetcoaching of sociale kredietverlening. Terwijl de andere keer het daadwerkelijk realiseren van een schuldregeling geen reëel perspectief is en andere hulpverlening wel soelaas biedt. Denk aan budgetbeheer- of budgetondersteuning. Betrokkene kan dus ook zonder een geslaagde schuldregeling wel geholpen zijn. Om de eerste kernvraag te kunnen beantwoorden is een steekproef gedaan naar in totaal 80 klanten die een scangesprek hadden in één van beide onderzoeksperiodes (40 per periode). 2 Dit past binnen de richtlijn van branchevereniging NVVK. Die hanteert in artikel 12 van de Gedragscode schuldhulpverlening een maximale tijdsduur van 4 maanden. 3 Memorie van Toelichting op Wgs, pag. 6. 3/5
In tabel 1 is zichtbaar wat het resultaat was van de scangesprekken. 2014-2015 (01-10-14 t/m 31-01-15) 2015-2016 (01-10-15 t/m 31-01-16) Verschil Inhoud FinScan N % N % N % Doorverwijzing richting stabilisering/schuldregelen 16 40% 34 85% 18 45% Doorverwijzing richting overige interne dienstverlening 13 33% 2 5% -11-28% Alleen advies 11 28% 4 10% -7-18% Totaal 40 100% 40 100% Tabel 1. Resultaat scangesprek Het aandeel klanten dat werd toegeleid naar een traject in het kader van schuldhulpverlening (in 2014 was dat rechtstreeks naar schuldregelen, in 2015 eerst naar stabilisatie en later mogelijk naar schuldregelen) steeg van 40 procent naar 85 procent. Het aandeel mensen dat zelf aan de slag moest met een advies omdat zij (vooralsnog) niet geholpen konden worden, daalde van 11 procent naar 4 procent. De eerste kernvraag luidt: biedt de gemeente aan (vrijwel) alle aanmelders een vorm van hulp bij financiële problemen? Het antwoordt op die vraag is ja. Iedere hulpvrager krijgt een vorm van hulp. Dit is een advies, doorverwijzing of doorleiding naar traject van stabilisatie of schuldregelen. Met het invoeren van kortdurende stabilisatietrajecten verschuift bovendien de zwaarte van die hulp. Klanten hoeven minder vaak zelf aan de slag met een advies. Zij worden voor het overgrote deel doorgeleid naar een stabilisatietraject waarin de gemeente hen drie maanden lang ondersteunt. Hiermee is de toegang tot trajecten schuldhulpverlening (stabilisatie en/of schuldregelen) verbeterd. Actuele veranderingen Na de laatste onderzoeksperiode zijn twee veranderingen doorgevoerd. Ten eerste is vanaf maart 2016 de groepsbijeenkomst omgezet in een persoonlijk gesprek. Er is gekozen voor een meer individuele ondersteuning omdat een groot deel van de administratie niet meer op papier de mensen bereikt, maar veelal digitaal. Ter plekke wordt door de klant ingelogd op sites van overheden, banken en schuldeisers waar bewijsstukken gedownload en uitgeprint worden. Ook is het aantal noodzakelijke bewijsstukken gereduceerd tot dat wat hoogst noodzakelijk is voor stabilisatie. Door deze nieuwe werkwijze wordt de uitval verminderd. Ten tweede geeft het concept-beleidsplan schuldhulpverlening een nadere invulling van het ruime gemeentelijke beleidskader. Een belangrijke vernieuwing is dat ook de stabilisatietrajecten onder het beschikkingenregime worden gebracht. Hiermee staat bezwaar (en later beroep) open tegen deze beschikking zodat rechtsgelijkheid wordt gegarandeerd. Bij iedere stap in het proces van schuldhulpverlening ontstaat er (onvermijdelijk) uitval. Zo verschijnt ongeveer twintig procent van de burgers al niet op het financieel scangesprek. Door de nieuwe werkwijze vanaf maart 2016 vermindert de uitval, waardoor meer mensen hulp bij hun financiële problemen ontvangen. 4/5
Kernvraag 2: Is het product stabilisatie effectief, dat wil zeggen geeft het mensen minimaal een stabiele financiële situatie? In de tweede onderzoeksperiode (1-10-2015 tot en met 31-1-2016) zijn 303 stabilisatietrajecten afgerond. Hiervan zijn 271 klanten doorgestroomd naar schuldregelen (Fase A). Dit is 90%. Verder hebben 5 klanten hun medewerking met bericht ingetrokken. Hierbij is vastgesteld dat er sprake was van een stabiele financiële situatie. Er zijn 14 klanten aan het begin van het stabilisatietraject gestopt; zij bleken niet meer te bereiken. Het stabilisatietraject moest daarom worden beëindigd. De resterende 13 klanten zijn om zeer diverse redenen gestopt. Ruim de helft daarvan is stabiel gemaakt en kon of hoefde niet verder naar een schuldregeling. Zie tabel 2. Reden einde stabilisatietraject N % Wel financieel stabiel: - Doorstroom naar schuldregelen (fase A) 271 90% - Intrekking 5 <2% - Overige redenen 8 + >2% Subtotaal: 284 94% Niet financieel stabiel: - Uitval 14 <5% - Overige redenen 5 + <2% Subtotaal 19 6% Totaal 303 100% Tabel 2. Resultaat stabilisatie De tweede kernvraag luidt: Is het product stabilisatie effectief in de zin dat het klanten minimaal een stabiele financiële situatie biedt? Het antwoord op die vraag luidt: vrijwel altijd. In 94 procent van de gevallen is bij beëindiging van het stabilisatietraject sprake van een financieel stabiele situatie. 5/5