Ukkel in Ukkel Lokale genda 21 aar meer duurzame ontwikkeling
Zich inzetten voor duurzame ontwikkeling en gemeente goed beheren betekent doelstellingen op lange termijn maken en deze via dagelijkse beslissingen concretiseren. Deze doelstellingen moeten een harmonieuze economische, sociale en milieugebonden ontwikkeling toelaten. Dat is de inzet van duurzame ontwikkeling en van de beslissing van het college van burgemeester en schepenen en de gemeenteraad om een Lokale genda 21 uit te werken. De genda die in deze brochure wordt voorgesteld is een indicatieve planning om de principes van duurzame ontwikkeling in Ukkel toe te passen. angezien overdaad schaadt, heeft deze genda zich beperkt tot vijf thema s: goed bestuur en participatieve democratie, duurzame huisvesting voor iedereen, vermindering van de energie-uitgaven en het broeikaseffect, bescherming en verbetering van het natuurlijk patrimonium en lokale en internationale samenwerking. a de diagnose en de bepaling van de doelstellingen heeft de gemeenteraad op 22 oktober 2009 een plan rond 103 acties goedgekeurd. nkele van deze acties kunt u in deze brochure terugvinden. Dit plan bestaat uit twee luiken: het eigenlijke plan en een koolstofbalans. Het welslagen van een duurzame ontwikkelingsbeleid hangt af van ieder onder ons. Bij de acties die de gemeente kan uitvoeren of waarbij de gemeente de aanzet ertoe kan geven, moeten we de acties toevoegen die wij elk als burger kunnen ondernemen. De inzet - meer bepaald de klimaatsverandering - is zo groot dat we niet meer mogen wachten voor we ingrijpen. Lokale genda 21 bevat talrijke voorstellen. De volledige documentatie vindt u op www.ukkel.be De uitwerking van dit plan werd mogelijk gemaakt door de samenwerking van de studiebureaus RU en Factor X en een honderdtal inwoners die actief aan de verschillende fora en Comités 21 hebben meegewerkt. k wens hen hierbij te bedanken. k zou ook alle ambtenaren willen bedanken die hieraan hebben meegewerkt en vooral mevrouw nne-claire Dewez die er de spilfiguur van was. De uitwerking van deze Lokale genda 21 werd gesteund door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Vandaag SOCL Zuiden Lokale genda 21 is per definitie een evolutief proces waar met de tijd nieuwe duurzame acties aan toegevoegd zullen worden. lle Ukkelaars kunnen reageren op de keuzes van genda 21 en hun opmerkingen en voorstellen voorleggen. Deze mogelijkheid om de eigen mening te laten kennen laat toe om er nieuwe mensen aan te verbinden - inwoners of actoren - en het open en dynamisch karakter van het proces te behouden DO MLU Marc COOLS Schepen van Werken, Stedenbouw Milieu en Mobiliteit oorden COOMSCH oekomstige generaties Wat is duurzame ontwikkeling? Het Brundtlandrapport (1987) geeft de volgende definitie: «Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder daarbij de behoeften van de toekomstige generaties in gevaar te brengen». n deze definitie zitten twee belangrijke kernideeën: - het concept behoefte en meer in het bijzonder de basis-behoeften van de armsten wereldwijd, waaraan de grootste prioriteit moet worden gegeven; - de wetenschap van de beperkingen van onze technieken en van onze sociale organisatie wat betreft de capaciteit van het milieu om aan de huidige en toekomstige behoeften te voldoen. Zoniënwoud Wat is een Lokale genda 21? Dit betekent letterlijk hetgeen gedaan moet worden voor de 21ste eeuw op het gemeentelijk grondgebied. Het is een precieze en complete stap naar een actieplan en deze stap moet zorgen voor de integratie van duurzame ontwikkeling in het dagelijks beheer van een entiteit (gemeente, stad, OCMW, school, )
De opmaak van genda 21: de deelname van Comité 21 «k hield ervan meer betrokken te zijn in het leven van de gemeente» «genda 21 heeft mij de mogelijkheid gegeven andere bezorgde Ukkelaars te ontmoeten» augustus september oktober De karakteristieken van de gemeente inzamelen, haar positie inzake duurzame ontwikkeling bepalen. november december januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober De problemen identificeren, de te volgen strategieën bepalen. De problemen identificeren, de te volgen strategieën bepalen. Wolvendael park juli CPL St Job school juni Getuigenissen van deelnemers, mei 2009 DOLSLLG Pauwelsblok mei «interessant, waardevol maar ook frustrerend is. Moeilijk om alle onderwerpen te behandelen» een stap in 3 fases DGOS... 2008 «k was positief verrast over de betrokkenheid van sommige personen die over een goede dossierkennis beschikken en erg gemotiveerd zijn om zaken te veranderen. k was daarentegen negatief verrast door de geringe betrokkenheid van de allerjongsten» «nogal theoretisch is» «een noodzakelijke en dringende stap, in één woord VL» De opmaak van een genda 21 is een methode die : 2009
Bestuur en democratie Goed bestuur van een plaatselijke overheid moet voor een evenwichtig, transparant en verantwoord beleid zorgen. Participatieve democratie plaatst de burgers middenin het beslissingsproces. De inbreng van de burgers in het gemeenteleven is onontbeerlijk voor het principe van goed bestuur. De inzet Het engagement van de gemeente inzake duurzame ontwikkeling bevestigen Het gaat erom sensibiliseringsmethodes te ontwikkelen naar de burgers en de ambtenaren toe en uitgebreid te communiceren over de activiteiten van het bestuur zodat de principes van duurzame ontwikkeling kunnen doordringen. C P L Middelen creëren die helpen bij duurzame beslissingen van de gemeente De gemeente heeft een voorbeeldfunctie inzake duurzame ontwikkeling. Door de acties van genda 21 regelmatig te evalueren kan het beleid desgevallend bijgestuurd worden. Ukkel 6 - n kaart brengen van de duurzame bronnen van de gemeente en hierover informeren op internet 16 - De sociale, ethische en milieugebonden bepalingen integreren in de lastenboeken 24 - Organiseren van een rondetafelconferentie van de scholen rond het thema duurzame ontwikkeling Forum genda 21 2009 Samenbrengen van de verschillende actoren ntegreren van de participatieve democratie in het gemeenteleven Dit is een sleutelelement van duurzame ontwikkeling. Bij elke beslissing moet het advies van zoveel mogelijk (private of openbare) actoren ingewonnen worden zodat er op een efficiënte wijze keuzes gemaakt kunnen worden. De gemeente wenst ook na de opmaak van genda 21 de uitwisseling tussen het bestuur en de Ukkelaars voort te zetten. 7 B S U U R
Duurzame huisvesting voor iedereen Duurzame huisvesting voor iedereen is ervoor zorgen dat personen met lage en gemiddelde inkomens over een kwalitatieve woning kunnen beschikken. De gemeente zal zorgen voor middelgrote en sociale woningen om het gemengd socio-economisch karakter van haar grondgebied te kunnen behouden. Het is ook de energiebehoeftes van de woningen verminderen en waken over de gezondheid van haar burgers door energiebesparing en ecobouwen aan te moedigen. De inzet C P L Ukkel 32 - De energieprestaties van openbare en private woningen van personen met lage en gemiddelde inkomens verhogen 36 - egen 2020 het aantal woningen dat beheerd wordt door het SWU verdubbelen 37 - en actief beleid voeren tegen leegstaande woningen Lage-energiewoning Ukkel 2009 Van Ukkel een voorbeeldgemeente inzake ecobouwen maken Zich inzetten voor alle bevolkingsgroepen in de gemeente De 35.000 woningen, kantoren, handelszaken, ondernemingen, scholen, veroorzaken 33% van de CO 2 -uitstoot in Ukkel (bron Factor X). Het is belangrijk om bestaande woningen aan te passen aan de nieuwe energienormen en de acties op lange termijn te richten Voor de gezondheid, die gebonden is aan de vervuiling in de woningen, wil de gemeente haar medeburgers bewust maken van de voordelen van ecobouwen. De bouw van openbare, sociale en middelgrote woningen is een manier om ervoor te zorgen dat personen met lage en gemiddelde inkomens niet uitgesloten worden op het Ukkels grondgebied. Deze woningen moeten zich richten tot bevolkingsgroepen die vandaag de gemeente verlaten. Deze maatregel gaat gepaard met aanbevelingen om verplaatsingen te verminderen door de ontwikkeling van nabijheidsdiensten. 9 H U S V S G
Verminderen van de energie-uitgaven De vermindering van de energie-uitgaven en het broeikaseffect werd in Ukkel bestudeerd door de Bilan Carbone (zie p.16). edereen weet dat dit een belangrijk thema is. De vervanging van fossiele brandstoffen die uitputtelijk en erg vervuilend zijn door hernieuwbare energie is slechts één van de oplossingen. De vermindering van het energieverbruik is voordelig voor het milieu en is ook goedkoper. ls de maatschappij duurzame beslissingen neemt inzake huisvesting en verplaatsingen, moet de energiefactuur van onze consumptiegoederen (voeding, kledij, elektronische toestellen, ) ook het onderwerp uitmaken van specifieke maatregelen. aast het intern beheer beschikt de gemeentelijke overheid over weinig bewegingsruimte, behalve inzake de sensibilisering rond duurzame consumptie. C P L De inzet Ukkel 45 - Met de hulp van het OCMW nadenken over het verbruik van kwetsbare personen met het oog op een sensibiliseringscampagne 50 - en energieloket creëren 51 - Het pedagogisch project «nergie, De school en k» voortzetten en uitbreiden egen 2020 de CO 2 -uitstoot met 30% verminderen Doen nadenken over duurzame consumptie Zachte verplaatsingen aanmoedigen Door de Bilan Carbone op te maken legt de gemeente een doelstelling vast met cijfers over de vermindering van de vervuiling en de energie-uitgaven. n Ukkel vertegenwoordigt de uitstoot van broeikasgassen afkomstig van consumptiegoederen 83% van alle uitstoot. Het betreft niet enkel de uitstoot door het gebruik van het product maar eveneens de energie voor de fabricatie, het vervoer en het afvalbeheer én van de doelstellingen van genda 21 is de burgers sensibiliseren rond duurzame consumptie die rekening houdt met de gezondheid, het welzijn, de mensenrechten en het milieu. Verplaatsingen vormen geen specifiek thema in deze genda 21 aangezien de gemeente sinds 2006 over een gemeentelijk mobiliteitsplan en sinds 2007 over een bedrijfsvervoerplan beschikt. De rol van genda 21 in deze problematiek is deze twee documenten aan te vullen op het niveau van participatie van de burger en zachte verplaatsingen. R G 11
atuurlijk patrimonium Bescherming en verbetering van het natuurlijk patrimonium Met talrijke groene ruimtes, wandelplaatsen, ontspanningsruimtes, en vooral de plaatsen met een hoge biologische waarde is Ukkel een groene long in Brussel. Dit groene netwerk wordt versterkt door de grote tuinen. De inzet is het evenwicht vinden tussen dit groene netwerk en de stedenbouw die zich in onze gemeente voort zal zetten. De verbetering van het grond- en oppervlaktewater is een andere inzet van genda 21. Omwille van de overstromingen met nefaste gevolgen engageert de gemeente zich om het werk van het Gewest inzake het blauwe netwerk aan te vullen. De inzet C P L Het engagement van de gemeente inzake het behoud en de verbetering van het groen en blauw patrimonium bevestigen Het Gewest heeft een reeks middelen voorzien om het groen en blauw patrimonium te beschermen. De gemeente zal specifieke middelen op haar grondgebied ontwikkelen zonder daarbij de bestaande wetgeving te compliceren of er zich in de plaats van te stellen. Ukkel 68 - Versterking van de bepalingen voor het behoud en de opwaardering van de natuur in stedenbouwkundige en architecturale projecten 72 - De gemeentelijke groene ruimtes geleidelijk op een ecologische manier gaan beheren 85 - Proper water uit het rioleringsnet halen Fond Roy park 2009 Versterken van het groene netwerk om de gevolgen van de stedenbouw te beperken Het waterbeheer verbeteren De link mens-natuur behouden De aanwezigheid van natuur in de stad verbetert de lucht- en levenskwaliteit en het is belangrijk om voor meer groen te zorgen op het Ukkels grondgebied overal waar dit mogelijk is: daken, gevels, terrassen, balkons, genda 21 stelt voor om minder drinkwater te gaan gebruiken, de vervuiling van grond- en oppervlaktewater te verminderen en om overstromingen efficiënter te voorkomen. De natuur in Ukkel moet opgewaardeerd worden uit pedagogisch standpunt en dit voor zowel de schoolkinderen als voor de volwassenen. 13 U U R
Lokale en internationale samenwerking De samenwerking mag zich niet beperken tot unilaterale steun aan minderbedeelde personen en landen. Samenwerken betekent samen rond een gemeenschappelijk project werken en uitwisselen van kennis, cultuur en goederen. Samenwerking is een belangrijke pijler van een genda 21 zowel op lokaal als op internationaal niveau. Dit is essentieel om de 8 milleniumontwikkelingsdoelstellingen te kunnen behalen: - De grootste armoede en honger uitbannen - Basisonderwijs wereldwijd toegankelijk maken voor iedereen - Gelijke behandeling van mannen en vrouwen bevorderen - Kindersterfte terugdringen - De gezondheid van moeders verbeteren - Strijd leveren tegen hiv/aids, malaria en andere ziekten - ctief werken aan een duurzaam milieu - Werken aan een mondiaal partnerschap voor ontwikkeling C P L De inzet Ukkel 95 - Met een entiteit in het Zuiden een jumelage afsluiten 96 - Starten met een uitwisseling van ervaringen tussen het bestuur en gelijkaardige structuren van de twee entiteiten van de jumelage 100 - ntegratie van eerlijke handel bij de aankopen van de gemeente Dominicaanse Republiek De gemeente openstellen voor lokale en internationale samenwerking De Ukkelaars samenbrengen rond een internationaal jumelageproject De ontwikkeling van eerlijke handel aanmoedigen Ukkel steunt momenteel verschillende solidariteitsprojecten in de wereld en moet deze acties meer onder de aandacht brengen en nog versterken. en jumelage is een globaal project en niet enkel een uitwisseling van ervaringen tussen besturen: ontwikkeling van de samenwerking op verschillende niveaus (inwoners, handelszaken, scholen, ngo s, sportuitrusting, cultuur, ), meer uitwisseling en ontmoetingen, beter overleg bij acties, erlijke handel garandeert producten die de mens en het milieu respecteren en wordt gebruikt voor producten uit de zuiderse landen. Het kan ook om nieuwe economieën in het oorden gaan. Voorbeeld: de «groepen voor solidaire aankopen» die zich in hun voedingssegment en -seizoen baseren op de verdeling van de risico s tussen de kopers en de producenten. 15 S M W R K G
De Bilan Carbone, een werkmiddelvan genda 21 in Ukkel Deze studie heeft de hoeveelheid broeikasgassen bepaald die uitgestoten wordt door alle activiteiten (woningen, transport, afval, ) van de gemeente Ukkel en het bestuur over een periode van één jaar. Deze kwantitatieve analyse heeft de opmaak van Lokale genda 21 ondersteund door duidelijke cijfers te geven over onze CO2-impact en de mogelijke en noodzakelijke maatregelen om de uitstoot te verminderen. Daaruit volgt een plan met een vijftigtal acties, opgenomen in genda 21 (zie p.10) met als globale doelstelling de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen in de gemeente met 30 %. Kleine atmosfeer Onze atmosfeer lijkt zeer uitgestrekt en dit is waarom we lange tijd dachten dat we de vervuiling gewoon maar moesten verdunnen! Vandaag, aan de vooravond van de klimaatverandering weet iedereen dat de atmosfeer niet oneindig is en dat onze uitstoot gevolgen heeft. De kleine roze bal op de afbeelding vertegenwoordigt het reëel volume van onze fijne atmosfeerlaag ten opzichte van deze van de aarde. De gemeente Ukkel beschikt niet over grote industriële activiteiten, wat goed is voor onze koolstofbalans. Heel anders gesteld is het met de grijze energie van consumptiegoederen (vervaardigde producten, voeding, voertuigen, machines, bouwmaterialen, ) die de Ukkelaars verbruiken. Van 9,5 ton CO 2 -equivalent / inwoners gaan we naar 65 ton CO 2 -equivalent / inwoner. grote uitstoot 4.700.000 CO 2 eq. Grijze energie van consumptiegoederen 260.000 CO 2 eq. Personenvervoer 202.000 CO 2 eq. Woningen 147.000 CO 2 eq. Dienstensector 94.000 CO 2 eq. nderen (vracht, aanmaak toekomstig afval, ) 27.000 CO 2 eq. Gemeentebestuur van Ukkel Bilan Carbone De Bilan Carbone is een methode die ontwikkeld werd door het DM (gence de l nvironnement et de la Maîtrise de l nergie, Frankrijk). n 2008 heeft het studiebureau Factor X de studie voor Ukkel uitgevoerd met de gegevens en de maatregelen van het jaar 2007. Grijze energie Dit is de som van de energie die gebruikt wordt voor de vervaardiging van een product, de ontginning en het transport van grondstoffen, de verwerking, de fabricatie van het product, de commercialisering, het onderhoud, de demontage, de recyclage en de afvalverwerking. Grijze energie houdt geen rekening met energie die nodig is voor het gebruik. Voorbeeldacties Het brandstofverbruik in de gemeentegebouwen met 25% verminderen ankoop van 100% groene elektriciteit 25% van het woon-werkverkeer met de wagen van het gemeentepersoneel laten overschakelen op het openbaar vervoer en de fiets 50% van de verplaatsingen met de wagen van de bezoekers laten overschakelen op het openbaar vervoer en zachte verplaatsingen Het papierverbruik in het bestuur met 40% verminderen Sensibiliseren rond de consumptie van koolstofarme voeding in restaurants en kantines....
De opvolging Het actieplan wordt in stappen uitgevoerd volgens een meerjarenplanning. r zijn indicatoren voorzien (met cijfers) om de efficiëntie van de acties te evalueren zowel op het gebied van de gevolgen als van de nagestreefde doelstellingen. en evaluatie en heraanpassing van de acties kan dan overwogen worden. lke Ukkelaar kan reageren op de keuzes in genda 21 en kan zijn opmerkingen en voorstellen overmaken. Wat kunnen we op individuele basis doen? zich informeren over duurzame toepassingen en het gezond verstand gebruiken voorrang geven aan banden tussen personen G D 2 1 nadenken over onze consumptie op basis van nieuwe zaken (zoals de verpakking, de productiewijze, het respect voor de producenten, ) Goedkeuren Plannen valueren Handelen U K K L Continu verbeteren in onze woningen en bij onze verplaatsingen minder energie gaan verbruiken (minder verbruik door de woning te isoleren, door gebruik te maken van zachte mobiliteit, ) Samenwerking Redactie: Marc COOLS, nne-claire DWZ, Geoffroy MRUS, nne GRX Vormgeving: Jean-Pol D SM, nne-claire DWZ, Geoffroy MRUS Vertaling : Koen V POUCK llustraties Omslag: plaatsen en fotografen buurfeest, Beeckmanstraat, G. Verheire animatie aan de Ferme d Uccle, S. Chawaf isoleren van de Homborchschool, B. Le Cocq Binnen pagina s: fotografen Photoclub rte V, M. Van de Moortel,.-C. Dewez, B. Wilmot,. Jongen, C. Rojas-Galaz, M. Dupont en. De Mildt voor Max Havelaar. deelnemen aan collectieve acties zoals de acties van Lokale genda 21 deelnemen aan het sociale leven of het verenigingsleven van zijn wijk, interesse tonen in het beheer van zijn gemeente «Le peu qu on peut faire, le très peu qu on peut faire, il faut le faire quand même» héodore Monod
Samenstelling van het College Burgemeester, rmand D DCKR Schepenen Claude DSMD Françoise DUPUS Marc COOLS ric SX Boris DLLS Claudine VRSR Joëlle MSO Carine GOL-LSCO Gemeentesecretaris, Frieda HYS Meer info? www.ukkel.be Contact: Milieudienst Jean Vander lstplein 29 02/348.66.25 - developpementdurable@uccle.be Met steun van Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Leefmilieu Brussel Deze brochure werd gedrukt met plantaardige inkt zonder metalen op 100% gerecycleerd papier, niet gebleekt met chloor en zonder optische bleekmiddelen Verantwoordelijke uitgever: Frieda HYS, Gemeentesecretaris Jean Vander lstplein 29-1180 Brussel