Water en Papier; een onmiskenbaar duo? Programma 09:30 Ontvangst bijeenkomst 09:45 Welkom door dagvoorzitter (Jack Crielaard) 10:00 Verleden, heden en toekomst van Papier en Water (Leon Joore) 10:15 Presentatie: Routekaart Papier- en Kartonindustrie (Michiel Adriaanse) 10:45 Presentatie: Routekaart Afvalwater (Elbert Majoor) 11:15 Gesprek: Verschillen en overeenkomsten tussen beide sectoren in transitie (Jack Crielaard) 11:45 Toelichting middagprogramma (Jack Crielaard) 12:00 Lunch met aansluitend rondleiding bij Industriewater Eerbeek 13:30 Aan de slag in subgroepen aan de hand van concrete cases (en realisaties) over hergebruik of verwaarding van: 1.(Afval)water 2.Nutriënten 3.Zeefgoed en slib 4.Geoogste biomassa (gras, riet etc.) 5.Energie 16:00 Plenaire terugkoppeling van de subgroepen; vervolgafspraken 16:30 Afsluiting en borrel Datum: 20 juni 2013 Tijd: 09.30-17.00 uur Locatie: Hotel Huis te Eerbeek (Professor Weberlaan 1, Eerbeek)
Verleden, heden, toekomst (Leon Joore)
Routekaart Papier (Michiel Adriaanse) Michiel Adriaanse
Routekaart Afvalwater (Elbert Majoor)
Verschillen en overeenkomsten De beweegredenen voor bepaalde activiteiten, vanuit het maatschappelijk belang of om te ondernemen, zijn van invloed op of iets een interessante business case is of niet Lange termijn visie is cruciaal om duurzaamheidsmaatregelen te kunnen/ durven oppakken. Waterschappen hebben dat, maar ook de familiebedrijven binnen bijvoorbeeld de papierindustrie. Papierindustrie en waterschappen hebben een gezamenlijk belang om de duurzaamheidsmarkt te creëren Beiden hebben een betere marketing nodig om de prijs te kunnen handhaven en nieuwe producten in de markt te kunnen zetten. Maar ook meer lef om het product niet eerst perfect uit te ontwikkelen. Wat is wel mogelijk? Een viertal tips: Heb aandacht voor het verhaal Zorg dat de achterkant in het vizier is; waar ontwikkel je het voor? Bundel competenties en focus Leer van kleine technologiebedrijfjes Start met een idee en ontwikkel samen verder. Dit betekent dat de scope niet vooraf dichtgetimmerd is, maar open. Een piramide bouw je op vanuit de basis. Zorg eerst dat de flow op gang komt met een product met lagere waarde en ga daarna pas hogerop in de piramide. Belangrijk om de schaalgrootte van de vraag en het aanbod te matchen Mooie voorbeelden zijn nodig om aan de maatschappij te laten zien (burgers en bedrijven) Boerenslimheid versus burgerslimheid. Kunnen we deze laatste bevorderen door zaken ter sprake te brengen zodat beweging van onderaf ontstaat. Het gaat om mens-marktcombinaties. We zijn de realiteit kwijt geraakt Voor een ketentransitie is ook contact met de handel (= kenner van marktbehoefte) noodzakelijk Kleine realistische doelen Kleine duurzame belangen versus grote commerciële oude inkoop belangen. Voor deze eerste geldt het kennen van eindspecificaties van de klant
Case geoogste biomassa Deelnemers: George Zoutberg, Marlies Kampschreur, Elbert Majoor, Charlotte van Erp Taalman Kip, Etteke Wypkema, Gert van Beek, Ben Kortekaas, Duward Sikkens, Dennis Tieke, Spyros Bousios Eye opener Potentie voor gebruik calciumcarbonaat stroom vanuit de PKI in RWZI s Kleine papierfabriek geeft kansen voor pilot Kansen voor slibontwatering met vezels Waterplanten voor decoratief papier Potentie voor gebruik houtachtig snoeiafval vanuit waterschappen door pulp producent Potentie voor gebruik gras vanuit waterschappen door PKI Potentie voor samenwerking PKI-waterschappen richting PHA s Afspraken Proef met calciumcarbonaat vanuit de PKI Grasstroom testen Houtachtig materiaal testen Pilot actief slib ten behoeve van ontwatering Check idee waterplanten in decoratief papier Door George Zoutberg, Dennis Tieke Erwin de Valk, Gert van Beek Ben Kortekaas George Zoutberg, Duward Sikkens George Zoutberg, Marcel van de Peppel
Case nutriëntenhergebruik Deelnemers: Willy Verstegen, Marko Sas, Marcel Borgman Eye opener Gerealiseerde stromenuitwisseling Sappi Nijmegen-Waterschap Rivierenland kon al langer Gerealiseerd gebruik van zuiveringseffluent door ARN als koelwater (medicijnen moeten eerst eruit met actief kool) Meer stikstof en fosfaat moeten uit deelstromen => gerecyclede nutriënten zouden een 40% hogere prijs (mogen) hebben voor boeren in vergelijking met verse nutriënten. Ondernemerschap van de waterschappen moet omhoog Restwarmte over en weer leveren om bijv. vergisting voor te verwarmen
Case waterhergebruik Deelnemers: Coert Petri, Arjan Budding, Rafael Lazaroms, Oscar Helsen, Henk van der Molen, Joris Spaan, Walter Hulshof Eye opener Menselijke perceptie en emoties over afvalstromen zijn er => rekening mee houden Noem het gezuiverd stedelijk water in plaats van afvalwater Ga water op specificatie maken gebaseerd op de eisen van de klant (bijv. Parenco) Afspraken Uitwisseling van personeel tussen waterschap en papier Praten met de vakbonden Slib van RWZI Renkum naar de ontwatering van Parenco Door Arjan Budding en Joris Spaan Arjan Budding en Joris Spaan
Case energie-uitwisseling Deelnemers: Corneel Lambregts, Erik Coenen, Stefan Mol, Marlies Verhoeven, Ruud Peters Eye opener Gaat om regionale samenwerking en belangrijk om te zoeken naar matches en op welk niveau en schaalgrootte Papierindustrie heeft veel restwarmte die zo naar de bodem zou kunnen Afspraken Sappi Maastricht in contact met regionale waterschap over warmteopslag in de bodem Door Erik Coenen
Case zeefgoed en slib Deelnemers: Ruud Visscher, Marcel van de Peppel, Tim Snijckers, Leon Joore, Harm Bouma, Rik Winters, Paul Vriend, Chris Ruiken, Heleen Pinkse, Stefan Weijers Eye opener Zeefgoed heeft losse maar korte vezels Zeefgoed kan richting rubber, asfalt en cement en de door hen gebruikte vezels richting papier Zeefgoed toevoegen aan slibstroom tbv ontwatering Andere mindset nodig waarmee naar stromen wordt gekeken: ipv afval tegen nul wegzetten, moet mindset naar producten met positieve waarde Afspraken Contact leggen asfaltindustrie Contact leggen Vredestein (als 2 e keuze) Door Paul Vriend, Chris Ruiken, Heleen Pinkse Paul Vriend, Chris Ruiken, Heleen Pinkse
Contactgegevens PKI Adriaanse, Michiel KCPK m.adriaanse@kcpk.nl Beek, Gert van Coldenhove gert.van.beek@coldenhove.com Bouma, Harm Bouma Technical Services bouma@bouma-ts.com Bousios, Spyros KCPK s.bousios@bumaga.nl Coenen, Erik Sappi Lanaken Erik.Coenen@sappi.com Deryckere, Kira Stora Enso kira.deryckere@storaenso.com Hulshof, Walter Industriewater Eerbeek w.hulshof@industriewater-eerbeek.nl Joore, Leon Millvision welcome@millvision.eu Koene, Joep Oost NV joep.koene@oostnv.nl Kortekaas, Ben Mayr-Melnhof Eerbeek ben.kortekaas@mm-karton.com Lambregts, Corneel Koninklijke VNP c.lambregts@vnp-online.nl Molen, Henk van der Smurfit Kappa Solid Board Henk.vanderMolen@smurfitkappa.nl Peppel, Marcel van de Schut Papier marcel.van.de.peppel@papierfabriekschut.com Reijnders, Marc Koninklijke VNP m.reijnders@vnp-online.nl Sikkens, Duward Arjowiggins Security duward.sikkens@arjowiggins.com Snijckers, Tim Smurfit Kappa Roermond Papier tim.snijckers@smurfitkappa.nl Spaan, Joris Parenco joris.spaan@parenco.com Tieke, Dennis DS Smith Packaging De Hoop dennis.tieke@dssmith.eu Verstappen, Gert Stora Enso gert.verstappen@storaenso.com Visscher, Ruud Parenco ruud.visscher@parenco.com Winters, Rik Bioclear Winters@bioclear.nl De 23 papierfabrieken in Nederland
Contactgegevens WS Borgman, Marcel Waterschap Rijn en IJssel m.borgman@wrij.nl Budding, Arjan Waterschap Vallei en Veluwe ABudding@Vallei-Veluwe.nl Erp Taalman Kip, Charlotte van Waterschap Hollandse Delta c.vanerptaalmankip@wshd.nl Helsen, Oscar Hoogheemraadschap van Delfland ohelsen@hhdelfland.nl Hoogenboom, Judith p2 projectmanagement j.hoogenboom@p2.nl Kampschreur, Marlies Waterschap Aa en Maas mkampschreur@aaenmaas.nl Lazaroms, Rafael Unie van Waterschappen rlazaroms@uvw.nl Majoor, Elbert Waterschap Velt en Vecht e.majoor@veltenvecht.nl Mol, Stefan Waternet Stefan.Mol@waternet.nl Peeters, Ruud Waterschap De Dommel rpeeters@dommel.nl Petri, Coert Waterschap Rijn en IJssel c.petri@wrij.nl Pinkse, Heleen Waterschap Groot Salland hpinkse@wgs.nl Ruiken, Chris Waternet Chris.Ruiken@waternet.nl Sas, Marko Waterschap Scheldestromen Marko.Sas@Scheldestromen.nl Verhoeven, Marlies Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden verhoeven.mep@hdsr.nl Verstegen, Willy Waterschap Rivierenland W.Verstegen@wsrl.nl Vriend, Paul Waternet paul.vriend@waternet.nl Weijers, Stefan Waterschap de Dommel sweijers@dommel.nl Wypkema, Etteke Waterschap Brabantse Delta e.wypkema@brabantsedelta.nl Zoutberg, George Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier g.zoutberg@hhnk.nl