MEMO Aan : Leden Woningbouwvereniging Amerongen Leden Adviesraad Volkshuisvesting Amerongen Leden Raad van Toezicht Woningbouwvereniging Amerongen Bestuur Woningbouwvereniging Amerongen Leden Geschillencommissie Leden Commissie Leefbaarheid : Mieke Bastiaanssen / Pontefix Advocaten Van Datum : 19 februari 2010 Onderwerp : Wat betekent het Wetsvoorstel Maatschappelijke Onderneming voor Woningbouwvereniging Amerongen? Tijdens de informatiebijeenkomst van 15 februari 2010 hebben wij besproken wat het Wetsvoorstel voor de vereniging of stichting tot instandhouding van de maatschappelijke onderneming, voor Woningbouwvereniging Amerongen ( WBVA ) betekent. Deze notitie geeft op hoofdlijnen weer hetgeen besproken is en de uitkomsten daarvan. 1. Wettelijk kader WBVA: nu en straks Het huidige wettelijk kader waarbinnen WBVA opereert wordt enerzijds beheerst door publiekrechtelijke regels, waaronder Grondwet, Woningwet, BBSH en daarop gebaseerde MG s en anderzijds door privaatrechtelijke regels, zoals het verenigingenrecht dat is neergelegd in ons Burgerlijk Wetboek. Het toekomstige wettelijk kader voor WBVA zoals dat is aangekondigd zal enerzijds beheerst worden door publieke regelgeving, waaronder de Grondwet, een gewijzigde Woningwet, een gewijzigd BBSH en daarop gebaseerde MG s alsmede een bij algemene maatregel van bestuur aan te wijzen Gedragscode. Anderzijds zullen voor de toekomst de privaatrechtelijke regels wijzigen als gevolg van een wijziging in het Burgerlijk Wetboek, waarin de vereniging en stichting tot instandhouding van een maatschappelijke onderneming zullen worden geïntroduceerd. Deze wijziging in het Burgerlijk Wetboek wordt voorgesteld door het Wetsvoorstel Maatschappelijke Onderneming (Wetsvoorstel MO). 2. De achtergrond: het Wetsvoorstel MO; stand van zaken en algemeen De huidige stand van zaken met betrekking tot het Wetsvoorstel voor de vereniging of stichting tot instandhouding van de maatschappelijke onderneming, dat op 6 juli 2009 door de Minister van Justitie naar de Tweede Kamer is gestuurd, is binnen WBVA bekend. De Vaste Commissie voor Justitie van de Tweede Kamer heeft op 18 december 2009 verslag uitgebracht aan de Minister en de regering verzocht nader te onderbouwen in hoeverre het wetsvoorstel bijdraagt aan de verbetering van de maatschappelijke binding / verankering van organisaties in de semi-publieke sector. Op dit moment is het dus wachten op de reactie van Minister op dit verslag, die zo het zich laat aanzien binnen nu en een tweetal weken wordt verwacht. 1/ 8
Naar aanleiding van ons overleg met het Ministerie van Justitie (met de makers van het wetsvoorstel) begrijpen wij dat het nog steeds de planning is dat behandeling van het wetsvoorstel op korte termijn in de Tweede en Eerste Kamer geagendeerd is en dit jaar nog zal worden afgerond. Een en ander betekent dat het Ministerie van Justitie er nog steeds van uit gaat dat 1 januari 2011 het wetsvoorstel in werking zal treden. Vanuit de publieke regelgeving bezien is door het Ministerie van VROM ook een wijziging van de Woningwet en het BBSH aangekondigd. Dit wetsvoorstel c.a. ligt op dit moment voor advies bij de Raad van State. Het Ministerie van VROM heeft aangekondigd dat ook de wijziging van de Woningwet en het BBSH per 1 januari 2011 in werking moet treden. Met het Wetsvoorstel MO beoogt de Minister van Justitie tegemoet te komen aan de ontwikkelingen die maatschappelijke organisaties doormaken, en de behoefte die er binnen de sectoren waarin maatschappelijke organisaties opereren bestaat, aan een nieuwe (eigen) rechtsvorm. Met maatschappelijke organisaties worden dan bedoeld: woningcorporaties, zorginstellingen, ziekenhuizen en onderwijsinstellingen. In grote lijnen behelst het wetsvoorstel een professionalisering van het interne toezicht binnen maatschappelijke organisaties (zoals een woningcorporatie) en daarmee een veranderende rol van de Raad van Toezicht (met een uitbreiding van zijn taak) en een veranderende rol van het bestuur. Voorts biedt het wetsvoorstel de mogelijkheid om te komen tot een uniformering en ordening van de relatie met bij de woningcorporatie betrokken belanghebbenden. Het wetsvoorstel MO behelst dus een wijziging van het Burgerlijk Wetboek. Naast de zes rechtsvormen zoals wij die kennen (stichting, vereniging, N.V., B.V., coöperatie en onderlinge waarborgmaatschappij) worden er twee nieuwe rechtsvormen geïntroduceerd, namelijk de vereniging tot instandhouding van een maatschappelijke onderneming en de stichting tot instandhouding van een maatschappelijke onderneming. Op deze twee nieuwe rechtsvormen zullen de bepalingen van het verenigingen- en stichtingenrecht van toepassing zijn tenzij daarvan in de nieuwe regelgeving wordt afgeweken. Naast deze bepalingen uit het (gewijzigde) Burgerlijk Wetboek zullen op een woningcorporatie de regels van toepassing zijn zoals neergelegd in haar statuten en ook in de Gedragscode zoals voor de sector zal worden aangewezen. Het statutaire doel van de vereniging of stichting tot instandhouding van een maatschappelijke onderneming zal gericht dienen te zijn op een maatschappelijk belang. De maatschappelijke onderneming dient werkzaamheden te verrichten en diensten te verlenen ten behoeve van dat maatschappelijk belang. 3. Huidige structuur WBVA zelf De bestuurlijke structuur van WBVA is thans ingericht volgens het zogenaamde Raad van Toezicht-model (tweelagenstructuur). Het bestuur van WBVA wordt gevormd door de directeur / bestuurder. Op de directeur / bestuurder wordt toezicht gehouden door een Raad van Toezicht, bestaande uit vijf personen. Daarnaast kent de vereniging een Algemene Ledenvergadering. Op dit moment is gebruikelijk dat op een vergadering van de Algemene Ledenvergadering ongeveer dertien leden (van de in totaal 142 leden, waarvan het merendeel huurders zijn) aanwezig zijn. Extern heeft WBVA een (samenwerkings)relatie met (de huurdersorganisatie) Huurdersplatform. WBVA kent tevens een Geschillencommissie en een Commissie Leefbaarheid. WBVA kent voorts een zogenaamde holdingstructuur. 2/ 8
De huidige structuur van WBVA zelf kan als volgt schematisch worden weergegeven: HUIDIGE SITUATIE: SCHEMATISCH: Raad van Toezicht (RvT) Bevoegdheid Bestuur beperkt doordat bepaalde bestuursbesluiten goedkeuring behoeven RvT Algemene Ledenvergadering S.O. Huurdersplatform Bestuur = directie Woningbouwvereniging Amerongen 4. Overzicht organen binnen WBVA: algemeen (nu en straks: onder het Wetsvoorstel MO) NU Intern Bestuur Raad van Toezicht (RvT) Algemene Ledenvergadering (ALV) Externe instanties Huurdersplatform (HPF) Adviesraad Volkshuisvesting Amerongen (AVA) Commissies STRAKS (MO AMERONGEN) Intern Bestuur Raad van Toezicht (RvT) Algemene Ledenvergadering (ALV) alleen bij verenigingenvariant Belanghebbendenvertegenwoordiging (BHV) Algemene Vergadering van Winstbewijshouders (AVW) niet bij woningcorporaties Externe instanties Huurdersplatform (HPF) Adviesraad Volkshuisvesting Amerongen (AVA) Commissies N.B. In de toekomstige situatie is de Belanghebbendenvertegenwoordiging (BHV) dus een nieuw verplicht orgaan binnen de woningcorporatie. N.B. Door de Minister van Justitie is reeds aangekondigd dat een woningcorporatie geen winstbewijzen mag gaan uitgeven. Derhalve noem ik hier wel de Algemene Vergadering van Winstbewijs- 3/ 8
houders (AVW) omdat deze als nieuw orgaan in het wetsvoorstel wordt genoemd, maar ga ik daar in het vervolg van deze notitie niet meer op in. 5. Concreet: Eerste orgaan: Bestuur (nu en straks: onder het wetsvoorstel MO) NU Benoeming et cetera Benoemd, geschorst en ontslagen door RvT Bevoegdheid Bestuur Bestuur bestuurt Bestuursbesluiten onderworpen aan goedkeuring RvT STRAKS (MO AMERONGEN) Benoeming et cetera Benoemd, geschorst en ontslagen door RvT Benoeming op basis van profielschets Profielschets ter beschikking stellen aan BHV Profielschets opgesteld door Bestuur / Algemene Ledenvergadering (ALV) en goedgekeurd door RvT Bevoegdheid Bestuur Bestuur bestuurt Bestuursbesluiten onderworpen aan goedkeuring RvT en/of goedkeuring of advies van andere organen 6. Concreet: Tweede orgaan: Raad van Toezicht (nu en straks: onder het wetsvoorstel MO) NU Benoeming et cetera Benoemd door Algemene Ledenvergadering (ALV) Geschorst door RvT Ontslagen door Algemene Ledenvergadering (ALV) Toezicht op beleid Bestuur Bestuur met raad terzijde staan Ondernemingsbelang STRAKS (MO AMERONGEN) Benoeming et cetera Benoemd door Raad van Toezicht (!) Benoeming op basis van profielschets Profielschets ter beschikking stellen aan BHV Profielschets opgesteld door RvT (!) Geschorst door RvT Ontslagen door Ondernemingskamer (!) Toezicht op beleid Bestuur en naleving Gedragscode Bestuur met raad terzijde staan Ondernemingsbelang, maatschappelijk belang, belang belanghebbenden Informatievoorziening door Bestuur Goedkeuringsrecht bestuursbesluiten 4/ 8
7. Derde orgaan: Algemene Ledenvergadering (ALV): let op: slechts aanwezig bij verenigingenvariant; niet bij stichtingenvariant (nu en straks: onder het wetsvoorstel MO) NU Besluit tot statutenwijziging Besluit tot ontbinding Benoemen leden RvT Ontslaan leden RvT Goedkeuren jaarstukken STRAKS (MO AMERONGEN) Besluit tot statutenwijziging Besluit tot ontbinding X X Statutair bepaald: vaststellen jaarstukken door RvT 8. Vierde orgaan: Belanghebbendenvertegenwoordiging (BHV): nieuw: in toekomstige situatie (onder het wetsvoorstel MO) Algemeen: benoeming, samenstelling et cetera Representatief voor belanghebbenden Aanwijzing van belanghebbenden in statuten BHV stelt reglement vast Door Bestuur betrokken bij beleidvorming en uitvoering beleid (informeren, overleg, advies) Adviesrecht bij bestuursbesluiten indien statutaire basis (regeling indien bestuursbesluit afwijkt van advies BHV) Adviesrecht bij besluit tot statutenwijziging Bevoegdheid bij Ondernemingskamer: - verzoek aanwijzing belanghebbenden / betrekken bij overleg - recht van enquête - verzoek tot ontslag lid RvT BHV laat bevoegdheden medezeggenschapsraden / andere vormen van overleg (denk aan Huurdersplatform) onverlet Recht om opmerkingen te maken op jaarrekening / jaarverslag 9. Wat betekent het Wetsvoorstel MO op hoofdlijnen voor WBVA? De rol van de RvT ondergaat verandering: de taken en bevoegdheden worden uitgebreid; daarnaast zullen vanuit de publieke regelgeving nadere eisen worden gesteld aan ondermeer opleiding, kwaliteiten en capaciteiten van leden van de RvT; De rol van het Bestuur ondergaat wijziging: het Bestuur neemt de ondernemingsbeslissingen, op het Bestuur wordt toezicht gehouden door een Raad van Toezicht en de Belanghebbendenvertegenwoordiging toetst de legitimiteit van de ondernemingsbeslissingen doordat aan haar adviesrecht toekomt; Een nieuw orgaan: de Belanghebbendenvertegenwoordiging (BHV) moet worden ingesteld: van belang is hoe deze is samengesteld (welke belanghebbenden?); wie deze benoemt en hoe deze tot besluitvorming overgaat: in ieder geval komt de BHV adviesrecht toe; 5/ 8
De reeds beperkte rol ( van de Algemene Ledenvergadering wordt nog beperkter omdat aan haar niet meer toekomen het recht om leden van de RvT te benoemen en te ontslaan alsook (indien statutair bepaald) de jaarstukken vast te stellen. In dat verband zijn tijdens de informatiebijeenkomst concreet de navolgende 3 vragen ter gedachtevorming aan u voorgelegd: 1. MO Amerongen: vereniging of stichting? Het merendeel van de deelnemers heeft tijdens de bijeenkomst uitgesproken de voorkeur te geven aan de stichtingenvariant, met daarbij als belangrijkste overwegingen: dat de bevoegdheden van de ALV onder de nieuwe wetgeving tot een minimum beperkt zullen worden; dat ook in de huidige situatie van WBVA van de 142 leden slechts dertien op een vergadering van de ALV verschijnen: de vereniging leeft niet meer onder de leden; dat de BHV zoals deze wordt geïntroduceerd in de nieuwe wetgeving een zeer belangrijke rol wordt toegekend, waarbij vooraf invloed kan worden uitgeoefend op het beleid van het Bestuur. 2. Belanghebbendenvertegenwoordiging: - Welke samenstelling heeft de BHV? - Wie benoemt kiest de BHV? - Hoe besluit de BHV? - Welke bevoegdheden (adviesrecht et cetera) heeft de BHV? - Hoe verhoudt de BHV zich ten opzichte van de Algemene Ledenvergadering (ALV)? Gediscussieerd is tijdens de bijeenkomst over de belanghebbenden die wel of niet deel zouden moeten uitmaken van de BHV. Daarbij zijn onder meer aan bod gekomen: provincie en gemeente (overheden); huurders / bewoners / klanten (zittende huurders / bewoners, woningzoekenden, kopers voor Verkoop onder Voorwaarden (VOV); collega-corporaties; maatschappelijke organisaties op het terrein van zorg, welzijn, onderwijs en veiligheid (denk aan AVA); het personeel van WBVA; banken, externe accountants, et cetera; overige deskundigen, zoals jurist, bouwdeskundige. De corporatie beslist zelf hoe zij haar BHV inricht. Denkbaar is dat de huidige leden van WBVA een rol spelen bij de samenstelling van de BHV en/of zitting nemen in de op te richten BHV. Voor wat betreft de bevoegdheden van de BHV geldt op grond van de nieuwe regelgeving dat de BHV in ieder geval een adviesrecht heeft als het gaat over een besluit tot statutenwijziging. Gesproken is ook over de mogelijke goedkeuringsbevoegdheid van de BHV in het kader van de vaststelling van een profielschets voor een lid van de RvT. 6/ 8
3. Hoe bakenen we bevoegdheden BHV af ten opzichte van RvT, Algemene Ledenvergadering (ALV) Huurdersplatform? Het is van wezenlijk belang om dit erg goed uit te werken, zo blijkt uit de informatiebijeenkomst. 10. Hoe ziet MO Amerongen er schematisch gezien uit? Twee mogelijkheden: MO Amerongen (verenigingenvariant) en MO Amerongen (stichtingenvariant) TOEKOMSTIGE SITUATIE: SCHEMATISCH MOGELIJKHEID 1 (STICHTINGENVARIANT) Raad van Toezicht (RvT) Bevoegdheid Bestuur beperkt doordat bepaalde bestuursbesluiten goedkeuring behoeven RvT Belanghebbendenvertegenwoordiging (BHV) S.O. Huurdersplatform Bestuur = directie Maatschappelijke Onderneming Amerongen (met rechtsvorm van een stichting) 7/ 8
TOEKOMSTIGE SITUATIE: SCHEMATISCH MOGELIJKHEID 2 (VERENIGINGENVARIANT) Raad van Toezicht (RvT) Bevoegdheid Bestuur beperkt doordat bepaalde bestuursbesluiten goedkeuring behoeven RvT Bestuur = directie Algemene Ledenvergadering Belanghebbendenvertegenwoordiging (BHV) S.O. Huurdersplatform Maatschappelijke Onderneming Amerongen (met rechtsvorm van een vereniging) 11. Hoe nu verder? De deelnemers aan de informatiebijeenkomst kunnen zich vinden in een verdere uitwerking van de MO Amerongen zoals besproken en hebben het Bestuur van WBVA verzocht dit verder op te pakken, met inachtneming van de aandachtspunten die in deze informatiebijeenkomst aan bod zijn gekomen. Bij de verdere uitwerking zullen deelnemers aan de informatiebijeenkomst die zich daartoe na afloop van de bijeenkomst bij Alice Hoogvliet hebben opgegeven, worden betrokken. Het is het voornemen van het Bestuur van WBVA om in april 2010 opnieuw een informatiebijeenkomst te houden, waarin over de concrete uitwerking van MO Amerongen verder kan worden gesproken. Voorafgaand aan die informatiebijeenkomst zal het Bestuur van WBVA met de Ministeries van VROM en Justitie over de vormgeving van MO Amerongen van gedachten hebben gewisseld. Afspraak daartoe is gepland eind maart 2010. 8/ 8