Milieuclassificatie Bouw NIBE s Basiswerk Milieuclassificaties Bouwproducten Deel 4 Installaties De leidraad bij het realiseren van duurzame en gezonde woning- en utiliteitsbouw NIBE s NIBE s Basiswerk Basiswerk Milieuclassificaties Bouwproducten deel 4deel 1 1 Inhoud_basiswerk_boek.indb 1 11-9-29 14:21:58
NIBE s Basiswerk Milieuclassificaties Bouwproducten deel 4 Installaties Dé leidraad bij het realiseren van duurzame en gezonde woning- en utiliteitsbouw eindredacteur: medewerkers: prof. dr.ir. Michiel Haas Sanne de Groot MSc Samenstellers en uitgever hebben de in deze publicatie opgenomen gegevens zorgvuldig verzameld naar de laatste stand van wetenschap en techniek. Desondanks kunnen er onjuistheden in deze publicatie voorkomen. Iedere aansprakelijkheid voor schade die uit het gebruik van de hierin opgenomen gegevens voortvloeit wordt uitgesloten. ISBN: 978-9-7451-24- Toelichting op materiaalkeuze kaft: Gedrukt op 3 grams eenzijdig sulfaatkarton. papier: Cyclusprint 115 grams, 1% post consumer waste kringlooppapier, chloorvrij gebleekt., 29 Postbus 229, NL 14 AE Bussum telefoon: 35-6948233 fax: 35-69542 e-mail: info@nibe.org internet: www.nibe.org of voor abonnees www.nibe.info Behoudens de krachtens de auteurswet 1912 vastgestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, software of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever NIBE Publishing bv te Bussum. vormgeving: drukwerk: NIBE Consulting bv, Bussum Printengraphics, Bussum 2 Inhoud_basiswerk_boek.indb 2 11-9-29 14:21:58
Milieuclassificatie Bouw Inhoudsopgave Inhoudsopgave (uitgebreid) Voorwoord Inleiding Handleiding voor gebruik Abonnementsvoorwaarden 3 7 8 9 12 Classificatietabellen Toelichting classificatieblad A5-51 Rookgasafvoeren A5-52a Binnenriolering A5-52b Buitenriolering A5-52c Dakgoten A5-52d Hemelwaterafvoeren A5-53a Waterleidingen A5-57 Luchtkanalen A6-74 Toiletcombinaties A6-9.3 Terreinafscheiding A6-9.4a Terreinverharding A6-9.4b Wegverharding 16 18 19 2 21 22 23 24 25 26 27 28 Milieu- en gezondheidsgegevens Toelichting milieu- en gezondheidsbladen A5-51 Rookgasafvoeren A5-52a Binnenriolering A5-52b Buitenriolering A5-52c Dakgoten A5-52d Hemelwaterafvoeren A5-53a Waterleidingen A5-57 Luchtkanalen A6-74 Toiletcombinaties A6-9.3 Terreinafscheiding A6-9.4a Terreinverharding A6-9.4b Wegverharding 3 32 38 48 58 84 14 114 128 134 162 18 Theorie A Begrippenlijst Publicaties NIBE 194 218 3 Inhoud_basiswerk_boek.indb 3 11-9-29 14:21:58
Inhoudsopgave (uitgebreid) Milieuclassificatie Bouw Voorwoord Inleiding Handleiding voor gebruik Abonnementsvoorwaarden 7 8 9 12 Classificatietabellen Toelichting classificatieblad A5-51 Rookgasafvoeren A5-52a Binnenriolering A5-52b Buitenriolering A5-52c Dakgoten A5-52d Hemelwaterafvoeren A5-53a Waterleidingen A5-57 Luchtkanalen A6-74 Toiletcombinaties A6-9.3 Terreinafscheiding A6-9.4a Terreinverharding A6-9.4b Wegverharding Milieu- en gezondheidsgegevens A1 Onderbouw Toelichting milieu- en gezondheidsbladen A5-51 Rookgasafvoeren Beton Keramisch RVS A5-52a Binnenriolering PP PE PVC (3-lagen buis - deels recycled) Gietijzer PVC A5-52b Buitenriolering PP Beton (ongewapend) Gres PVC (3-lagen buis - deels recycled) PVC (volwandig) A5-52c Dakgoten Staal (gecoat, verzinkt - mastgoot) PVC (mastgoot) Vuren - EPDM (duurzaam bosbeheer) Polyester (GVP - bakgoot) PVC (bakgoot) Vuren - EPDM (Standaard bosbeheer) PVC Vormgegeven (bakgoot) Aluminium (bakgoot) 16 18 19 2 21 22 23 24 25 26 27 28 3 32 32 34 36 38 38 4 42 44 46 48 48 5 52 54 56 58 58 6 62 64 66 68 7 72 4 Inhoud_basiswerk_boek.indb 4 11-9-29 14:21:58
Milieuclassificatie Bouw Inhoudsopgave (uitgebreid) Zink (mastgoot) Zink (bakgoot) Vuren - Zink (duurzaam bosbeheer) Vuren - Zink (standaard bosbeheer) Koper (bakgoot) A5-52d Hemelwaterafvoeren PP (75 mm) Gevormd plaatstaal (gecoat en verzinkt - 75 mm) PVC (8 mm) PE (75 mm) Gietijzer (7mm - 9% gerecycled) Staal - verzinkt (8 mm) Staal - RVS (8 mm) Zink (8 mm) Koper (8 mm) A5-53a Waterleidingen PP-R PVC-C PB Composietbuis (PE-Aluminium-PE) PE-X Koper A5-57 Luchtkanalen Karton Textiel PVC PP Staal (verzinkt) Staal - RVS Aluminium A6-74 Toiletcombinaties Porselein Geëmailleerd staal Staal - RVS A6-9.3 Terreinafscheiding Haag Meranti palen met geplastificeerd gaas (db) Western Red Cedar schutting (db) Beton schutting Meranti palen met verzinkt betongaas (db) Western Red Cedar schutting (sb) Staal palen met gaas paneel (verzinkt - gepoedercoat) Baksteenmuur Vuren schutting (CC - db) Kastanje palen met wilgenvlechtwerk (db) Meranti palen met geplastificeerd gaas (sb) Vuren schutting (CC - sb) Staal hekwerk verzinkt Schanskorf gevuld met steen 74 76 78 8 82 84 84 86 88 9 92 94 96 98 1 12 12 14 16 18 11 112 114 114 116 118 12 122 124 126 128 128 13 132 134 134 136 138 14 142 144 146 148 15 152 154 156 158 16 5 Inhoud_basiswerk_boek.indb 5 11-9-29 14:21:58
Inhoudsopgave (uitgebreid) Milieuclassificatie Bouw A6-9.4a Terreinverharding Houtsnippers Schelpen Grind Beton - grastegels Beton - tegels Beton - klinkers Asfalt Baksteen Beton - platen A6-9.4b Wegverharding Beton - tegels Beton - klinkers Baksteen Asfalt Natuursteen sierbestrating (Belgie) Natuursteen sierbestrating (China) 162 162 164 166 168 17 172 174 176 178 18 18 182 184 186 188 19 Theorie A Begrippenlijst Publicaties NIBE 194 218 6 Inhoud_basiswerk_boek.indb 6 11-9-29 14:21:59
Functionele eenheid Milieuclassificatie Bouw A5-52a Classificatietabel Binnenriolering Binnenriolering toegepast in de NOVEM Referentie Doorzonwoning gedurende 75 jaar. Vergeleken per functionele eenheid van 1 meter binnenriolering met een uitwendige diameter van circa 75 mm inclusief mofbevestiging aan één zijde. Pagina Product V. milieukosten Milieuklasse 38 PP,68 1a 4 PE,81 1b 42 PVC (3-lagen buis - deels recycled) 1,1 1c 44 Gietijzer 1,49 2b 46 PVC 1,55 2b Binnenriolering A5-52a Bouwkosten ( ) Verborgen milieukosten ( /FE) 1,6 1,2,8,4, 5 1 15 PP 1 Emissies Grondstoffen Landgebruik Hinder PE 2 PVC (3-lagen buis - deels recycled) 3 Gietijzer 4 PVC 5 2 manuren materiaal onderaanneming materieel De bouwkosteninformatie is beschikbaar gesteld door Archidat Bouwkosten, www.archidat.nl 19 Inhoud_basiswerk_boek.indb 19 11-9-29 14:22:1
Milieu-informatie Staal (gecoat, verzinkt - mastgoot) Dakgoten NIBE Milieuklasse: Dakgoten A5-52c 1a Omschrijving functionele eenheid 1 Meter (mast)goot op basis van gecoat en verzinkt staal, waarbij is uitgegaan van een goot met een minimale breedte van 15 mm. Er is geen rekening gehouden met verbindings- en/of eindstukken en bevestigingsmaterialen. Voor een meter bakgoot met een handelsmaat van 15 mm is circa 1,4 kg gecoat en verzinkt staal nodig. Voor de invulling van de massa per functionele eenheid is het NIBE uitgegaan van een gemiddelde massa van twee soortgelijke goten op de Nederlandse markt. Opvallende milieu-eigenschappen De mastgoot op basis van staal valt in milieuklasse 1a. Dit staat voor de beste milieukeuze. Per kilogram is de milieubelasting van gecoat en verzinkt staal lager dan die van een kilogram PVC. De massa per strekkende meter goot is echter hoger. Een belangrijke factor speelt de levensduur van de goot. Deze is met 35 jaar relatief hoog. Milieucriteria (per functionele eenheid) Producteigenschappen Emissies: - broeikaseffect 7,77E+ kg CO 2 eq. Massa per FE 1,45 kg - ozonlaagaantasting 1,42E-6 kg CFC-11 eq. Levensduur 35 jaar - humane toxiciteit 9,69E-1 kg 1,4-DB eq. - aquatische toxiciteit (zoet) 6,71E-2 kg 1,4-DB eq. Afvalscenario 5 % stort - terrestrische toxiciteit 1,64E-2 kg 1,4-DB eq. (hoofdproduct) 1 % verbranding - fotochem. oxidantvorming 3,4E-3 kg C 2 H 4 eq. 94 % recycling - verzuring 4,9E-2 kg SO 2 eq. - eutrofiëring 3,12E-3 kg PO 4 eq. Materialen (Verborgen milieukosten per FE) Uitputting: - biotische grondstoffen,e+ mbp - abiotische grondstoffen 3,38E-1 mbp - energiedragers 3,85E-1 mbp Landgebruik 7,95E-1 PDF.m 2.jr Hinder ten gevolge van: - stank 3,1E+5 OTV m 3 - geluid door wegtransport 2,26E-6 DALY - geluid door productie 2,91E+1 mbp - licht 5,99E-1 mbp - kans op calamiteiten 3,61E-1 mbp Stalen goot (gecoat+verzinkt) 93 % PVC primair 7 % Milieuprofiel (Verborgen milieukosten per FE) Milieumaten 6 6 3 3 5 5 25 25 4 4 2 2 3 3 15 15 2 2 1 1 1 1 5 5 Emissies Grondstoffen Landgebruik Hinder Energiegebruik (MJ) Afval (kg) Transport (kton.km) 58 Inhoud_basiswerk_boek.indb 58 11-9-29 14:22:2
Dakgoten Gezondheids-informatie Staal (gecoat, verzinkt - mastgoot) o geen gezondheidseffecten bekend + positieve gezondheidseffecten - negatieve gezondheidseffecten nvt niet van toepassing in deze fase Fysische agentia Chemische agentia Biologische agentia Ergonomie Veiligheid Per fase Grondstoffase o - nvt o -/o - Productiefase - - nvt o - --- Constructiefase o o o o o o Gebruiksfase o o o nvt nvt o Sloop/afvalfase o o nvt o o o Per criterium - -- o o - Grondstoffase Chemische agentia Tijdens de winning van ijzererts, middels boren en het opblazen met explosieven, treden stofemissies op. Bij langdurige blootstelling hieraan ontstaan gezondheidsrisico s, zoals kans op longfibrose of longkanker. De MAC-waarde voor inhaleerbaar stof is 1 mg/m 3. Voor fijn stof is dit 5 mg/m 3. Veiligheid Door de inzet van groot materieel en explosieven is een verhoogde kans op ongelukken aanwezig. Gehoorbescherming en maatregelen tegen vrijkomend stof zijn noodzakelijk. Daarnaast is een groot aantal maatregelen ter voorkoming van uitloging van mijnafval noodzakelijk. Productiefase Fysische agentia Bij de productie van staal met behulp van het oxystaalproces wordt ruwijzer met behulp van zuivere zuurstof in een oven gereduceerd tot staal. De hoeveelheid gebruikte elektriciteit blijft hierbij beperkt. Werknemers zullen beperkt blootstaan aan elektromagnetische velden. Tijdens de productie van staal met behulp van het elektrostaalproces wordt in een elektro-oven ruw ijzer of schroot met behulp van elektroden gereduceerd tot staal. Tijdens deze elektrolytische productie van staal kunnen werknemers in contact komen met sterke elektromagnetische velden. Er zijn aanwijzingen dat langdurige blootstelling aan sterke elektromagnetische velden kan leiden tot aantasting van het immuunsysteem, hoofdpijn, maag- en darmstoornissen, slaapstoornissen en in ernstige gevallen aantasting van het centrale zenuwstelsel, misvormingen van de foetus, kanker en miskramen. Chemische agentia Bij de productie van staal kunnen werknemers en de omgeving met diverse gevaarlijke stoffen in aanraking komen. Bronnen zijn stof, verontreinigde slakken en rookgassen. Daarnaast bestaat het risico van uitloging van afval, met name verontreinigde slak, naar het grond- en oppervlaktewater. Gevaarlijke stoffen die bij de productie van staal (in geringe mate) vrij kunnen komen zijn onder andere chroom, zink, lood, cadmium, fluorverbindingen, zuren en basen. Bij de productie van staal wordt met sterke zuren en basen gewerkt. Sterke zuren en basen werken bijtend op de ogen, de huid en de ademhalingsorganen. Inademing van damp en/of nevel kan ademnood veroorzaken (longoedeem). In ernstige gevallen bestaat de kans op bewusteloosheid en een dodelijke afloop. Veiligheid Bij de productie van staal zijn strenge veiligheidsmaatregelen vereist. Constructiefase Geen invloeden bekend en/of verwacht. Gebruiksfase Geen invloeden bekend en/of verwacht. Sloop/afvalfase Geen invloeden bekend en/of verwacht. Dakgoten A5-52c 59 Inhoud_basiswerk_boek.indb 59 11-9-29 14:22:2