Dia 1 Verzorgenden/zorgkundigen: meesters in comfortzorg 06/02/2015 St. Niklaas Lon Holtzer, zorgambassadeur, Vlaamse Overheid 1 Dia 2 Overzicht De zorg: waarover spreken we? Aantallen Kenmerken Wat zijn de veranderende kenmerken? Maatschappelijk Voor de zorg Wat zijn de uitdagingen? Globaal BSO 7 e specialisatiejaar Comfortzorg Besluit Waarom is werken in de zorg noodzakelijk maar ook een privilege? 2 Dia 3 De ouderenzorg: een foto Mantelzorg Arbeidsvreugde Dementie ThuisZORG Foto s: Leo De Bock 3
Aantal Miljoenen Dia 4 Ook nog andere mogelijkheden 4 Dia 5 Cijfers en letters 5 Dia 6 De demografische projectie van het planbureau 4,00 3,50 3,00 Project bevolking per leeftijdscategorie Evolutie vanaf 1950 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 1950 (obs.) 2000 2010 2030 2050 0 tot 19 jaar 2 427 200 2 415 800 2 351 700 2 272 600 2 228 200 20 tot 39 jaar 2 447 400 2 888 600 2 686 100 2 608 700 2 541 300 40 tot 59 jaar 2 380 300 2 703 100 2 996 100 2 679 200 2 631 400 60 jaar en ouder 1 377 500 2 245 000 2 485 900 3 327 100 3 552 900 Bron: Planbureau: http://www.plan.be/websites/pp091/nl/html_books/maltese_3nl2.html - 9 % 3 % 11 % 157 % 6
Dia 7 Vergrijzing Tegen 2020: +85.000 80-plussers meer dan nu! (Vlaanderen alleen) +20% mensen met dementie Stijging zorgvraag Dia 8 Ouderenzorg: sectorfoto PC 330 Subsector 330.01.20 (2 e trim. 2012) Werkgevers: 1067 en 44,4% in Vlaanderen (n= 474) Vlaanderen: 73% niet commercieel, 27% commercieel Wallonië: omgekeerd: 20% versus 80% Werknemers: 47.000 VTE Waarvan 55% in Vlaanderen (n= 25.977) Vlaanderen: 89% niet commercieel 11% commercieel Wallonië: 42% niet commercieel 58% commercieel In Vlaanderen 12,5% mannen 32% fulltime (gemiddelde tewerkstellings% =65%) Bron: http://www.fe-bi.org/sites/default/files/u19/fiche%20330.01.20%202012-2%20nl.pdf 8 Dia 9 Ouderenzorg: sectorfoto PC 330 Subsector 330.01.20 (2 e trim. 2012) Leeftijd van het personeel Vlaanderen Wallonië Brussel < 25 j 13% 8% 8% 25 49 j 65% 74% 71% >49 j 22% 18% 21% 9
Aantal Dia 10 Ouderenzorg: sectorfoto PC 330 Subsector 330.01.20 (2 e trim. 2012) Functiecategorie (analyse België) Zorgkundigen: 38% Verpleegkundigen: 19% Onderhoudspersoneel: 13% Keukenpersoneel: 7% Paramedisch personeel: 6% Leidinggevenden: 6,5% Animatoren, maatschappelijk werk, opvoeders: 2,7% Logistieke hulp: 2,4% Administratief: 3% 10 Dia 11 Ouderenzorg: sectorfoto PC 330 Subsector 330.01.20 (2 e trim. 2012) Studieniveau (analyse België) Lager secundair: 15% Hoger secundair: 28% 7 e jaar BSO: 20% HBO5 verpleegkunde: 14% Bachelor verpleegkunde: 18% Universitair: 1,6% 11 Dia 12 Synthese van de evolutie van de vraag naar arbeidskrachten in de sector 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000-2010- 2015-2020- 2025-2030- 2035-2040- 2045-2050- 2055-2009 2014 2019 2024 2029 2034 2039 2044 2049 2054 2059 Ziekenhuizen 50 020 52 226 54 284 57 175 60 534 64 366 67 929 71 312 73 273 73 875 73 789 WZC 38 293 44 389 54 578 63 355 71 567 80 528 92 701 107 33 122 79 136 41 139 43 Thuiszorg 39 096 43 190 48 949 54 206 59 191 64 609 70 568 76 158 81 904 86 873 88 262 Kind & Gezin 26 226 26 960 28 293 28 302 27 720 27 631 28 294 28 907 28 896 28 198 28 459 Voorzieningen PmB 13 571 13 941 14 098 14 468 14 753 15 143 15 385 15 532 15 575 15 581 15 715 12
Dia 13 www.ikgaervoor.be Inleefmomenten De voordelen Getuigenissen Zij-instromers Test jezelf Agenda Verschillende jobs Vacatures Link naar website voor professionals 13 Dia 14 Filmpjes www.ikgaervoor.be/pro Download Input Vacatures Informatie 14 Dia 15 Campagnebeelden 15
Aantal Dia 16 Een filmpje om de smaak te pakken te krijgen 16 Dia 17 En nog eentje maar niet alleen voor de fun 17 Dia 18 Openstaande vacatures VDAB dec. Jaar X 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 dec/07 dec/08 dec/09 dec/10 dec/11 dec/12 dec/13 dec/14 911 1124 1317 1507 1750 1370 1206 990 Verpleegkundigen Zorgkundigen (beschikbaar sinds 2013) 0 454 428 Gekwalificeerd verzorgenden 181 402 400 440 592 494 173 113 Kindbegeleiders 135 247 226 203 267 306 385 456 Opvoeders 129 212 127 146 142 96 152 117 Kinesitherapeuten 110 120 125 126 208 104 132 112 Ergotherapeuten 62 66 71 79 88 60 49 37 TOTAAL 1528 2171 2266 2501 3047 2430 2551 2253 Bron: VDAB studiedienst, Paul Poels 18
Aantal Percentage tav. acad. jaar 2010-2011 Aantal Dia 19 VDAB cursisten voor de opleidingen verzorgende, zorgkundige en verpleegkundige Bron: VDAB 4 500 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 - Aantal cursisten gestart met VDAB contract 2009 2010 2011 2012 2013 Verpleegkunde 2 067 2 585 2 836 3 219 4 109 Verzorgende 1 366 1 526 1 453 1 584 1 737 Zorgkundige 820 976 942 1 018 1 141 2013 vs 2012 + 28 % + 10 % + 12 % 19 Stijging in % sinds 2009: + 64% Dia 20 Evolutie sinds start campagne Relatieve stijging van de opleidingen sinds start campagne 150% 140% 130% 120% 110% 100% Verschil in absolute # 90% sinds 2010 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 Personenzorg 100% 101% 102% 104% 105% 1.783 Verpleegkunde (incl. HBO5) 100% 107% 113% 120% 124% 3.264 Vroedkunde 100% 106% 105% 97% 99% -13 Med. BV 100% 111% 113% 132% 145% 86 Ergotherapie 100% 107% 114% 129% 143% 742 MLT 100% 110% 119% 132% 142% 623 Orthopedagogie 100% 109% 109% 114% 118% 712 Toegepaste psycho 100% 104% 100% 101% 107% 137 Bron: VLHORA-telling 4/10/2014 en VSKO (An Van Grieken) en HBO5 VK via bevraging Dia 21 Evolutie studenten personenzorg VVKSO 25 000 20 000 15 000 10 000 Evolutie studenten personenzorg BSO en TSO, VVKSO 5 000 2014 vs 2013 + 1 % + 2 % 0 04-05 05-06 06-07 07-08 08-09 09-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 BSO totaal (VVKSO) 10 618 11 018 11 272 11 462 11 510 11 661 12 030 12 513 12 672 12 985 13223 TSO totaal (VVKSO) 17 403 18 467 19 274 20 123 20 321 20 585 21 104 20 807 20 984 21 464 21694 Bron: VVKSO, An Van Grieken Stijging in % sinds 2004: + 25 21 %
Aantal Aantal Aantal Dia 22 Aantrekkingskracht Evolutie 3e jaar kinderzorg versus thuis- en bejaardenzorg (Cijfers VSKO) 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 07/08 08/09 09/10 10/11 11/12 12/13 13-14 14-15 3de jaar kinderzorg 931 950 923 934 940 896 843 881 3e jaar Thuis en Bej. Zorg 689 712 860 933 1045 1062 1212 1250 22 Dia 23 Evolutie # studenten verpleegkunde 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 Evolutie # studenten HBO5 en Bachelor Verpleegkunde 2004-2014 4000 2014 vs 2013 2000 0 4/10/ 4/10/ 4/10/ 4/10/ 4/10/ 4/10/ 4/10/ 4/10/ 4/10/ 4/10/ 4/10/ 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 TOTAAL 9267 9418 10002 10188 10927 12040 13698 14596 15415 16462 16962 3 % Bron: VVSKO, VLHORA en POV Stijging in % sinds 2004: + 83% 23 Dia 24 Aantal geregistreerde verzorgenden in Vlaanderen Aantal geregistreerde verzorgden, Agentschap Zorg en Gezondheid Vlaanderen 20 000 18 000 16 000 17.458 17.547 17.852 18.046 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 Koppen VTE Koppen VTE Koppen VTE Koppen VTE 31/12/2012 30/06/2013 31/12/2013 30/06/2014 673 543 607 482 610 490 653 525 GESCO, Soc. Maribel en andere Regulier geregistreerde verzorgenden 16 785 12 534 16 940 12 690 17 242 12 973 17 393 13 084 *Bron: Ilse Goossens, Vlaams agentschap zorg en gezondheid
Aantal Aantal Dia 25 # Geregistreerde zorgkundigen Totaal # geregistreerde zorgkundigen in Vlaanderen + BHG (+ 25 %) 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000-31-12-2010 31-12-2011 31-12-2012 31/12/2013 Totaal 43 611 48 029 54 704 60 058 Bron: FOD, Jaarstatistieken van de beoefenaars van gezondheidszorgberoepen in België, 2013 25 Dia 26 # geregistreerde verpleegkundigen 122 000 120 000 118 000 116 000 114 000 Totaal # verpleegkundigen in Vlaanderen + BHG 112 000 110 000 31-12-2011 31-12-2012 31/12/2013 Totaal 114 060 117 123 120 597 Bron: FOD, Jaarstatistieken van de beoefenaars van gezondheidszorgberoepen in België, 2013 Stijging in % sinds 2011: + 5,7 26 % Dia 27 Veranderende kenmerken 27
Dia 28 Omgevingsanalyse Maatschappij in beweging Zorg in beweging Visie op zorg en welzijn Vermaatschappelijking van de zorg Accent op chronische zorg en eerstelijnszorg Blijvend accent op ouderenzorg en GGZ Sector onder financiële druk Arbeidsmarkt in beweging Langer werken Gedeelde aanstellingen Nauwere samenwerking tussen arbeidsmarkt en opleiding Meer en meer ondernemerschap in de social profit 28 Dia 29 Uitgangspunten 5 jaar tijd om inzet van menselijk potentieel in zorg en welzijn kwantitatief en kwalitief op peil te houden en te reorganiseren om ook in de toekomst kwaliteitsvolle zorg te kunnen blijven garanderen. 29 Dia 30 Kernelementen in missie en visie Missie Blijven werken op het voorzien van voldoende menselijk kapitaal in zorg- en welzijn om een kwantitatief én kwalitatief antwoord te blijven bieden op een snel evoluerend zorglandschap Visie Elke cliënt ontvangt de maatschappelijk verantwoorde zorg of ondersteuning op een kwaliteitsvolle wijze Elke openstaande vacature in zorg of welzijn is er 1 teveel We hebben oog voor de juiste competenties op elk niveau van zorg en het subsidiariteitsbeginsel Aandacht voor de vermaatschappelijking van de zorg 30
Dia 31 Waarden normen en strategie Waarden en normen Oog voor de eigen arbeidsmarktreserve Oog voor doelgroepenbeleid Oog voor kwaliteit van zorg en welzijn Oog voor ondernemerschap Strategie Openminded acties ontwikkelen Over koepels en sectoren heen In overleg tussen werkgevers werknemers In overleg tussen werkveld opleiding In overleg met de betrokken kabinetten (WVG, onderwijs, werk en volksgezondheid federaal ) En in vraag durven stellen van tradities regelgevingen 31 Dia 32 Patiënt 2.0 Informeren, delen, helpen Beschikt over steeds meer informatie Over zichzelf Over zijn zorgproces Wil grotere betrokkenheid in zijn zorgproces En kan bijdragen aan dat van anderen Patiënten weten wat patiënten willen weten Dia 33 Behoefteverschuiving Chronische ziekten Artrose, ademhalingsstoornissen, cardiovasculaire ziekten, diabetes, kanker, reuma, zwaarlijvigheid, depressie WHO: 47% van ziektelast (2002) 60% in 2020(1) 2/3 middelen chronisch zieken(2) Multimorbiditeit 50% van de 65-plussers heeft minstens 3 chronische aandoeningen, 20% heeft er minstens 5 50% van ziekenhuispatiënten heeft multimorbiditeit (1) WHO. The world health report 2003: shaping the future. Geneva WHO (2) Snyderman R. The AAP and the transformation of medicine. J Clin Invest 2004 114:1169-1173 33
Dia 34 Multimorbiditeit per leeftijdsgroep 34 Dia 35 Uitdagingen 35 Dia 36 Chronische aandoeningen en multimorbiditeit Superspecialisatie
Dia 37 Een nieuw zorgmodel Van gefragmenteerde zorg naar geïntegreerde zorg lokale en klinische zorgnetwerken 37 Dia 38 Dia 39 Zorgverstrekkers: rolverschuiving Enkele voorbeelden Meer mogelijkheden voor preventie via persoonlijke monitoring Zorgregierol eerste lijn neemt toe via EMD en telemonitoring Zorg op afstand Via ICT mogelijkheden
Dia 40 ICT en medische technologie Communicatie Coördinatie Planning 40 Dia 41 Wat is de uitdaging voor de zorg- en welzijnssector? VOLDOENDE COMPETENT personeel vinden voor de ouderenzorg, om KWALITEITSVOLLE zorg te kunnen verlenen in continu evoluerende en budgettair krappe omstandigheden. 41 Dia 42 1. Anticiperen op verzilvering personeel 2. Aantrekkelijkere stageplaatsen voorzien 3. Sector aantrekkelijker maken voor mannen en etnisch culturele minderheden 4. Onvrijwillige deeltijdse arbeid verminderen 5. Leermogelijkheden vergroten Meer concreet 1. We blijven ervoor gaan! Leeftijdsvriendelijk personeelsbeleid (VIVO, HR-wijs) 2. Charter stages ondertekenen, leerwerkplaatsen, 3. Getuigenissen werken Werken aan cultuursensitieve zorg als vorm van echte geïndividualiseerde zorg 4. Gedeelde aanstellingen: personele unie maken, loopbaanplatformen, schaalvergroting maar juridisch niet evident 5. Schaalvergroting samenwerking met andere voorzieningen en (hoge)scholen, stimul,. 42
Dia 43 Aanvullingen voor ouderenzorg 6. Welbevinden (verder) 6. HR-beleid met aandacht voor verhogen de persoon 7. Discussiepunt: niveau 7. Stem laten horen instroom verhogen? 8. Kwalificatiemix veranderen? 8. Stem laten horen innoveren Organisatiemodel? - experimenteren 9. Arbeidswetgeving onder 9. Stem laten horen ogen nemen 10. Samenwerkingsverbanden 10. Cf. hoger: ziekenhuizen, aangaan thuisverpleegkunde, thuiszorg, scholen,. Verder kijken dan eigen instelling, over de (sub)sector heen 43 Dia 44 Accenten voor 7 e jaar BSO Thuis- en bejaardenzorg Aantrekkelijkheid sector en stages Functioneren binnen een multidisciplinaire team Met technologie leren werken Functioneren in een superdiverse samenleving Netwerkzorg Vermaatschappelijking van de zorg Zelfwaardering Loskomen van routine Bejegening van cliënten Accent op goede COMFORTZORG (géén mini VK) 44 Dia 45 Basicprofile verpleegkunde versus zorg Grote verschillen schuilen in Remmen, Denken en Doen. Zorgkundigen zijn meer uitvoerend (instructies-volgend & fysieke arbeid), ingesteld. Verpleegkundigen hebben iets meer affiniteit met abstractie. 45
Dia 46 Verpleegkunde en zorgkunde blijven grootste knelpunten Zorgkunde Graag voor mensen zorgen Dicht bij mensen zijn Ouderenzorg maar ook thuiszorg Uitvoeren van taken Verpleegkunde Verantwoordelijkheid nemen Zorgplanning Klinisch redeneren Autonoom Technischer Sociaalvoelend, respectvol, empathisch, geduldig, communicatief, persoonlijk betrokken,. 46 Dia 47 VPK Handelingen ADL Verpleegkunde vroeger 1960 Toenemend belang van aandacht voor zorg 55 jaar Thuiszorg - ouderenzorg VPK handelingen en casemanagement ADL Verpleegkunde vandaag 2015 Ontstaan zorgkundigen Dia 48 Getuigenis uit de thuiszorg Ik kan mijn job als verzorgende perfect samenvatten, zegt Ellen, 31. Er zijn voor mijn cliënten. Ik beperk me niet tot het louter uitvoeren van mijn taken zoals helpen wassen, aankleden,. Ik probeer ook hun vaak moeilijke thuissituatie een stukje aangenamer te maken, met hen praten, hun leed verzachten. Vaak zijn het kleine dingen, maar de dankbaarheid die je ervoor in de plaats krijgt is des te groter. Ik zou mijn job niet meer kunnen missen. Als verzorgende ondersteun je de cliënten in hun thuissituatie met hun persoonlijke verzorging en bied je hulp bij de dagelijkse activiteiten, zoals eten maken, wassen, boodschappen doen, poetsen en strijken. Zo zorg je ervoor dat de cliënten zolang mogelijk thuis in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven of dat ze ondersteund worden gedurende een bepaalde periode. Verzorgenden kunnen in heel wat uiteenlopende gezinssituaties aan de slag. Je komt zowel bij ouderen als bij jonge gezinnen over de vloer, bvb. als er een kindje bijkomt in het gezin of na een hospitalisatie. Je bent best sociaal ingesteld, want heel veel cliënten hebben de behoefte om hun situatie met jou te delen. Dit maakt je job intensief en leidt soms tot mentale druk. Je moet dus sterk in je schoenen staan, want bij de cliënt thuis sta je er alleen voor. Gelukkig kan je terugvallen op een team met fijne collega's en word je gecoacht door een verantwoordelijke. BRON: www.ikgaervoor.be
Dia 49 Verzorgende als beroepskeuze Waarom kiezen mensen om verzorgende te zijn: Graag mensen willen helpen Graag in de verzorging gaan Mogelijkheid om met veel mensen om te gaan Combinatie arbeid / gezin Beroep met veel zelfstandigheid (Bron: Proxima onderzoeksproject FOD, 2006) 49 Dia 50 Belang van zorg voor patiënten / cliënten GEEN GOEDE MEDISCHE GESPECIALISEERDE ZORGEN ZONDER GOEDE PROFESSIONELE BASISZORG 50 Dia 51 Belang van goede basiszorg Zelfverwezenlijking Erkenningsbehoeften Sociale behoeften Behoeften aan veiligheid en zekerheid Fysieke behoeften 51
Dia 52 Voorbeelden van comfortzorg Fysieke behoeften Mondtoilet bij een post-chirurgische patiënt Voetmassage bij een bedlegerige patiënt Behoeften aan veiligheid en zekerheid Babbeltje met een angstige demente patiënt Sociale behoeften Net iets meer tijd geven aan een geïsoleerde patiënt Erkenningsbehoeften Nagelverzorging bij een kankerpatiënte Zelfverwezenlijking Educatie bij ADL-training 52 Dia 53 Comfortzorg: een specifieke zorgbenadering Comfortzorg gaat uit van Respect voor elke keuze van de cliënt/patiënt Nabij zijn en bejegenen Tijd nemen en tijd geven Respect voor de levensgeschiedenis van de patiënt/cliënt Een vorm van zorg naast therapie en revalidatie 53 Dia 54 Comfortzorg biedt kwaliteit aan de patiënt / cliënt MINDER Pijn Spanning Complicaties Angst MEER Comfort Rust Tevredenheid Persoonlijke band met de hulpverlener 54
Dia 55 Besluit Werkgelegenheid in zorg neemt toe omwille van de toenemende vergrijzing Werken aan de beeldvorming van zorg omwille van basisrecht van cliënten op goede zorg Werken in de zorg omwille van de privileges die dit met zich meebrengt 55 Dia 56 De 7 privileges van de zorg Mensen aan zichzelf terug geven Meebouwen aan de vermaatschappelijking van de zorg Het privilege in de huid van de cliënt te kruipen, maar ook weer los te laten Grondige en professionele interpersoonlijke relaties aangaan met de bewoner en zijn naasten. Mensen aanraken in al hun kwetsbare naaktheid Het eigen waardenpatroon aanscherpen door in contact te komen met anderen en andere culturen Beseffen wat de essentie van het leven is door de dagelijkse confrontatie met verdriet, lijden, pijn en dood 56 Dia 57 De 7 privileges van de zorg De 7 privileges van de zorg. Over uitdagingen en opportuniteiten en het immense voorrecht in zorg en welzijn te mogen werken. Ontdek hem hier: www.acco.be/de7privilegesvandezorg Vanaf 27 februari bij Acco. 57
Dia 58 Hartelijke dank voor uw aandacht Eleonora (Lon) Holtzer Zorgambassadeur GSM: 0486 09 85 85 lon.holtzer@wvg.vlaanderen.be lon@ikgaervoor.be http://www.twitter.com/zorgambassadeur Facebook: facebook.com/zorgjob http://be.linkedin.com/in/lonholtzer www.ikgaervoor.be én www.ikgaervoor.be/pro 58