FEITEN & TRENDS STUDENTENHUISVESTING 2012 :: Kengetallen Kences
Voorwoord Onrust Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 wordt door Kences gepubliceerd in een roerige tijd. Er is onrust ontstaan door de voorgenomen plannen van het kabinet om het woningwaarderingsstelsel (WWS) af te schaffen en daarvoor in de plaats de maximale huurprijs grenzen te koppelen aan de WOZ waarde van sociale huurwoningen en studentenwoningen. Deze kabinetsplannen kunnen ernstige gevolgen hebben voor (investeringen in) studentenhuisvesting. Wat is het probleem? Als de plannen ongewijzigd doorgaan, is dat rampzalig voor studentenhuisvesting. Op dit moment wordt de maximale huur voor sociale huurwoningen vastgesteld op basis van een puntensysteem. Wat een verhuurder mag vragen, is afhankelijk van zaken als de locatie van de woning, de grootte en de voorzieningen. Het nieuwe kabinet vindt dat ingewikkeld en wil de huurprijs laten afhangen van de WOZ-waarde van een woning. In de nieuwe plannen mogen verhuurders maximaal 4,5 procent van die WOZ-waarde vragen als huur. Het gevolg van deze maatregel is dat de huren fors omlaag moeten in het overgrote deel van de complexen omdat studentenwoningen een heel lage WOZ-waarde hebben. Dat wordt goedkoop wonen voor studenten! Dat zou je in eerste instantie wel zeggen. Maar voor sommige woningen moet de huur gehalveerd worden. Bedenk dat studentenwoningen van corporaties met huren van 180 tot maximaal 350 euro al goedkoop zijn. Als daar de helft afgaat wordt er niet meer geïnvesteerd in nieuwe woningen en gaan studentenhuisvesters uiteindelijk failliet. Daar zijn studenten absoluut niet mee geholpen. Is er al zicht op een oplossing? Op 10 december 2012 vond in goede sfeer een eerste kennismaking plaats tussen Kences en minister Blok (Wonen en Rijksdienst). Er is gesproken over de gevolgen van het regeerakkoord voor studentenhuisvesting. De minister gaf aan bij de uitwerking van de plannen rekening te willen houden met de specifieke eigenschappen van studentenhuisvesting. De uitgewerkte plannen van de minister worden in het voorjaar van 2013 verwacht. Wij hopen op een vroeg voorjaar, zodat er snel duidelijkheid is over de toekomstige huurniveaus van studentenhuisvesting. Utrecht, 12 december 2012
1. Inleiding Met de publicatie van Feiten en Trends over studentenhuisvesting verstrekt Kences tweejaarlijks actuele (branche-)informatie over studentenhuisvesting. Interessant voor studentenhuisvesters, gemeenten, marktpartijen, beleggers, journalisten en studenten. Vanaf 2012 verschijnt Feiten en Trends jaarlijks. Op www.kences.nl zijn de voorgaande edities terug te vinden. Kences is in 1999 opgericht als kenniscentrum studentenhuisvesting en brancheorganisatie van studentenhuisvesters in Nederland. De Kences deelnemers huisvesten samen ruim 71.900 studenten. Het gaat hierbij om huisvesting van Nederlandse studenten en studenten en docenten uit andere delen van de wereld. Deelname aan Kences is mogelijk als deelnemer of als partner. Kences heeft momenteel de elf deelnemers en één partner Singelveste Alleewonen. Ambitie Het is de ambitie van de deelnemers van Kences om 16.000 nieuwe studentenkamers te bouwen tussen 2011 en 2016. Hierover heeft Kences met gemeentelijke- en landelijke overheid, HO instellingen en studentenvakbond afspraken gemaakt die zijn vastgelegd in het Landelijke Actieplan Studentenhuisvesting 2011 2016. Marktaandeel Ongeveer 34% van de studenten die op kamers woont in de stad waar men studeert, woont bij een Kences-deelnemer. Per stad zijn de marktaandelen echter verschillend. Overigens, als je de studenten meetelt die wel uitwonend zijn, maar niet in hun studiestad, komen de Kences deelnemers op een gemiddeld marktaandeel van zo n 25%. Ondertekening: Landelijk Actieplan Studentenhuisvesting 17 november 2011 Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 2
2. Studentenkamers van Kences deelnemers en partner Deelnemer Actief in Aantal een heden Deelnemer Actief in Aantal een heden Amsterdam (incl. Diemen en Amstelveen) 7.300 Nijmegen 5.300 Amsterdam (incl. Amstelveen), Delft, Den Haag, Leiden 19.000 Leeuwarden, Utrecht, Zwolle 11.900 Ede, Wageningen 4.500 Rotterdam 7.200 Groningen 3.400 Eindhoven 2.800 Breda 700 Breda, Tilburg 3.300 *Partner Leiden 5.100 Maastricht, Sittard-Geleen 1.400 Totaal aantal eenheden Kences deelnemers 71.900 Bron: Kences 2012 (afgeronde getallen) Kences deelnemers en partner hebben 71.900 eenheden in bezit en beheer waarvan 47.900 onzelfstandige eenheden (67%) en 24.000 zelfstandige eenheden (33%). Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 3
De onderstaande grafiek geeft de verhouding van het aandeel onzelfstandige en zelfstandige woningen per Kences deelnemer weer. Verhouding zelfstandige en onzelfstandige studenteneenheden DUWO SSH De Key Vestia R'dam Stadswonen SSHN SLS Wonen Idealis Lefier Stad Groningen WonenBreburg Vestide Woonpunt Singelveste Alleewonen Onzelfstandig Zelfstandig 0 5000 10000 15000 20000 Bron: Kences 2012 Wachttijden De wachttijden voor een studentenwoning zijn door het jaar heen verschillend. In de periode augustus-september zijn de wachttijden het langst, in de periode april-mei het kortst. Dit houdt verband met de toestroom van eerstejaarsstudenten en de uitstroom van afgestudeerden. De wachttijd voor studentenwoning bij Kences deelnemers varieert van 4 maanden in Breda en Tilburg tot 35 maanden in Amsterdam. 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Wachttijden studentenhuisvesting bij Kences deelnemers 2012 *voor de kamers van DUWO in Delft en Den Haag is de wachttijd afhankelijk van de reacties op het aanbod via Studenten Woning Web, ** in Sittard-Geleen wordt toegewezen via loting. Bron: Kences, overzicht wachttijden in maanden 2012 Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 4
Huurprijzen De gemiddelde (kale) huurprijs per 1 juli 2012, voor een studentenwoning bij Kences deelnemers varieert van 209,- in Wageningen tot rond 300,- in Den Haag en Sittard- Geleen. Wat betaalt een student voor een kamer? Bron: Kences, overzicht huurprijzen in euro s per maand per 1 juli 2012 Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 5
3. Aantal studenten in Nederland Wist u dat er in 1950 in Nederland slechts 50.000 studenten waren? In 2012 is dit aantal gegroeid tot ruim 650.000 (voltijd en deeltijd). Dit is een toename van 77% in 62 jaar. De onderstaande grafiek laat de toename zien. Groei aantal HBO studenten 1950-2012 WO HBO 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1945 1952 1959 1966 1973 1980 1987 1994 2001 2008 2015 Bron: Kences, monitor studentenhuisvesting 2012 Voor studentenhuisvesting zijn met name de voltijdstudenten van belang. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) telde op 1 oktober 2011 een totaal van 597.568 voltijd HO studenten. Hiervan is 48% man en 52% vrouw. De referentieraming van het ministerie van OCW (2012) voorspelt dat het aantal voltijd studenten in 2019 zal zijn doorgegroeid naar 682.000. Het aantal studenten groeit, maar de groei vlakt wel enigszins af. Het aantal HBO studenten groeit tussen 2012 en 2020 van 363 naar 416 duizend. Dit zijn 53.000 studenten, een groei van 15%. Het aantal WO-studenten groeit van 2012 tot 2020 van 234 naar 266 duizend. Deze 32.000 studenten zorgen voor een groei van 14%. Het aantal voltijdstudenten in het hoger onderwijs groeit tot 2020 met 85.000. Daardoor stijgt de vraag naar kamers in de studentensteden met 33.000. Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 6
Amsterdam (incl Arnhem Breda Delft Eindhoven Enschede Groningen Leiden (incl Nijmegen Rotterdam s Gravenhage s HertogenBosch Tilburg Utrecht Wageningen 4. Woonsituatie van studenten in Nederland Uit de monitor studentenhuisvesting 2012 blijkt dat 55% van de studenten uitwonend is. Van deze studenten wonen er 210.000 op kamers in de stad waar ze studeren. In de monitor is voor iedere studentenstad een zogenaamde spanningsindicator opgenomen. Deze indicator geeft inzicht in het extra aantal studenten dat nu elders woont maar graag op kamers zou willen in de studiestad. Deze spanningsindicator verschilt per studentenstad. 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 Studenten woonachtig in de stad nu en straks Studenten die in de studiestad willen komen wonen Studenten wonend in studiestad Bron: monitor studentenhuisvesting 2012 Op onderstaande kaart van Nederland is het aandeel uit- en inwonende studenten per stad weergegeven. WO studenten naar woonsituatie per provincie (2012) Van het totale aantal uit Nederland afkomstige WO studenten is 62% uitwonend en 27% inwonend. Een groot deel van de WO studenten woont dus op kamers in de studiestad. Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 7
Bij de HBO studenten is een ander patroon te zien. Van deze studenten wonen de meesten inwonend buiten de studiestad. Van de uit Nederland afkomstige HBO studenten woont 40% op kamers in de studiestad en 54% bij de ouder(s) buiten de studiestad. HBO studenten naar woonsituatie per provincie (2012) Het verschil in woonsituatie tussen WO en HBO studenten zorgt ook voor een verschil in de vraag naar studentenhuisvesting in de diverse studiesteden. Het zal duidelijk zijn dat de behoefte aan studentenhuisvesting het grootst is in de universiteitssteden. In de praktijk is er de grootste behoefte aan studentenhuisvesting in Amsterdam en de universiteitssteden Groningen, Leiden, Maastricht en Utrecht. Hoe wonen studenten nu? Om goed inzicht te krijgen in de huidige woonsituatie en de woonwensen van studenten, deed Kences onderzoek onder ruim 35.000 studenten. Daaruit blijkt dat bijna 2/3e deel van alle uitwonende studenten op kamers woont met gedeelde voorzieningen (toilet, keuken, douche) voor rond de 300 euro per maand. Zo n 15% van de studenten woont op kamers met eigen douche, toilet en soms ook een keuken. Zij betalen meer dan 300 euro. De resterende 20% woont zelfstandig in een gewone woning en betaalt in de meeste gevallen meer dan 400 euro per maand. Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 8
Hoe willen studenten wonen? Studenten geven nadrukkelijk aan meer behoefte te hebben aan woonruimte met eigen voorzieningen (douche, toilet en eventueel keuken). Ook is er een redelijk grote groep studenten die graag een volledig zelfstandige woning wil huren. 45% 30% kamer met gedeelde voorzieningen kamer met eigen voorzieningen eigen woning 25% Bron: monitor studentenhuisvesting 2012 Waar willen studenten wonen? Er kan bij studenten die willen verhuizen een onderverdeling worden gemaakt in de volgende groepen: starters die het ouderlijk huis willen verlaten, vestigers van buiten de stad die in de stad willen wonen, doorstromers binnen de stad. Voor alle drie deze groepen geldt dat ze binnen een jaar willen verhuizen en dat ze in de stad willen wonen waar ze studeren. 55.000 (33%) 20.000 (12%) 90.000 (55%) Starters die ouderlijk huis willen verlaten Vestigers van buiten naar de stad Doorstromers binnen de stad Bron: monitor studentenhuisvesting 2012 Vergeleken met het beeld van de huidige situatie blijkt dat studenten in de gewenste situatie vaker eigen voorzieningen of een eigen woning willen. In de huidige marktomstandigheden zijn de kleine kamers zonder eigen voorzieningen populair onder studenten, vanwege de prijs en de beschikbaarheid. Maar men woont liever meer op zichzelf. Uiteraard verschilt het beeld per stad. Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 9
5. Financiële positie van studenten in Nederland Uitwonende studenten komen per maand gemiddeld 178,- tekort. Voor thuiswonende studenten is het gemiddeld tekort 68,-. Een derde van de studenten leent bij DUO. Gemiddeld lenen zij per persoon 365,- per maand. In het verleden leende 10% van de studenten bij DUO, maar inmiddels is dat aandeel opgelopen naar 38%. Budget Uitwonende studenten hebben gemiddeld 915,- per maand te besteden en thuiswonende studenten 535,-. Hun maandelijkse kosten bedragen respectievelijk 1093,- en 603,- maar omdat hun ouders (een deel van) de huur of het collegegeld betalen kunnen de meesten toch rondkomen. Uitgaven per maand Kamerhuur ( 341,- ) is de grootste gemiddelde kostenpost van uitwonende studenten, gevolgd door boodschappen ( 150,-), collegegeld ( 143,-) en de zorgverzekering ( 106,-). Dit zijn vaste basis uitgaven. In de categorie flexibele uitgaven vallen o.a. (reserveren voor) vakantie ( 75,- ), uitgaan ( 57,-) en mobiele telefoon ( 32,-). Basisbeurs Voor veel studenten vormt de basisbeurs een belangrijk deel van hun inkomsten. In de onderstaande tabel is de vastgestelde hoogte van de basisbeurs van de afgelopen jaren weergegeven. Met ingang van januari 2013 wordt de hoogte van de basisbeurs bijgesteld. Basisbeurs 2012-2013 2012 2013 Uitwonend 266,23 272,46 Thuis- of inwonend 95,61 97,85 Bron: DUO Uitgaven Huishoudboekje gemiddelde uitwonende student 2012 Inkomsten Woonlasten 340 Beurs 265 Boodschappen 150 Ouderbijdrage 150 Studie en collegegeld 192 Baantje 250 Zorgverzekering 106 Lening DUO 250 Mobieltje 32 915 Vervoer 42 Tekort: 178 TV en internet 22 Uitgaan 57 Kleding en persoonlijke 77 verzorging Sparen voor vakantie 75 1.093 Bron: Nibud, Studentenonderzoek 2011-2012, mei 2012 Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 10
6. Studenten en de kenniseconomie Nederland is een kenniseconomie. Bijna vier procent van de Nederlandse beroepsbevolking werkt in de kennissector. Dat betekent ongeveer 300.000 mensen die er dagelijks hun brood verdienen. Driekwart van de bijna 300.000 kenniswerkers is werkzaam in de dertien steden waar de Nederlandse universiteiten zijn gevestigd. In een betrekkelijk kleine universiteitsstad als Wageningen is ruim de helft van de beroepsbevolking werkzaam in de kennissector. In grote steden als Rotterdam en Amsterdam gaat het om ongeveer acht procent van de beroepsbevolking. Bron: TNO Kennis als economische motor (2009) Steden waar veel studenten wonen, zijn aantrekkelijk als vestigingsplaats voor onderzoeksinstituten en innovatieve bedrijven. Studenten in deze kennissteden leveren banen, economische meerwaarde en innovatie op. Studentenhuisvesting is daarbij een belangrijke faciliterende factor. Of zoals Sijbolt Noorda van de Vereniging van Universiteiten (VSNU) het zo treffend weet te zeggen: 'Studentenhuisvesting is de accu van de motor van de kenniseconomie'. Het belang van studenten voor de ontwikkeling van de Nederlandse kenniseconomie blijkt uit de volgende cijfers. In de Nederlandse economie werkte, in 2009, bijna 4% van de beroepsbevolking in de kennissector (TNO, 2009). In 2005 was de bijdrage van de kennissector aan de Nederlandse economie 14,5 miljard Euro (TNO, 2009). Het aantal studenten stijgt de komende jaren fors. Uit de monitor studentenhuisvesting 2012 blijkt dat er tot het jaar 2010, 33.000 extra kamers nodig zijn. Om ervoor te zorgen dat deze kamers er komen is Kences de campagne Wij bouwen aan de kenniseconomie gestart. De campagne ondersteunt de in het LAS vastgelegde ambitie van de Kences deelnemers om 16.000 studentenwoningen te realiseren in de periode tot 2016. Op de website www.dekenniseconomie.nl treft u alle nieuwbouwprojecten aan van Kences deelnemers sinds 2011. De bouwprojecten zijn onderverdeeld in de categorieën: in voorbereiding, in aanbouw en opgeleverd. Momenteel zijn er ruim 12.000 nieuwe kamers opgenomen in het projectenoverzicht. Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 11
7. Internationalisering van het hoger onderwijs Wereldwijd volgden in 2010 meer dan 4.1 miljoen studenten een opleiding buiten hun eigen land. Sinds de invoering van de bachelor-masterstructuur in 2002 zijn de Nederlandse en de buitenlandse onderwijsprogramma s beter op elkaar afgestemd. Hierdoor is het voor Nederlandse studenten eenvoudiger geworden om (een gedeelte van) hun studie in het buitenland te volgen. Andersom zijn hierdoor ook voor internationale studenten de mogelijkheden vergroot om (een gedeelte van) een Nederlandse opleiding te volgen. Huisvesting De internationalisering van het onderwijslandschap en de toegenomen studentenmobiliteit zorgt ervoor dat er in Nederland een groeiende vraag is naar huisvesting voor internationale studenten. Voor de Kences deelnemers heeft de toegenomen studentenmobiliteit belangrijke gevolgen. Een gedeelte van hun studentenwoningen is permanent beschikbaar gemaakt voor de fluctuerende groep van internationale studenten. Omdat het voor de meeste internationale studenten niet mogelijk is om lang op een wachtlijst te staan en hun inboedel mee te verhuizen, worden de woonruimten direct en compleet ingericht aangeboden. Uit het onderzoek Verkenning informatievoorziening huisvesting internationale studenten dat in 2012 in opdracht van Kences werd uitgevoerd blijkt dat 862 respondenten die aangeven een kamer te huren met gedeelde voorzieningen, er 67% een kamer huren van een sociale studentenhuisvester. Who are you renting a room from? Studentenhuisvester 67% Huisbaas (eigenaar) 17% Private verhuurder Onderhuur Anders 6% 1% 9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Bron: Verkenning informatievoorziening huisvesting internationale studenten 2012 Labyrint Onderzoek & Advies Studentenmobiliteit Wanneer internationale studenten zich inschrijven bij een Nederlandse onderwijsinstelling om een hele opleiding te volgen dan wordt dit diplomamobiliteit genoemd. Mobiliteit gedurende de studie wordt studiepuntmobiliteit genoemd. In die situatie worden er een aantal van de voor de opleiding benodigde studiepunten in Nederland gehaald. In het studiejaar 2011-2012 waren er ongeveer 87.000 internationale studenten in Nederland. Hieronder bevinden zich naar schatting 63.000 studenten die voor een diploma in Nederland verblijven en 24.000 studenten die voor het behalen van een aantal studiepunten hier verblijven. Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 12
Herkomst Van het totale aantal WO studenten is 11% internationaal student, bij HBO studenten gaat het om 6%. De helft van de internationale studenten in Nederland komt uit een van de onze buurlanden. In de periode van 2005 tot 2012 nam het aantal internationale studenten in Nederland toe van 43.000 tot ruim 69.000. Hiervan was in het studiejaar 2011-2012 veruit de grootste groep (26.050 studenten) afkomstig uit Duitsland, gevolgd door China (5.700 studenten) en België (2.900 studenten). Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 13
8. Kengetallen Kences Deelnemers en partner in Kences in 2012: 12 Eenheden in bezit en beheer bij deelnemers en partner Kences: 71.900 Aandeel Kences van de markt voor studentenhuisvesting: 34% Onzelfstandige eenheden in bezit en beheer bij Kences deelnemers: 47.900 Aandeel onzelfstandige studentenwoningen Kences: 67% Zelfstandige eenheden in bezit en beheer bij Kences deelnemers: 24.000 Wachttijd in maanden voor eenheden van Kences deelnemers: 4 tot 35 Gemiddelde huurprijs per wooneenheid van Kences deelnemers: 209,- tot 300,- Studenten Totaal aantal studenten per 1 oktober 2011 (voltijd en deeltijd): 666.859 Verhouding man/vrouw: 48% m. / 52% v. Totaal aantal voltijdsstudenten per 1 oktober 2011: 597.568 Verwachte totaal aantal voltijdsstudenten per 1 oktober 2019: 682.000 Verwachte toename HBO studenten tussen 2012 en 2019: 53.000 (15%) Verwachte toename van WO-studenten tussen 2012 en 2019: 32.000 (14%) Totale % uitwonende studenten 2011: 55% % uitwonende WO studenten in 2011: 62% % uitwonende HBO studenten in 2011: 54% Internationalisering Aantal internationale studenten in Nederland in 2011-2012: 87.000 % internationale studenten dat bij een deelnemer van Kences op kamers woont met gedeelde voorzieningen: 67% Financiële positie studenten Gemiddelde maandelijkse inkomsten uitwonende studenten: 915,- Gemiddelde maandelijkse uitgaven uitwonende studenten: 1093,- Studenten en de kenniseconomie % van de Nederlandse beroepsbevolking in de kennissector in 2009: 4% Bijdrage van de kennissector aan de Nederlandse economie (p.j.): 14,5 miljard Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 14
Bronvermelding Studenten in Nederland Kences/BZK/ABF, Monitor Studentenhuisvesting 2012 Kences, opgevraagde gegevens deelnemers/partner Kences, 2012 Op kamers Kences/BZK/ABF, Monitor Studentenhuisvesting 2012 Kences, Overzicht wachttijden 2012 Kences, Overzicht huurprijzen 2012 Internationalisering van het hoger onderwijs Kences/BZK/ABF, Monitor Studentenhuisvesting 2012 Nuffic, Mobiliteit in beeld 2012 OESO, Education at a Glance 2012 Studenten en de Kenniseconomie Kences/BZK/ABF, Monitor Studentenhuisvesting 2012 Kences/TNO, Kennis als economische motor, 2009 Financiën en uitgavenpatroon studenten Kences/BZK/ABF, Monitor Studentenhuisvesting 2012 Nibud, Studentonderzoek 2011-2012, 21 mei 2012 Woonwensen van studenten Kences/BZK/ABF, Monitor Studentenhuisvesting 2012 Colofon Uitgave: Stichting Kences 030 2525777 Postbus 85085 info@kences.nl 3508 AB Utrecht www.kences.nl Kences Feiten & Trends Studentenhuisvesting 2012 15