34 ste Week van de verpleegkundigen en vroedvrouwen. 10 tot en met 14 maart 2008 Kursaal, Oostende Wondzorg, een niet te stuiten groei, deel 2: De wondzorg ingezet 12 maart 2008 Studiedag Wondzorglezingen
Praktische inzichten in de wondzorg + TimeD Dhr. M. Tack, Dhr. E. van der Heggen en Dhr. W. de Vleeschouwer, hoofdverpleegkundigen AZ Alma, Campus Sijsele - Damme BE ON TIME NVKVV congres Oostende maart 2008 in samenwerking met CNC vzw. Erwin Van der Heggen - Marnix Tack Walter De Vleeschhouwer Hoofdverpleegkundigen-verpleegkundige-wondzorgspecialisten AZ Alma Campus Sijsele Het is geen eenvoudige zaak om diagnostisch wegwijs te geraken in allerlei soorten (chronische) wonden en mogelijke therapieën. Welk logisch opgebouwd wond-herkennings-patroon gebruiken? Wound Bed Preparation, Care Cycle en TIME concept als holistische benadering van de patiënt en zijn wonde. Dynamisch: TIME (D)-Diagnose TIME (H)-Helingstijd TIME Mee zijn, maar opletten dat we door het bos de bomen blijven zien! TIME (D)iagnose: benadert een chronisch wondprobleem vanuit de pathologie van de patiënt is perfect te kaderen in het totale Wound Bed Preparation concept kan een belangrijk deel zijn van een Klinisch pad : door een patiëntenafbakening toe te passen op basis de Diagnose door guidelines te maken over de te leveren zorg, aan die specifieke patiënt opgemaakt door experten, wetenschappelijk en klinisch gevormd Evidenced Based ondersteund van uit de literatuur Welke richtlijnen kan (moet) je volgen om een chronische wonde te behandelen? In een Special Issue (nov-dec 2006) van het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Wound Repair and Regeneration, worden er Guidelines for Chronic Wounds uitgeschreven. Meer specifiek worden er voor vier soorten chronische wonden behandelingsrichtlijnen uitgeschreven: veneus ulcus
arterieel ulcus decubitus diabetes ulcus Vier commissies werden aangeduid om guidelines op te maken, Evidenced Based ondersteund, van uit de literatuur. Samenstelling van de commissies: academici, artsen specialisten, verpleegkundigen, wetenschappers, epidemiologen, die allen een sterke interesse hebben voor wondzorg. Er wordt tevens een gelijke methodologie bepaald en er wordt gebruik gemaakt van vroegere richtlijnen, meta-analysen, PubMed, Medline, Embase, Cochrane Database, recente reviews,. Er worden ook drie niveaus bepaald om de kracht van evidentie te staven (NI, NII, NIII). Het is nogal evident dat gedurende dit drie jaar lopende proces guidelines zijn opgemaakt die onderbouwd zijn met het sterkst wetenschappelijke bewijs, op dat moment! Een comité bewaakt de updating hiervan. De guidelines zijn nog geen zorg standaarden, dit moet in de toekomst verder door velen nog gebruikt en bewezen worden in de praktijk. Niettegenstaande er nog geen klinische trials of labo onderzoeken hieromtrent zijn gebeurd, worden de adviezen als succesvol ervaren. De richtlijnen voor de behandeling van veneuze ulcera worden in acht behandelingscategorieën ingedeeld: 1. Diagnose 2. Compressietherapie 3. Infectie bestrijden 4. Wound Bed Preparation en TIME 5. Verbanden 6. Chirurgie 7. Adjuverende agentia (topisch, hulpmiddelen, systemische aanpak) 8. Lange termijn behandeling Ulcera van de onderste ledematen kunnen ontstaan tgv verschillende onderliggende problemen. Veneuze hypertensie is de meest oorzakelijke. Maar omdat de behandeling van een ulcus sterk verschilt naargelang de etiologie, moet vooraf een correcte diagnose worden gesteld. Daarom staat dit behandelingscriterium ook als nr. 1. Voor elk behandelingscriterium worden Evidenced Based richtlijnen uitgeschreven. In deze voorstelling zullen we enkel de eerste drie behandelingscategorieën met de richtlijnen bespreken, met name; Diagnose, Compressietherapie en Infectie bestrijden. Als besluit kunnen we stellen dat: de guidelines een degelijke leidraad vormen, en zeer systematisch opgebouwd zijn ze zijn Evidenced Based ondersteund het is zeer bruikbare materie om te implementeren in klinische paden we moeten ook het wiel niet uitvinden en dankbaar gebruik maken van de degelijke wetenschappelijk onderbouwde informatie
ook de helingstijd (TIME H) komt ter sprake in deze richtlijnen, er staat niet beschreven binnen welke tijd de wonde moet helen, maar wel, wat te doen indien de wonde stagneert of verslecht binnen bepaalde behandelingstijden De TIME D - guidelines zijn zeer bruikbaar en complementair aan het Wound Bed Preparation concept.
Nieuwste ontsmettingsmethodieken en wondzorgtechnieken Dhr. J. Vandeputte, Lic. ziekenhuis wetenschappen, Wonddeskundige, Zaakvoerder CNCI bvba Algemeenheden De indeling van de wonden volgens zuiver, vuil, zuiver besmet. is een chirurgische indeling van de wonden en een instrument van de chirurg om een risico analyse uit te voeren bij zijn patiënten. De recente inzichten rond wondzorg verlaten deze indeling. Om wonden te identificeren wordt nu eerder gebruikt gemaakt van de indeling: gecontamineerd, gekoloniseerd, kritische kolonisatie en infectie. Een wonde reinigen zorgt voor het verminderen van het aantal kiemen op de wonde. Het is wetenschappelijk bewezen dat kolonisatie van een wonde met een beperkte hoeveelheid bacteriën de wondheling kan bevorderen. Men moet echter steeds beducht zijn op infectie en de klinische tekens ervan. Wonden moeten indien ze geen tekens van infectie vertonen niet ontsmet worden. Elke infectie (roodheid, zwelling, warmte, pijn, functieverlies, etter, geur...) vereist ontsmetting + aanvullende antibiotische therapie. Bij risicopatiënten is het belangrijk steeds te ontsmetten om zo het woekeren van de bacteriën onder controle te houden. (opm: vermits een gesloten chirurgische wonde niet meer beschouwd wordt als een wonde hoeft deze bij een risicopatiënt niet ontsmet te worden) Concrete afspraken i.v.m. wondzorg Samenvatting 1. Evalueer algemene toestand van de patiënt 2. Kijk na of de wonde heelt: ja of neen 3. Denk na over een mogelijke oorzaak van de slechte wondheling (TIME concept) 4. Bepaal waar de wonde op de tabel geplaatst kan worden (houdt rekening met algemene toestand van patiënt) 5. Gebruik steeds een steriel instrument / steriele deppers / steriel handschoen 6. Reinig altijd voor het ontsmetten 7. Begin steeds te reinigen /ontsmetten in de wonde en gebruik dan een nieuwe depper voor de omgeving 8. Ontsmet (na reinigen) alleen bij kritische kolonisatie en infectie 9. Het voorschrift van de arts kan richtingaangevend zijn, maar ook niet meer. Verpleegkundige mag zelf ontsmettingsmiddel en verband kiezen. + wond indelingsblad
Specifieke wondervaringen in Libanon Mevr. M. Van Laere, Mil Vpk, wondkliniek militair ziekenhuis Een goede acht maanden geleden vertrok ik naar Libanon als Blauwhelm, om deel uit te maken van een medische ploeg tijdens Belufil 3. Dankzij Heidi Van Heusden, Els Put en het N.V.K.V.V, heb ik de mogelijkheid gekregen een blog te schrijven tijdens mijn eerste missie als militair verpleegkundige in het buitenland. De missie was voor mij meer dan geslaagd, ze was zeer verruimend, uniek, erg bevredigend en bijzonder verrijkend. Graag neem ik jullie mee naar dit opmerkelijke land en kijken we even samen wat ervoor gezorgd heeft dat er sinds 1920 tot nu spanningen en geweld heersen. Hoe nuttig een veldhospitaal kan zijn, te midden van een klein land, waar blijkbaar geen rust, noch vrede kan heersen wordt hopelijk duidelijk na mijn uiteenzetting. Het culminatiepunt van de recentste oorlog werd bereikt in 2006 waarbij de inval van de Israëli s Zuid Libanon in een diepe chaos stortte. Ontreddering, onbegrip, angst en haat dicteerde het dagelijkse leven. Deze harde realiteit vormde de omkadering voor onze missie : een missie van wederopbouw en het herwinnen van vertrouwen in de toekomst. Het veldhospitaal maakte zijn maidentrip in oktober 2006 en was op dat moment operationeel voor de opvang van onze UNIFIL militairen, maar gaandeweg groeide het aandeel aan zorgverlening ten behoeve van de burgerbevolking aanzienlijk. Dit zeer belangrijk aspect van show the flag, gaf deze missie uiteindelijk een extra dimensie welke een enorme verrijking voor het individu betekende. Het zorgcliënteel bestaat dus niet alleen uit Belgische en andere Unifil militairen zoals bijvoorbeeld Fransen, Quatari, Nepali, Indonesiërs, Turken, Ghanezen, Chinezen, Spanjaarden enz., maar eveneens uit personeel van de LAF of de Lebanese Armed Forces. Verder zijn er actieve samenwerkingsakkoorden met het plaatselijke Rode Kruis die het mogelijk maken dat burgers in het kader van een spoedeisende zorgverlening bij ons terecht kunnen. Niet onaardig detail bestaat eruit te weten dat wij in een straal van min 15km veruit de meest performante entiteit zijn qua spoedgevallenopvang. Er is weliswaar een klein ziekenhuis te Tibnin, maar buiten de buitenmuren en de kentekens, stelt dit spijtig genoeg niet veel meer voor. Dit zorgt voor een enorme toevoer van patiënten, ook na de gewone consultatie-uren. Vaak handelt het hier over brandwonden en verkeersslachtoffers. Het is met deze tools dat wij een zeer grote erkentelijkheid bij de burgerbevolking opgebouwd hebben. We maken als het ware een beetje deel uit van hun wereld. Wat maakt het veldwerk nu juist zo nuttig en uniek in deze wereld en waarin verschilt dit van het werken in een hospitaalmidden? Pertinente vragen die voor mezelf achteraf een volledige invulling kregen en een
blijvende herinnering zullen uitmaken voor mezelf. Het stelt me in staat onze intramurale, luxueuze werkomstandigheden in een ander perspectief te plaatsen en ook een stukje te kunnen relativeren deze andere realiteit is eigenlijk zo dichtbij De dimensie vrede als één van de hoogste goederen in ons leven, krijgt ook zijn volledige weerklank terug na een dergelijk avontuur. Een rondleiding door het veldhospitaal en toelichting van elke module laat ons toe zicht te krijgen op de werking en de doordachte aanpak, waardoor zowel mineure incidenten, maar zeker ook grootschalige incidenten deskundig kunnen worden aangepakt. De duizenden consultaties en verzorgingen sinds 2006 tot nu bewijzen eens te meer dat het mogelijk is om met een goed en gemotiveerd team kleine wonderen te verrichten ondanks de soms relatief- beperkte middelen. Voor vele mensen zijn wij nog steeds het enige aanspreekpunt, een rots in de branding die soelaas brengt waar er anders niks zou zijn Flexibiliteit, een goede samenwerking en een portie inventiviteit zorgen mede voor een waaier aan mogelijkheden. Enkele casussen verduidelijken dit. Last but not least, is er het menselijk aspect, het opvullen van de interculturele kloof wat er voor zorgt dat zo een ervaring je voor altijd verrijkt en raakt.
MVG2 in de wondzorg Mevr. N. Geerts, verpleegkundig zorgcoördinator, Sint Jozefkliniek, Bornem
De diabetische voetkliniek Dr. J. Rumbaut, traumatoloog, chirurg voetkliniek OLV-ZH Aalst, Mevr. E. Goethals, praktijklector, Arteveldehogeschool Gent Podoloog, dienst endocrinologie - diabetische voetkliniek,o. L.Vrouwziekenhuis Aalst
Belang van degelijk vervoer ter preventie van decubitus en skin tears Dhr. D. De Ryck, ambulancier Aalst Tax Inleiding : Het is niet alleen het vervoeren van patiënten of bewoners van punt A naar punt B. Maar als ambulancier heb je ook je verantwoordelijkheden ten opzichte van de patiënt, de bewoner, zijn familie de behandelende geneesheer en het verpleegkundig personeel. Soorten vervoer : A. Dringend vervoer. B. Niet dringend vervoer. C. Mogelijkheden waarop patiënten of bewoners kunnen vervoerd worden. Welke patiënten of bewoners lopen het meeste risico op decubitus. Welke patiënten of bewoners lopen het meeste risico op skin tears. Welke rol speelt de ambulancier tijdens het vervoer ter preventie van decubitus en skin tears. Waarop moet de ambulancier vooral letten. Casus. - Voorstelling opdracht. - Mogelijkheden ter preventie van decubitus en skin tears. Welke materialen zijn er ter beschikking. Indeling van de ziekenwagen. Enkele vragen naar familie of verpleegkundigen toe. Besluit.
Individuele zorg: Ziekenhuishygiëne, Handhygiëne, persoonlijke hygiëne, schimmels etc Mevr.Els de Pinnewaert, verpleegkundig ziekenhuishygiënist, Sint- Jozefkliniek Bornem & Willebroek Individuele hygiëne: hoe doe ik aan infectiepreventie in de wondzorg? Wanneer een wondzorg uitgevoerd wordt gaat er veel aandacht naar het debrideren van de wonde, de keuze van het soort verband, het gebruik van een gepast ontsmettingsmiddel enzovoort. Maar minstens even belangrijk zijn de handelingen voor infectiepreventie die diegene die de wondzorg uitoefent, stelt. Om aan infectiepreventie te doen moet elke gezondheidswerker een aantal standaard voorzorgsmaatregelen in acht nemen. Deze gelden voor de behandeling en de verzorging van alle patiënten, ongeacht hun diagnose of mogelijke infectieziekte. Deze maatregelen voorkomen zowel transmissie van micro-organismen in geval van gediagnosticeerde infectieuze pathologie, als transmissie van micro-organismen in geval van vaak niet gediagnosticeerde kolonisatie. Door het volgen van deze voorzorgen wordt zowel de patiënt als de gezondheidswerker beschermd. Het opvolgen van de standaard voorzorgen, bij alle patiënten, heeft tot gevolg dat er voor vele infectieziekten geen andere maatregelen moeten genomen worden. Enerzijds is er de algemene lichaamshygiëne. Een dagelijkse douche, kortgeknipte en propere nagels, verzorgde haren en baard/snor, vormen een eerste bescherming tegen infecties en dit zowel voor de eigen familiale kring als voor de patiënt. Ook het dragen van gepast arbeidskledij is van groot belang. Anderzijds is er de handhygiëne. Dit is dé belangrijkste maatregel om het risico op overdracht van micro-organismen te verminderen. Naargelang de uit te voeren handelingen voorziet men verschillende procedures: handen wassen, handen ontsmetten, chirurgische handontsmetting. Handschoenen verhinderen dat handen gecontamineerd worden met besmet materiaal, ze reduceren de kans dat personeel besmet geraakt met microorganismen van de patiënt, en ze beschermen de patiënt voor de endogene flora van personeel en voor kruisbesmetting. Verder moeten er bij het verzorgen van wonden een aantal algemene principes in acht genomen worden: - Het verwisselen van een verband moet zoveel mogelijk beperkt worden - Tijdens de wondverzorging mogen er in de kamer geen bedden opgemaakt worden en mag de kamer niet gereinigd worden - De bij de wondverzorging gebruikte instrumenten, desinfectie-vloeistoffen en wondbedekkingsmiddelen zijn steriel. Men moet gebruik maken van een steriel veld zodat steriel en niet- steriel materiaal niet met mekaar in aanraking komt - Het werkblad moet voor en na de verzorging gedesinfecteerd worden met alcohol 70% - Het manipuleren van de wonde gebeurt bij voorkeur met gebruikmaking van een no touch techniek. Wanneer dit niet mogelijk is worden steriele handschoenen gedragen - Bij gevaar voor macroscopische bevuiling van de arbeidskledij wordt er een wegwerp overschort gedragen
- Bij het verwijderen van het verband moet vermeden worden dat er contact is met de omgeving - Zalven en crèmes die gebruikt worden bij de wondverzorging hebben bij voorkeur een éénmalige verpakking. Bij meermalig gebruik worden patiënt gebonden tubes gebruikt (géén potten!) Al deze maatregelen samen vormen de essentiële basis voor een optimaal wondherstel.
Voorstelling wondzorg verenigingen in België, het behalen van je beroepsbekwaamheid en titel in de wondzorg Dhr. P. Cappelier Vesaliusinstituut voor verpleging Brugge, lid nationale raad voor verpleegkunde Dhr. Cappelier Paul Extern coördinator Vesaliusinstituut voor verpleegkunde Brugge Lid nationale raad verpleegkunde Lid werkgroep beroepstitels en bekwaamheden NRV Lid erkenningcommissie beroepstitels en bekwaamheden NRV Dat wondzorg één van de basishandelingen is voor elke verpleegkundige intra- en extramuraal is algemeen aanvaard. Wondzorg staat de laatste jaren volop in de kijker en kent een ware revolutie. Binnen België zijn er dan ook meerdere beroepsorganisaties die zich focussen op wondzorg. Het CNC is een organisatie die op een laagdrempelige manier verpleegkundigen wil samenbrengen om na te denken over de verschillende nieuwe tendensen binnen de wondzorg. Samen met verpleegkundigen actief binnen zowel het werkveld, bedrijfsleven, onderwijs en wetenschappelijk onderzoek wil men discussiëren over de kwaliteit van wondzorg. Tevens staat het CNC in voor heel wat vorminginitiatieven binnen Vlaanderen. Binnen het KB van beroepstitels en beroepsbekwaamheden werd wondzorg opgenomen. Op deze studiedag wil CNC een voorstel lanceren waaraan verpleegkundigen moeten voldoen om de beroepsbekwaamheid wondzorg en/of een beroepstitel wondzorg en stomatherapie te behalen. De beroepsbekwaamheid voor wondzorg is eigenlijk een must voor elke verpleegkundige die de kwaliteit van zorg hoog in het vaandel draagt. CNC wil dan ook zijn aanbod aan vormingen afstemmen aan deze nieuwe regelgeving.
Orthopedische wondzorg, de fixateurs Dhr. G. Vanwalleghem, CNS wondzorg, decubitus- en valpreventie, H. Hart ziekenhuis, Roeselare-Menen vzw De verzorging van externe fixators op een evidence based manier? Voor een aantal typen botbreuken is de externe fixator de behandeling van eerste keus. Ook kan de chirurg de externe fixator gebruiken als een tijdelijke oplossing voor het op de plaats houden van een breuk. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer er meerdere botten gebroken zijn, of als er daarbij ook nog ander ernstig lichamelijk letsel aanwezig is. Voorts kan de externe fixator gebruikt worden om een gewricht in de gewenste stand te houden (bijvoorbeeld ter voorkoming van een spitsvoet) of wanneer er verwondingen aan de huid, spieren of bloedvaten zijn en we het maken van nieuwe wonden bij de operatie willen voorkomen. In sommige gevallen wordt de externe fixator gebruikt als hulpmiddel bij botverlenging. Mogelijke complicaties De meest voorkomende complicatie van de externe fixator is een infectie rondom de pennen, die door de huid in het bot zijn geschroefd (pengat infectie). Daarbij kan er roodheid en pusuitvloed zijn ter plaatse van de pennen in de huid. Een ander probleem is het loskomen van de pinnen. Kunnen we op een evidence based manier de verzorging aanpakken van externe fixators om problemen te voorkomen? Is er eigenlijk welk evidence based informatie te vinden? Komen er veel complicaties voor bij externe fixators? Zijn er verschillende soorten fixators en hebben ze allemaal dezelfde complicaties? We kijken na welke RCT s er al gebeurd zijn en hoe we ze moeten interpreteren. Waar haalt de arts zijn informatie om bepaalde instructies te geven? Zit er een bepaalde evolutie in deze zorg? We zoeken een antwoord op deze vragen.
Vanwalleghem Geert H. Hart ziekenhuis Roeselare-Menen vzw Wilgenstraat 2 8800 Roeselare