Voorkeursalternatief langs westzijde spoor

10 december 2013 Corr.nr. 2013-51.049, VV Nummer 67/2013 Zaaknr. 49113 Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen betreffende het planuitwerkingsbesluit voor het voorkeursalternatief van de Fietsroute Plus Groningen-Winsum. SAMENVATTING: In deze voordracht wordt voorgesteld een planuitwerkingsbesluit met reserveringsbesluit te nemen voor het tracé van de Fietsroute Plus Groningen-Winsum. Als voorkeursalternatief wordt het alternatief langs de westzijde van het spoor voorgesteld. In de planuitwerkingsfase wordt dit alternatief samen met de omgeving verder uitgewerkt. Voorkeursalternatief langs westzijde spoor 67-1

1. INLEIDING In onze brief van 10 april 2012 (2012-02529/15/A.9, VV) hebben wij u geïnformeerd over de start van een aantal projecten op de N361, waaronder de Fietsroute Plus Groningen-Winsum. In deze brief hebben wij u nader geïnformeerd over de voortgang, financiële kaders en communicatie naar de omgeving. In ons collegeprogramma 2011-2015 hebben wij aangegeven dat de Fietsroutes Plus versneld aangelegd moeten worden. Dit geldt ook voor de Fietsroute Plus Groningen-Winsum (A-lijst, op basis waarvan uw Staten een opnamebesluit hebben genomen (voordracht 39/2011)). Het project Fietsroute Plus Groningen-Winsum hebben wij daarom zo snel als mogelijk is ter hand genomen. Om te komen tot de beste oplossing en een breed gedragen voorkeursalternatief voor een Fietsroute Plus Groningen-Winsum, hebben wij een naar ons oordeel zorgvuldig planproces gevolgd. Na de zomer van 2012 zijn wij daadwerkelijk met het project van start gegaan. 2. AANPAK In het proces voor de totstandkoming van de Fietsroute Plus is vanaf het begin gewerkt op basis van het principe co-creatie. Er is een interactief proces in gang gezet, waarbij gebruikers, bewoners en belanghebbenden gezamenlijk met adviseurs van de gemeente Groningen en Winsum en onze provincie Groningen hebben nagedacht over de Fietsroute Plus: Als eerste stap in het proces is in het najaar van 2011 een fietsenquête op de huidige route gehouden. Op 28 november 2012 en 14 mei 2013 zijn workshops georganiseerd voor belangenorganisaties, frequente fietsers, aanwonenden en grondeigenaren. Tijdens de eerste bijeenkomst zijn de knelpunten in beeld gebracht en is nagedacht over de alternatieven voor de Fietsroute Plus. Tijdens de workshop van 14 mei 2013 zijn de alternatieven vervolgens beoordeeld aan de hand van een beoordelingskader. In het proces werd al snel duidelijk dat het belangrijk is de grootste groep gebruikers (scholieren) goed te raadplegen. Scholieren melden zich namelijk niet aan voor workshops en dergelijke. Daarom zijn scholieren geraadpleegd door een gerichte actie bij oversteek 't Hemelrijk en is er een werksessie gehouden op het Werkman College in Groningen. Om grondeigenaren tussen Groningen en Winsum niet in een later stadium te confronteren met een tracé dat mogelijk (deels) over hun grond loopt, is een aparte bijeenkomst georganiseerd voor grondeigenaren. Tijdens deze bijeenkomst zijn de ontwikkelde alternatieven gepresenteerd. Daarnaast hebben wij het Kwaliteitsteam van de Regio Groningen-Assen gevraagd om advies uit te brengen voor een Fietsroute Plus tussen Groningen en Winsum. Scholierenraadpleging voorjaar 2013 67-2

Werkwijze Om te komen tot de beste oplossing hebben wij naar ons oordeel een zorgvuldig planproces gevolgd. Als eerste stap is een analyse uitgevoerd van de huidige situatie (netwerk, gebruik, knelpunten) en relevante omgevingsaspecten. Vervolgens is in workshops, met enquêtes en in diverse overleggen met betrokken instanties en organisaties zo veel mogelijk informatie verzameld en zijn oplossingen verkend. Op basis van deze informatie zijn alternatieven uitgewerkt voor de Fietsroute Plus. Uit de beoordeling van de alternatieven is een eenduidige voorkeursroute voor de Fietsroute Plus naar voren gekomen. Draagvlak Op 7 november 2013 is een goed bezochte inloopbijeenkomst in Sauwerd georganiseerd. Wij hebben daar veel draagvlak voor de keuze van het voorkeursalternatief geconstateerd. Al in de eerste workshop waren er veel voorstanders voor een tracé langs de westzijde van het spoor. Bezoekers van de inloopbijeenkomst hebben ook aangegeven dat het belangrijk is dat de Fietsroute Plus op een goede manier aansluit in de stad Groningen (barrière van de noordelijke ringweg). Dit sluit naadloos aan bij de uitkomsten van de actualisatie van de netwerkanalyse, waar expliciet aandacht wordt gevraagd voor de aanlanding van de fietsroutes. Daarnaast waren er een paar kanttekeningen van een aantal aanwonenden bij het station in Sauwerd. De bezoekers van de inloopbijeenkomst hebben hun reacties ook schriftelijk via formulieren gegeven. Deze zijn overeenkomstig de werkwijze die gevolgd is voor de totstandkoming van het maatregelenpakket N360 verzameld en zijn voorzien van een inhoudelijke reactie. Deze zijn als bijlage bij deze voordracht toegevoegd. 3. ALTERNATIEVEN Uit de eerste workshop met frequente gebruikers, aanwonenden en belangenorganisaties zijn de volgende alternatieven voor de Fietsroute Plus Groningen-Winsum benoemd: - Langs de westzijde van de N361 - Langs de oostzijde van de N361 - Aan beide zijden van de N361 eenrichtingsverkeer - Langs de westzijde van het spoor - Combinatie 1: N361 oostzijde - Oude Weg - spoor westzijde - Combinatie 2: N361 oostzijde - Munnikeweg - spoor westzijde - Combinatie 3: N361 oostzijde - Oude Weg - spoor westzijde - Spoorlaan - N361 oostzijde. Om de meest kansrijke alternatieven te selecteren, hebben wij voornoemde alternatieven tegen elkaar afgewogen op basis van de volgende criteria: aansluiting in de dorpen, verkeersveiligheid, sociale veiligheid, directheid van de route, vanzelfsprekendheid van de route en ruimtebeslag. Deze criteria zijn afgeleid van de hoofddoelstellingen: meer fietsers en meer veiligheid. Uit de afweging is naar voren gekomen dat de volgende kansrijke alternatieven naar verwachting het meeste zullen bijdragen aan de hoofddoelstellingen van meer fietsers en meer veiligheid: - Alternatief 1: langs de oostzijde van de N361 - Alternatief 2: langs de westzijde van het spoor - Combinatie 1: N361 oostzijde - Oude Weg - spoor westzijde - Combinatie 2: N361 oostzijde - Munnikeweg - spoor westzijde 67-3

De vier kansrijke alternatieven De 4 hiervoor genoemde kansrijke alternatieven zijn vervolgens uitgewerkt in schetsontwerpen en beoordeeld op de kwaliteitseisen van het concept Fietsroute Plus (samenhang, directheid, veiligheid en comfort). Op basis van de beoordeling concluderen wij dat met een Fietsroute Plus langs de westzijde van het spoor (alternatief 2) de grootste kwaliteitsverbetering qua rechtstreeksheid, doorstroming en verkeersveiligheid kan worden bereikt. Bij een fietsroute langs het spoor zijn er nauwelijks erfaansluitingen en is er minder menging en kruising met overig verkeer. Met andere woorden: met alternatief 2 als voorkeursalternatief kunnen de hoofddoelstellingen van de Fietsroute Plus (meer fietsers en meer veiligheid) het beste worden bereikt. Voorwaarde hierbij is wel dat de bestaande fietsroute langs de westzijde van de N361 wordt gehandhaafd. 4. VOORKEURSALTERNATIEF Op basis van voorgaande stellen wij u voor om voor een Fietsroute Plus Groningen-Winsum het tracé langs de westzijde van het spoor (alternatief 2) als voorkeursalternatief aan te merken. Wij verwijzen u hierbij naar het rapport " Analyse, afweging en advies verkenningenfase Fietsroute Plus Groningen-Winsum inclusief de bijlage "Fietsroute Plus Groningen-Winsum en Groningen-Ten Boer - Vergelijking alternatieven op basis van natuurwaarden" (is bijgevoegd). De aansluiting van de Fietsroute Plus in Winsum kent een nauwe samenhang met project Verbetering wegverbinding Winsum-Groningen (N361). Dit betreft concreet het routedeel Sauwerd- Winsum (de zogeheten vork). 67-4

Hierbij hanteren wij als uitgangspunt dat op het smalste deel tussen Sauwerd en Winsum slechts ruimte is voor één extra infrastructurele toevoeging. Op basis van dit uitgangspunt doen zich nu nog drie mogelijkheden voor, nl.: De route wordt vervolgd langs de westzijde van het spoor en sluit aan op de Meeden en vanaf hier zijn er mogelijkheden voor doortrekking naar het station Winsum. Daarnaast dient zich de mogelijkheid van het combi-alternatief 1 aan (d.w.z. een aansluiting met Winsum langs de oostzijde van de wegverbinding N361). Als derde optie is er de oostzijde van het spoor (oversteekmogelijkheden ter hoogte van de Voslaan, Winsumermeeden en Oude Weg). Belangrijk is dat op basis van de fietsenquête is vastgesteld dat 75% van de gebruikers uit Winsum van de oostzijde van het spoor komt. Deze drie mogelijkheden vormen de tanden van de vork. In de volgende fase van de planuitwerking zal in gezamenlijkheid en in samenspraak met de omgeving een keuze worden gemaakt voor de aansluiting van de Fietsroute Plus in Winsum. 5. AFWEGING VOORKEURSALTERNATIEF De doelstelling van de aanleg van een Fietsroute Plus tussen Groningen en Winsum is tweeledig: meer fietsers en meer verkeersveiligheid. Bij de keuze voor het voorkeursalternatief hebben de volgende afwegingen een rol gespeeld: De route langs het spoor (alternatief 2, inclusief het handhaven van delen van de bestaande fietsroute langs de N361) wordt aangemerkt als voorkeursalternatief, omdat hiermee per saldo de grootste kwaliteitsverbetering qua rechtstreeksheid, doorstroming en verkeersveiligheid kan worden gerealiseerd. Dit zal naar verwachting op de gehele corridor Winsum-Groningen de grootste toename van fietsgebruik opleveren. Met een route langs het spoor kunnen de hoofddoelstellingen (meer fietsers en meer veiligheid) het beste bereikt worden. Een route langs het spoor wordt nauwelijks gehinderd door erfaansluitingen en is meer toekomstbestendig, omdat het nog veel opties open laat met betrekking tot de opwaardering van het zuidelijk deel van de N361. Een route langs het spoor scoort beter qua landschappelijke impact. Een Fietsroute Plus langs de huidige N361 leidt namelijk tot een grotere aantasting van de groenstructuur langs de N361 (circa 400 bomen dienen te worden gekapt). De route langs het spoor vormt een zeer herkenbare en rechtstreekse route met een krachtige oriëntatie op de Martinitoren. 67-5

De route wordt niet of nauwelijks gehinderd door autoverkeer (uitstoot, verblinding, opspattend water e.d.). Onder frequente fietsers, scholieren, belangenorganisaties en het Kwaliteitsteam van de Regio Groningen-Assen bestaat het meeste draagvlak voor een route langs het spoor. Natuurwaarden De keuze voor het voorkeursalternatief voor de Fietsroute Plus langs het spoor aan de westzijde zorgt voor aantasting van het oppervlakte aan Ecologische Hoogstructuur (EHS), extra verstoring van de EHS en het als weide- en akkernatuur aangemerkte gebied. Daar vloeit een mitigatieopgave (afzwakken van de effecten) en/of compensatieopgave uit voort. Uit een eerste beoordeling blijkt dat voor de wegvakken Groningen - Adorp en Adorp - Sauwerd de cumulatieve 1 effecten op weidevogels van de alternatieven voor de Fietsroute Plus in combinatie met een mogelijke parallelstructuur langs de N361 niet werkelijk onderscheidend zijn. Tussen Winsum en Sauwerd ligt ten oosten van de spoorroute een van de betere gruttogebieden waar collectief weidevogelbeheer wordt gesubsidieerd. Een verdere verdieping van de al verrichte quickscan natuur zal de mitigatie/compensatieopgave inzichtelijk maken. Verwacht wordt echter dat die opgave beperkt zal zijn bij het voorkeursalternatief (westelijk van het spoor). De uitwerking van de zogeheten 'vork' voor de aansluiting van de Fietsroute in Winsum vergt, zoals aangegeven, nog nader onderzoek. Vooral de variant voor de Fietsroute Plus aan de oostzijde van het spoor heeft naar verwachting een aanzienlijk effect op de aanwezige weidevogels (verstoring en areaalafname). Hiervoor verwijzen wij naar de bijlage bij het rapport Analyse, afweging en advies verkenningenfase Fietsroute Plus Groningen-Winsum, "Fietsroute Plus Groningen-Winsum en Groningen-Ten Boer - Vergelijking alternatieven op basis van natuurwaarden". Cultuurhistorische en toeristisch-recreatieve waarde Op de route(delen) langs het spoor zal de beleving van en het zicht op het landschap zich iets meer beperken tot de westzijde, al is het wel mogelijk om de oostzijde te beleven omdat de spoordijk circa 1 meter hoger is dan het maaiveld (en fietsers er dus overheen kunnen kijken). Daarnaast doorsnijdt de route langs het spoor een wierde en de meanderstructuren van het Reitdiep (deze doorsnijding vindt nu ook al plaats door de spoordijk). Bij de route langs het spoor moet rekening gehouden worden met het open karakter van het landschap (geen opgaande beplanting en alleen op noodzakelijke punten aanbrengen van een hekwerk). Het Kwaliteitsteam van de Regio Groningen-Assen geeft aan dat de voorkeursvariant langs het spoor zich het meest vanzelfsprekend aandient. Deze route heeft een logische oriëntatie, is eenduidig en herkenbaar en vereist geen nodeloos kostbare ingrepen. Ten behoeve van recreatief medegebruik (knooppuntenroutes) en fietsverkeer tussen de dorpen langs de N361 adviseert het Kwaliteitsteam om delen van de bestaande fietsroute langs de N361 te handhaven. Ruimtelijke en landschappelijke inpassing De ruimtelijke en landschappelijke inpassing van de Fietsroute Plus zal zorgvuldig moeten worden ontworpen, met aandacht voor het grootschalig open landschap. De volgende aspecten spelen daarbij in ieder geval een rol: Beplanting en afscheiding (geen bomen en hoog opgaande beplanting), de aanplant van meidoorn langs de meest kwetsbare gebieden, kan de visuele verstoring van weidevogels wellicht verminderen (mitigatie); Keuze voor de wijze van afscheiding tussen de fietsroute en het spoor en percelen met een agrarische bestemming in overleg met ProRail. Nadere detaillering van de situatie nabij de spoorwegovergangen, zodat onveilige situaties voorkomen kunnen worden. 6. SAMENHANG MET DE WEGVERBINDING N361 Naar aanleiding van het Addendum Coalitieakkoord in april 2013, is in het kader van het verbeteren van de wegenstructuur in het N361-gebied en de bereikbaarheid van het noordelijke deel van de provincie richting de stad Groningen in juni 2013 door uw Staten besloten een verkenning te starten naar ondere andere: 1 Cumulatief wil in dit verband zeggen: elkaar versterkende effecten van Fietsroute Plusalternatieven en parallelwegalternatieven 67-6

Verbetering wegverbinding Winsum-Groningen (N361), waarbij ook gekeken wordt naar parallelstructuur, om het aantal aansluitingen op de N361 terug te brengen en landbouwvoertuigen buiten de bebouwde van de N361 te weren; Herinrichting van de bebouwde kommen van Winsum, Sauwerd en Adorp, waarmee een verbetering van de verkeersleefbaarheid wordt beoogd; Het realiseren van een nieuwe, volledige aansluiting ter hoogte van de Noorderhoogebrug op de noordelijke ringweg. Deze directere aansluiting op de noordelijke ringweg zorgt voor een afname van het autoverkeer door Noorderhoogebrug. Voor de volgende fase van de planuitwerking van de Fietsroute Plus en de samenhang met het project Verbetering wegverbinding Winsum-Groningen (N361) is het belangrijk onderscheid te maken in de onderdelen van het voorgelegde voorkeursalternatief. Wij onderscheiden: 1. Routedeel Groningen-Sauwerd Op het routedeel Groningen-Sauwerd worden geen raakvlakken voorzien met het project Verbetering wegverbinding Winsum-Groningen (N361). Wij verwachten dat de binnenkort te starten verdiepingsslag met nadere onderzoeken naar verkeersveiligheid en landbouwverkeer op dit deel van de N361 deze aanname zal bevestigen. 2. Routedeel Sauwerd-Winsum (De aansluiting met Winsum (De Vork)) In de planuitwerkingsfase zal voor het voorkeursalternatief langs het spoor een keuze worden gemaakt voor de aansluiting van de Fietsroute Plus in Winsum. Hiervoor zijn de volgende mogelijkheden in beeld: De route wordt vervolgd langs het spoor en sluit aan op de Meeden en vanaf hier zijn er mogelijkheden voor doortrekking naar het station Winsum. Daarnaast dient zich de mogelijkheid aan van een traject dat deels langs het spoor deels langs de N361 loopt (combi-alternatief 1: d.w.z. een aansluiting met Winsum langs de oostzijde van de wegverbinding N361) Als derde optie is er de oostzijde van het spoor (oversteekmogelijkheden ter hoogte van de Voslaan, Winsumermeeden en Oude Weg). Belangrijk is dat op basis van de fietsenquête is vastgesteld dat 75% van de gebruikers uit Winsum van de oostzijde van het spoor komt. In het kader van het project Verbetering wegverbinding Winsum-Groningen (N361) wordt nog nader onderzocht in hoeverre parallelstructuur kan bijdragen aan het verbeteren van de verkeersveiligheid en de doorstroming op het zuidelijke deel. Omdat er voor de Fietsroute Plus op het trajectdeel Sauwerd-Winsum nog een aantal mogelijkheden in beeld zijn voor aansluiting van de fietsroute in Winsum, ligt er met name tussen Sauwerd en Winsum in de planuitwerkingsfase een integrale opgave met het project Verbetering wegverbinding Winsum-Groningen (N361). 7. PLANUITWERKINGSFASE In de planuitwerkingsfase werken we het voorkeursalternatief samen met de omgeving verder uit. Zoals al eerder aangegeven, spelen de volgende onderdelen daarin een belangrijke rol: De aansluiting van de Fietsroute Plus in Winsum in samenhang met de maatregelen voor het project Verbetering wegverbinding Winsum-Groningen (N361) De zorgvuldige inpassing van de route De veilige vormgeving van situaties met kruisend verkeer en spoorwegovergangen De positie van de bromfietser op de corridor Groningen-Winsum. 8. PLANUITWERKINGSBESLUIT EN RESERVERINGSBESLUIT De kosten voor het voorkeursalternatief worden in deze fase van het project geraamd op 6,4 mln. Voor de realisatie van de Fietsroute Plus is een bedrag van 4 mln. geoormerkt binnen het RSPbudget dat beschikbaar is voor de aanpak van de N361. Lange tijd zijn wij er van uitgegaan dat ook de Regio Groningen-Assen (RGA) substantieel zou bijdragen in de realisatiekosten van deze Fietsroute Plus. Recent is echter in het kader van de actualisering van de netwerkanalyse en meer in het bijzonder het aangepaste meerjareninvesteringsprogramma (MIP) van de RGA duidelijk geworden dat een dergelijke bijdrage in ieder geval op voorhand niet tot de mogelijkheden behoort. Hierdoor bestaat er op dit moment een tekort ter grootte van 2,4 mln. waarvoor wij nog dekking moeten vinden. 67-7

De aanvullende dekking willen wij in eerste instantie zoeken binnen de middelen die op basis van uw besluitvorming over de herbestemming van de RSP- en MIT-middelen zijn gehangen aan het project Verbeteren van de wegenstructuur in het N361-gebied, nl. 37,0 miljoen (prijspeil 2011). Als er vrijval van middelen op een van de deelprojecten N361 ontstaat, zullen wij u voorstellen deze vrijval (geheel/gedeeltelijk) te bestemmen voor de Fietsroute Plus op deze route. Verder bestaat er de komende jaren een mogelijkheid van vrijval van middelen binnen het zo-even genoemde MIP van de RGA. Nu al is duidelijk dat in dat geval de RGA prioriteit geeft aan de Fietsroutes Plus. Tenslotte is het denkbaar dat u zich, om welke reden dan ook, opnieuw moet buigen over herinzet van RSP/MIT-middelen. In die situatie zullen wij voor zover nodig ook deze Fietsroute Plus bij die heroverweging betrekken. Het spreekt voor zich dat wij u eerst een realisatiebesluit voor deze Fietsroute Plus zullen voorleggen als er een sluitende financieringsopzet beschikbaar is. Mocht dit aan het einde van de planuitwerkingsfase nog niet voorhanden zijn zullen wij u een voorstel voorleggen voor een gefaseerde uitvoering. Dit betekent concreet dat wij de dan beschikbare middelen in ieder geval willen inzetten voor realisering van het eerste gedeelte van deze fietsroute te weten het routedeel Groningen-Sauwerd. Een gedeelte dat nu al op groot draagvlak in het gebied kan rekenen. Om dit project conform de MIT-werkwijze verder in het proces te brengen stellen wij u voor een planuitwerkingsbesluit en, in financiële zin, een daarbij behorend reserveringsbesluit te nemen. Met dit reserveringsbesluit is in dit geval 4 mln. gemoeid en dat betekent dat dit bedrag in de reserve RSP daadwerkelijk wordt gelabeld voor de toekomstige (gefaseerde) uitvoering van het voorkeursalternatief. Kosten voorbereiding en toezicht Via voordracht 41/2011 heeft u ingestemd met ons voorstel de extra benodigde capaciteit in het kader van de uitvoering van de RSP- en MIT-projecten te dekken door hiervoor middelen aan de projectbudgetten te onttrekken, de zogenaamde kosten voorbereiding en toezicht. Hiervoor is een nieuwe werkwijze geïntroduceerd en zijn de capaciteitskredieten in het leven geroepen. Voor het betreffende project leidt deze werkwijze tot een voeding van de capaciteitskredieten van 128.000,--. Wij stellen u voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen. Groningen, 10 december 2013. Gedeputeerde Staten van Groningen: M.J. van den Berg, voorzitter. H.J. Bolding, secretaris. Bijlagen: 1. Analyse afweging en advies 2. Quickscan natuur 3. Reacties inloopavond 7 november 67-8

Nr. 67/2013 Provinciale Staten van Groningen: Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 10 december 2013, nr. 2013-51.049, VV; Gelet op: - De Beleidsnota Fiets; - Het collegeprogramma 2011-2015; - Het rapport "Analyse, afweging en advies verkenningenfase Fietsroute Plus Groningen- Winsum", waarin wordt voorgesteld als voorkeursalternatief een tracé langs de westzijde van het spoor te kiezen; - Dat in de planuitwerkingsfase dit voorkeursalternatief samen met de omgeving verder wordt uitgewerkt. BESLUITEN: 1. In te stemmen met het voorkeursalternatief van de Fietsroute Plus Groningen-Winsum langs de westzijde van het spoor. 2. Overeenkomstig de provinciale MIT-methodiek hiervoor een planuitwerkingsbesluit te nemen; 3. Overeenkomstig de provinciale MIT-methodiek een reserveringsbesluit te nemen, groot 4,0 miljoen. Groningen, Provinciale Staten voornoemd:, voorzitter., griffier. 67-9