Provinciale Staten van Noord-Holland Voordracht: Haarlem, Onderwerp: Voornemen om de binnen de bestemmingsreserve FINH, restantbudget beleidsveld Duurzame Energie (Voordracht 1, 2001 onderwerp: Provinciaal energie-/co2 beleid 2000 2005, dd. 12 februari 2001) nog resterende middelen ad 500.000,-- te bestemmen voor een Uitvoeringsprogramma warmte-koudeopslag Noord-Holland 2007 Bijlage(n): geen 1. Inleiding Provinciale Staten hebben op 24 april, naar aanleiding van een initiatiefvoorstel van het CDA, Gedeputeerde Staten opgedragen: 1. een integrale structuurvisie voor de ruimtelijke ordening van de ondergrond van Noord-Holland te ontwikkelen, Op de RO aspecten zoals deze uit het initiatief voortvloeien wordt separaat ingegaan in een aparte nota met betrekking tot het ontwikkelen van een provinciale structuurvisie. 2. de mogelijkheid om warmte-koudeopslag in de ondergrond breed te benutten voor koeling en verwarming van huizen en bedrijfsruimtes en aan te geven met welke instrumenten de provincie de toepassing van warmte-koudeopslag kan stimuleren. Wat is warmte-koude opslag? Warmte-koudeopslag is een techniek waarmee gebouwen op een duurzame manier van koeling en verwarming kunnen worden voorzien. Zomers wordt koel grondwater opgepompt en door gebouwen gevoerd om te koelen. Een zomers overschot aan warmte wordt aldus in de vorm van opgewarmd water opgeslagen in diepgelegen watervoerende zandlagen. In de koude maanden van het jaar wordt het opgeslagen warme water omhoog gepompt om te gebruiken voor verwarming. Op deze wijze kan een forse besparing op het gebruik van fossiele brandstoffen voor verwarming en koeling van gebouwen van 30 tot wel 80% bereikt worden. Hiermee is warmte-koudeopslag, naast wind, biomassa en zon in potentie een van de belangrijkste vormen van duurzame energie. Toepassingsgebieden De techniek kent thans een breed toepassingsgebied in grote projecten zoals kantoren, winkelcentra, musea, ziekenhuizen. In mindere mate in zorgcentra, scholen en vergelijkbare kleinere projecten. Daarnaast zijn er mogelijkheden voor verwarming en koeling van (complexgewijze) woningen en appartementen. Tenslotte kan de techniek ook in de glastuinbouw gebruikt worden. Potentie CO2 reductie in Noord-Holland In december 1995 publiceerde het Ministerie van Economische Zaken de Derde Energienota. In deze nota wordt aangegeven dat één van de stappen richting een duurzame energiehuishouding,
het streven is naar een besparing van 10% op het gebruik van fossiele brandstoffen in 2020, door inzet van duurzame energie. Als tussendoelstelling 1 gold 5% in 2010. Een kwart zou volgens die nota geleverd kunnen worden door warmte-koudeopslag. Om een orde van grootte te schetsen: dit zou overeen komen met de warmtelevering aan ca. 60.000 huishoudens. Ca. 12 % van de Noord-Hollandse CO2 reductiedoelstelling zou dus met warmte-koudeopslag ingevuld kunnen worden. Om deze reductie te bereiken zouden binnen 5 jaar in Noord-Holland totaal 500 systemen gerealiseerd moeten zijn. Huidige situatie in Noord-Holland. Er is in Noord-Holland met warmte-koudeopslag al veel bereikt. De provincie Noord-Holland is nu al landelijk koploper. Van de ruim 400 landelijk werkende warmte-koudesystemen zijn er ca.125 in Noord-Holland gerealiseerd. Ca. 30 % van het landelijk totaal. Het betreft over het algemeen grotere tot zeer grote projecten (o.a. Rijksmuseum, Schiphol, hoofdkantoor ABN-AMRO, Stopera enz.). In totaal wordt hiermee voorkomen dat binnen NH ca. 44 kton CO2 jaarlijks wordt uitgestoten. Ter vergelijking: dit komt overeen met het gasverbruik van 10.600 huishoudens. Toekomst? Uit onderzoek is gebleken dat de ondergrond in Noord-Holland zeer geschikt is voor deze techniek. Warmte-koudeopslag kent niet of nauwelijks maatschappelijke weerstand omdat de systemen zich ondergronds bevinden, er geen sprake is van landschapsaantasting of geluidsoverlast. Er is een aantal belemmeringen voor het op grotere schaal inzetten van warmte-koudeopslag en daarmee van de bijdrage van deze techniek aan het behalen van doelstellingen met betrekking tot duurzame energie. De belangrijkste belemmeringen zijn: o de relatieve onbekendheid van de techniek (volgens marktpartijen weten bestuurders bij corporaties, gemeenten en provincies beperkt wat de voordelen van warmte-koudeopslag zijn en welk potentieel aan CO2 besparing er te behalen valt), o initiële meerinvestering. Economisch leidt warmte-koudeopslag bij kleinere gebouwen en woningen tot meerinvesteringen met een langere terugverdientijd (> 10 jaar), o (in een aantal gevallen) problemen met betrekking tot de reservering van de ondergrond voor deze potentie. Deze knelpunten zien wij als belangrijkste verklaring voor het achterblijven van de toepassing van warmte-koudeopslag op een grotere schaal. In het Provinciale Waterplan 2006 2010 hebben wij als doel voor de langere termijn met betrekking tot warmte-koudeopslag aangekondigd een optimaal gebruik van de ondergrond voor deze energieoptie mogelijk te maken en een zo groot mogelijke bijdrage aan CO2 reductie te leveren. Het doel voor de periode 2006 2010 is het bevorderen van de warmte-koudeopslag en zorgen voor afstemming tussen eigenaren en gebruikers van systemen bij intensief gebruik van de ondergrond. Om dit in de huidige planperiode te bereiken hebben wij in het Waterplan het volgende aangekondigd: o We geven op digitale geschiktheidskaarten aan waar in Noord-Holland warmte-koudeopslag kansrijk is Stand van zaken: nog dit najaar plaatsen wij op de provinciale website een digitale kaart van de geschiktheid van de ondergrond voor de toepassing van warmte-koudeopslag. Hierop wordt in één oogopslag voor potentiële initiatiefnemers inzichtelijk gemaakt: 1 De specifieke doelstelling per duurzame optie uit deze nota is ondertussen losgelaten, maar worden hier gehanteerd in de vorm van indicatie van de mogelijke bijdrage per optie.
de mate van geschiktheid én de wenselijkheid (in relatie tot bijvoorbeeld grondwaterbescherming) van de Noord-Hollandse ondergrond voor deze toepassing. o Wij zorgen in gebieden met intensieve toepassing van warmte- koudeopslag bij vergunningverlening voor afstemming tussen bebouwing en gebruik van de ondergrond. Wij zullen daarbij voorschrijven dat de ondergrond tot een zo groot mogelijke diepte dient te worden gebruikt om maximaal rendement te behalen Stand van zaken: Aan de geconstateerde problematiek met betrekking tot ruimtelijke ordening van de ondergrond komen we tegemoet door het opstellen van zogenoemde Masterplannen ten behoeve van de vergunningverlening in het kader van de Grondwaterwet. Binnen een dergelijk Masterplan (onder andere voor het gebruik van grondwatervoerende lagen ten behoeve van bodemenergie) wordt door het opstellen van een kader tegemoet gekomen aan de geconstateerde behoefte om te komen tot een betere ondergrondse afstemming. Dit in zowel horizontale als in verticale zin, tussen gebruikers van de potentie die de ondergrond voor meerdere doeleinden biedt (niet alleen voor bodemenergie, maar bijvoorbeeld ook voor gietwateropslag of tijdelijke ondergrondse berging van oppervlaktewater). o We bevorderen het gebruik van collectieve in plaats van individuele systemen om daarmee een maximale energiebesparing te bereiken en maken met relevante partijen zoals gemeenten, projectontwikkelaars en energiebedrijven afspraken over de toepassing. Waar warmtekoudeopslag nog niet rendabel is zullen wij projecten via een energiesubsidie stimuleren Stand van zaken: Overleg tussen direct betrokken partijen over de meest renderende wijze van toepassing van de techniek is feitelijk een continue activiteit in het kader van overleg rond de vergunningverlening van warmte-koudeopslagprojecten. Dit geldt ook voor het sturen op optimaal renderende collectieve in plaats van individuele systemen. Het navolgende voorstel richt zich met name op het, in het door Provinciale Staten vastgestelde Waterplan, aangekondigde stimuleren van onrendabele warmte-koudeopslagprojecten door middel van een energiesubsidie. 2.2. Voorstel Wij willen onrendabele warmte-koudeopslagprojecten op korte termijn stimuleren door: u voor te stellen de bestedingsrichting, van de sinds de bijdrage in 2005 aan twee grootschalige DEprojecten binnen de reserve FINH, budget Duurzame Energie (DE) voor grootschalige, risicodragende DE-projecten, nog resterende 500.000.-- 2, aan te passen (Voordracht 1, 2001, besluit Provinciale Staten dd. 12 februari 2001) en aan te wenden ten behoeve van een aantal aansprekende, kleinschalige warmte-koudeopslag projecten. Na selectie door het CO2-Servicepunt worden deze projecten vóór 1 januari 2007 in de vorm van een Uitvoeringsprogramma warmte-koudeopslag Noord-Holland 2007 aan PS ter besluitvorming voorgelegd, waarna besluitvorming begin 2007 in PS kan plaatsvinden. Dit voorstel dient twee doelen: 1. het stimuleren van warmte-koudeopslag door op korte termijn een aantal aansprekende projecten door middel van een financiële bijdrage aan de onrendabele investeringstop, mogelijk te maken, 2 Binnen de reserve FINH, budget Duurzame Energie (DE) is sinds de bijdrage in 2005 aan twee grootschalige DE projecten nog 500.000.- beschikbaar voor grote projecten.
2. bij de doelgroep: gemeenten, projectontwikkelaars, besturen enz. (samengevat met: opdrachtgevers ) meer bekendheid te geven aan warmte- koudeopslag als energieoptie voor de toekomst. De selectie van de projecten zal geschieden aan de hand van de FINH bestedingscriteria. Wij zullen daarnaast bij de selectie rekening houden met de publicitaire aantrekkelijkheid van de projectvoorstellen. Daarmee geven wij invulling aan de tweede doelstelling, namelijk: een bredere bekendheid bij de betreffende doelgroep. Wij zullen zelf communiceren en bevorderen dat aanvragers en intermediairs zélf richting deze doelgroep de nodige communicatieve/publicitaire activiteiten gaan ondernemen. Hiermee wordt een eerste invulling gegeven aan het op 24 april jl. door Provinciale Staten, naar aanleiding van een initiatiefvoorstel van de CDA fractie genomen besluit, GS op te dragen om aan te geven met welke instrumenten de toepassing van warmte-koudeopslag gestimuleerd kan worden. Een ander onderdeel van dat stimuleren bestaat uit het reserveren van de ondergrondse ruimte voor het benutten van de vele potenties van de ondergrond in relatie tot bovengrondse functies. Dit bijvoorbeeld in de vorm van een structuurvisie voor de ondergrond. Naast de potentie voor bijvoorbeeld warmte-koudeopslag hebben we dan over, ondergrondse opslag gietwater, telecommunicatie, ondergronds bouwen enz. Op de totstandkoming van een structuurvisie (inclusief de ondergrond) wordt ingegaan in een separate nota. Indien PS akkoord gaat met dit voorstel voor het stimuleren van warmte-koudeopslag in de vorm van een subsidie voor niet-rendabele toepassingen, zullen wij op korte termijn, nog in 2007, deze subsidiëring evalueren. Daarmee kunnen wij vaststellen of deze vorm van stimuleren effectief én efficiënt is (bereiken we wat we willen bereiken, namelijk stimuleren van de toepassing met het oogmerk van energie- resp. CO2 reductie mede met het oog op de gegenereerde publiciteit richting de specifieke doelgroep én, bereiken we de gewenste reductie tegen de laagste maatschappelijke kosten?). Indien deze evaluatie positief uitvalt zullen wij bezien hoe de stimulering voort te zetten en op welke wijze wij u zullen voorstellen dit te willen doen.
3. Planning aug-06 sep-06 okt-06 nov-06 dec-06 jan-07 feb-07 mrt-07 apr-07 Voordracht "kader Uitvoeringsprogramma warmte-koudeopslag NH 2007 in GS vaststellen Behandeling Voordracht 'kader Uitvoeringsprogramma warmte-koudeopslag NH 2007", vaststelling ontwerpbesluit Selectie wko-projecten cf. FINH criteria Selectie projecten, uitwerken uitvoeringprogramma+ communicatie rond projecten, opname in subsidielijst buiten verordening Vaststelling uitvoeringsprogramma door GS Vaststelling uitvoeringsprogramma door PS Verzending subsidiebeschikkingen Uitvoering projecten / communicatietraject
Ontwerpbesluit: Nr. Provinciale Staten van Noord-Holland Overwegende dat: gebleken is dat de Noord-Hollandse bodem een (zeer) grote potentie heeft om als opslagbron voor warmte en koude te dienen, dit energieconcept: - een zeer groot marktpotentieel heeft, - niet of nauwelijks maatschappelijke weerstanden kent, - een van de goedkoopste vormen van duurzame energieopwekking betreft, - een significante bijdrage levert aan provinciale energie en CO2 reductiedoelstellingen, - evenwel nog steeds relatief onbekend is, - dat toepassen van warmte-koudeopslag, naast het leveren van een bijdrage aan het bestrijden van het broeikaseffect en het realiseren van een duurzame energievoorziening, de meerwaarde van deze techniek er vooral in gelegen is dat het stimuleren van duurzame warmte en koude bij uitstek past bij het provinciaal niveau (anders dan aardgas, zijn warmte en koude niet over grote afstanden te transporteren en zal er dus alleen sprake kunnen zijn van lokale/regionale netten). Door hier nu actief in te investeren en vooral door actief te communiceren zal dit zeker een positieve uitstraling op de toepassing op zich én de provincie hebben. - daarnaast mag een positieve invloed verwacht mag worden de werkgelegenheid in de installateurbranche omdat het concept arbeidsintensiever is dan conventionele systemen, - ondanks recentelijk snel stijgende energiekosten, actief promoten en een (betrekkelijk geringe) provinciale subsidie nog steeds noodzakelijk lijkt om de toepassing voor warmte-koudeopslag in relatief kleinschalige toepassingen te stimuleren; gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten; gelet op het door PS op 24 april genomen besluit met betrekking tot het aan GS opdragen om aan te geven met welke instrumenten de provincie de toepassing van warmte-koudeopslag kan stimuleren,
besluiten: 1. de voordracht en het ontwerpbesluit Kader Uitvoeringsprogramma warmtekoudeopslag Noord-Holland 2007 vast te stellen, in het bijzonder: subsidie te verlenen aan een aantal kansrijke initiatieven op het gebied van warmte- koudeopslag, 2. GS op te dragen voor 1 januari 2007, te subsidiëren projecten in de vorm van een Uitvoeringsprogramma warmte-koudeopslag Noord-Holland 2007 ter besluitvorming aan Provinciale Staten toe te zenden; 3. binnen de bestemmingsreserve FINH, restantbudget beleidsveld Duurzame Energie (Voordracht 1, 2001, onderwerp: Provinciaal energie-/co2 beleid 2000-2005) nog resterende middelen, ad 500.000,- voor het Uitvoeringsprogramma warmtekoudeopslag 2007 te bestemmen, waarvan: 15.000.- als begrotingspost te ramen ten behoeve van voorbereiding en externe beoordeling/ selectie van projecten door het CO2-Servicepunt voor opname in het Uitvoeringsprogramma warmte-koudeopslag NH 2007 (programma 6 Milieu: 533.04), 485.000.-- te bestemmen ten behoeve van het Uitvoeringsprogramma warmtekoudeopslag Noord-Holland 2007, de bestedingsrichting voor deze middelen, gelet op de thans resterende beperkte reikwijdte, aan te passen en aan te wenden voor een aantal kleinschalige warmte-koudeopslagprojecten, 4. in een aan de uitvoering van het Uitvoeringsprogramma warmte-koudeopslag NH 2007 te koppelen evaluatie, G.S. na te laten gaan wat de effecten van de provinciale subsidie voor warmte-koudeopslagprojecten op het stimuleren van deze duurzame energieoptie zijn, 5. indien uit de onder 4 genoemde evaluatie blijkt dat provinciale subsidieverlening voor warmte-koudeopslag een succesvol instrument is voor het stimuleren van warmtekoudeopslag, aan PS voor te stellen alsdan te overwegen hiervoor een significant bedrag uit EXINH te her-alloceren. Haarlem, Provinciale Staten voorgenoemd,, voorzitter, griffier
Titel:Nota PS-cie. NLWM, agendapunt 4c. (Voordracht warmtekoude opslag) Datum:18-10-2006 Nummer:4c