1
Paragraaf 1: Inleiding 1.1 Aanleiding Zaanstad wordt omringd door water. Niet alleen het water maar ook de water gerelateerde cultuurhistorie zoals het Zaanse Industrieel Erfgoed, De Zaanse Industriële scheepsbouwtraditie is bepalend voor de stad. Het unieke Zaanse landschap is geliefd onder de water(sport) liefhebbers. De natuur met haar broedgebieden, rust en ruimte afgewisseld met industriële erfgoed, molens, eeuwenoude sluisjes en terrasjes aan het water zorgen voor een heerlijke omgeving om te recreëren, Dat biedt kansen voor de vrijetijdseconomie in deze stad. Watersporters en waterrecreanten kunnen van dit aanbod genieten en dragen daarmee bij aan een toename van de bestedingen in onder meer de horeca en detailhandel. De centrale vraag die zich aandient is of Zaanstad de kansen voor watertoerisme voldoende benut. Is er voldoende aanbod aan voorzieningen? Zijn er voldoende ligplaatsen, kades, verhuurmogelijkheden voor boten? Zijn er voldoende plaatsen waar de Zaankanters kunnen kijken en genieten van het water? Na de impuls voor de watersport van 'Stad aan de Zaan 2015' kan dit een mooie start zijn om een plan te ontwikkelen voor de toekomst. 1.2: Missie en doelstelling Het stimuleren van het watertoerisme in Zaanstad kan bijdragen aan het verbeteren van de aantrekkelijkheid van de stad door onder meer het 'land' en het 'water' meer met elkaar te verbinden. Deze verbetering van de aantrekkelijkheid zal er toe leiden dat: 1. Inwoners en bezoekers van de stad, kunnen genieten van het al het aanwezige water, gecombineerd met activiteiten op het water Watertoeristen zich aangetrokken zullen voelen tot Zaanstad en bereidt zullen zijn voor een langere periode in de stad te verblijven; 2. Zaanse ondernemers profiteren van de toenemen-de bestedingen door enerzijds watertoeristen, die de stad vaker en/of langer zullen bezoeken. Anderzijds de inwoners die vanaf de waterkant op terrassen genieten van de activiteiten op het water. 3. De (cultuur) historische waarde/industrie van Zaanstad onder de aandacht gebracht wordt. Deze hiervoor gevormde doelstellingen zijn een belangrijke grondslag voor het beleid, de projecten en de acties die de gemeente en de overige betrokken partijen op het gebied van het watertoerisme en de waterrecreatie op korte, middellange en lange termijn zullen oppakken. Om meer inzicht te krijgen in de wensen en verwachtingen ten aanzien van watertoerisme en -recreatie in Zaanstad en de rol die alle betrokken partijen kunnen spelen in het benutten van de aanwezige kansen voor deze vorm van toerisme. Hierbij zouden de volgende ideeën besproken kunnen worden: 1. Zaanstad als bestemming: Het idee is een 'Masterplan Zaan' op te stellen met een horizon van ongeveer 15 jaar. De Zaan wordt hierin een as voor waterrecreatie en watersport en de oevers worden ingezet ten behoeve van kijkers naar de watersport en - recreatie (bezoekers en inwoners). Dit masterplan dient de hele Zaan en Nauernasche te omvatten. 2. Zaanstad als onderdeel van een route: Hiervoor is een samenwerkingsverband van gemeenten aan mogelijke routes noodzakelijk. De eerste stap is het bepalen van aantrekkelijke routes. De tweede stap is samen met andere gemeenten zoals Wormerland aan de slag te gaan om routes aantrekkelijk en bevaarbaar te maken. Ook kan worden gedacht om via het water het Oer-IJ gebied te ontdekken dit kwetsbare gebied is bijzonder rijk aan aardkundige, archeologische, ecologische en cultuurhistorische waarden. 2
Tevens is het van belang op korte termijn met de promotie van de reeds aanwezige mogelijkheden voor watertoerisme in Zaanstad te starten. In dat kader stelt Democratisch Zaanstad voor de brainstormsessie te organiseren met in ieder geval vertegenwoordigers van de navolgende partijen: Burgers, Gebruikers, Winkeliersverenigingen Gemeenteraden, Koninklijke Schippersvereniging Schuttevaer, Stichting Watersport Recreatie Toerisme Nederland, Colleges, Ambtelijke Diensten, SRA, Metropoolregio Amsterdam, Provincie Noord-Holland, Watersportverenigingen, Koninklijk Nederlands Watersportverbond, ANWB, Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord, Hoogheemraadschap, HISWA, Amsterdam Tourist and Congress Board. ondernemers om toeristische waarde van de regio te verzilveren wordt onverminderd voortgezet.' 2.2: Gemeentelijk beleid met betrekking tot watertoerisme en recreatie In 2015 is poging gedaan concreet een doelstelling voor het watertoerisme te realiseren, te weten het afschaffen van binnen- en kadegelden voor dat jaar ten behoeve van de pleziervaart. Hiermee werd deze doelgroep gestimuleerd de Zaanstreek te bezoeken. Helaas is dit besluit teruggedraaid waardoor geen sprake is van consistent beleid. Een goede stap in de richting, die meer facilitair dan financieel van aard is, zou kunnen zijn om in het vaarseizoen de schuttijden aan te passen. Paragraaf 2: Beleidskaders 2.3: Regionaal beleid De strategische agenda Toerisme in de MRA 2025 maakt melding van een aantal trends en ontwikkelingen. Op basis van onder andere de thema's water en erfgoed wordt een aantal beleidsstrategieën voorgesteld. Om een en ander mogelijk te maken, wordt het noodzakelijk geacht om te voldoen aan drie randvoorwaarden: spreiding van verblijfsaccommodaties in de regio, een optimale bereikbaarheid van de regio en het stimuleren van innovatie in de toeristische sector. Er zijn binnen de MRA veel waterverbindingen, maar toch vindt er weinig vervoer plaats over water, terwijl een netwerk van toeristische en/of recreatieve verbindingen over het water een goede bijdrage kan leveren aan de spreiding van bezoekers over de MRA. De boot is een ideaal middel om toeristische en recreatieve plekken te bereiken (bijvoorbeeld NDSM werf, Oostvaardersplassen, Hembrugterrein, Haarlem). Bovendien is het met bootvervoer makkelijker een combinatie met bijvoorbeeld fietsen te maken, omdat fietsen vaak eenvoudig kunnen worden meegenomen. 2.1: Coalitieakkoord Zaanstad 2014-2018 In het Coalitieakkoord 2014-2018 Samen het verschil maken is over het water in de stad het volgende opgemerkt: Onder 2.3 Economie punt 6: 'De samenwerking met de buurgemeenten en 2.4 : Provinciaal beleid met betrekking tot watertoerisme en recreatie Watersport is een belangrijk onderdeel van het toeristisch product. Binnen het toeristisch aanbod speelt de watersport een belangrijke rol. In 1.3: Opbouw van het actieplan Uit voornoemde brainstormsessie zal een actieplan ontstaan. Het doel van dit actieplan is om inzicht te geven in de uitvoering van het actieplan watertoerisme c.q. de waterrecreatie in Zaanstad op korte, middellange en lange termijn. Per actie zal een omschrijving worden gegeven van: Betrokken partijen Termijn waarbinnen de actie dient te worden uitgewerkt/uitgevoerd Beoogde projecttrekker Kostenraming Eventuele locatie(s) als aanlegsteigers, walstroomaansluitingen, zwart en grijswater lospunten, watertappunten, sanitaire voorzieningen 3
kwantitatieve aantallen loopt de watersportsector Noord-Holland voorop: 15% van alle watersporters is actief in Noord-Holland (tezamen met Zuid-Holland (15%) en Friesland (14%). Bovendien telt Noord-Holland het grootste aantal pleziervaartuigen in het water (34.000), op de voet gevolgd door Zuid-Holland (33.000) en Friesland (28.000). de provincie, Hoogheemraadschap en andere beheerders het water en de voorzieningen goed. Zo zorgt de provincie ervoor dat er voldoende havens en ligplaatsen zijn voor boten en dat het water schoon is. Daarnaast spant de Provincie Noord-Holland zich in om het toervaartnet knelpuntvrij te maken, zodat iedereen makkelijk met de boot door heel Noord-Holland kan varen. Deze kaart van de Provincie Noord-Holland geeft aan waar de zeil-, motor- en bootroutes lopen. Op deze kaart worden even-eens belemmeringen in hoogte (van bruggen) en diepte vermeld. Zoals blijkt uit de op 30 juni jl. vastgestelde 'Uitvoeringsregeling subsidie Water als Economische Drager Watertoerisme en Waterrecreatie 2015' beoogt de Provincie Noord-Holland de regionale economie een impuls te geven door de subsidiëring van toeristische/recreatieve waterprojecten. De provincie Noord-Holland heeft in het kader van de subsidieregeling 'Water als Economische Drager' middelen gereserveerd om de hiervoor gestelde doelstellingen te kunnen realiseren. Ook overige partijen kunnen op deze middelen een beroep doen. Onder deze uitvoeringsregeling zijn alleen investeringen in de aanleg van fysieke voorzieningen subsidiabel, waarbij er geen sprake mag zijn van kosten voor beheer en onderhoud. Ook de kosten voor bevaarbaar maken van de vaarweg (baggeren, verwijderen waterplanten e.d.) zijn niet subsidiabel. Bron: Provinciaal blad nr. 4056 d.d. 8 juli 2015 Bron: provincie Noord-Holland, agenda Recreatie en Toerisme (2008-2011) Noord-Holland en water horen bij elkaar; ruim 20% van de oppervlakte van de provincie bestaat uit water. Daarnaast lenen de Noordzee en Waddenzee zich ook voor allerlei soorten watersport. De vaarwateren in Noord-Holland en de plassengebieden, samen met Utrecht en ZuidHolland, vormen een groot vaarwegennetwerk dat veel wordt gebruikt voor recreatie toervaart en kleine watersport. De Provincie vindt het belangrijk dat knelpunten, zoals te lage bruggen en ondiepe doorvaarten, in dit vaarwegennetwerk worden verbeterd. Om ervoor te zorgen dat iedereen goed en veilig kan varen, zwemmen en andere watersporten kan beoefenen, onderhouden 4
2.5: Effecten van beleid De verwachting is dat de stimulering van watertoerisme in/naar de Zaanstreek positief zal bijdragen aan de aantrekkelijkheid (en verlevendiging) van de stad en de directe omgeving. Concreet gaat het hierbij om: Het bereiken van een kwaliteitsimpuls voor de wijken/buurten aan het water zoals de Zaanbocht in Wormerveer en het gebied langs de Nauernasche vaart in Krommenie (niet alleen op/bij het water maar ook op het land); Versterking en verbetering van het imago van Zaanstad als 'watersportstad', waarbij voorop staat dat Zaanstad in eerste instantie een uitvalsbasis wordt voor het maken van uitstapjes naar de directe omgeving zoals de ringvaarten rondom de Wormer, de Purmer, de Schermer en de Beemster; Vergroting van de 'levendigheid' in de stad door meer bezoekers naar Zaanstad te trekken; Mensen met een beperkte toegang tot de arbeidsmarkt mogelijkheden te bieden. Economie Veel van de hiervoor genoemde effecten zijn moeilijk meetbaar. Wel kan er iets worden gezegd over het vaargedrag van Nederlanders met en zonder een eigen kajuitjacht, en daarmee over het aantal vakanties (en vaardagen) en de bestedingen. In 2009 heeft NBTC-NIPO Research onderzoek gedaan naar bootvakanties van Nederlanders. Dit onderzoek bestond uit twee delen: een aantal metingen onder Nederlanders met een eigen kajuitjacht en een aantal metingen onder Nederlanders zonder een eigen kajuitjacht. Belangrijke conclusies zijn: In 2009 hebben Nederlanders 576.000 vakanties met een eigen kajuitjacht ondernomen waarvan veruit het grootste gedeelte in Nederland. Friesland is de meest populaire provincie om doorheen te varen (200.000 vakanties); Noord-Holland volgt op de 2e plaats met 177.000 vakanties. 5
Een gemiddelde bootvakantie met een eigen kajuitjacht heeft een duur van 7,9 dagen. Vermenigvuldigd met het totaal aantal bootvakanties levert dit een totaal aantal vaardagen op van ruim 4,5 miljoen. De zeven watersportverenigingen en jachthavens in Zaanstad beschikken 163 passantenplaatsen aan de Zaan/Zijkanaal D/Zijkanaal H. Voor het gemak wordt er vanuit gegaan dat de passanten bij de watersportverenigingen en jachthavens ten minste een dag in Zaanstad zijn gebleven. Echter, de meeste van deze locaties zijn relatief ver verwijderd van Stad en dorpskernen. De totale bestedingen die worden gedaan tijdens bootvakanties op een eigen kajuitjacht in binnenen buitenland (uitgaven voor vervoer naar de boot, boodschappen, uit eten, recreatie, brandstof, haven- en kadegelden, brug- en sluisgelden exclusief vaste kosten) bedragen 76 miljoen euro. Omgerekend naar bestedingen per persoon betekent dit een besteding van 132 euro per verblijf ofwel 17 euro per dag. In 2009 zijn er gemiddeld 9 dagtochten per jaar met een eigen kajuitjacht ondernomen. Naast de 576.000 vakanties met een eigen kajuitjacht worden er hiermee ruim 1 miljoen dagtochten met een eigen jacht ondernomen. Per persoon per dagtocht wordt 29 euro uitgegeven. Gemiddeld zijn er twee personen aan boord. Het totaalbedrag kan dus met twee worden vermenigvuldigd, wat maakt dat de totale bestedingen met een eigen kajuitjacht 31 miljoen euro bedragen. Ter vergelijk: een gemiddelde toerist besteedt op de Zaanse Schans vijf euro per persoon. In 2009 hebben Nederlanders 94.000 vakanties ondernomen met een kajuitjacht dat niet in eigen bezit is. De totale bestedingen van deze groep bedraagt 20,5 miljoen euro. Omgerekend naar bestedingen per persoon betekent dit een besteding van 216 euro per verblijf en 41 euro per persoon per dag. In vergelijking met toeristische binnenlandse kampeervakanties wordt er tijdens bootvakanties 58 euro per persoon per dag uitgegeven. Onderstaande tabel geeft het aantal schuttingen voor de recreatievaart weer in de Wilhelminasluis, inclusief de Groote Sluis in 2014. Bron: provincie Noord-Holland, agenda Recreatie en Toerisme (2008-2011) In totaal worden er in Nederland jaarlijks 903 miljoen buitenrecreatieve vrijetijdsactiveiten ondernomen. 20% daarvan betreft recreatie aan het water. Logistiek kan Zaanstad de potentie van transport over water en het nautische cluster benutten. Inzake strategische en operationele acquisitie is de gemeente Zaanstad door Ernst & Young geadviseerd open te staan voor kansen in andere sectoren, zoals de nautische sector (inclusief nautische toerisme) Bron: Managementsamenvatting strategisch en operationeel acquisitieplan gemeente Zaanstad Paragraaf 3: Resume Het unieke Zaanse landschap is geliefd onder de water(sport) liefhebbers. Het stimuleren van het watertoerisme in Zaanstad kan bijdragen aan het verbeteren van de aantrekkelijkheid van de stad door onder meer het 'land' en het 'water' meer met elkaar te verbinden. Het van is belang op korte termijn met de promotie van de reeds aanwezige mogelijkheden voor watertoerisme in Zaanstad te starten. Watersport is belangrijk onderdeel is van het toeristisch product. Versterking en verbetering van het imago van Zaanstad als 'watersportstad' is van belang, waarbij voorop staat dat Zaanstad in eerste instantie een uitvalsbasis wordt voor het maken van uitstapjes naar de directe omgeving zoals de ringvaarten rondom de Wormer, de Purmer, de Schermer en de Beemster; Vergroting van de 'levendigheid' in de stad door meer bezoekers naar Zaanstad te trekken. Mensen met een beperkte toegang tot de arbeidsmarkt kunnen mogelijkheden geboden worden door middel van het richten op Nautische 6
gerelateerde bedrijvigheid. De gemeente Zaanstad beschikt over negen aanlegsteigers/pleisterplaatsen voor watersport langs de Zaan en het uitsluitend passantenplaatsen betreft. over water en het nautische cluster benutten. Inzake strategische en operationele acquisitie is de gemeente Zaanstad door Ernst & Young geadviseerd open te staan voor kansen in andere sectoren, zoals de nautische sector (inclusief nautisch toerisme) In de huidige situatie zijn op slechts twee locaties walstroomvoorzieningen beschikbaar. Er zijn geen sanitaire voorzieningen en watertappunten te vinden langs de Zaan, evenals weinig of geen mogelijkheden voor afvalinzameling. De Noordervaartdijk in Krommenie is tevens (nog) niet expliciet als watersportlocatie aangewezen. Door de MRA wordt het noodzakelijk geacht om te voldoen aan drie randvoorwaarden: spreiding van verblijfsaccommodaties in de regio, een optimale bereikbaarheid van de regio en het stimuleren van innovatie in de toeristische sector. Er zijn binnen de MRA veel waterverbindingen, maar toch vindt er weinig vervoer plaats over water, terwijl een netwerk van toeristische en/of recreatieve verbindingen over het water een goede bijdrage kan leveren aan de spreiding van bezoekers over de MRA. Logistiek kan Zaanstad de potentie van transport 7
8
9
De fractie van Democratisch Zaanstad realiseert zich dat het overzicht van de afbeeldingen niet compleet kan zijn. Watersport, ook in de Zaanstreek is een dynamisch gebeuren waar snellen veranderingen kunnen plaats vinden. Wij stellen u dan ook graag in de gelegenheid melding te doen van uw aanpassingen en vernieuwingen. U zich kunt daarvoor wenden tot de samensteller van dit stuk; j.kerkhoven@democratischzaanstad.nl 10