SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod

Colofon Uitgegeven door Connecting Mobility en DITCM Informatie Thijs Muizelaar Telefoon 06 5139 8022 Uitgevoerd door Diana Vonk Noordegraaf (DITCM Innovations) Freek Faber (DITCM Innovations) Thijs Muizelaar (Connecting Mobility) Opmaak Thijs Muizelaar Datum 26 juli 2016 Status Definitief Versienummer 1

Inhoud Samenvatting 6 1 Inleiding 8 2 Aanpak fase 1 - Verkenning 9 3 Definitie van SimSmartMobility 10 3.1 De visie 10 3.2 De doelstelling van SimSmartMobility 12 3.3 Onderdelen van SimSmartMobility 12 3.4 Het proces op hoofdlijnen 15 4 Keuzes en architectuur 16 4.1 Open en toekomstbestendig platform 16 4.2 Architectuurschetsen 17 4.3 Het platform preconcurrentieel neerleggen bij de kennispartijen 18 4.4 Een prototype met demo-diensten 19 4.4.1 Selectiecriteria simulaties demo-diensten 20 4.5 Uitgangspunten voor gebruik en beheer 20 5 Uitkomsten van de iteraties 22 5.1 Iteratie 1 SimITS 22 5.2 Iteratie 2 SimSmartMobility: rekenmodel of simulatietool 22 5.3 Iteratie 3 SimSmartMobiliy 23 5.3.1 PR middelen 24 6 Plan van aanpak fase 2 25 Bijlage A Bijlage B Bijlage C Bijlage D Bijlage E Bijlage F Smart Mobility 27 Managementsamenvatting 28 Wensen en criteria 30 Demonstratiemateriaal bestaande simulaties 34 Deelnemers vraag- en marktverkenning 37 Verslag vragensessie SimSmartMobility 38

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 Samenvatting Dit rapport bevat de resultaten van fase 1 Verkenning van het co-creatieproces tussen vertegenwoordigers van Connecting Mobility, de Innovatiecentrale en DITCM Innovations en betrokkenen van zowel marktpartijen, kennisinstellingen en overheden. In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de aanpak, de uiteindelijke definitie van SimSmartMobility en de keuzes en architectuur die hieraan ten grondslag liggen. Visie SimSmartMobility is een simulatietool van wereldklasse waarin gezamenlijk (marktpartijen, kennisinstellingen en overheden) kennis wordt ontwikkeld over de effecten van Smart Mobility, en daarmee (regionale) overheden en bedrijven inzicht geeft in de potentie van Smart Mobility diensten. Hiermee wordt het handelingsperspectief vergroot om overwogen besluiten (zoals keuzes voor Smart Mobility diensten en/of andere maatregelen) te kunnen nemen. Daarnaast creëert het kansen door het leggen van verbindingen met andere projecten en draagt het bij aan het op de kaart zetten van Nederlandse partijen en hun kennis op dit gebied. Doelstellingen De doelstelling van SimSmartMobility is een bestuurder of beleidsmaker van een (regionale) overheid (in de Innovatiecentrale) in 10 minuten tot 2 uur uitleg en inzicht in de (verkeerskundige) effecten van Smart Mobility diensten en combinaties van diensten op lokale en/of regionale schaal geven, zodat hij/zij gevoel krijgt voor de potentie van de effecten en de validiteit hiervan en hiermee het handelingsperspectief om overwogen besluiten te kunnen nemen wordt vergroot. Hiervoor is het van belang om kennis en tools te ontwikkelen waarmee effecten van Smart Mobility diensten op een zo valide mogelijke manier bepaald kunnen worden. Hiertoe is een toekomstbestendige samenwerking tussen Connecting Mobility en de kennispartijen (beginnend met TNO en TU Delft) voorzien en wordt samenwerking met marktpartijen opgezocht. Tijdens de verkenning bleek dat SimSmartMobility kansen biedt om naast deze hoofddoelstelling, ook een bijdrage te leveren aan ten minste de volgende additionele doelstellingen: Het leggen van verbindingen met andere projecten zoals het raamwerk voor monitoring en evaluatie, de Ronde tafel Effecten en het programma Bereikbaarheid Zuid-Nederland. Het op de kaart zetten van het Nederlandse bedrijfsleven en kennisinstellingen in het domein van verkeerssimulatiemodellen voor Smart Mobility diensten en de bijbehorende visualisaties. SimSmartMobility SimSmartMobility is een tool die inzicht geeft in de effecten van Smart Mobility en heeft de volgende kenmerken: Geeft inzicht in de effecten en werkingsmechanismen van Smart Mobility diensten Onderbouwt de potentie van de effecten en de validiteit van Smart Mobility diensten (inhoudelijke afwegingen) Aan te passen variabelen tijdens de simulatie Minimaal penetratie en opvolging Configuratie van dienst

Realistische effecten, open over validiteit, stapsgewijs verbeteren validiteit en onderliggende (gedrags)modellen Toekomstbestendig, flexibel en uitbreidbaar (kan meegroeien met grote ontwikkelingen in simulatie van Smart Mobility diensten) SimSmartMobility is een simulatietool die gebruik maakt van bestaande microsimulatiemodellen en een bestaand platform. Doel is om inzicht te geven in de effecten van Smart Mobility diensten op één stuk van het wegennetwerk (bijvoorbeeld rondom Eindhoven) door te variëren in bijvoorbeeld het gebruik en de configuratie van de diensten (het geeft geen advies op maat voor specifieke vragen). Voor alle partijen is samenwerking voordelig en mag dus een eigen bijdrage worden verwacht. Belangrijkste architectuurkeuzes Open platform door kennisinstellingen - Bestaande simulaties koppelbaar en herbruikbaar - Level playing field markpartijen - Kennis en ervaring ten dienste van Nederlandse bedrijfsleven - State of the art simulatieomgeving in het belang van kennis- en marktpartijen - Simulatie van Smart Mobility diensten sterk in ontwikkeling, meegroeien mogelijk - Platform (basis) en ervaring beschikbaar - Blijvende ontwikkeling Standaard interface met simulatiesoftware en visualisatie- en KPI modules Validatiemeetlat - Inzicht in validiteit van resultaten ontbreekt, wel gevraagd door doelgroep - Eenvoudig en begrijpelijke meetlat (bijv. sterren-rating) - Inzicht in validiteit en deze stapsgewijs verbeteren voorwaarde voor deelname kennisinstellingen, samen met marktpartijen ontwikkelen Facilitator voor context en begeleiding - Eenduidige interpretatie van informatie Pagina 7 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 1 Inleiding In Nederland werken overheden, marktpartijen en kennisinstellingen aan de grootschalige implementatie van slimme mobiliteit, zoals Smart City Driving. De verwachting is dat Smart Mobility diensten (zie voor een toelichting op Smart Mobility bijlage 1 en voor meer informatie over Smart Services de website van Connecting Mobility) een positieve bijdrage gaan leveren aan de collectieve doelen bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid. Denk bijvoorbeeld aan snelheidsadvies voor groen licht bij een verkeerslicht, informatie over wegwerkzaamheden en persoonlijke verkeersinformatie, inclusief beschikbaarheid van bijvoorbeeld parkeerplaatsen. Echter, voor veel stakeholders is het niet duidelijk wat de invoering van deze Smart Mobility diensten voor gevolgen heeft voor het verkeer op straat. Zeker als meerdere diensten tegelijkertijd worden ingevoerd ontbreekt voldoende inzicht in de effecten omdat er op dit moment nog geen tool is die deze inzichten biedt. SimSmartMobility: een simulatieomgeving voor inzicht in effecten van Smart Mobility diensten Daarom ontwikkelen Connecting Mobility en de Innovatiecentrale samen met marktpartijen en kennisinstellingen SimSmartMobility. Dit is een soort Simcity voor ITS (Intelligente Transport Systemen) en Smart Mobility, waarbij bestuurders en beleidsmakers van (regionale) overheden inzicht krijgen in de potentie van de effecten van Smart Mobility diensten op lokale en/of regionale schaal. Het gaat hierbij enerzijds om het simuleren van deze diensten in verschillende variaties (zoals penetratiegraad en opvolggedrag) en anderzijds het begrijpelijk presenteren van (zo valide mogelijke) effecten van deze diensten op doorstroming, geluidsbelasting, emissies en veiligheid op lokaal en regionaal niveau. SimSmartMobility draagt zo bij aan de bredere kennisontwikkeling op het vlak van evaluatie van Smart Mobility. Voor de ontwikkeling van SimSmartMobility is een gefaseerde aanpak voorzien. In de eerste fase is gestart met een verkenning van de markt en de vraag. In fase 2 zal een prototype ontwikkeld worden. In fase 3 en verder wordt het prototype gebruikt en uitgebreid tot het eindbeeld van SimSmartMobility. Dit rapport bevat de resultaten van fase 1 Verkenning (zie voor een overzicht van het gehele beoogde proces paragraaf 3.4) van het co-creatieproces tussen vertegenwoordigers van Connecting Mobility, de Innovatiecentrale en DITCM Innovations en betrokkenen van zowel marktpartijen, kennisinstellingen en overheden. DITCM Innovations heeft dit project in opdracht van Connecting Mobility en de Innovatiecentrale uitgevoerd en het bijbehorende proces gefaciliteerd. In het vervolg van dit rapport worden deze initiatiefnemers aangeduid onder de noemer Connecting Mobility. In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de aanpak, de uiteindelijke definitie van SimSmartMobility en de keuzes en architectuur die hieraan ten grondslag liggen. Daarna volgen de uitkomsten van de drie iteraties die geleid hebben tot de definitie van SimSmartMobility. Tot slot is het plan van aanpak voor de procesbegeleiding van fase 2 op hoofdlijnen opgenomen en volgen nog een aantal bijlagen met achtergrondinformatie

2 Aanpak fase 1 - Verkenning Fase 1 de verkenning heeft de volgende doelen: Het definiëren van het doel van de simulatietool, de doelgroep, de scope en de belangrijkste (praktische en zakelijke) randvoorwaarden. Het maken van een architectuurschets van het prototype simulatietool en bijbehorend plan van aanpak voor fase 2. Het verzamelen van een set met files (filmpjes, flyers, demo s) met al beschikbare visueel aantrekkelijke PR middelen die - delen van - de mogelijkheden van de uiteindelijk beoogde simulatietool, illustreren en die direct bruikbaar zijn voor PR doeleinden in de Innovatiecentrale. Om deze doelen te bereiken zijn in project de volgende processtappen doorlopen verdeeld over drie iteratieslagen: Literatuuronderzoek tools en modellen Web enquête (via een directe e-mail aan een selectie van partijen uit het Smart Mobility werkveld en publiekelijk aangekondigd via TenderNed en websites voor alle geïnteresseerden) Telefonische interviews en face-to-face gesprekken onder potentiële aanbieders van onderdelen van SimSmartMobility de aanbodkant en onder potentiele gebruikers van SimSmartMobility de vraagkant (zie voor een overzicht bijlage 5). Werksessies met het projectteam Vragenuurtje met marktpartijen en een vraagverkenning met de overheden betrokken bij Bereikbaarheid Zuid-Nederland Rapportage van de bevindingen en leerervaringen Figuur 1 Overzicht van de iteratieve aanpak waarin stapsgewijs vraag en aanbod van SimSmart- Mobility specifieker zijn gemaakt en bij elkaar zijn gebracht. Pagina 9 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 3 Definitie van SimSmartMobility 3.1 De visie De visies van Connecting Mobility en DITCM Innovations zijn de grondslag voor de visie van SimSmartMobility. De onderstaande aspecten komen in de visies van beide partijen terug. Daarnaast past dit ook in de visies van de kennisinstellingen TNO en TU Delft. Per onderdeel is aangegeven hoe dit richting geeft aan de visie van SimSmartMobility. Slimme mobiliteitsoplossingen sneller en groter realiseren. Veel overheden weten niet precies wat Smart Mobility diensten en systemen voor hun regio kunnen betekenen. SimSmartMobility moet hierin inzicht geven zodat Smart Mobility diensten als volwaardige beleidsopties (wat niet per se inhoudt dat een overheid investeert of eigenaar is van een dienst of systeem) worden meegenomen in het keuzeproces van overheden. Hiermee wordt bijgedragen aan het sneller en groter realiseren van deze diensten. Bijdragen aan de beleidsdoelstellingen voor bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid. Smart Mobility diensten hebben, zo is de verwachting, veel te bieden voor het behalen van deze beleidsdoelstellingen. Doordat er nu onvoldoende inzicht is in de effecten bestaat de kans dat de effecten worden overschat of juist onderschat. SimSmartMobility draagt bij aan het vergroten van de hardheid van deze effecten. Verbeteren van de (kosten)effectiviteit en efficiëntie van publiek verkeersmanagement. Alleen wanneer er een goed inzicht is in de kosten en baten van alle Smart Mobility diensten die kunnen worden ingezet voor verkeersmanagement, kunnen (kosten)effectieve en efficiënte keuzes worden gemaakt. SimSmartMobility draagt bij aan inzicht in de verkeerseffecten van Smart Mobility diensten en daarmee in de mogelijke verkeerskundige en vervoerskundige baten. Aangezien er nog veel onderzoek nodig is over hoe Smart Mobility diensten het beste gemodelleerd kunnen worden (bijv. hoe het gedrag van weggebruikers goed meegenomen kan worden in microsimulatiemodellen) kunnen de kennisinstellingen daarbij een belangrijke rol spelen in het bepalen van (zo valide mogelijke) effecten en daarmee het vergroten van de betrouwbaarheid van de (kosten)effectiviteit en efficiëntie. Dit is ook in het belang van de leveranciers van simulatiemodellen die, in plaats van ieder voor zich te moeten investeren, allen toegang krijgen tot de nieuwste onderzoeksresultaten van de kennisinstellingen. Het versterken van de concurrentiepositie van het Nederlands bedrijfsleven. De verschillende Nederlandse bedrijven vullen elkaar aan. Ze beschikken elk over andere simulatiestudies van (Smart Mobility) applicaties en hebben elk hun eigen unique selling points. Door in SimSmartMobility ervoor te kiezen om meerdere partijen de gelegenheid te geven om te laten zien wat ze in huis hebben en door ze te laten samenwerken, ontstaan nieuwe kansen. Door te streven naar een tool van wereldklasse kan dit de concurrentiepositie van de deelnemende partijen versterken. Ook biedt dit de leveranciers van Smart Mobility diensten de mogelijkheid om inzicht te geven in de potentie van hun diensten aan potentiële klanten. In potentie gaat dit zelfs breder dan alleen het bedrijfsleven en kan het ook de positie van de Nederlandse kennisinstellingen versterken.

Momenteel wordt door Connecting Mobility, DITCM Innovations en de Innovatiecentrale al regelmatig een breed overzicht gegeven van wat het Nederlandse bedrijfsleven te bieden heeft. Het komt voor dat er dan specifieke interesse is in een bepaalde Smart Mobility dienst. In dat geval verwijzen deze partijen ook door naar de (diverse) marktpartijen die dit kunnen leveren. Marktpartijen kunnen aan de hand van een objectieve validiteitsmeetlat die samen met kennisinstellingen, overheden en marktpartijen kan worden ontwikkeld aantonen wat de toegevoegde waarde is van hun diensten, ook internationaal. De SimSmartMobility simulatieomgeving is dan een middel om te onderbouwen wat de potentie van die dienst is van die marktpartijen. Bij specifieke interesse kan worden doorverwezen naar de partijen die ervaring hebben met het simuleren van deze dienst om dit nog applicatie specifieker te laten zien. Omdat in deze verkenning duidelijk is geworden dat er nog veel meer partijen interessante producten en diensten te bieden hebben dan alleen de mogelijke partijen die kunnen bijdragen aan fase 2, zal in fase 2 ook aandacht worden gegeven aan het verder in op de kaart zetten van de partijen die (later) kunnen aansluiten bij SimSmartMobility. Ook dit soort PR opties geven het Nederlandse bedrijfsleven een podium. Gezamenlijke ambities verbinden en gebruik maken van de kennis en ervaring die al beschikbaar is. SimSmartMobility maakt gebruik van bestaande tools waarop wordt voortgebouwd en laat daarmee zien wat Nederland nu al in huis heeft. Dit zijn onder andere tools voor simulatie van Smart Mobility diensten, tools voor visualisatie van de resultaten en tools voor het bereken van effecten en KPI s. Een platform voor het samenbrengen van deze bestaande tools is beschikbaar bij de Nederlandse kennisinstellingen (in eerste instantie TNO en TU Delft) en kan bijdragen aan een simulatieomgeving waarin alle partijen hun expertise kunnen inbrengen, bundelen en uitwisselen. Het verbeteren van de uitvoering van de evaluaties als onderdeel van de Plan, Do, Check, Act- cyclus Simulaties van Smart Mobility diensten ondersteunen de besluitvorming over Smart Mobility diensten in de Plan fase (ex ante). Ook als er een dienst in de praktijk wordt getest (Do),kan simulatie helpen in de Check fase (bijvoorbeeld voor opschaling). Met de inzichten uit de praktijk kunnen vervolgens de simulaties en onderliggende modellen weer worden verbeterd. SimSmartMobility maakt het mogelijk om meerdere varianten te simuleren. Dit kan ook bijdragen om een dienst op onderdelen continue te blijven verbeteren zodat de inzichten uit uitgevoerde proeven en projecten kunnen worden verwerkt in steeds betere simulaties. Hiermee worden simulaties integraal onderdeel van de learning by doing aanpak en de leeromgeving voor Nederland. Simulaties worden gekoppeld in de keten van testen: van simulatie, naar labomgeving, naar testen op closed tracks tot testen op de echte weg. De visie van SimSmartMobility is dan ook: SimSmartMobility is een simulatietool van wereldklasse waarin gezamenlijk (marktpartijen, kennisinstellingen en overheden) kennis wordt ontwikkeld en geeft over de effecten van Smart Mobility, en daarmee die (regionale) overheden en bedrijven inzicht geeft in de potentie van Smart Mobility diensten de effecten en de validiteit hiervan van Smart Mobility diensten en vergroot hiermee wordt het handelingsperspectief vergroot om overwogen besluiten (zoals keuzes voor Smart Mobility diensten en/of andere maatregelen) te kunnen nemen. Daarnaast creëert het kansen door het leggen van verbindingen met andere projecten en draagt het bij aan het op de kaart zetten van Nederlandse partijen en hun kennis op dit gebied. Pagina 11 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 3.2 De doelstelling van SimSmartMobility De doelstelling van SimSmartMobility is een bestuurder of beleidsmaker van een (regionale) overheid (in de Innovatiecentrale) in 10 minuten tot 2 uur uitleg en inzicht in de (verkeerskundige) effecten van Smart Mobility diensten en combinaties van diensten op lokale en/of regionale schaal geven, zodat hij/zij gevoel krijgt voor de potentie van de effecten en de validiteit hiervan en hiermee het handelingsperspectief om overwogen besluiten te kunnen nemen wordt vergroot. Met behulp van simulatie kan bijvoorbeeld het aantal mensen dat de dienst gebruikt of de configuratie van de dienst worden gevarieerd. Hierdoor kan het effect van deze variaties op het verkeer worden ervaren. De simulatie van Smart Mobility diensten gebeurt op beperkte schaal en bevindt zich nog in de beginfase van de ontwikkeling. Daardoor ontbreekt vaak inzicht in hoe valide de getoonde effecten zijn. Het ontwikkelen van kennis en tools in een toekomstbestendige samenwerking tussen Connecting Mobility de kennispartijen, marktpartijen en overheden, is daarom onderdeel van de doelstelling. Hiermee kunnen de effecten van Smart Mobility diensten op een zo valide mogelijke manier bepaald kunnen worden en kunnen marktpartijen aansluiten bij de nieuwste kennisontwikkelingen in de simulatie en effectbepaling van Smart Mobility diensten. Tijdens de verkenning bleek dat SimSmartMobility kansen biedt om naast deze hoofddoelstelling, ook een bijdrage te leveren aan de volgende additionele doelstellingen: Het leggen van verbindingen met andere projecten zoals het raamwerk voor monitoring en evaluatie, de Ronde tafel Effecten en het programma Bereikbaarheid Zuid-Nederland. Hieronder valt ook het verbinden van real-live testomgevingen zoals de innovatieve desk van de Innovatiecentrale en mogelijk in de nabije toekomst ook de hybride testomgeving. Hierdoor kunnen we de output van echte testen gebruiken als input voor SimSmartMobility waarmee de modellen en simulaties steeds betrouwbaarder worden. Het op de kaart zetten van het Nederlandse bedrijfsleven en kennisinstellingen in het domein van verkeerssimulatiemodellen voor Smart Mobility diensten en de bijbehorende visualisaties. 3.3 Onderdelen van SimSmartMobility De belangrijkste kenmerken van SimSmartMobility zijn: SimSmartMobility ondersteunt inzicht in de effecten en werkingsmechanismen Smart Mobility diensten. Bij een simulatie van een spookfileapplicaties is het bijvoorbeeld belangrijk dat de gebruiker van SimSmartMobility inzicht krijgt in wat het effect is op het belangrijkste mechanisme, namelijk de schokgolven die zich door de verkeersstroom bewegen. SimSmartMobility geeft inzicht in de potentie van de effecten en de validiteit hiervan van Smart Mobility diensten en vergroot hiermee het handelingsperspectief om overwogen besluiten te kunnen nemen. Het gaat hierbij om besluiten zoals de keuzes voor Smart Mobility diensten en/of andere maatregelen, op welke locaties deze het beste kunnen worden ingezet en wat potentiële scenario s zijn. Het gaat hierbij dus om het maken van inhoudelijke afwegingen voor bv. beleid en investeringsbeslissingen. Variabelen zijn aan te passen tijdens de simulatie. Het gaat hierbij om twee onderdelen: 1 Aspecten van de simulatie zoals penetratiegraad en de mate van opvolging. Dit is belangrijk omdat veel van de Smart Mobility diensten nu nog niet zijn geimplementeerd in de praktijk of een hele lage penetratiegraad hebben terwijl

het wel relevant is om inzicht te hebben in de effecten van een dienst bij hoge penetratiegraad. Dit geldt ook voor andere aspecten zoals het opvolggedag. 2 Configuratie van dienst In tegenstelling tot veel verkeersmanagementdiensten geldt voor Smart Mobility diensten dat er nog geen uniforme definities en ontwerpen zijn van hoe de dienst precies is vormgegeven de configuratie van de dienst. Dit betekent dat de configuratie van bijvoorbeeld de spookfileapplicatie (of slim regelalgoritme voor een verkeersregelinstallatie) van leverancier A heel anders kan zijn dan de configuratie van de leverancier B. Om de effecten van een Smart Mobility maatregel goed te begrijpen is dus ook inzicht nodig in de hoofdlijnen en belangrijkste kenmerken van de dienst die is gemodelleerd. Het gaat nadrukkelijk niet om het helemaal in detail modelleren van een specifieke applicatie of dienst van één leverancier, maar wel om de belangrijkste mechanismen. Realistische effecten, openheid over validiteit en streven naar het stapsgewijs verbeteren van de validiteit en onderliggende (gedrags)modellen. Door samen met kennisinstellingen, marktpartijen en overheden een validiteitsmeetlat te ontwikkelen kunnen marktpartijen op een objectieve en overtuigende manier de toegevoegde waarde van hun diensten inzichtelijk maken (ook internationaal). Toekomstbestendig, flexibel en uitbreidbaar. Door het definiëren van koppelvlakken kunnen de verschillende onderdelen (bijv. gedragsmodellen of visualisatiemodules) doorontwikkeld worden zonder afhankelijk te zijn van andere onderdelen. Hierdoor kan de simulatieomgeving meegroeien met de nieuwste ontwikkelingen en inzichten bij marktpartijen en kennisinstellingen. SimSmartMobility is een simulatietool dat gebruik maakt van bestaande microsimulatiemodellen en een bestaand platform. SimSmartMobility is een simulatietool om ex ante inzicht te geven in de effecten van Smart Mobility diensten. Deze diensten kunnen al gedeeltelijk in de praktijk zijn ingevoerd (zoals een spookfileapplicatie) maar dit hoeft niet. Met SimSmart- Mobility kan in de toekomst worden bepaald wat de effecten zijn van een reeds ingevoerde dienst maar dan met hogere penetratiegraden of een eerste inzicht worden gegeven van de effecten van een Smart Mobility dienst die nog ontwikkeld worden. Het maakt het mogelijke om verschillende diensten samen te simuleren en de effecten van combinaties van diensten te verkennen (een deel van de voertuigen gebruikt dienst A en een ander deel gebruikt dienst B). Daarbij kan gebruik worden gemaakt van bestaande simulaties. (Voor het combineren van meerdere bestaande diensten in één voertuig kan geen gebruik worden gemaakt van bestaande simulaties). SimSmartMobility toont voldoende realistische effecten van Smart Mobility diensten en is open over validiteit van hetgeen wordt getoond. De betrokken partijen hebben de ambitie om de validiteit van de effecten van Smart Mobility diensten stapsgewijs te verbeteren. Doel is om inzicht te geven in de effecten van Smart Mobility diensten op één stuk van het wegennetwerk (bijvoorbeeld rondom Eindhoven) door te variëren in bijvoorbeeld het gebruik en de configuratie van de diensten. Het doel is niet om simulaties op maat te maken voor specifieke verkeersnetwerken en vragen van overheden. Dit blijft de rol van adviesbureaus. Voor alle partijen is samenwerking voordelig en mag dus een eigen bijdrage worden verwacht. De voordelen voor marktpartijen zijn - zichtbaarheid van de expertise bij het publiek van de innovatiecentrale (voor adviseurs en modelleurs) - kwantitatieve onderbouwing van effecten van diensten (voor leveranciers van diensten) Pagina 13 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 - opdoen van ervaring met simulatie van Smart Mobility diensten en het verbeteren van de validiteit van deze simulaties in een simulatieomgeving van wereldklasse (voor ontwikkelaars van simulatie software). Voor de realisatie van SimSmartMobility zijn een aantal onderdelen nodig. In de verkenningsfase is gespecificeerd welke onderdelen voor Fase 2 benodigd zijn. Vanuit het hiervoor geschetste eindbeeld, zijn een aantal onderdelen gekozen om in oktober 2016 een prototype te realiseren. Dit prototype dient te demonstreren dat het platform verschillende simulaties (software en gemodelleerde Smart Mobility dienst) kan koppelen en te laten zien hoe dat er voor de gebruikers/doelgroep uit komt te zien. Dat kan met twee of meerdere Smart Mobility diensten. Hiervoor zullen al wel de koppelingen ( stekkers ) tussen de simulatiesoftware en het platform gemaakt moeten worden en een eerste versie van het datamodel dat de uit te wisselen data definieert. Daarmee is nog niet de volledige functionaliteit en breedte van het aantal diensten gerealiseerd. De focus ligt op een eerste werkbare versie waarin verkeerskundige hypotheses kunnen worden getoetst over de Smart Mobility diensten (bijvoorbeeld hypothesen over het effect op snelheid van personenvoertuigen). SimSmartMobility moet uiteindelijk de volle breedte van Smart Mobility diensten kunnen simuleren (bus, fiets, voetganger, tram, informatiediensten, automatisering/adas, vraagbeïnvloeding). Uit de vraagverkenning is gebleken dat er al concreet behoefte is aan inzicht in de potentie van de effecten van een aantal diensten. Het is de ambitie om oktober 2016 de volgende componenten van SimSmartMobility gerealiseerd te hebben: Minimaal twee Smart Mobility diensten van twee leveranciers - Twee Smart Mobility diensten (bij voorkeur aansluitend bij de diensten die nu veel aandacht krijgen zoals Slimme Kruispunten). - Stedelijke regio (bij voorkeur Brabant) Twee verschillende Key Performance Indicatoren (KPI s): bijv. reistijd en veiligheid Visualisatie vanuit het huidige Urban Strategy platform geschikt voor tonen netwerkeffecten Open platform en koppelingen met de 2 diensten (inclusief versie 1 van het datamodel) Validatiemeetlat & validatieproces (samen met praktijk en wetenschap) Uitwerken business case (klantvraag) en leggen verbindingen met programma s en projecten van overheden Naast deze onderdelen van SimSmartMobility zal er een facilitator zijn om een toelichting te geven op de context van SimSmartMobility en hoe de resultaten geïnterpreteerd dienen te worden. Hierbij komen aspecten aan bod als: Hoe werkt een Smart Driving dienst? Hoe werkt een model? Wat zijn bandbreedtes en wat is de validiteit van de resultaten? Parallel aan deze inhoudelijke onderdelen zal in fase 2 de samenwerkingsvorm voor het vervolg (fase 3) worden uitgewerkt. Hiervoor wordt gedacht aan een Publiek Private Samenwerking (PPS) of Publiek Kennis Samenwerking (PKS) met de private partijen en kennispartijen en die een rol spelen in de ontwikkeling van SimSmart- Mobility.

3.4 Het proces op hoofdlijnen In de ontwikkeling van SimSmartMobility worden de volgende drie fasen onderscheiden: Fase 1 marktverkenning (t/m mei 2016) - Markverkenningsgesprekken - Vragenuurtje met geïnteresseerden - Vraagverkenning - Commitment Connecting Mobility voor aanpak en ordegrootte budget Fase 2 realisatie prototype (mei t/m oktober) - Voorbereiding en contractvorming juni/juli - Vormgeven toekomstbestendige PPS/PKS (Publiek Kennis Samenwerking) met TNO/TUD voor open platform - Koppelen (minimaal twee) simulaties van Smart Mobility diensten - Gezamenlijk ontwikkelen prototype (platform en applicaties) aug/sept/okt - Ontwikkelen toelichting op de resultaten en plaatsen in de context (t.b.v. het faciliteren v.d. sessies) - Dialoog met partijen over het datamodel (stekker) en validatiemeetlat en proces aug/sept/okt Plan van aanpak fase 3 aug/sept/okt - Fase 3 doorontwikkeling en realisatie extra applicaties in iteraties (2017 en verder) - Demo-sessies (prototype uitproberen) en vraag/behoefte doelgroep aanscherpen - Uitbreiden naar meer diensten en visualisaties van verschillende leveranciers en door ontwikkelen eindversie platform - Blijven ontwikkelen: koppelen van nieuwe gedragsmodellen, verbeteren op basis van ex-post evaluaties - Gebruik en beheer Pagina 15 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 4 Keuzes en architectuur 4.1 Open en toekomstbestendig platform Voor de architectuur van SimSmartMobility zijn op basis van de marktverkenning twee hoofdvarianten overwogen. 1 De eerste variant is een bedrijfsspecifiek simulatieplatform van één leverancier van verkeerssimulatiesoftware. 2 De tweede variant is een open platform waaraan verschillende verkeerssimulatiesoftware kan worden gekoppeld zodat deze als gezamenlijke simulatie kunnen draaien en waarbij vele presentatievormen kunnen worden ingezet. Door het definiëren van koppelvlakken kunnen de verschillende onderdelen (bijv. gedragsmodellen of visualisatiemodules) doorontwikkeld worden zonder afhankelijk te zijn van andere onderdelen. Hierdoor kan de simulatieomgeving meegroeien met de nieuwste ontwikkelingen bij marktpartijen en kennisinstellingen. Op basis van gesprekken met de doelgroep van SimSmartMobility (vraagverkenning), enkele marktpartijen en de werksessies met Connecting Mobility zijn wensen en criteria opgesteld voor SimSmartMobility. De belangrijkste wensen zijn een interactieve beleving van de effecten, gewenste prestatie en functionaliteit, toekomstbestendigheid en validiteit van de resultaten. Tabel 1 geeft een uitsplitsing van deze wensen. Een specificatie van de schaal en de criteria voor het eindbeeld en voor het prototype zijn weergegeven in bijlage 3. Wensen Beleving Prestatie, functionaliteit Toekomstbestendig Uitsplitsing Intuïtieve workflow & visualisatie Interactief/gaming experience Herkenbaarheid van wegennetwerk Goede toelichting context en begeleiding (door facilitator) Variabelen en configuratie aanpasbaar Verschillende schaalniveaus (micro, meso, macro) en type diensten Netwerk geschikt voor demonstreren verschillende typen diensten Simulatiesnelheid voldoende voor goede experience (10 min. sessie) Open platform, uit te breiden met bestaande/nieuwe diensten en simulaties Visualisaties en KPI s gemakkelijk toe te voegen Validiteit Mee groeien met state of the art in gedragsmodellen en diensten Validiteit transparant en vergelijkbaar Tabel 1 Wensen voor SimSmartMobility Er is gekozen voor een open platform vanwege de inhoudelijke match met de criteria, met name omdat: de verbeterde gedragsmodellen en diensten gemakkelijker kunnen worden toegevoegd, de sterktes van verschillende simulatiesoftware kunnen worden benut.

Een open platform past daarmee beter bij de gewenste toekomstbestendigheid en uitbreidbaarheid. Op de korte termijn is een grotere investering nodig voor een open platform. Op de langere termijn is het echter gemakkelijker om bestaande en nieuwe modellen en diensten toe te voegen en kan daarmee naar verwachting een betere invulling worden gegeven aan de doelstellingen. Een belangrijke randvoorwaarde voor Connecting Mobility en DITCM Innovations is het behouden van het level playing field. In de keuze voor een open architectuur was de nadrukkelijke wens om verschillende marktpartijen een podium te geven en te voorkomen dat één bedrijfsspecifieke applicatie en/of software een sterke marktpositie krijgt met de realisatie van SimSmartMobility en de bijbehorende PR en exposure. Door te kiezen voor een open platform wordt het level playing field onder de simulatiesoftwareleveranciers en de consultants in het werkveld behouden. In de komende fases moet met de verschillende (markt)partijen de business case achter samenwerking middels het open platform nog verder worden ingevuld. 4.2 Architectuurschetsen Op basis van de criteria en de keuze voor een open platform is een architectuurschets van het eindbeeld gemaakt. Deze architectuurschets is weergegeven in Figuur 2. De architectuur beschrijft de verschillende onderdelen en hun samenhang. Legenda gedragsmodel dienst Visualisatie A Visualisatie B KPI s Platform Simulatie software A Simulatie software B Simulatie software C Netwerk Plug-in Figuur 2 Architectuurschets SimSmartMobility (eindbeeld) Pagina 17 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 De onderdelen waaruit SimSmartMobility zal bestaan zijn simulatiesoftware (van verschillende leveranciers), een (verkeers)netwerk, een visualisatiemodule, een module die Key Performance Indicatoren (KPI s) berekent, en een platform dat de interactie tussen deze onderdelen faciliteert. Deze architectuur is het vertrekpunt voor de realisatie in fase 2, en kan gaandeweg de ontwikkeling nog worden bijgesteld. In de realisatie zal worden gestart met het zo snel mogelijk ontwikkelen van de basis, waarna deze stapsgewijs verder kan worden uitgebreid (zie paragraaf 4.4 voor een beschrijving van de architectuur van het prototype). In de architectuur gaat het met name ook om welke functionaliteit nodig is, en kan een functionele module dus ook door één en hetzelfde systeem (applicatie) worden ingevuld. Het platform, een data uitwisselingslaag, bestaat onder andere uit: een datamodel dat beschrijft welke informatie en welk formaat uitgewisseld wordt door de verschillende onderdelen, een publish-subscribe mechanisme waarin de verschillende onderdelen kunnen aangeven welke informatie ze wanneer nodig hebben, een database waarin de data tijdens de simulatieruns wordt opgeslagen en beschikbaar wordt gemaakt. De simulatiesoftware is de software die in de markt, bij overheden bij de kennisinstellingen gebruikt wordt. In de software zijn Smart Mobility diensten en gedragsmodellen geïmplementeerd. Een visualisatiemodule laat de effecten van de dienst op het netwerk zien en geeft de effecten weer voor verschillende KPI s. Er kunnen meerdere modules opgenomen worden in SimSmartMobility. Die kunnen effecten laten zien in de vorm van een grafiek (1D), een kaart met verschillende kleuren (2D) of een helikopter of bestuurdersview (3D). Tijdens de simulatie kan een keuze worden gemaakt voor het tonen van één of meerdere visualisaties. Het netwerk beschrijft de infrastructuur waarop de effecten worden bepaald en de kenmerken van dat netwerk (aantal rijstroken etc.) op het niveau van de simulatiesoftware. Verschillende simulaties moeten hetzelfde netwerk simuleren om de interactie van diensten zichtbaar te kunnen maken. De pijlen geven aan waar een interface tussen twee onderdelen zit waarover informatie uitgewisseld wordt. Beide onderdelen moeten een interface (API) realiseren die volgens een gezamenlijk protocol de informatie uitwisselt. In veel gevallen is er al interface beschikbaar, al dan niet via een (industrie)standaard, die als startpunt kan dienen. 4.3 Het platform preconcurrentieel neerleggen bij de kennispartijen Er zijn meerdere argumenten waarom ervoor is gekozen om het platform preconcurrentieel bij de kennispartijen neer te leggen. Alleen bij de kennispartijen (specifiek TNO en TU Delft) is er een platform met bijbehorende ontwikkelkennis beschikbaar waaraan de beschikbare elementen zijn te koppelen. Door dit als uitgangspunt te kiezen wordt aangesloten bij de state of the art op dit gebied. Er is 10 jaar ervaring bij TNO met het realiseren en uitbouwen van een snel platform wat in staat is om grote hoeveelheden data tussen modellen uit te wisselen. Het platform van TNO is ontwikkeld om verschillende modellen aan elkaar te koppelen. Dit platform wordt al toegepast in verschillende domeinen. Bijvoorbeeld in Urban Strategy waarbij een verkeersmodel, een geluidsmodel en een emissiemodel gekoppeld zijn. Het voornemen is om dit te

koppelen aan het Open Traffic Sim platform van de TU Delft. Dit platform is vooral gericht op het verder ontwikkelen van nieuwe wetenschappelijke kennis en gevalideerde gedragsmodellen, onder andere over het gebruik van Smart Mobility diensten. TNO en TUD zijn bereid hun kennisintensieve modellen in te brengen (tegen voorwaarden), juist ook omdat zij het belang zien dat dit door meerdere partijen (zoveel mogelijk partijen) gebruikt kan worden. TNO en TUD willen met deze kennis, vertaald in het open platform, de implementatie van slimme mobiliteit stimuleren en hun kennisbijdrage breed beschikbaar maken in een open samenwerkingsmodel. Het platform is onder licentie bruikbaar. Door het platform bij de kennispartijen neer te leggen is het level playing field geborgd doordat het dan mogelijk is om meerdere simulaties van meerdere marktpartijen te bundelen waardoor niet één marktpartij een voorkeurspositie krijgt. Kennispartijen zijn neutraal; nodig bij ontwikkelen validiteitsmeetlat (zie paragraaf 4.5) en beoordelen validiteit van oplossingen Open standaarden: iedereen (aan kennis en marktkant) mag (later) meedoen Continuïteit en toekomstbestendigheid; qua inhoud en proces: - Nieuwe kennis en meer valide (gedrags)modellen kunnen worden toegevoegd (continue doorontwikkeling op basis van nieuw onderzoek) - Beide partijen investeren nu al in deze richting en voor beide partijen is het platform een strategische component in de kennisontwikkeling. Ontwikkelde kennis breed inzetten t.b.v. de markt (i.p.v. concurreren met de markt en kennis inzetten in één consortium). 4.4 Een prototype met demo-diensten Een eerste stap in de ontwikkeling van SimSmartMobility is een prototype. Uitgangspunt: bestaande tools en modellen gebruiken voor zover beschikbaar - Inbreng van software, modellen, eerder uitgevoerde simulaties, licenties door marktpartijen - Connecting Mobility financiert werkzaamheden voor koppelingen en vergelijkbaarheid KPI s voor zover noodzakelijk vanuit de insteek dat hiermee een open en schaalbare omgeving ontstaat met groeipotentie. Realisatie prototype (fase 2) - Ontwikkelen van versie 1 van SimSmartMobility als open en schaalbaar platform voor simulatie van Smart Mobility diensten - Twee of meer diensten zullen worden gesimuleerd om het functioneren van het open platform aan te kunnen tonen. De bedoeling is dat in fase 3 meerdere diensten met modules van meerdere partijen aangekoppeld kunnen worden. Om dit in fase 2 alvast uit te testen worden twee diensten ter toetsing gekoppeld. De architectuurschets van de prototype van SimSmartMobility, als resultaat van fase 2, ziet er in oktober 2016 uit zoals weergegeven in Figuur 3. De onderdelen die later in fase 3 zullen worden gerealiseerd zijn gedeeltelijk transparant gemaakt om aan te geven welk deel van de uiteindelijke simulatieomgeving in fase 2 gerealiseerd zullen worden. Pagina 19 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 Figuur 3 Architectuurschets prototype (fase2) 4.4.1 Selectiecriteria simulaties demo-diensten Voor het prototype worden (minimaal) twee simulaties van diensten gekoppeld via het platform en de visualisatie- en KPI modules. De selectie van de simulaties van demo-diensten zal gebeuren op basis van de volgende criteria: gedeelde visie voor eindbeeld van SimSmartMobility track record Smart Mobility simulaties representatieve selectie van diensten, simulatiesoftware, type netwerk mate van inzicht in mechanismen/configureerbaar prijs/effort voor maken van de koppeling capaciteit/haalbaarheid voor oktober Het is mogelijk om zowel micro-, meso- en macroscopische modellen te koppelen. Dit is ook al eens gedaan met het platform wat beschikbaar is bij de kennispartijen. Voor het prototype wordt begonnen met het koppelen van microsimulatiemodellen want daarmee kunnen de interacties tussen voertuigen beschreven worden en dat is nodig voor het inzicht in de effecten van SimSmartMobility. Er wordt nog geen koppeling gemaakt met bijv. emissie- en geluidsmodellen die in Urban Strategy zitten. Die hebben macroscopische of geaggregeerde uitvoer nodig. 4.5 Uitgangspunten voor gebruik en beheer Na het ontwikkelen van een prototype zullen extra diensten/applicaties worden toegevoegd (fase 3). Dit zal mogelijk gebeuren door middel van een prijsvraag met meerdere winnaars. De prijs is de (gedeeltelijke of volledige) financiering van het maken van de koppeling. De selectie zal gebeuren op basis van dezelfde criteria als voor de demo-diensten. Deze criteria zijn al gezamenlijk met de potentiële marktpartijen opgesteld in een open innovatie proces. Een definitieve keuze voor hoe deze koppeling worden gerealiseerd wordt gemaakt in fase 2.

Tijdens de verkenningsfase werden de volgende thema s benoemd voor deze fase. Per thema zijn de huidige uitgangspunten beschreven als vertrekpunt. Echter, deze uitgangspunten dienen nog verder te worden uitgewerkt. Belangrijk hierin zijn de gesprekken tussen Connecting Mobility, TNO en de TU Delft waarin deze aspecten verder worden uitgewerkt. Deze uitwerking wordt samen met deze andere andere betrokken partijen in fase 2 opgepakt. Eigendom Onderdelen en het Intellectueel Eigendom (IP) van partijen die bijdragen blijven het eigendom van de leverende partijen. Op de nieuw te ontwikkelen onderdelen dienen nog afspraken gemaakt te worden over Intellectueel Eigendom. Open software en standaarden blijven waar mogelijk open. Voor het platform wordt met de kennispartijen gezocht naar mogelijkheden om het open toegankelijk te maken, onder nog nader te specificeren voorwaarden. Voor de foreground kennis nog nadere afspraken maken. Toegang en gebruik Iedereen mag in principe (onder nog nader te bepalen condities) een model koppelen en runnen. De voorwaarden, hoe om te gaan met licenties, gebruiksrechten en de beheersafspraken worden in fase 2 verder uitgewerkt als basis voor volgende fases. Bij het gebruik van SimSmartMobility wordt door de facilitator van de Innovatiecentrale een keuze gemaakt van de (combinatie van) diensten die getoond worden (in overleg met de bezoeker). Validatiemeetlat Om onderscheid te kunnen maken tussen de hardheid van effecten wordt in fase 2 een validatiemeetlat en een -proces ontwikkeld waarop deze vastgesteld kan worden. Op basis hiervan kan de facilitator aangeven hoe de validiteit van de uitkomsten voor verschillende diensten varieert. Op dit moment wordt gedacht aan een eenvoudige en begrijpelijke indicator (bijvoorbeeld een sterrensysteem). De validiteitsmeetlat moet nog ontwikkeld worden. Dit zal in een gezamenlijk proces gebeuren met marktpartijen, overheden en kennisinstellingen waarin mogelijk ook de Ronde Tafel Effecten een rol zal spelen. Pagina 21 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 5 Uitkomsten van de iteraties 5.1 Iteratie 1 SimITS In deze iteratie heeft het projectteam de functionaliteit van SimSmartMobility beschreven, is een quick scan literatuuronderzoek uitgevoerd naar tools en simulatiemodellen en is een web enquête voor de marktverkenning opgezet, gebouwd en getest. Deze enquête was een eerste inventarisatie van interesse en beschikbare simulatiestudies en tools. De enquête is ingevuld door 15 partijen (zie bijlage 5 voor de lijst met partijen). 5.2 Iteratie 2 SimSmartMobility: rekenmodel of simulatietool In deze iteratie hebben de eerste gesprekken met de potentiele klanten van SimSmartMobility plaats gevonden. Daarnaast is in deze fase de marktverkenning uitgevoerd met 23 partijen (zie bijlage 5 voor de deelnemende partijen). Ook is de eerste versie van de architectuurschets gemaakt. Algemene leerervaringen: Focus in fase 2 op de Smart Mobility diensten Focus in fase 2 op de stad / stedelijke regio Het is voor Connecting Mobility belangrijk om snel te komen tot een tastbaar resultaat in de vorm van een prototype in oktober en demo-sessies in november 2016. Leerervaringen uit de marktverkenning: Voor realisatie eindbeeld is een simulatiemodel nodig Veel enthousiasme voor het eindbeeld Hoge ambitie wordt ondersteund Dit bleek onder andere uit de hoeveelheid tijd die de marktpartijen hebben geïnvesteerd in deze fase, de veelal high level management vertegenwoordiging en het uitspreken van het delen van de visie op het eindbeeld. Marktpartijen tot dus ver vooral aanvullend Een beperkt aantal markt- en kennispartijen hebben simulaties van Smart Mobility diensten (minder dan vooraf verwacht) Marktpartijen willen graag samenwerken en zien kansen om gezamenlijk op te trekken. Naast de nationale markt geven veel partijen aan dat de internationale markt voor hen ook belangrijk is en dat SimSmartMobility ook kansen biedt om partijen internationaal op de kaart te zetten. Marktpartijen hebben behoefte aan klantvraag en vergoeding voor nieuw te ontwikkelen onderdelen In fase 2 wordt niet voor een prijsvraag met meerdere winnaars gekozen maar voor een aanbesteding die past binnen tijdslijn (bijv. onderhands) Kennispartijen (TNO en TU Delft) hebben al een platform waarop voortgebouwd kan worden en wat open beschikbaar komt TU Delft en TNO willen graag samenwerken om een open interface neer te leggen. Zij willen dit graag in een PPS/PKS (Publiek Kennis Samenwerking) vormgeven waarbij de kernwaarde van de kennispartijen openheid over validiteit en streven naar het stapsgewijs verbeteren van de validiteit een randvoorwaarde is. Hiertegen is geen bezwaar gekomen van marktpartijen. Leerervaringen vraagverkenning: Dit is inderdaad wat we hoognodig hebben

- Het hoge ambitieniveau van het gestelde doel wordt onderschreven en gewaardeerd - Gaat om kwantitatief inzicht in effecten en om visueel aantrekkelijke tool voor beleidsmakers en openbaar bestuurders - Effecten bij hogere penetratie en op netwerk niveau nog onduidelijk Het is ambitieus Er is veel werk te verzetten om een prototype te realiseren voor eind 2016 - Een aantal zaken (zoals validatiemeetlat) zijn volledig nieuw en vragen veel ontwikkeling Behoeften: - Vooral regionale en stedelijke diensten zijn belangrijk - Storytelling aan de voorkant (hoe werk de applicatie) en aan de achterkant (dit is de bandbreedte en validiteit van de effecten) - Relevant voor subdoelgroepen binnen overheid (raadsleden, beleidsmakers, operationeel verkeerskundigen, wethouders) - Inzicht in baten voor MKBA - Multimodaal: vracht, bussen, personenverkeer, fietsen - Knoppen waar je als overheid aan kunt draaien zodat beleidsprioriteiten bepaald en gerealiseerd kunnen worden (bijv. mate van prioriteit voor bussen, fietsers) - Ook in de regio s (op locatie) beschikbaar (webgebaseerd) 5.3 Iteratie 3 SimSmartMobiliy Deze fase kenmerkte zich door het afronden van de marktverkenning, inclusief de vragensessie met de partijen aan de aanbodkant (zie bijlage 6) en de vraagverkenning, het verder toetsen en onderbouwen van de aannames en het finaliseren van de architectuurschets en het plan van aanpak voor fase 2. Leerervaringen vraagverkenning: De ene Smart Mobility dienst is de andere niet. Het is ook relevant om inzicht te geven in de definitie van een dienst en hoe deze is gemodelleerd omdat hier voor vrijwel alle diensten nog geen standaard voor is. Er zijn veel raakvlakken en kansen voor het leggen van verbindingen met andere projecten zoals het raamwerk voor monitoring en evaluatie, de Ronde tafel Effecten en het programma Bereikbaarheid Zuid-Nederland. Het raamwerk voor monitoring en evaluatie wordt momenteel door TNO in opdracht van Connecting Mobility ontwikkelt en is een raamwerk voor de evaluatie van de effecten van Smart Mobility projecten waarmee dit ook een monitoringstool is voor de voortgang, vormgeving en versnelling van het programma Connecting Mobility. In fase 2 wordt bekeken hoe SimSmartMobility in de stappen van het raamwerk past en hoe deze trajecten elkaar kunnen versterken. In het raamwerk is aandacht voor reflectie op de effectiviteit van diensten. De beoogde validatiemeetlaat kan hierin faciliteren omdat dit inzicht geeft in de hardheid van effecten van diverse Smart Mobility applicaties. Tijdens de verkenningsfase is al het eerste contact gelegd met het programma Bereikbaarheid Zuid-Nederland. Tijdens het overleg van de ambtelijke werkgroep Bereikbaarheid Zuid-Nederland een korte toelichting gegeven op de plannen voor SimSmartMobility en was er de gelegenheid hierover vragen te stellen en suggesties te geven. Leerervaringen marktverkenning: Constructieve sfeer en goede vragen Het inbrengen van eigen investeringen is voor marktpartijen aantrekkelijk als de partijen die bijdragen aan de oplossing ook zichtbaarheid krijgen. Voor marktpar- Pagina 23 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 tijen is het zoeken naar de business case wel van belang voor hun inbreng. Marktpartijen hebben belang bij het creëren van vraag naar simulatiestudies van Smart Mobility maatregelen (zowel nationaal als internationaal), hier kan SimSmartMobility aan bijdragen aangezien hier maatwerkvragen uit voort kunnen komen die door de markt kunnen worden opgepakt. Het is belangrijk om na te denken over de consequenties voor de bedrijven betrokken bij een specifieke dienst wanneer verschillende effecten van diensten (en de validiteit) worden vergeleken. Uit een aantal vragen bleek dat nog niet duidelijk was wat precies onder een platform wordt verstaan (zie paragraaf 4.2 voor een toelichting en de antwoorden op vragen in bijlage 6). Voor het toekomstbestendig ontwikkelen van het datamodel zijn zeker ook de leveranciers van de simulatiemodellen nodig. SimSmartMobility in de Innovatiecentrale gaat niet op verzoek van overheden specifieke klantvragen beantwoorden met simulaties op maat en daarmee de rol van consultants zeker niet vervangen. De ontwikkeling van de validatiemeetlat en draagvlak hiervoor kan plaatsvinden via de Ronde Tafel Effecten. Leerervaringen proces: Het is een proces van learning by doing; - SimSmartMobility kan in fasen ontwikkelen richting het eindbeeld maar zal nooit af zijn. - Het realiseren van SimSmartMobility is heel complex. Door te beginnen, wordt in de praktijk ervaren waar de complexiteit uit bestaat en hoe haalbaar de realisatie (en bijbehorende tijdslijn) is. Fase 2 beoogd een de ontwikkeling van een werkend prototype waarmee in het ontwikkelproces ook geleerd kan worden over de uitdagingen. 5.3.1 PR middelen In de web enquête is gevraagd welke partijen files (filmpjes, flyers, demo s) visueel aantrekkelijke PR middelen beschikbaar willen stellen die delen van de uiteindelijk beoogde simulatietool illustreren. In bijlage 4 is beschreven welke PR materiaal door welke partijen is aangeleverd. Daarnaast heeft een aantal partijen aangegeven in overleg PR materiaal beschikbaar te willen stellen. Er is vervolgactie nodig om dit materiaal te verkrijgen en af te stemmen op welke wijze dit getoond wordt in de Innovatiecentrale. Een concrete vorm en concept voor de presentatie van het materiaal is daarbij gewenst.

6 Plan van aanpak fase 2 In dit hoofdstuk staat op hoofdlijnen het plan van aanpak van SimSmartMobility fase 2. De volgende producten zijn voorzien in fase 2: Projectmanagement van de realisatie van een prototype : - Inhoudelijke begeleiding platformontwikkeling, inclusief architectuur - Inhoudelijke realisatie van de twee diensten - Keuze voor wegennetwerk Concept van de - open standaard voor data-uitwisseling met draagvlak onder de in fase 2 betrokken partijen - KPI s aansluitend bij de ontwikkelingen in andere initiatieven en met draagvlak van betrokken partijen - validatiemeetlat en het bijbehorende proces Minimaal 4 door het projectteam gefaciliteerde demo-sessie in de Innovatiecentrale Het verhaal van de demo-sessies, workflow en de applicatie (doel van SimSmart- Mobility, de opdracht, werking van de applicatie en het model, effecten en waarom deze ontstaan, onzekerheden en validiteit, toekomstbeeld van SimSmartMobility) Opzet betrekken van marktpartijen (voor leveren applicaties) voor fase 3 Afstemmen met stakeholders, projecten en geïnteresseerden (zoals project Bereikbaarheid Zuid Nederland en raamwerk monitoring en evaluatie) De activiteiten die in fase 2 zijn voorzien zijn: Gezamenlijk uitwerken van de architectuur van SimSmartMobility met TNO en TU Delft Begroting voor fase 2 uitwerken met commitment van stakeholders (inclusief tijdslijnen) Intentieverklaring TNO, TU Delft en Connecting Mobility, Selecteren van simulaties van demo-diensten en contracteren leverancier van deze diensten PPS/PKS (Publiek Kennis Samenwerking) overeenkomst opstellen en tekenen met TNO en TU Delft Opstellen concept informatiemodel en datamodel met belanghebbenden (TU Delft, TNO, leveranciers van simulaties van demo-diensten ) Dialoog (en waar mogelijk afspraken over) de stekkers/koppelvlakken/datamodel met kennispartijen en marktpartijen (met nam de (micro)simulatiesoftwareleveranciers) Dialoog (en waar mogelijk afspraken over) KPI s met overheden, marktpartijen en kennisinstellingen Dialoog (en waar mogelijk afspraken over) validiteit(meetlat) met overheden, marktpartijen en kennisinstellingen Selecteren van een wegennetwerk Gewenste minimale KPI s voor prototype definiëren Ondersteuning marketing en communicatie Demo-sessies in Innovatiecentrale (minimaal 4) Opzetten verhaallijn, casus en presentatie voor demo-sessies in Innovatiecentrale Omgeving en stakeholder management Pagina 25 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 Deze activiteiten zullen in overleg en gezamenlijkheid gebeuren met de partijen die het prototype realiseren. Overige activiteiten die alleen door de markt- en kennispartijen zullen worden uitgevoerd zijn: Kalibreren van modellen op het gekozen netwerk Implementeren interface Urban Strategy en Open Simulatie Platform TUD Interface tussen simulaties van demo-diensten en platform realiseren KPI s implementeren In de verkenning fase 1 is vastgesteld dat fase 2 start in juni en loopt tot eind november 2016. Een belangrijke milestone is de oplevering van de het prototype van SimSmartMobility in de Innovatiecentrale eind oktober 2016. Een globale planning van de activiteiten en milestones is weergegeven in Tabel 2. Begroting met commitment van stakeholders Selecteren simulaties demo-diensten en leverancier Intentieverklaring partijen die prototype SSM realiseren PPS/PKS overeenkomst fase 3 Opstellen concept informatie- en datamodel Interface Urban Strategy en Open Traffic Sim realiseren Interface simulaties demo-diensten en platform realiseren Selecteren van een verkeersnetwerk Kalibreren van modellen op het gekozen netwerk Gewenste KPI s definiëren KPI s implementeren Opzetten verhaallijn, casus en presentatie voor demo s Demo-sessies in Innovatiecentra (minimaal vier) jun jul aug sep okt nov Milestones Intentieverklaring partijen die prototype SSM realiseren PPS/PKS overeenkomst fase 3 Aanbesteding platform en koppeling demo-diensten (prototype) Prototype operationeel Tabel 2 Globale planning activiteiten fase 2 (inclusief activiteiten van kennis- en marktpartijen)

Bijlage A Smart Mobility Onder Smart Mobility wordt de digitalisering van mobiliteit verstaan, waardoor organisaties, mensen, goederen en voertuigen hun mobiliteit slimmer, efficiënter, comfortabeler en veiliger kunnen inrichten. Smart Mobility omvat (C)-ITS. Intelligente Transport Systemen (ITS) is de verzamelnaam voor nieuwe technologieën en diensten die gebruik maken van ICT in transport. Er wordt ook wel gesproken over coöperatieve of connected ITS (C-ITS) waarbij voertuigen met elkaar en/of met de wegkant (bijvoorbeeld verkeerslichten) communiceren. In de ontwikkeling van SimSmartMobility ligt de focus in fase 2 op het geven van inzicht in de effecten van C-ITS. In de onderstaande figuur wordt weergegeven welke onderdelen Smart Mobility omvat. Pagina 27 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 Bijlage B Managementsamenvatting In deze bijlage staat de managementsamenvatting van SimSmartMobility zoals deze medio april is gecommuniceerd naar geïnteresseerden. Een deel van de onderstaande informatie is later in de verkenningsfase verder uitgewerkt, de beschrijving in de hoofdtekst van dit rapport is het meest actueel. We dagen marktpartijen en kennisinstellingen uit om te laten zien over welke tools en omgevingen zij beschikken. SimSmartMobility integreert verschillende bestaande tools en omgevingen, wat resulteert in een samenwerking met meerdere partijen. In Nederland werken overheden, marktpartijen en kennisinstellingen aan de grootschalige implementatie van slimme mobiliteit, zoals Smart City Driving. De verwachting is dat Smart Mobility diensten een positieve bijdrage gaan leveren aan de collectieve doelen bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid. Denk bijvoorbeeld aan snelheidsadvies voor groen licht bij een verkeerslicht, informatie over wegwerkzaamheden en persoonlijke verkeersinformatie, inclusief beschikbaarheid van bijvoorbeeld parkeerplaatsen. Echter, voor veel stakeholders is het niet duidelijk wat de invoering van deze Smart Mobility diensten voor gevolgen heeft voor het verkeer op straat. Zeker als meerdere diensten tegelijkertijd worden ingevoerd ontbreekt inzicht in de effecten. SimSmartMobility: een simulatieomgeving voor inzicht in effecten van ITS Daarom ontwikkelt De Innovatiecentrale samen met marktpartijen en kennisinstellingen SimSmartMobility. Dit is een soort Simcity voor ITS (Intelligente Transport Systemen) en Smart Mobility, waarbij gebruikers een globaal inzicht krijgen in de effecten en mogelijkheden van ITS en Smart Mobility diensten op lokale en/of regionale schaal. Het gaat hierbij enerzijds om het simuleren van deze diensten in verschillende variaties (zoals penetratiegraad, toepassingsgebied en opvolggedrag) en anderzijds het begrijpelijk presenteren van de effecten van deze diensten op doorstroming, geluidsbelasting, emissies en veiligheid op lokaal en regionaal niveau. De Innovatiecentrale is dé plek om deze nieuwe diensten te beproeven en te ervaren wat de introductie van Smart Mobility diensten in de praktijk betekent. SimSmartMobility: geeft inzicht in de verkeerskundige effecten van Smart Mobility diensten, inclusief de beïnvloedbare variabelen; geeft gevoel voor de samenhang tussen verschillende Smart Mobility diensten en het effect van combinaties van diensten; is een visuele presentatie van de effecten van Smart Mobility diensten. SimSmartMobility wordt een instrument voor bestuurders, beleidsmakers en wegbeheerders. Oproep: over welke tools en omgevingen beschikt u(w organisatie)? SimSmartMobility wil gebruik maken van bestaande tools en omgevingen. Zo kunnen stakeholders zelf aan de knoppen draaien om te ontdekken wat het effect is van bepaalde maatregelen en variabelen in echte verkeerssituaties. We dagen marktpartijen en kennisinstellingen uit om te laten zien over welke tools en omgevingen zij beschikken. SimSmartMobility integreert verschillende bestaande tools en omgevingen, wat resulteert in een samenwerking met meerdere partijen. Afhankelijk van de

uitkomsten wordt bekeken wat een geschikte vorm en planning is voor de realisatie. SimSmartMobility 1.0 vormt de basis voor doorontwikkeling met nieuwe ITS en Smart Mobility diensten. Geïnteresseerd om een bijdrage te leveren? Deze marktconsultatie is gepubliceerd op TenderNed. Hier vindt u meer informatie over het project en hoe u mee kunt doen. De consultatie staat open van 15 tot en met 30 april a.s. U kunt voor vragen contact opnemen met muizelaar@innovatiecentrale.nl Pagina 29 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 Bijlage C Wensen en criteria Voor de ITS simulatie tool zijn een viertal hoofdwensen geformuleerd, elk met een aantal subwensen. Per wens is op een schaal aangegeven aangegeven is wat de criteria zijn voor het prototype in oktober 2016 en voor de eindversie. Figuur 4 Voor de ITS simulatietool zijn 4 hoofwensen, die daarna onderverdeeld worden in subwensen Voor de beleving van de tool is gewenst dat deze intuïtief aanvoelt, aanvoelt als een game, de visualisatie meer is dan alleen 2D en de effecten en de bandbreedte gevisualiseerd worden. Figuur 5 Criteria voor goede beleving

De tool dient op verschillende niveaus te uitkomsten te presteren. Verschillende variabelen moeten aangepast kunnen worden. Voor de demo is gewenst dat dit op een stukje stad kan, voor de eindversie op een het netwerk van een grote stad. Figuur 6 Criteria voor goede prestatie Pagina 31 van 42

SimSmartMobility Fase 1: Verkenning van vraag en aanbod 26 juli 2016 Voor de toekomstbestendigheid van de tool is een open platform met een service contract gewenst. Het is belangrijk dat de visualisaties van meerdere leveranciers kunnen worden toegevoegd. Figuur 7 Criteria voor toekomstbestendigheid

Validiteit van de tool is belangrijk. De gemaakte aannames moeten transparant. Het streven is om zowel het model van de dienst als van het gedrag van de gebruiker gevalideerd te hebben met data uit de praktijk. Gewenst is verder dat de aannames ook voor andere netwerken te gebruiken zijn. Figuur 8 Criteria voor validiteit Pagina 33 van 42