JAARVERSLAG LEERPLICHT 2014/2015

JAARVERSLAG LEERPLICHT 2014/2015 Voor u ligt het jaarlijks verslag van het gevoerde beleid en activiteiten van Leerplicht. Leerplicht werkt vanuit de volgende visie: In samenwerking met alle regionale onderwijszorg- en arbeidspartners alle jongeren in staat stellen voldoende kennis en vaardigheden te ontwikkelen waardoor zij goed toegerust zijn om succesvol de arbeidsmarkt te betreden. Van daaruit is het doel: "Het tegengaan van schoolverzuim en schooluitval en het vergroten van het aantal jongeren met een startkwalificatie". Inhoud van het verslag Het verslag bestaat uit het onderdeel Verzuim en Thuiszitters (blz 2 en 3) en het onderdeel Speerpunten en Nieuwe Ontwikkelingen. (blz 4 t/m 6). Op bladzijde 7 vindt u de lijst met afkortingen en verklaring van begrippen. Uitvoering Sinds 2007 wordt de Leerplicht (registratie, beleid en uitvoering) voor de gemeente Beemster en de gemeente Landsmeer door Purmerend uitgevoerd. Voor Landsmeer is na afloop van het vierjarig convenant op 1 augustus 2014, een nieuw contract voor 1 schooljaar aangegaan. Per 1 augustus 2015 is het contract met Landsmeer van rechtswege afgelopen. Omdat Landsmeer nog geen andere oplossing heeft gevonden voor de leerplichtadministratie, wordt dit onderdeel nog uitgevoerd door Purmerend, tot een door beide gemeente overeengekomen termijn in het schooljaar 2015/2016. Samenvatting verslag Het aantal meldingen van luxeverzuim is gestegen, het aantal meldingen van zorgverzuim is redelijk stabiel gebleven ten opzichte van vorig schooljaar. Slechts 1/4 van de jongeren verzuimt opnieuw na een eerste melding. De aandacht voor thuiszitters is dit schooljaar verder verscherpt. Het aantal gemelde thuiszitters bij leerplicht is gedaald ten opzichte van vorig schooljaar. Scholen merken een toename aan ziekteverzuim en de vmbo-campus gaat in nieuwe schooljaar hier scherper op toezien, in samenwerking met leerplicht en de jeugdarts van de GGD Zaanstreek-Waterland. 1

Verzuim Meldingen luxeverzuim gestegen Het aantal meldingen van luxeverzuim is ten opzichte van vorig jaar gestegen 1, met name door meldingen uit het Voortgezet Onderwijs (11 meldingen, waarvan 0 in Beemster, in schooljaar 2013/2014 en 22, waarvan 2 in Beemster, in schooljaar 2014/2015). Leerplicht stuurt vooraf aan elke vakantie een bericht om de scholen er op attent te maken het verzuim aansluitend voor of na de vakantie door te geven. Bij een melding start de leerplichtambtenaar een onderzoek en gaat zo nodig op huisbezoek. Als blijkt dat gezinnen op vakantie zijn worden zij er achteraf op aangesproken en de leerplichtambtenaar kan een proces verbaal opmaken (ouders krijgen door Justitie een boete opgelegd). De lijnen zijn kort met het VO, mede door de leerplichtspreekuren op school. Het aantal meldingen zorgverzuim is redelijk stabiel gebleven ten opzichte van vorig jaar. (600 zorgverzuim meldingen nu, 592 meldingen in schooljaar 2013/2014 en 731 in schooljaar 2012/2013). Melden aan het Ministerie Volgens de leerplichtwet (art 25,lid 2) moet jaarlijks het verzuim, het aantal afgegeven vrijstellingen en het aantal thuiszitters, worden gemeld aan het Ministerie. Hierin is sinds kort toegevoegd hoeveel leerlingen na een eerste verzuimmelding opnieuw worden gemeld bij leerplicht in een schooljaar. Hieronder een overzicht van de meldingen zorgverzuim (per schoolsoort) van de afgelopen twee schooljaren 2. Overzicht zorgverzuim en herhaling verzuim PO VSO VO MBO TOT 13/14 zorgverzuim 22 25 370 175 592 Waarvan herhaald 4 18% 2 8% 119 32% 55 31% 180 30% 14/15 zorgverzuim 17 32 385 166 600 Waarvan herhaald 2 12% 8 25% 101 26% 63 38% 174 29% Hieruit blijkt dat ruim een kwart van de jongeren opnieuw verzuimt. Dit leidt in de meeste gevallen tot een maatregel van leerplicht, zoals een waarschuwing, een halt-verwijzing of een proces verbaal. Het aantal processen verbaal is opnieuw minder ingezet dan vorig jaar. (24 voor Purmerend, 2 voor Beemster en 1 voor Landsmeer) Vorig jaar zijn 30 processen verbaal opgemaakt. Een proces verbaal wordt als uiterste maatregel ingezet. Omdat de leerplichtambtenaar in de meeste gevallen in een vroeg stadium wordt betrokken als er sprake is van verzuim, kan erger worden voorkomen. De leerplichtambtenaar kan het proces nauw monitoren en heeft een stok achter de deur als de leerling (en/of eventueel de ouders) de afspraken niet nakomen. 1 Dit geldt niet voor Landsmeer, slechts 2 meldingen in schooljaar 2014/2015 ten opzichte van 6 meldingen in schooljaar 2013/2014 2 Dit is een totaal overzicht van de drie gemeenten. Een overzicht per gemeente is apart verkrijgbaar. 2

Thuiszitters Hoewel de overgrote meerderheid van alle schoolgaande leerlingen in Nederland gewoon naar school gaat is er ook een groep leerlingen die dagelijks thuiszit, of dreigt thuis te zitten. Landelijk is er meer aandacht voor de thuiszitters, voor de registratie en de aanpak. Situatie in Purmerend, Landsmeer en Beemster Onderstaand een weergave (per gemeente) zoals is gemeld aan het Ministerie. Een leerling wordt gedefinieerd (en geregistreerd) als thuiszitter wanneer hij of zij langer dan 4 weken niet naar school gaat. 2013/2014 2014/2015 Thuiszitters P B L P B L Bij aanvang schooljaar 7 0 0 Nieuwe gevallen daarna 31 2 2 17 0 1 Langer dan 3 maanden 18 14 3 Verhuisd 18 jaar geworden Opgelost 23 2 1 14 nieuwe schooljr monitoren 8 1 10 1 Er zijn dit jaar 25 meldingen geregistreerd van thuiszitters (24 uit Purmerend en 1 uit Landsmeer). 14 hiervan hebben langer dan 3 maanden thuisgezeten. De oorzaken hiervoor zijn per leerling verschillend. Blijkt wel dat er in meerdere zaken sprake is van ernstige gedragsproblematiek maar ook angststoornis is bij een aantal leerlingen oorzaak van thuiszitten. In alle gevallen is er hulpverlening bij betrokken. In 5 gevallen is een proces verbaal opgemaakt. Veelal omdat de leerling en/of de ouders niet meewerken in een (hulpverlening) traject en afspraken niet nakomen. VO loket In het schooljaar 2014/2015 is gestart met een periodiek overleg over thuiszitters tussen leerplicht en het VO loket voor de hele regio Waterland. Hierin wordt de stand van zaken besproken mbt de leerlingen die thuiszitten of dreigen thuis te zitten. Tussentijds wordt het loket geraadpleegd voor advies over een (dreigende) thuiszitter. Hierdoor is een goed beeld van het aantal thuiszitters, de periode dat een kind thuiszit en de oplossingen die gevonden worden. Regie en stroomschema De aanpak van thuiszitters is een gezamenlijke verantwoordelijkheid waarbij diverse partijen zijn betrokken in het proces. Bepalend in alles is wie de regie heeft in het proces en dat men elkaar kan aanspreken op de te nemen acties. Er zijn landelijk diverse initiatieven om de route van signalering naar aanpak en oplossing te vervatten in een stroomschema of iets dergelijks. Leerplicht gaat onderzoeken wat hierin past. 3 Stand van zaken december 2015: 4 jongeren zitten weer op school. Twee zijn 18 jaar en worden verder opgepakt of begeleid door RMC/jongerenloket. 3 jongeren worden nog nauw gevolgd door leerplicht ism het VO loket. De overige jongeren volgen een hulpverleningstraject. 3

Speerpunten In het vorige jaarverslag is een aantal speerpunten geformuleerd. Hieronder een overzicht van deze speerpunten en hoe hieraan vervolg wordt gegeven. Leerplichtspreekuur en ervaring van de jongere Het leerplichtspreekuur is vanaf het schooljaar 2013-2014 ingezet op alle VO en MBO scholen in Purmerend. Uit de evaluaties die jaarlijks worden gehouden blijkt dat het op de meeste scholen goed werkt. Hoe eerder de leerling wordt aangesproken op het verzuim hoe eerder een patroon doorbroken kan worden. Er zijn korte lijnen onderling, de samenwerking in de aanpak van verzuim en uitval wordt hiermee bevorderd. In het vorige verslag is aangegeven dat wij willen onderzoeken hoe de leerling het zelf ervaart door de leerplichtambtenaar te worden aangesproken op het beginnend verzuim. Onze stagiaire van de HBO heeft voor haar studie een praktijkonderzoek gedaan bij leerlingen van het Gerrit Rietveld (vmbo). Er is in dit onderzoek naar één aspect van de gesprekken gekeken, nl: in hoeverre voldoen de gesprekken aan de verwachtingen van de jongeren? De stagiaire heeft een aantal leerlingen geïnterviewd voor en na hun gesprek met de leerplichtambtenaar. Korte weergave van het onderzoeksrapport van HBO-studente Uit de onderzoeksresultaten is naar voren gekomen dat de verwachtingen van de leerlingen vaak niet overeen kwamen met de ervaring die zij hadden met het gesprek. Dit kan er op duiden dat de leerlingen te weinig af weten van de leerplicht(wet) en weinig bewust zijn van de risico s van schoolverzuim. Meerdere respondenten gaven aan bang te zijn voor een eventuele maatregel in de vorm van een Halt-taakstraf of een sanctie vanuit de school. Hieruit kan opgemaakt worden dat zij mogelijk vanuit extrinsieke motivatie handelen wanneer zij al dan niet besluiten om niet meer te verzuimen. Terwijl de leerplichtambtenaar juist de intrinsieke motivatie wil stimuleren, waarbij de motivatie voortkomt uit het nastreven van hun interesse, ambitie of voldoening die ze beleven aan de schoolgang. Een aanbeveling is om betere voorlichting te geven aan de leerlingen over het recht op onderwijs en een goede studieloopbaan. Een tweede aanbeveling in het onderzoek is om verder onderzoek te doen naar wát deze gesprekken effectief maakt. Zoals ook in het rapport wordt aangegeven zijn de resultaten van het onderzoek niet representatief genoeg, omdat het een kleinschalig onderzoek betreft. De leerplichtambtenaar handelt naar wat past in de situatie, ook afhankelijk van de leeftijd van de leerling. In het nieuwe schooljaar wordt bekeken of er behoefte is naar een groter onderzoek over dit onderwerp. Samenwerking met de basisscholen In het schooljaar 2013/2014 zijn alle basisscholen in Purmerend, Beemster en Landsmeer bezocht door de leerplichtambtenaar. Afgelopen schooljaar is gebleken dat de contacten goed zijn en er korte lijnen zijn met een groot deel van de directeuren van de scholen. Leerplicht wordt ingeschakeld als er zorgen zijn om het schoolbezoek van de leerling. Bij een (dreigende) thuiszitter op de basisschool is het belangrijk een goed contact te hebben met het samenwerkingsverband. In het nieuwe schooljaar wordt een periodiek casusoverleg gestart tussen leerplicht en het samenwerkingsverband. Aanpak thuiszitters Er is regulier overleg met de samenwerkingsverbanden en leerplicht over het beleid thuiszitters. Procesafspraken worden gemaakt in de werkagenda van het OOGO. Het gaat hierbij om duidelijke afspraken te maken over de regie in het proces. Daarnaast is het belangrijk om afspraken te maken over de route van signalering naar aanpak en oplossing. In het nieuwe schooljaar procesafspraken maken met de samenwerkingsverbanden PO en VO. 4

Nieuwe ontwikkelingen Landelijke ontwikkeling Onderwijs op een andere locatie dan school In een brief van de staatssecretaris aan de Tweede Kamer (van 18 november 2015) worden voorstellen gedaan om onderwijs mogelijk te maken op andere locaties dan school. De belangrijkste situaties zijn: 1. Wanneer een kind om psychische of lichamelijke reden niet naar school kan. De staatssecretaris stelt als doel dat het aantal vrijstellingen van leerplicht wegens psychische of lichamelijke redenen afneemt. Hij stelt voor om het mogelijk te maken dat in uitzonderlijke gevallen er onderwijs gevolgd kan worden bij een niet bekostigede instelling. Hiervoor is een wetswijziging nodig. Hij geeft aan dat deze initiatieven beperkt moeten blijven. Want het samenwerkingsverband moet zorgen voor passend onderwijs en afspraken maken met de scholen over realiseren van aanbod voor bijzondere doelgroepen. Ministerie, Ingrado en Inspectie gaan er voor zorgen dat de leerplichtambtenaren, samenwerkingsverbanden, en scholen beter geïnformeerd worden over alternatieven ipv vrijstelling. Dat er alleen beroep op wordt gedaan voor kinderen die echt niet tot leren in staat zijn. 2. Tijdelijk verblijf in het buitenland De staatssecretaris stelt voor om het mogelijk te laten maken om in PO en VO maximaal zes maanden fulltime afstandsonderwijs te volgen, vanwege werk van ouders of wereldreis. Ouders moeten met school een plan maken over onderwijsprogramma en begeleiding. Zonder plan is geen vrijstelling mogelijk. De leerplichtambtenaar beoordeelt op recht op onderwijs en veiligheid van het kind. Het wordt voor de school mogelijk eigen beleid hierin te formuleren (bijvoorbeeld niet in examenjaar of groep 8) School kan ook aangeven dat ze niet mee wil werken aan wereldreizen (opnemen in schoolgids). 3. Thuisonderwijs onder strikte voorwaarden Er is een breed draagvlak om het artikel 5, onder b 4 te schrappen uit de Leerplichtwet. Bij toepassing van dit artikel is er geen garantie dat een kind überhaupt onderwijs krijgt. In plaats daarvan wordt thuisonderwijs alleen mogelijk onder strenge voorwaarden. De inspectie gaat toezicht houden. Ouders moeten een onderwijsplan maken en de inspectie beoordeelt het plan. Leerplicht kan na een positief oordeel van de Inspectie toestemming geven voor thuisonderwijs maar kijkt ook breder naar het gezin, het aspect veiligheid moet worden meegenomen in het oordeel. Verder moet een thuisonderwijsgevende aan een aantal voorwaarden voldoen en de Inspectie houdt toezicht op het thuisonderwijs en rapporteert aan de leerplichtambtenaar. Wat betekent dit voor Leerplicht? Dit alles geeft een verandering in de taken en de positie van de leerplichtambtenaar. De leerplichtambtenaar zal goed geïnformeerd moeten zijn en betrokken worden bij alternatieve mogelijkheden voor onderwijs. Hij of zij moet breder krijgen in haar oordeel, en daarbij ketenpartners in de zorg en veiligheid nauw betrekken. Waarbij het belangrijk is om het recht op goed onderwijs voor ieder kind te waarborgen. Nadere uitwerking van de maatregelen en een planning voor de benodigde wetswijzigingen, zoals voorgesteld door de staatssecretaris, worden intensief gevolgd. 4 Ouders kunnen beroep doen op vrijstelling van inschrijving van een school wanneer zij bedenkingen hebben tegen de richting van het onderwijs op alle binnen redelijke afstand van de woning gelegen scholen/instellingen waarop de jongere geplaatst zou kunnen worden 5

Landelijke (en regionale) ontwikkeling Regionale aanpak vsv en kwetsbare jongeren In de brief van de minister Extra kansen voor jongeren in een kwetsbare positie van 2014, kondigt ze de veranderde positie en rol van de RMC-functie aan. In een voorstel van OC&W (van november 2015) is dit verder uitgewerkt. Hierin is beschreven dat met de aanpak van vsv, de groep kwetsbare jongeren wordt meegenomen. Er wordt voorgesteld om enerzijds de inzet van RMC op jongeren uit pro- en vso van 18+ te verstevigen en anderzijds daar jongeren uit pro- en vso- vanaf 16 jaar aan toe te voegen. Voor een sluitend regionaal vangnet voor deze kwetsbare groep is méér nodig, namelijk samenwerking met partijen uit andere domeinen. Er wordt voorgesteld de wettelijke plicht op te nemen dat partijen die betrokken zijn bij de ondersteuning van kwetsbare jongeren, jaarlijks bestuurlijk overleg voeren. Het doel hiervan is om vast te stellen waar de ondersteuning nog niet goed aansluit en afspraken te maken over het opvullen van die gaten. In de loop van het schooljaar 2015/2016 worden deze voorstellen in een brief verwoord aan de Tweede Kamer. Wat betekent dit voor Leerplicht/RMC? RMC krijgt de taak om in de regio de verbinding te leggen met partijen vanuit de arbeidsmarktregio, de mbo s en het samenwerkingsverband passend onderwijs. Waarbij het gaat om het maken van afspraken over welke partij op welk moment voor welke jongere verantwoordelijk is en welke ondersteuning de jongere krijgt. Vanuit RMC worden in de regio initiatieven genomen met de betrokken partijen. Regionale ontwikkeling Toename ziekteverzuim Door de scherpe aandacht voor verzuim lijkt er een toename te ontstaan van ziekteverzuim. Wanneer een leerling verzuimt door ziekte, kan het lastig zijn de precieze reden te achterhalen. Soms blijkt er dan toch sprake van spijbelproblematiek met vaak allerlei achterliggende oorzaken. Natuurlijk zijn er ook leerlingen die echt ziek zijn. Een juiste en snelle inschatting van de problematiek is voor beide categorieën leerlingen van groot belang. Voor de school is het vaak moeilijk in te schatten of de aard van de gemelde ziekte het verzuim rechtvaardigt. Ook kan het moeilijk zijn te beoordelen in hoeverre een leerling echt ziek is. Hierdoor levert ziekteverzuim soms een ongemakkelijke situatie op voor leerlingen, school en ouders. Uitgangspunt bij de aanpak van schoolverzuim moet zijn dat elke leerling die meer dan normaal verzuimt, een probleem heeft dat om een oplossing vraagt. Die oplossing kan op sociaal-medisch, maar ook op andere terreinen liggen. Het op de juiste manier aanpakken van ziekteverzuim vereist daarom goede samenwerking en afstemming tussen scholen, leerplichtambtenaar en de jeugdarts. Aanpak door VMBO-campus De scholen van de VMBO-campus (SG A. Gaudi, SG Nelson Mandela en SG Gerrit Rietveld) merken dat er een toename is van ziekteverzuim. Deze scholen gaan hier in het nieuwe schooljaar scherper op toezien in samenwerking met de jeugdarts en Leerplicht. Wat betekent dit voor Leerplicht? Leerplicht wordt nauw betrokken bij de aanpak van ziekteverzuim op de VMBO-campus. Vervolgens wordt gekeken of er ook behoefte is aan een verscherpte aanpak van ziekteverzuim bij de andere scholen in Purmerend. Leerplicht zal samen met de jeugdarts onderzoeken hoe de aanpak van ziekteverzuim op meerdere scholen kan worden ingezet. 6

Terminologie en begrippen RMC-functie Regionale Meld- en Coördinatie functie voor voortijdig schoolverlaters. Voortijdig schoolverlaters afgekort als vsv-ers Jongeren tot 23 jaar die uitgevallen zijn in het onderwijs en nog niet in het bezit zijn van een startkwalificatie. Jongeren uit pro en vso Jongeren afkomstig van praktijkonderwijs (pro) en voortgezet speciaal onderwijs (vso) Startkwalificatie Een HAVO of VWO diploma of een diploma Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO), vanaf niveau 2. Volledig Leerplichtig Een kind is volledig Leerplichtig vanaf de eerste schooldag van de maand volgend op de 5 e verjaardag tot aan het einde van het schooljaar waarin de leerling 16 jaar wordt. Kwalificatieplicht De kwalificatieplicht geldt voor de jongere zonder startkwalificatie vanaf 16 tot de 18 e verjaardag. Dit betekent dat de jongere volledig dagonderwijs volgt (BOL) of een combinatie van werken en leren (BBL). Relatief verzuim Een Leerplichtige is zonder gegronde reden afwezig van school Hieronder vallen de begrippen: Zorgverzuim: een leerplichtige is regelmatig afwezig, hij of zij spijbelt en/of komt veel te laat Ziekteverzuim: een leerplichtige is regelmatig, onduidelijk, zorgwekkend of langdurig ziek Luxeverzuim: ouders laten hun kind verzuimen zonder toestemming voor een vakantie Absoluut verzuim: een leerplichtige staat niet ingeschreven op een school HALT Halt staat voor Het ALTernatief. Jongeren van 12 tot 18 jaar, die door de politie zijn aangehouden voor bijvoorbeeld vernieling, (winkel)diefstal of overlast met vuurwerk kunnen de keus krijgen: naar de officier van justitie of naar Halt. Daarnaast kunnen jongeren die spijbelen ook worden verwezen naar Halt. 7