Bo Arnouts 2de Licentie Wijsbegeerte Entheogenen: Een Filosofische Benadering van Mogelijke Positieve Toepassingen van Drugs Promotor: Philip Vanloocke Academiejaar 2006-2007
Abstract In deze scriptie worden zo systematisch mogelijk de verschillende terreinen waarin entheogenen aan het daglicht komen voorgesteld. Vanuit een sumier overzicht van een aantal belangrijke hallucinogenen wordt er overgegaan naar de verschillende vakgebieden waar ze worden toegepast. In een meer theoretisch deel worden religie en mystiek onder invloed van intoxicanten aangehaald, alsook de medische en therapeutische initiatieven om zo de waarde aan te tonen die entheogenen in de praktijk kunnen hebben. Hiernaast wordt ook een overzicht gegeven van kunst met betrekking tot intoxicatie en om af te sluiten een hoofdstuk dat deze zeer speciale planten in hun natuurlijke habitat en in de praktijk plaatst.
Dankwoord Graag zou ik even de tijd nemen om uit te leggen waarom ik dit onderwerp gekozen heb en wil ik mede iedereen bedanken die geholpen heeft met het tot stand brengen van deze thesis. Ik zou allerlei moralistische verhalen de wereld kunnen insturen rond het schrijven van deze thesis, maar of ze de waarheid zouden kunnen vatten weet ik niet. Misschien zou de beste vergelijking die ik kan maken eentje zijn met een Derwisjenverhaal. Moest het symbolisme niet duidelijk zijn, kan de scriptie zelf daar misschien wel verheldering in brengen. Eens richtte Khidr, de leraar van Mozes, zich met een waarschuwing tot de mensen. Op een dag, zo sprak hij, zou al het water, dat niet speciaal opgeslagen was, verdwijnen. Het zou dan worden vervangen door water dat de mensen gek zou maken. Alleen één man begreep de bedoeling van deze raad. Hij verzamelde water en ging naar een veilige plaats waar hij het bewaarde en wachtte tot het water van aard veranderd zou zijn. Op de vastgestelde tijd hielden de rivieren op te stromen en de bronnen droogden op. Toen de man die geluisterd had dat zag gebeuren, ging hij naar zijn schuilplaats en dronk van het bewaarde water. Toen hij vanuit zijn veilige plaats zag dat de watervallen weer gingen stromen, ging hij terug naar de mensen. Het viel hem op dat ze heel anders dachten en spraken dan eerst. Toch herinnerden ze zich niets van wat er was gebeurd, noch dat ze waren gewaarschuwd. Toen hij met ze probeerde te praten, realiseerde hij zich dat zij dachten dat hij gek was; ze toonden vijandigheid of medelijden, maar geen begrip. Eerst dronk hij niets van het nieuwe water, maar ging terug naar zijn schuilplaats om iedere dag van zijn eigen voorraad gebruik te maken. Tenslotte echter besloot hij van het nieuwe water te drinken omdat hij de eenzaamheid niet kon verdragen anders te leven, te denken en zich te gedragen dan ieder ander. Hij dronk van het nieuwe water en werd net als de anderen. Toen vergat hij alles over zijn voorraad bijzonder water en zijn kameraden hielden hem voor een krankzinnige, die op wonderbaarlijke wijze het verstand had teruggekregen. Mijn dank gaat eerstens uit naar mijn promotor Philip Vanloocke, die mij vrij heeft gelaten om mijn onderwerp uit te werken; naar Candide om zijn kennis als een boek voor mij open te leggen; naar Sara, die het goedje grammaticaal leesbaar maakte; naar mijn moeder, die toch heeft geprobeerd zich over mijn 'waanzin' te ontfermen; en iedereen uit mijn 'psychedelische' vriendenkring die heeft helpen zoeken naar artikels en informatie.
Een noot van kritiek lijkt me nog terecht. Ik heb me schijnbaar mispakt aan de omvang van mijn scriptie. Door te veel hooi om mijn vork te nemen, lijkt het alsof ik 10000 artikels heb willen vatten in amper 100 pagina's. De omvang van de literatuur omtrent hallucinogenen is ontzaglijk en mijn bibliografie getuigt hier ook van. Niettemin heb ik aardig gesnoeid in mijn bronnen, en heb ik getracht enkel deze over te houden die ik persoonlijk de meest belangrijke en/of leesbare en gebruikte bronnen vond. Bo Arnouts
Inhoudstafel 1. Inleiding: De Positieve Toepassingen van Entheogenen 1 2. De Neurologische Basis van Enkele Intoxicanten 6 2.1 Classificatie 6 2.2 Cannabis & Cannabinoïden 10 2.3 Alcohol 12 2.4 LSD 14 2.5 Psilocybine 16 2.6 DMT 19 3. Religieuze en Mystieke Doeleinden 23 3.1 Wat is Religie? 23 3.2 Intermezzo 26 3.3 Maar wat is Mystiek dan "exact"? 27 3.4 LSD 32 3.5 Vergelijkende Studies 33 3.6 Out of Body Experiences, Near Death Experiences, enz... 35 3.7 Wetenschap en Mystiek Verenigd? 38 3.8 Van Neurowetenschap naar Neurotheologie. Kan deze ons 40 redden? 3.9 Conclusie 42 4. Het Medische en Therapeutische Belang van Entheogenen 44 4.1 Inleiding 44 4.2 Iboga & Ibogaine 45 4.3 Stanislav Grof en zijn therapieën 50 4.4 Kan de Salvia-Godin ons redden? 52 4.5 Ketamine, een hallucinante therapie! 54 4.6 Cannabis 60 4.7 LSD & Psilocybine 61 4.8 Dé Clubdrug als therapie? 62 4.9 Conclusie 64 5. Kunst en Andere Bewustzijnstoestanden 66 5.1 Inleiding 66 5.2 Spinnen, LSD en Creativiteit 68 5.3 Het Surrealisme 72 5.4 Ayahuasca-Kunst 78 5.5 Salvia Divinorum, in en door abstractie 79 5.6 Conclusie 83
6. De Culturele Context 84 6.1 Inleiding 84 6.2 Educatie 85 6.3 Het Ritueel 88 6.3.1 Overzicht van een aantal psychoactieve planten 89 6.3.2 Shamanen 92 6.3.3 Ayahuasca en het Menselijk Lot 94 6.3.4 Peyote 96 6.3.5 De Bwiti & Iboga 97 6.3.6 Cannabis Sativa 99 6.4 Grassroots Spirituality & Westerse Rituelen 101 6.5 Conclusie 107 7. Slot 108 8. Bibliografie 112 9. Illustratielijst 126
1. Inleiding: De Positieve toepassingen van entheogenen Graag zet ik eerst even uiteen hoe ik deze scriptie zal openen: na een korte inleiding met baanbrekend onderzoek uit de 20ste eeuw, wil ik een overzicht geven van wat verscheidene stoffen in ons lichaam teweegbrengen. Daarna zal ik meer concreet overgaan naar waar het in deze thesis om te doen is, nl. de effecten van entheogenen op onze levensstatus. Hier stap ik dan ook van het woord drugs af en ga over naar entheogenen, psychoactieve stoffen, hallucinogenen. Waarom? Drugs heeft een negatieve bijklank, die ik graag zou willen vermijden. Er worden te veel substanties onder één en dezelfde noemer samengebracht, waardoor ze als gevolg daarvan allemaal over dezelfde kam geschoren worden. Zo weet men op heden niet dat er een verschil is tussen bv. MDMA en cocaïne. Of dat alcohol hoger op het gevarenlijstje zou moeten staan dan cannabis. De modale mens beseft nauwelijks het verschil tussen al deze stoffen, of hun werkingen, en staan meestal snel klaar om gebruikers van deze stoffen op een negatieve manier te veroordelen. Toch heeft het overgrote deel van de bevolking thuis wel een vol medicijnkastje waarin je voor elk kwaaltje wel iets vind. De benaming drugs is -mijns inziens- gedemoniseerd en onbruikbaar voor personen die tegen die onrechtvaardige gelijkstelling in gaan. Om deze reden stel ik voor om woorden zoals oa. entheogenen te gebruiken in mijn thesis. Hierbij wil ik beide woorden niet als synoniemen gebruiken. Drugs is een veel ruimer begrip dan entheogenen, dat zoveel betekent als psychoactieve substanties die in religieuze of shamanistische context worden gebruik. Letterlijk staat er [theos] God en gen van [genesis] geboorte, dus een geboorte van God in onszelf, die een spirituele of mystieke ervaring teweegbrengt, dewelke men als verlichting beschouwd. Met deze poëtische definitie hoop ik een beter begrip te vormen en veel vooroordelen te niet te kunnen doen. Een klasse van bewustzijnsveranderende drugs die bijna nooit verslaving tot gevolg heeft zoals mescaline, LSD en psilocybine treedt op de voorgrond vanaf de jaren 60. Iedereen kent de fabuleuze 60-beweging waarin muziek, psychoactieve substanties en de vrije liefde centraal stonden. De welbefaamde Hippies vormden een contracultuur die opkwam vanaf 1960 en een morele afkeer uitte tegen de gevestigde waarden. Afgeleid van het woord hip dat ruwgenomen overeenkwam met aware, geloofde men in waarheid, generositeit, vrede, liefde en tolerantie. Ze beschouwden zichzelf als de 1
boodschappers van het gezond verstand in een wereld gevuld met intolerantie, hebzucht en oorlog. De term hippie werd gepopulariseerd door de media. Aldous Huxley 1, brits psycholoog, werd in de jaren 50 een voorstander van psychedelia om de geest te bevrijden en verruimen. Hij schreef The doors of Perception (1954) en Heaven and Hell (1956). Dit was van grote invloed op het werk van Timothy Leary en Richard Alpert in hun onderzoek naar bewustzijnsveranderingen. Maar ook boeken zoals Brave New World (1932) droegen bij tot het ontstaan van de 1960-contracultuur-filosofie. Timothy Leary 2, professor in de psychologie te Harvard, deed onderzoek naar andere bewustzijnstoestanden. Hierin werden LSD en andere substanties uitgeprobeerd op proefpersonen, voornamelijk gevangenen en studenten. Leary en Alpert werden beide door de Universiteit ontslaan omwille van deze experimenten. Leary werd de Drug Guru en richtte het International Foundation for Internal Freedom (IFIF) op, waarin hij mensen aanmoedigde om entheogenen te gebruiken om tot verlichting te komen en om ze ontvankelijk te maken, to turn them on 3. Misbegrepen door de media, werd hij uitgelachen, gevreesd en gehaat door de conservatieve bevolking. Dit stond in schraal contrast met het enthousiasme dat hij toonde voor zijn interesses, waarin onderwerpen aan bod kwamen die door velen als gek werden beschouwd, en de 60ties beweging waar hij deel van uitmaakte. Na zijn ontslag in Harvard werden de experimenten niet stopgezet, maar werden vlijtig doorgezet. Alpert, de assistent van Leary, ging in deze periode ook naar India, op zoek naar een drugvrije verlichting. Daar werd hij volgeling van een Indiase Guru die hem de naam Ram Dass (dienaar van God) gaf, wat vanaf dat moment zijn roepnaam werd. Vele werken van zijn hand gaan over Oosterse filosofie en Zen-Boeddhisme. Samen met Leary en Metzner 4 schreef hij in 1964 The Psychedelic Experience. Huxley opende de deuren voor onderzoek i.v.m. psychoactieve stoffen. In zijn essay The doors of perception beschrijft hij zijn ervaring met mescaline uitvoerig en nauwkeurig, zijn 1 2 3 Aldous Huxley, 1894-1963 Timothy Leary, 1920-1996 genomen van zijn citaat en lezing Turn on, tune in, drop out." Leary verduidelijkte later, in 1983, in zijn autobiografische Flashbacks :"'Turn on' meant go within to activate your neural and genetic equipment. Become sensitive to the many and various levels of consciousness and the specific triggers that engage them. Drugs were one way to accomplish this end. 'Tune in' meant interact harmoniously with the world around you - externalize, materialize, express your new internal perspectives. Drop out suggested an elective, selective, graceful process of detachment from involuntary or unconscious commitments. 'Drop Out' meant self-reliance, a discovery of one's singularity, a commitment to mobility, choice, and change. Unhappily my explanations of this sequence of personal development were often misinterpreted to mean 'Get stoned and abandon all constructive activity.'" 4 Metzner, Ralph, geboren in 1935, was een medewerker van T. Leary en R. Alpert. Ook was hij directeur van het IFIF van 1963 tot 1967. 2
aandacht voor kunst is opmerkelijk. Eén van de - voor mij -opmerkelijkste stukken uit de boek was het volgende: To most people, mescalin is almost completely innocuous. Unlike alcohol, it does not drive the taker into the kind of uninhibited action which results in brawls, crimes of violence and traffic accidents. A man under the influence of mescalin quietly minds his own business. Moreover, the business he minds is an experience of the most enlightening kind, which does not have to be paid for (and this is surely important) by a compensatory hangover. [ ] Although obviously superior to cocaine, opium, alcohol and tobacco, mescalin is not yet the ideal drug. Along with the happily transfigured majority of mescalin takers there is a minority that finds in the drug only hell or purgatory. 5 Hier vestigt Huxley meteen de aandacht op het onderscheid tussen mescaline en alcohol. Zonder er een stokpaardje van te maken, wil ik toch tonen dat datgene wat men als objectief probeert staande te houden, weinig houvast geeft, tenzij misschien op ethisch educatief terrein in een westerse of verwestering van de leefwereld. Hij bekritiseert meteen ook het alcoholgebruik, en toont de paradoxale en hypocriete houding ertegen over aan. Hij noemt alcohol een substantie die niet te verenigen is met het Christendom. Het schept aggressieve mensen, die naastenliefde niet au-serieux nemen, maar toch blijft alcohol de enige "drug" die door een christelijke maatschappij tot op het altaar toe heilig verklaard wordt. Hier tegenover plaatst hij het gebruik van mescaline, dat een fantastisch overweldigend gevoel van schoonheid teweegbrengt en dat bij velen de mystieke ervaring van hun leven oproept. Mescaline wordt echter verbannen van Gods speelterrein. Een andere spilfiguur is Albert Hofmann 6, een Zwitserse wetenschapper en de vader van LSD. Werkend voor de farmaceutisch-chemische afdeling van Sandoz Laboratoria (Novartis), bestudeerde hij de sterhyacint (een medicinale plant) en de fungus ergot, als deel van een programma voor het uitzuiveren en synthetiseren van de actieve stoffen voor pharmaceutisch gebruik. Zijn onderzoek naar lyserginezuur, de gedeelde component van ergot-alkaloïden, leidde tot de synthetisering van LSD-25 in 1938. Vijf jaar later, in 1943, ontdekte hij de psychedelische effecten van LSD na accidentele opname van de stof door zijn vingertoppen. Een aantal dagen later nam hij bewust 250 microgram LSD, en werd veel intensere effecten gewaar 7. Ook synthetiseerde hij psilocybine, de actieve stof uit de magische paddestoelen bij aboriginals. Zijn interesse omvatte ook de plant Ska Maria Pastora of blaadjes van Maria onze behoedster -nu beter bekend als Salvia Divinorummaar hij slaagde er niet in het actieve bestanddeel te identificeren. 5 A. Huxley, The doors of perception, p65-66 in het gebundeld boek The doors of perception & Heaven and Hell gepubliceerd bij Harper Perennial. 2004 6 Hofmann, Albert, 1906-... 7 Deze dag, 19 april 1943, gaat de geschiedenisboeken in als Bicycle Day, genoemd naar A. Hofmanns bekende LSD-ervaring, die hij beschrijft in zijn boek LSD, my problemchild. 3
LSD was voor Hofmann het medicijn van de ziel en de wereldwijde prohibitie frustreerde hem. LSD kende een frequent en succesvol gebruik in de psychoanalyse tot het gekaapt werd door de jongerenbeweging van de jaren 60. Hierdoor werd het onterecht gedemoniseerd. Ook John Lilly, bekend om zijn experimenten met isolatietanken uit de jaren 50, experimenteerde enkele jaren later met Ketamine en LSD. Isolatietanken zorgen voor deprivatie van de zintuigen en richten de blik inwaarts. De grenzen van het fysieke lichaam lijken te versoepelen en vervagen. De mentale toestand van de persoon is vergelijkbaar met een mediterende persoon. Na ongeveer 40 à 50 minuten nemen theta-golven de activiteit over van alpha of beta-golven. Theta-golven neemt men ook waar net voor het inslapen of na het ontwaken. In de isolatietank kan een persoon deze bewustzijnstoestand enkele minuten aanhouden zonder het bewustzijn te verliezen. Verdere experimenten van Lilly na het uitvinden van de isolatietank- betreffen o.a. het gebruik van LSD en ketamine in de isolatietank. Dit leidde tot de dood van 1 van Lilly s assistenten en tot een verdere negatieve bijklank aan heel het onderzoek. Het is niet mijn bedoeling om op deze historische figuren te blijven hameren. Ze zijn van vitaal belang voor het in gang zetten van het onderzoek op het gebied van entheogenen, maar men moet de blunders en fouten mee in rekening nemen. Hun werk was baanbrekend, maar niettemin ook beïnvloed door de tijdsgeest. Ze zullen worden gebruikt als achtergrond waartegen ik de scriptie plaats, maar verder zullen ze niet vaak meer op de voorgrond treden. Het opzet van dit hoofdstuk is als volgt: eerst zal ik een ruwe schets geven over welke positieve toepassingen bij welke entheogenen horen. Daarna volgen dan een aantal onderverdelingen op basis van de positieve toepassingen, en zo zullen ze dan ook verder gespecifieerd worden naar nauwkeurigere informatie. In het volgende schema geef ik een kort en zeer chaotisch overzicht in wat zoal de positieve toepassingen van entheogenen kunnen zijn én welke entheogenen voor welke doelen zouden kunnen worden gebruikt. Zoals u zal zien, zijn veel van deze intoxicanten zeer polyvalent. De reden hiervoor is de bedrieglijke opsplitsing in domeinen, die in een niet zo verwesterde beschaving irrelevant zouden zijn. Alles komt namelijk terug bij elkaar in het Ene. Alle wegen leiden naar Rome. 4
De structuur van het schema zal, mits aanpassingen, weerkeren als ruwe structuur van de thesis. Helaas bespreek ik niet alle stoffen in het schema ook in elk onderdeel. De oorzaak hiervan is te vinden bij het plaats- en tijdsgebrek. Positieve toepassingen Mystiek Culturele expansie Kunst en Creativiteit Therapeutische doeleinden vb. Transpersoonlijke therapie en de behandeling van posttraumatic stress disorder Medische doeleinden Religieuze doeleinden Bijhorende entheogenen Cannabis, DMT, Ketamine, LSD/LSA, MDMA, Mescaline, Psilocybine, Salvia Divinorum, DXM, MDMA,... Opiaten, Cannabis, DMT DMT, LSD/LSA, Psilocybine, Salvia Divinorum, Alcohol,DXM,... Ketamine, LSD, Psilocybine, Salvia Divinorum, MDMA, Iboga, Cannabis,... Ketamine, Cannabis, DXM, Opiaten, Iboga,... Alcohol, tabak, DMT, Peyote, Ayahuasca,... 5
2. De Neurologische basis De bedoeling van dit hoofdstuk is een summier neurologisch overzicht te geven van enkele van de meest aangehaalde soorten drugs uit deze thesis, namelijk Cannabis en Cannabinoïden, Alcohol, DMT, Psilocybine en LSD. Dit overzicht wordt voornamelijk toegespitst op de effecten die ze hebben en de invloeden hiervan op ons gedrag. Complicating things further was LSD s escape from the laboratory in the 1960s. Reports of emergency room visits, suicides, murders, birth defects, and broken chromosomes filled the media. The highly publicized abandonment of scientific research principles by Timothy Leary, Ph.D., and his research team at Harvard University ultimately resulted in their dismissals. These events reinforced the growing suspicion that even the scientists had lost control of these powerful psychoactive drugs. The media exaggerated and emphasized psychedelic drugs negative physical and psychological effects. Some of these reports resulted from poor research; others were simply fabricated. Subsequent publications cleared psychedelics from serious toxity, including chromosome damage. However, these follow-up studies generated much less fanfare than did the original damaging reports. 8 2.1 Classificatie Om de verschillende soorten drugs onder te brengen in een schema, kan men een aantal methoden hanteren. Men kan tewerk gaan op basis van effecten, wat ze fysisch in het brein teweegbrengen, hoe ze gemaakt worden, enzovoort. De traditionele classificatie bestaat eruit dat men alles probeert onder te brengen in de categorieën "verdovende", "stimulerende" en "hallucinogene middelen"maar verscheidene drugs kunnen onder meerdere categorieën worden ondergebracht, zoals bijvoorbeeld Datura, dat gebruikt wordt als vergif en/of hallucinogeen. Verdovende middelen Hallucinogenen Stimulerende middelen Opiaten Paddestoelen/Psilocybine MDMA (XTC) Alcohol Cacti/Mescaline Amfetamine Datura Ayahuasca/DMT Theobromine (cacao) Ergoloïden (LSD, LSA,...) Cafeïne Datura Metamfetamine/meth 8 Strassman, DMT: the spirit molecule, p26 6
Ook zijn de stoffen op te delen in de manier waarop ze vervaardigd worden, zijnde op natuurlijke of onnatuurlijke wijze. Een Alkaloïde is een stikstof bevattende plantenbase met een sterke farmacologische of fysiologische werking. Vanaf 1800 begon men medicijnen te synthetiseren, aangezien de planten en dieren die nodig waren om extracten te bekomen niet altijd voorhanden waren, of het gespecificeerde doel niet volledig dekten. Tegenwoordig zijn veel medicijnen, denk aan pijnstillers zoals ibuprofen, gesynthetiseerd. Men maakt een onderscheid tussen volledig gesynthetiseerde stoffen en semigesynthetiseerde stoffen. Het onderscheid spreekt voor zich. Gesynthetiseerde drugs zijn psychoactieve stoffen die in een laboratorium worden vervaardigd. Natuurlijke stoffen zijn grondstoffen die "meteen" klaar zijn voor consumptie. Aan beide zijn een aantal voor- en nadelen verbonden. Voordelen van natuurlijke drugs zijn bv. de verscheidene maar samenwerkende componenten die aanwezig zijn, en de lagere toxiciteit van de aangelengde drug. Nadelen zijn dan weer de verminderde potentie van de aangelengde drug en de variabele administratiemethoden. Pro s voor farmaceutisch vervaardigde drugs zijn dat het een teveel aan componenten vermijdt, alsook antagonistische componenten. Ze hebben een hogere potentie door de hogere concentratie aan actieve stoffen en standaard administratiemethoden. De negatieve kant houdt in dat ze echter een veel hoger toxisch gehalte hebben. Alkaloïden (natuurlijk) Semi-synthetisch Synthetisch Paddestoelen DXM Amfetamine/speed LSA MDMA DMT Metamfetamine/Meth Mescaline Heroïne Datura LSD Opiaten Cafeïne Het volgende schema is opgemaakt aan de hand van de neurologische werking die deze stoffen hebben. In de eerste kolom vinden we de dissociatieven. Deze werken in op het centrale zenuwstelsel en reduceren of blokkeren signalen op weg naar het bewuste brein, die hun oorsprong vinden in andere delen van het brein, zoals de plaatsen waar zintuiglijke prikkels verwerkt worden. Sensorische deprivatie en dissociatie kunnen gemakkelijk uitmonden in het exploreren van het Zelf, hallucinaties en dromerige toestanden van de geest (mind), die verwant zijn aan bepaalde psychedelische geestestoestanden. Aangezien vele dissociatieven een onderdrukkend effect hebben op het centrale zenuwstelsel zijn dezelfde risico s als die van opiaten ook hier van toepassing, nl. 7
vertraging van de ademhaling en de hartslag, wat de dood tot gevolg kan hebben bij te hoge dosissen. Hun effect wordt gekarakteriseerd door een intens gevoel van depersonalisatie, derealisatie en gevoelloosheid. De tweede kolom is gewijd aan tryptaminen. De bekendste tryptaminen zijn serotonine (neurotransmitter) en melatonine (hormoon voor het reguleren van waak-slaap-cyclus). De alkaloïden (triptaminen) uit de 2de kolom worden aangetroffen in fungi, planten en dieren. Ze worden door mensen gecultiveerd, gekweekt en gezocht omwille van hun psychotropische effecten. Kolom 3 omvat de phenethylamines. Dit zijn alkaloïdes en monoamines. In het menselijke brein functioneren ze als neuromodulatoren of neurotransmitters. Phenethylamine is een natuurlijk onderdeel dat gebiosynthetiseerd is uit het aminozuur phenylalanine. Het is ook te vinden in voedsel zoals chocolade. Het enzym MAO-B voorkomt concentraties van deze stof in het brein die zouden zorgen voor psychoactieve effecten. Cannabinoïden, terug te vinden in de laatste kolom, refereren tenslotte aan een groep substanties die structureel gerelateerd worden met THC of die cannabinoïde receptoren binden. Dissociatieven Tryptaminen Phenethylaminen Cannabinoïden Ketamine DMT MDMA Anandamine (cacao) Nitrous LSD Mescaline Cannabis Salvia Psilocybine Metamfetamine Hop DXM LSA Ephedrine Alcohol Ibogaine Datura DPT PCP Een vierde en laatste schema 9 vertrekt vanuit de planten die actieve substanties bevatten. De veelheid en verscheidenheid van deze rituele planten is immens, maar alle planten opgenomen in het schema zijn doorgaans als legaal gekenmerkt in de meeste landen, verschillenden worden recreationeel gebruikt of hebben onder andere een medische werking. Het lijkt me essentieel een goed overzicht te hebben over deze planten met het oog op de volgende hoofdstukken van deze scriptie, die in zullen gaan op hun toepassingen en ook het rituele gebruik ervan. 9 Miller, Richard A. The magical and ritual use of herbs 1993 Destiny Books Rochester, Vermont 8
Naam Actieve component Aangeraden Effect gebruik Belladonna Atropine, Zalf Sterk hallucinogeen scopolamine Betel nut Arecoline Kauwen Stimulant Broom, scotch Cytisine Roken Sterk sedatief broom Bufotenin Bufotenine Zalf Hallucinogeen Caapi, Yage Harmine Thee Stimulanthallucinogeen Calamus Asarone Eten Mild hallucinogeen California poppy Glusides Roken Milde euphorie Catnip Nepetalactone Thee Mild hallucinogeen Kaneel Onbekend Roken Mild stimulant Choba Bufotenine Zalf Hallucinogeen Koffie Caffeïne Brouwen Stimulant Conocybe Psilocybine, Eten Mild hallucinogeen paddestoel psilocine Copelandia Psilocybine, Eten Mild hallucinogeen paddestoel psilocine Damiana Onbekend Roken Mild stimulant Ephedra Ephedrine Thee Stimulant Vliegenzwam Muscimole, Eten Sterk hallucinogeen muscarine Galangal wortel Rhizome Thee Mild hallucinogeen Guarana Caffeïne Thee Sterk stimulant Harmine Harmine Thee Stimulant Hawaiian LSA-amides Eten Sterk hallucinogeen woodrose Henbane Atropine, Zalf Hallucinogeen scopolaomine Hops Lupuline Thee Geen effect Hydrangea Hydrangine, Roken Stimulant cyanogenes, saponine Iboga Ibogaine, Thee Stimulant ibogamine Juniper Onbekend Roken Hallucinogeen Kava kava Kawaine, pyrones Thee Mild hallucinogeen Kola noot Caffeïne Thee Stimulant Lobelia Lobeline Thee Milde euphorie Mandrake Scopolamine Thee Hallucinogeen Mate Caffeïne Thee Stimulant Mint bidis Atropine, Roken Mild hallucinogeen scopolamine Monnikskapkruid Atropine, Zalf Hallucinogeen scopolamine Mormonenthee Ephedrine Thee Stimulant Morning glory LSA-amides Eten Sterk hallucinogeen zaden Nootmuskaat Myristicine Thee Mild hallucinogeen Panaeolus Psilocybine, Eten Mild hallucinogeen 9
paddestoel psilocine Passiebloem Harmine alkaloïden Roken of thee Mild Stimulant Periwinkle Indole alkaloïden Thee Hallucinogeen Photiotine Psilocybine, Eten Sterk hallucinogeen paddestoel psilocine Prickly poppy Isoquinilines, photopine, bergine Roken Narcotischpijnstillend Psilocybe Psilocybine, Eten Sterk hallucinogeen paddestoel psilocine Scullcap Onbekend Thee Kalmerend Snakeroot Reserpine Thee Kalmerend Stropharia Psilocybine, Eten Hallucinogeen paddestoel psilocine Thee Caffeïne Thee Stimulant Doornappel Atropine, Roken of thee Sterk hallucinogeen scopolamine Tabak Nicotine Roken Sterk stimulant Valeriaan wortel Chatinine, valerine Thee Kalmerend Wild lettuce Lactucarine Roken Mild narcotischpijnstillend Wormwood Absinthine Likeur Narcotischpijnstillend Yohimbe yohimbine Thee Mild hallucinogeen 2.2 Cannabis & Cannabinoïden THC, als belangrijkste cannabinoïde, is aanwezig in cannabis sativa. De chemische structuur ziet er als volgt uit: Het bestaan van cannabinoïde-receptoren is bevestigd in 1984. Ze zijn in veel delen van het centraal zenuwstelsel aanwezig, maar bevinden zich vooral in de basale ganglia en het cerebellum. In de cortex zijn ze vooral in de frontale lob en amygdala te vinden. 10
Ze hebben cognitieve, motorische en emotionele effecten door de neuro-anatomische distributie. Dit staat in contrast met het feit dat er zo goed als geen cannabinoïde-receptoren te vinden zijn in de hersenstam en een fatale dosis een mythisch gegeven zou moeten worden. Algemene effecten De effecten van cannabis zijn zeer divers. Subjectieve effecten zoals de psychologische toestand van de persoon zijn erg variabel, aangezien deze afhangen van de mate van gebruik, vertrouwdheid met de stof, verwachtingen, enzovoort. Positieve effecten kunnen mogelijk relaxatie, euforie, vrolijkheid, sensorische veranderingen en wijzigingen in de perceptie van tijd inhouden. Negatieve effecten zijn angst, paniek en dissociatieve symptomen zoals derealisatie, depersonalisatie en gedetacheerdheid. Maar zoals later in de thesis nog besproken zal worden, hangt de waarde die men bijvoorbeeld aan dissociatieve symptomen schenkt eerder af van wat het individu verwacht en wil. De fysiologische effecten houden hartslagversnelling en verlaging van de lichaamstemperatuur in. Hormonaal-reproductieve gevolgen voor mannen zijn speculatief. Er werd gepostuleerd dat dit de spermaproductie niet ten goede zou komen, maar er is tot op heden geen vaststaand bewijs geleverd voor het onvruchtbaar worden of veroorzaken van mutaties in het sperma door cannabisgebruik. Bij vrouwen zou het gebruik leiden tot een vermindering van ongeveer 30% van de reproductieve hormonale staat vanaf de ovulatie tot het einde van de menstruatiecyclus. De effecten op de eetlust zijn bekender dan de voorgaande. Het werkt stimulerend, maar niet alle studies worden universeel erkent, zoals bepaalde dierenstudies. Hierin verschillen cannabinoïden van bv. LSD, dat mogelijk anorexia tot gevolg kan hebben. Wat de slaappatronen betreft, is er een interessante opmerking te maken. Bij elektrofysiologische studies van lange-termijnrokers is het zo dat de macht over de thetaactiviteit van de bilaterale frontale cortex en interhemisferische coherentie van thetaactiviteit dooruit de centraal-posteriore regionen wordt bereikt. Dit gaat gepaard met een tragere cognitieve processering. In de slaap nemen de tragere golven en REM toe ten koste van het waakzame. Chronisch gebruik van THC bij primaten reduceert de trage golven eerst; het eerste stadium van de slaap neemt toe en blijft hoog, zelfs na herstel. Ook bij elektrofysiologische effecten op de slaaptoestand van mensen wordt de REMslaap gereduceerd en is er een diepe slaap (stadium 4 van de slaap) op te merken. 11
De motorische effecten hangen af van de variabelen: dosis, soort en gedragsparadigma. Motorisch-perceptueel gezien is er een mild effect bij lage dosissen en bij een hoge dosis bestaat er een kans op hallucinaties en catalepsie 10. Ook is er een milde toename in persuasieve responsen bij zwaar gebruik, wat de uitvoerende functies betreft. Ook in cognitiestudies moet men rekening houden met deze complexe variabelen. Wat concentratie betreft, zijn simpele en onderhouden attentie niet geaffecteerd. Complexere attentie is bij sommigen moeilijker. Het recent geheugen kent wel een achteruitgang. Het lange termijngeheugen blijft onaangeraakt. Cannabis heeft het potentieel om afhankelijkheid te creëren, maar veel mindere mate dan stoffen zoals heroïne, cocaïne en alcohol. Afkickverschijnselen treden enkel op na een acute stopzetting bij chronisch gebruik. Het therapeutisch gebruik van Cannabis en Cannabinoïden houdt onder andere de bestrijding van glaucoom, misselijkheid, pijn, spierspasmen, multiple-sclerose en verlies van eetlust in. 2.3 Alcohol De bekendste chemische structuur van alcohol is ethanol en dit is tevens dezelfde component die men terugvindt in dagdagelijkse alcoholische dranken. Alcohol wordt gemaakt uit rijst, granen, druiven.. en gisting. Men bekomt verschillende soorten alcohol door te varieren met de ingrediënten en bereidingswijzen. De intoxicatie van alcohol varieert dan ook naargelang het percentage ervan in de bereide drank. 10 Starheid van de armen en benen bij verlaagd bewustzijn 12