BOOMSOORTKEUZE REMBRANDTLAAN, SCHIEDAM A.INLEIDING Dit advies is op 20 januari 2013 opgesteld door Ing. H. D. Sneep, boom- en beplantingsdeskundige. Vanwege behoefte aan objectieve inbreng bij de keuze voor de juiste boom is door bewoners gevraagd of de specifieke kennis van de auteur kan worden ingezet om goed te kunnen kiezen. Gemeente Schiedam heeft hiermee ingestemd. Bij het opstellen van dit advies is geput uit de volgende bronnen: Gesprekken met dhr. Edelenbosch, gem. Schiedam en projectleider Gesprekken met dhr. en mevr. Op de Weegh-van Mastrigt, betrokken bewoners Notitie van de gem. Schiedam van 30 november 2012 over de uitgangspunten voor de soortkeuze, waarin de boomsoorten Tulpenboom, Japanse Honingboom en Amberboom worden beschreven Verslag bewonersavond van 6 november 2012. Email met door bewoners genoemde soorten, te weten: Haagbeuk (Carpinus betulus), Katsuraboom (Cercidiphyllum japonicum) en Kolchische Esdoorn (Acer cappadocicum Rubrum ). Daarnaast een mondelinge wens voor Plataan (Platanus hispanica) Nota per email over door de gemeente voorgestelde onderbeplanting en eigenschappen daarvan van 18 januari. Onder de bomen zal in de plantvakken een beplanting met bodembedekkende heesters worden aangeplant. Deze planten moeten samen met de gekozen boomsoort kunnen groeien, wetend dat het onder een boom relatief donker, droog en voedselarm is. Zie bladzijde 13. Het advies is bedoeld om objectieve informatie te verschaffen. Aangezien het natuur betreft en de omstandigheden waaronder bomen groeien bepalend zijn voor succes of falen, is nooit een keuze honderd procent te motiveren, dat wil zeggen er is nooit een volledige waarheid. Ook de mening van een deskundige is gebaseerd op wat hij naar beste kunnen en gebaseerd op zijn ervaring over een vraagstuk weet. Net als in de beleggingswereld geldt hier Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. 1
Dit advies gaat niet in op de kwaliteit van de groeiplaats. Omdat het van groot belang is om spoedig de boomkeuze te maken is besloten om een eventueel advies daarover later op te stellen. Vanzelfsprekend is de kwaliteit van de groeiplaats medebepalend voor het succes of stagneren van de bomen en hun onderbeplanting. B.WERKWIJZE Na het horen van de verschillende partijen en het bestuderen van de schriftelijke informatie is door de auteur een achttal bomen kandidaat gesteld. Door de bewoners is gesteld dat de kandidaat bomen moeten kunnen zorgen voor een beplantingsbeeld dat zo veel mogelijk lijkt op de situatie met de Roodbloeiende Paardenkastanjes. Deze bomen waren tot net boven de huizen uitgegroeid, vormden een vrij dichte, aaneengesloten en brede kruin. Na de bloei gaven ze wat rood bloesemafval op de straat. In de herfst valt het blad van Rode Kastanje vrij vroeg en verspreid over een langere periode. Deze gegevens vormen de basis voor het advies wat een keus uit 3 boomsoorten biedt. De auteur is van mening dat er niet één perfecte keus mogelijk is maar dat smaak en persoonlijke voorkeuren mede bepalend zijn. De voorkeurssoorten staan op bladzijde 4. Om voor de betrokkenen een overzicht van de positieve en negatieve aspecten van elke kandidaat boomsoort te geven, staat op de pagina s 4 tot en met 11 een beschrijving van alle relevant geachte eigenschappen per soort. Hierbij is mede gebruik gemaakt van informatie uit standaardwerken als Van den Berk over Bomen en Internet, onder andere de site Straatbomen.nl. Het is bekend dat de diverse bronnen niet eenduidig zijn; waar dit het geval is zal bij de beschrijving van de kandidaat bomen de eigen mening/ervaring van de auteur de doorslag geven. Voor het checken van zijn eigen mening is door de auteur ook nog een beroep gedaan op collega s met specifieke kennis. Zo ontstaat een naar mijn mening zo goed mogelijke beschrijving van de eigenschappen. C.NAAMGEVING VAN BOMEN Voor niet-boomdeskundigen: de bomennaam is wereldwijd altijd in het Latijn ter voorkoming van misverstanden. Wanneer Nederlandse namen worden gebruikt kan de Liriodendron worden verward met de Magnolia. Van de laatste is de officiële Nederlandse naam Beverboom, terwijl velen de naam Tulpenboom gebruiken,die in de officiële Nederlandse naamgeving gekoppeld is aan de Liriodendron. De naam is opgebouwd uit de eerste naam ( het geslacht) en de tweede naam ( de soort). Wanneer er een derde naam wordt genoemd is de betreffende boom een Cultivar; dit is een 2
bijzondere selectie van de soort en kan afwijkende eigenschappen hebben, zowel in positieve zin als in negatieve zin. Zo wordt van de Liriodendron tulipifera luisgevoeligheid niet genoemd in de literatuur en is ook de auteur van dit rapport niet bekend; van de smal opgaande cultivar Fastigiatum wordt beschreven dat hij af en toe door de zwarte luis wordt bezocht; deze luizensoort is doorgaans kort op de gastheer aanwezig, in tegenstelling tot de bladluis die vaak en langdurig op bijvoorbeeld Linde aanwezig is en veel plak op auto s veroorzaakt. D.BEOORDEELDE BOOMSOORTEN EN HUN EIGENSCHAPPEN De volgende boomsoorten worden hierna individueel en ieder op een aparte bladzijde beoordeeld: Blz 4. Liriodendron tulipifera Blz 5. Sophora japonica Blz 6. Liquidambar styraciflua Blz 7. Platanus acerifolia Blz 8. Acer cappadocicum Rubrum Blz 9. Carpinus betulus Fastigiata Blz 10. Acer platanoides Deborah Blz 11. Cercidiphyllum japonicum Deze soorten worden beoordeeld op de volgende eigenschappen: Te verwachten boomgrootte, kroonvorm en groeisnelheid.de te bereiken grootte is gebaseerd op de beschikbaarheid van 10 m3 bomengrond, 5 m3 doorwortelbare overige bodem in een autovrij, met bodembedekkende heesters beplant vak in de Rembrandtlaan. Heeft een boom veel meer groeiruimte dan wordt hij groter dan hierna genoemd. De te verwachten hoogten zijn gebaseerd op aanplant met een stamomtrek van ongeveer 30 centimeter. NB: Bewoners hebben aangegeven dat de vorm en grootte van de Rode Kastanjes die er stonden goed was. Van deze soort staan in het Park de Plantage bomen die 20 meter hoog zijn, terwijl de bomen in de Rembrandtlaan niet hoger geworden zijn dan ongeveer 11 meter, dit komt door de mindere gunstige groeiplaatsen in de verharding van de Rembrandtlaan. Sierwaarde in voorjaar. Dit kan bloei of bladkleur bij het uitlopen zijn. Sierwaarde in zomer. Bloei of bijzonder bladvorm Sierwaarde in herfst. Bloei, Bladkleur of vruchten 3
Geschiktheid als laanboom. De boom moet min of meer recht omhoog groeien en een zekere uniformiteit hebben. Ziekten. Bekende aantastingen die tot afsterven van ( een deel van) de laan of langdurig verlies aan sierwaarde kunnen leiden. Gevoeligheid voor plagen. Dit zijn tijdelijke aantastingen bijvoorbeeld rupsen of luizen, die af en toe aanwezig zijn en overlast of verlies aan sierwaarde veroorzaken. Hinderlijke eigenschappen. Hieronder wordt verstaan: soortspecifieke eigenschappen als het vormen van uitlopers vanuit de wortels, gom of hars, oppervlakkig wortelen, of gevoeligheid voor takbreuk die tot hogere beheerskosten leiden. E.VOORKEURSSOORTEN 1. Op basis van de hiervoor genoemde criteria voldoen de volgende boomsoorten aan de eisen: Sophora japonica Regent Acer cappadocicum Rubrum Acer platanoides Deborah Cercidiphyllum japonicum 2. De verschillen tussen de twee Acers zijn gering. Acer Deborah groeit iets sneller en is waarschijnlijk in grotere partijen beschikbaar. 3. Als de maximale hoogte iets groter mag worden, een situatie die pas na 30 jaar ontstaat, zijn Liquidambar en Liriodendron een geschikte keus, Liriodendron heeft vanaf 20 jarige leeftijd een fraaie bloei en van jongs af aan een mooie herfstkleur. 4. Sophora, Liriodendron en Liquidambar zullen sneller dan de Acer en de Cercidiphyllum de straat een mooi begroeid aanzien geven. Conclusie. Als strak wordt vastgehouden aan de eis van 10 tot 12 meter als maximale hoogte, moet gekozen worden uit de soorten Sophora, Acer en Cercidiphyllum. Als de wens bestaat om sneller het vertrouwde groene beeld te bereiken, dan zijn Liquidambar en Liriodendron de beste soorten, direct gevolgd door Sophora; de laatste heeft een transparante kroon, maar wordt het breedst van de drie en bloeit uitbundiger. 4
1.Liriodendron tulipifera Ned: Tulpenboom Te verwachten boomgrootte, kroonvorm en groeisnelheid. In de jeugd is de boom opgaand en is daardoor snel een takvrije stam te verkrijgen. Tien jaar na aanplant is een hoogte van 8 tot 10 meter haalbaar; na 20 jaar is de hoogte 12 tot 14 meter. Maximaal zal onder de groeiomstandigheden op de Rembrandtlaan 15 meter haalbaar zijn bij een kroonbreedte van 8 tot 10 meter. De boom vormt net als de Paardenkastanje een dichte kroon met grote bladeren en heeft beperkt begeleidingssnoei nodig. Sierwaarde in voorjaar. geen Sierwaarde in zomer. Bloei en bijzonder bladvorm. De boom begint ongeveer tien jaar na aanplant te bloeien in de periode juni/ juli; bloei wordt met de jaren overvloediger. Sierwaarde in herfst. Een warmgele bladkleur. de vruchten zijn bruin en vallen pas op na het vallen van het blad. Het blad valt snel. Geschiktheid als laanboom. Door zijn goede doorgaande stam en regelmatige groei is deze soort geschikt als laanboom, vooral in open plantvakken zoals in de Rembrandtlaan. Ziekten. Er zijn onder Nederlandse omstandigheden geen ziekten bekend. Gevoeligheid voor plagen. Niet gevoelig voor plagen. Van de smalle hoge cultivar Fastigiatum wordt over zwarte luis gerapporteerd, niet van de soort; De soort is genoemd voor aanplant in de Rembrandtlaan. Hinderlijke eigenschappen Geen. De boom is onder de tamelijk beschutte stedelijke omstandigheden niet gevoelig voor takbreuk. Jonge Liriodendron met de karakteristieke herfstkleur in het Park de Plantage. Zeven jaar na aanplant met een stamomvang van 25-30 centimeter is een hoogte van 7.5 meter bereikt. Foto van 6 november 2012. 5
2. Sophora japonica Ned: Japanse Honingboom Van deze soort wordt voor de aanplant in lanen de voorkeur gegeven aan de cultivar Regent.Deze heeft een redelijk doorgaande stam. De beoordeling is op deze cultivar gebaseerd. Te verwachten boomgrootte, kroonvorm en groeisnelheid. In de jeugd is de boom enigszins opgaand en bolvormig. Later wordt de kroon vooral plat en breed. Tien jaar na aanplant is een hoogte van 7 meter haalbaar; na 25 jaar is de hoogte tot 10 meter. Maximaal zal onder de groeiomstandigheden op de Rembrandtlaan een hoogte van 12 meter haalbaar zijn bij een kroonbreedte van 10 tot 13 meter. Voor een goede kroonopbouw is veel begeleidingssnoei in de jeugd noodzakelijk. De boom vormt een transparante kroon met kleine blaadjes in rijen. Sierwaarde in voorjaar. Opvallende groene takken met veel stippels. Sierwaarde in zomer. Bloei en bijzonder bladvorm. De boom zal vijf jaar na aanplant gaan bloeien in de periode augustus/september; veel opvallende roomwitte bloemen in trossen. Sierwaarde in herfst. Een warmgele bladkleur. Geschiktheid als laanboom. Alleen met een intensieve begeleidingssnoei in de jeugd is deze cultivar geschikt als laanboom. De open plantvakken in de Rembrandtlaan en de zandondergrond zijn een voordeel voor deze boomsoort. Ziekten. Er zijn onder Nederlandse omstandigheden geen ziekten bekend. Gevoeligheid voor plagen. Niet gevoelig voor plagen. Hinderlijke eigenschappen. Geen. Op diep doorwortelbare bodems is geen hinder van oppervlakkige wortels te verwachten; dit is in de Rembrandtlaan het geval. Vijftien jaar oude Sophora Regent in de verharding op een diep doorwortelbare zandbodem 6
3.Liquidambar styraciflua Ned: Amberboom Van deze soort wordt voor de aanplant in lanen de voorkeur gegeven aan de cultivar Worplesdon.Deze heeft een goed doorgaande stam en een opgaande kroon in de jeugd. De beoordeling is op deze cultivar gebaseerd. Te verwachten boomgrootte, kroonvorm en groeisnelheid. In de jeugd is de boom opgaand en is daardoor snel een takvrije stam te verkrijgen. Tien jaar na aanplant is een hoogte van 6 tot 7 meter haalbaar; na 20 jaar is de hoogte 9 tot 10 meter. Maximaal zal onder de groeiomstandigheden op de Rembrandtlaan 15 meter haalbaar zijn bij een kroonbreedte van 8 tot 10 meter. De boom vormt net als de Paardenkastanje een dichte kroon met grote bladeren en heeft beperkt begeleidingssnoei nodig. Sierwaarde in voorjaar. Geen. Sierwaarde in zomer. Glanzend fraai gevormd donkergroen blad. Sierwaarde in herfst. Een zeer opvallende bladkleur met allerlei kleuren variërend van geel tot bordeauxrood. Geschiktheid als laanboom. Door zijn goede doorgaande stam en regelmatige groei is deze cultivar geschikt als laanboom. Ziekten. Er zijn onder Nederlandse omstandigheden geen ziekten bekend. Gevoeligheid voor plagen. Niet gevoelig voor plagen. Hinderlijke eigenschappen Geen. De boom is onder de tamelijk beschutte stedelijke omstandigheden niet gevoelig voor takbreuk. De opvallende paarsrode herfstkleur, begin november 2012,van een jonge Amberboom in Park de Plantage. Boom is vijf jaar geleden geplant in de maat 25-30. Hoogte ongeveer zes meter. 7
4. Platanus hispanica. (synoniem P. acerifolia) Ned: Plataan Te verwachten boomgrootte, kroonvorm en groeisnelheid. In de jeugd is de boom opgaand en is daardoor snel een takvrije stam te verkrijgen. Tien jaar na aanplant is een hoogte van 10 meter haalbaar; na 20 jaar is de hoogte tot 15 meter. Maximaal zal onder de groeiomstandigheden op de Rembrandtlaan 20 meter haalbaar zijn bij een kroonbreedte tot 15 meter. De boom vormt net als de Paardenkastanje een dichte kroon met grote bladeren en heeft beperkt begeleidingssnoei nodig. De boom komt meestal laat in blad. Er zijn vele cultivars bekend die smaller zijn dan de soort. Deze zijn niet korter dan de soort en worden daarmee voor deze standplaats ruimschoots te groot. Sierwaarde in voorjaar. Fraai afschilferende licht gekleurde stam in de jeugdfase. Sierwaarde in zomer. Fraai afschilferende licht gekleurde stam in de jeugdfase. Sierwaarde in herfst. In droge jaren gele herfstkleur. Geschiktheid als laanboom. Wordt voor de Rembrandtlaan te groot. Is veel aangeplant in Schiedam en is niet onderscheidend. Ziekten. Er zijn onder Nederlandse omstandigheden geen ernstige ziekten bekend. Gevoeligheid voor plagen. Kan in koude voorjaren last van bladvlekkenziekte hebben. Hinderlijke eigenschappen Geen; de sterkste stadsboom. Links een vijfentwintig jaar oude smal opgaande Plataan ( de cultivar Tremonia. Rechts een honderd jaar oud exemplaar van de Plataan. Beide bomen staan in Park de Plantage 8
5. Acer cappadocicum Rubrum Ned: Kolchische Esdoorn Te verwachten boomgrootte, kroonvorm en groeisnelheid. In de jeugd is de kroonvorm met een regelmatige begeleidingssnoei opgaand, alleen zo is een takvrije stam te verkrijgen. Tien jaar na aanplant is een hoogte van 6 tot 7 meter haalbaar; na 20 jaar is de hoogte 9 tot 10 meter. Maximaal zal onder de groeiomstandigheden op de Rembrandtlaan 12 meter haalbaar zijn bij een kroonbreedte tot 10 meter. De boom vormt net als de Paardenkastanje een dichte kroon met grote bladeren en heeft in de jeugd regelmatig begeleidingssnoei nodig om voldoende vrije doorrijhoogte te krijgen. Sierwaarde in voorjaar. Bij het uitlopen is het blad paars, later verkleurend naar groen. In Mei bloeit de boom met talrijke ijle felgele bloempjes net als de soort. Sierwaarde in zomer. Glanzend donkergroen blad met een rode zweem. Sierwaarde in herfst. Fraai verkleurend tot warmgeel. Geschiktheid als laanboom. Een boom die met regelmatige begeleidingssnoei een bolronde kroon ontwikkeld. Staat niet elders in Schiedam. Heeft graag een open plantplaats en een goed doorlatende humeuze bodem zoals in de Rembrandtlaan aanwezig is. Ziekten. Er zijn onder Nederlandse omstandigheden geen ernstige ziekten bekend. Gevoeligheid voor plagen. Geen. Hinderlijke eigenschappen Geen. Herfstbeeld van een ongeveer 20 jaar oude Kolchische esdoorn die vanwege zijn standplaats weinig begeleidingssnoei heeft gehad; zo ontstond een bolronde kroon op een korte stam 9
6. Carpinus betulus Ned: Haagbeuk Cultivar Fastigiata, een sterk opgaande vorm Te verwachten boomgrootte, kroonvorm en groeisnelheid. In de jeugd is de boom smal en sterk opgaand; daardoor is snel een takvrije stam te verkrijgen. Tien jaar na aanplant is een hoogte van 8 meter haalbaar; na 20 jaar is de hoogte tot 12 meter. Maximaal zal onder de groeiomstandigheden op de Rembrandtlaan 15 meter haalbaar zijn bij een kroonbreedte tot 12 meter. De boom vormt een stijve dichte kroon en heeft beperkt begeleidingssnoei nodig. Sierwaarde in voorjaar. Loopt vroeg uit met een lichtgroen blad. Sierwaarde in zomer. Geen. Sierwaarde in herfst. Fraai geel blad. Geschiktheid als laanboom. Vormt een wat stijve strakke laan.wordt voor de Rembrandtlaan te groot. Ziekten. Er zijn onder Nederlandse omstandigheden geen ernstige ziekten bekend. Gevoeligheid voor plagen. Geen. Hinderlijke eigenschappen Geen. Ongeveer 10 jaar oude Carpinus betulus Fastigiata langs een weg. De kroonvorm is strak opgaand, de boom is snel goed op te kronen. Later wordt de kroon bolrond 10
7. Acer platanoides Deborah Ned: Noorse Esdoorn Te verwachten boomgrootte, kroonvorm en groeisnelheid. In de jeugd is de boom opgaand en is daardoor snel een takvrije stam te verkrijgen, later wordt de kroon rond Tien jaar na aanplant is een hoogte van 7 tot 8 meter haalbaar; na 20 jaar is de hoogte tot 10 meter. Maximaal zal onder de groeiomstandigheden op de Rembrandtlaan 12 meter bereikt worden bij een kroonbreedte tot 10 meter. De boom vormt een dichte kroon met grote bladeren en heeft regelmatig begeleidingssnoei nodig. Sierwaarde in voorjaar. Bloeit voor het uitlopen met talrijke ijle heldergele bloemen. Loopt uit met paars blad, wat later naar donkergroen met een paarse zweem verkleurt. Sierwaarde in zomer. Donkergroen glanzend blad met een paarse zweem. Sierwaarde in herfst. Opvallend geel oranje verkleurend. Geschiktheid als laanboom. Vormt met een regelmatige begeleidingssnoei een regelmatige laan, is in Schiedam verder niet als laan aangeplant. De doorlatende bodem en de open plantvakken op de Rembrandtlaan vormen een geschikte groeiplaats. Ziekten. Er zijn onder Nederlandse omstandigheden geen ernstige ziekten bekend. Gevoeligheid voor plagen. Kan in koude voorjaren last van bladvlekkenziekte hebben. Hinderlijke eigenschappen Geen. Boom met een stamomvang van ongeveer 35-40 centimeter in het voorjaar op de kwekerij. Hier is goed de purperkleur van het jonge blad te zien. Later verkleurt het blad naar glanzend donkergroen. De herfstkleur lijkt op die van de Katsuraboom. 11
8. Cercidiphyllum japonicum Ned: Katsuraboom Te verwachten boomgrootte, kroonvorm en groeisnelheid. In de jeugd is de boom opgaand,later wordt deze eirond. Tien jaar na aanplant is een hoogte van 6 tot 7 meter haalbaar; na 20 jaar is de hoogte tot 10 meter. Maximaal zal onder de groeiomstandigheden op de Rembrandtlaan 12 meter haalbaar zijn bij een kroonbreedte tot 8 meter. De boom vorm een enigszins transparante kroon en heeft beperkt begeleidingssnoei nodig. Sierwaarde in voorjaar. Fraai hartvormige bladeren met een fijne kroonstructuur, de bloei is niet opvallend aan het kale hout. Sierwaarde in zomer. Bladvorm en fijn vertakte kroonstructuur zijn opvallend. Sierwaarde in herfst. Zeer fraaie herfstkleur, allerlei tinten van geel tot oranje. Geschiktheid als laanboom. Vormt een regelmatige kroon, zeker in plantvakken. Ziekten. Er zijn onder Nederlandse omstandigheden geen ernstige ziekten bekend. Gevoeligheid voor plagen. Geen. Hinderlijke eigenschappen Geen. Links: Ongeveer 20 jaar oude laan van Katsuraboom op een goed vochthoudende humeuze bodem bij Leersum. Aan de rechterzijde is de bodem in de winter soms te nat. Daardoor zijn de bomen korter en de kronen ijler. Rechts: fraaie herfstkleur van jonge boom in de Kop vd. Plantage; Foto 4 oktober 2012 12
F. ADVIES OVER BODEMBEDEKKENDE HEESTERS Voor aanplant onder bomen en tussen parkeerplaatsen moeten planten over de volgende eigenschappen beschikken: Goed bodembedekkend en niet hoger dan 1 meter Verdraagt droge schaduwrijke omstandigheden Sierwaarde Vorm en groeiwijze geschikt voor in plantvakken met veel randen Bestand tegen ruw gebruik: doorlopen, aantikken met autobumpers In de notitie van 18 januari stelt Gemeente Schiedam de volgende soorten heesters voor. o Prunus laurocerasus 'Mano'. Lage goed wintergroene bodembedekkende heester met glanzend donkergroen blad. Hoogte 60-80 centimeter. Goed door knippen of scheren te beheren. Kan wat schaduw verdragen. Bloeit met witte trosjes in de nazomer. o Spiraea betulifolia 'Tor'. Opgaande heester tot 100 centimeter hoog. Bloeit fraai in de voorzomer en heeft een geeloranje herfstkleur. Bladverliezend en goed bodembedekkend. Verdraagt weinig schaduw. o Callicarpa dichotoma 'Early Amethyst'. Sierheester tot 1.5 meter hoog. Bladverliezend met fraaie van geel naar paars verkleurende bladeren in de herfst. Talrijke kleine paarse besjes. Verdraagt enige schaduw. o Lonicera pileata 'Purple Pearl'. Sterke min of meer bladhoudende bodembedekkende heester. Zeer sterk, geen bloei, geen herfstkleur. Hoogte tot 50 centimeter en verdraagt schaduw. o Ligustrum obtusifolium 'Dart's Spreader'. Goed bodembedekkende heester tot een hoogte van 80 centimeter. Bij niet te strenge vorst bladhoudend; bloeit met witte trosjes in de zomer. Advies heesters: Van de bovengenoemde soorten bestaat een voorkeur voor de best schaduwverdragende soorten. Dit zijn Lonicera en Ligustrum. Niet genoemd maar zeer sterk zijn : Cotoneaster dammeri in diverse cultivars en Symphoricarpus Hancock. De laatste twee zijn geen opvallend bloeiende soorten, maar zijn reuze sterk; de aandacht moet vooral naar de boom uitgaan. Deze soorten kunnen in de tussenstroken tussen de motorkappen, waar nog lang na aanplant het meeste zon komt, aangevuld worden met Prunus en als solitair de Callicarpa. Aantal per m2. Omdat de plantplaats zeer veel van de planten vraagt is het aan te bevelen het dubbele aantal planten te zetten als gebruikelijk in vakken zonder bomen en parkeren. Aantal per m3 is dan 6 tot 8 stuks per m2. Bij dit aantal is het vak, mits goed verzorgd, binnen twee jaar begroeid. 13