Algemene Beschouwingen 6 november 2013 Inbreng CDA-fractievoorzitter Hans Démoed Verbinden betekent delen met de samenleving = loslaten en ruimte geven aan creativiteit (Inleiding) Voorzitter, in het debat over het bestuurlijk dossier heb ik al aangegeven dat het CDA afscheid neemt van een overheidsrol die vooral is gebaseerd op handelen vanuit bevoegdheden en regels, ofwel sterk hiërarchisch. Onze visie op een sterk veranderende samenleving maakt dat wij ons onderdeel voelen van een netwerk, waarin inwoners, individueel en verenigd, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de overheid samenwerken. In het netwerk zijn er veel initiatieven van onderop en de overheid is daarbij vaak nodig als brug naar een concreet resultaat. Als CDA fractie hebben wij geconstateerd dat de door Zuid-Holland gekozen benadering in Provincie Nieuwe Stijl een ontbrekende schakel aan het licht brengt in het leggen van de noodzakelijke verbindingen. In de praktijk heeft PNS ertoe geleid dat de scherpe focus op kerntaken automatisch betekent dat je een onderwerp dat daarin niet thuishoort helemaal loslaat. Daar zit ook de weeffout of denkfout, hoe je het maar noemen wil. Als je besluit om je eigen focus te beperken tot kerntaken, dan verwacht je ook iets van maatschappelijke organisaties, andere overheden en de samenleving. Die hebben daarbij vaak wel de partnerrol van de provincie nodig om hun doelen te kunnen bereiken. Deze maatschappelijke ontwikkeling hangt ook samen met een veranderde rol van de overheid van minder opereren vanuit regels en bevoegdheden en meer vanuit gelijkwaardigheid en gezamenlijk werken aan de dingen die we nastreven. Laat ik twee voorbeelden geven: de aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt. Het CDA staat achter het uitgangspunt van het coalitieakkoord dat er geen provinciale middelen vanuit het programma economie beschikbaar moeten worden gesteld. In de praktijk zien we dat wel een beroep wordt gedaan op onze partnerrol. De focus op kerntaken heeft erin geresulteerd dat we dit thema en de prioriteit in de samenleving lijken te gaan ontkennen, terwijl iedere partner het als het hoofdprobleem benoemt in de economische ontwikkelingen. Het tweede voorbeeld is de visserij. Het CDA steunt de lijn dat visserij geen provinciale kerntaak is en geen eigen budget krijgt. Tegelijk wordt er vanuit het thema duurzaamheid en innovatie wel een beroep gedaan op onze partnerrol. Bijvoorbeeld bij het verkrijgen van Europese middelen, of om bedrijfsleven en lokale overheid een echt innovatieprofiel te kunnen laten innemen. Nog te vaak merken wij dan een afwijzing met als enige motivering: het is geen provinciale kerntaak. De samenleving verandert snel en wij verwachten daarbij veel van het eigen initiatief en gemeenschapszin van dorpen en organisaties. Het CDA ziet daarbij veel kracht en initiatief. Veel te vaak lopen deze initiatieven echter aan tegen de blokkades van onze regels en wordt een partnerrol van de overheid gemist. Wij moeten erkennen dat we in die situaties zijn doorgeschoten in de noodzakelijke scherpte op taken. ALLEEN DE GESPROKEN TEKST GELDT 1
Het CDA wil vandaag dat misverstand tussen kerntaak en rolopvatting doorbreken en vraagt ook het college daarop een visie te geven. Kan het college dit toezeggen en een visie geven op de partnerrol die op de verschillende terreinen binnen Zuid-Holland wordt gevraagd en op de invulling daarvan? (Financieel duurzaam) De voorliggende begroting 2014 is naar de mening van het CDA een verder verbeterd product ten opzichte van 2013, maar toch hebben wij ook kritiek. Met name ten aanzien van dossiers als bezuiniging personeelslasten en de financiering beheer en onderhoud van de provinciale wegen en beheer van het groen maakt u onvoldoende duidelijk in control te zijn. In de vorige periode is extra geld van de inwoners gevraagd om grote stappen te zetten op het gebied van mobiliteit en u kunt ons tot nog onvoldoende duidelijk maken hoe alle kosten van aanleg, beheer en onderhoud in onze begroting zijn gedekt. Het CDA wil van het college duidelijkheid over beheer en onderhoud en de wijze waarop dit wordt verwerkt in ons meerjarenperspectief. Op welk moment kan deze fundamentele discussie worden gevoerd met de Staten? Gezien de vele onzekerheden is de kadernota een te laat moment voor een eerste fundamentele discussie. Het CDA vraagt van het college een toezegging om al in maart 2014 te spreken aan de hand van een kaderstellende nota over het meerjarenperspectief en te maken keuzes. Het CDA vindt het om die reden zeker belangrijk incidentele voordelen voor deze discussie en de onzekerheden van het Rijk te reserveren. De koers van het college straalt behoedzaamheid uit en dat vindt het CDA voor nu een verstandige keuze aangezien er veel onzekerheden zijn in het financieel perspectief. Verder is het CDA van mening dat herkenbaar voor inwoners moet zijn wat de investeringen van 200 miljoen extra in mobiliteit en 100 miljoen extra in groen opleveren. In de provinciale verantwoording en communicatie moet dit meer zichtbaar worden. Welke inspanningen gaat het college doen om dit aan de hand van de concrete projecten neer te zetten? (Burgerparticipatie) Voorzitter, het CDA vindt het belangrijk dat inwoners individueel en gezamenlijk betrokken worden. Eerder dit jaar introduceerden wij het idee om een Zuid-Holland app te maken om directe betrokkenheid bij uitvoering van wegenonderhoud of andere zaken te vergroten. Kan het college ons informeren welke stappen al zijn gezet? Als voorbeeld kunnen wij ons voorstellen dat er voor de provinciale wegen een doorstromings app komt met actuele adviezen voor routering, zodat logistiek minder hinder van files heeft en inwoners s avonds eerder thuis zijn om maatschappelijke activiteiten te kunnen doen. Betrokkenheid bij je omgeving is iets wat we moeten koesteren. In het debat over Odfjell heb ik het idee van een burenraad gelanceerd, niet vanuit de overheid, maar juist door het bedrijf en omgeving zelf. Odfjell heeft toegezegd die handschoen op te pakken. Wij zouden het een goede zaak vinden als er bijvoorbeeld op het terrein van externe veiligheid, maar ook bij andere omgevingszaken bureninitiatieven tot stand komen. Ook dan is de partnerrol van de overheid onmisbaar. ALLEEN DE GESPROKEN TEKST GELDT 2
(Vitaal platteland, groen/recreatie en ruimtelijke kwaliteit) Het CDA vindt het belangrijk dat ons cultureel erfgoed, maar ook natuur en recreatie, in stand blijft. Tegelijk ziet het CDA dat dit door de hoge kosten voor bijvoorbeeld onderhoud niet alleen kan met de klassieke geldstromen, die afnemen of soms helemaal verdwenen zijn. Het CDA hecht zeer aan particulier initiatief vanuit het principe: we zien een taak voor iedereen. Particuliere initiatieven zijn er voldoende, maar ze sneuvelen regelmatig aan de voorkant door een overvloed aan regels en andere belemmeringen als vergunningen en leges. Ook hier geldt dat we ruimte moeten durven geven. De overheid stelt regels om het algemeen belang te beschermen. Als de omstandigheden veranderen kunnen die regels hun betekenis verliezen. Deelt het college de visie van het CDA dat het verzetten van bakens nodig kan zijn om maatschappelijke initiatieven speelruimte te geven? Wij vragen van het college op de terreinen groen, cultuur, ruimte en economie voorstellen om die speelruimte te vergroten. Het CDA kiest hierbij voor het principe: de samenleving, niet de overheid. Op welk moment kan het college hierover een notitie toezeggen? Om deze behoefte aan regelvrijheid echt een kans te geven vindt het CDA dat de provincie zo ver moet gaan dat ervaring moet worden opgedaan met een regelvrij gebied of project. Het CDA zal een motie indienen met die strekking om ruimte te geven aan creativiteit in Zuid-Holland. Doel van deze pilot is om creativiteit echt een kans te geven en ervaring op te doen voor bredere toepassing. Ten aanzien van het wonen hebben we ook in Zuid-Holland te maken met krimp. Gemeenten zijn druk bezig om de drie grote decentralisaties voor te bereiden. Het combineren van wonen en zorg dicht bij huis wordt daarin nog veel belangrijker. Het is een denkfout te veronderstellen dat gemeenten alleen voor deze opgave staan. Zij hebben de steun van de provincie hard nodig om goede randvoorwaarden te kunnen bieden voor maatschappelijke initiatieven. Wat doet uw college om gemeenten ook perspectief te bieden bij het realiseren van hun opgaven in het kader van deze ingrijpende decentralisaties? Recent heeft gedeputeerde Veldhuijzen het boek Smart Talks in ontvangst genomen met praktijklessen over gebiedsontwikkeling 3.0. Neem bestuurlijke verantwoordelijkheid voor een proces, in plaats van een plan met een eindbeeld was een toepasselijk citaat van wethouder Kees van Velzen van de gemeente Alphen aan den Rijn. Het boek biedt inspirerende lessen voor de gebiedsopgaven en het CDA zou het waarderen als deze praktijklessen ook in een themasessie met de Staten worden gedeeld. Is het college bereid die handschoen op te pakken om te kijken hoe we ons instrumentarium nog beter kunnen laten aansluiten op de veranderde wereld van gebiedsontwikkeling 3.0? (Bereikbaarheid en MPI) Het CDA is tevreden over het voorliggende MPI en de projecten die daarin worden gefaciliteerd. Van een fietstunnel in Brielle tot belangrijke verbeteringen in de doorstroming op de N59 op Goeree Overflakkee. Het is een concrete invulling van de ALLEEN DE GESPROKEN TEKST GELDT 3
CDA wens om na grote investeringen in het noorden van de provincie nu ook de knelpunten in het zuiden herkenbaar in te vullen. In het openbaar vervoer hebben wij afgelopen jaar veel gesproken over de concessies. Het CDA wil nu verder kijken dan deze concessieperiode. We hechten allemaal aan goed openbaar vervoer in de wijk en op het platteland, maar het blijft lastig om vraag en aanbod goed af te stemmen tegen een redelijke prijs. De Gedeputeerde is wat ons betreft goed bezig in de toekomstvisie voor openbaar vervoer. Toch zouden wij het vandaag wat verder willen concretiseren. Het CDA zou graag zien dat Zuid-Holland samen met alle partners in openbaar vervoer en andere vormen van groepsvervoer nadenkt over de kracht van bundeling. Stel dat wij alle vervoersstromen en daarvoor beschikbare middelen bundelen, wat is er dan mogelijk om ons OV-netwerk duurzaam bereikbaar en beschikbaar te houden. Wij willen van de gedeputeerde een toezegging dat deze bundelingsvariant van alle stromen aan openbaar en groepsvervoer van overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties wordt onderzocht? (Duurzaamheid, economie en innovatie) Duurzaamheid is in de praktijk op gebiedsniveau lastig in te vullen, denk ook aan de complexe discussie over windenergie. In de nieuwe gemeente Goeree Overflakkee liggen grote kansen en ook ambities op het thema duurzaamheid, onder meer met de getijdencentrale en het streven naar een energieneutrale gemeente. Het Green Point bij Oude Tonge is daar ook een mooi voorbeeld van. Gedeputeerde Weber is met het gemeentebestuur voortvarend aan de slag als het gaat om bijvoorbeeld de Getijdencentrale. Het CDA zou graag zien dat de ambities op het gebied van duurzaamheid extra accent krijgen in de IRP voor het eiland. Dit kan zeker de kansen op het gebied van recreatie en innovatie kracht bijzetten. Van de gedeputeerde horen wij graag of de projecten op het gebied van duurzaamheid dit extra accent zullen krijgen. Eerder dit jaar heeft CDA zorgen geuit over de toenemende jeugdwerkloosheid. Wij vragen van de gedeputeerde om bij de herijking van de economische agenda van de Zuidvleugel hieraan aandacht te besteden. Gezien de toenemende werkloosheid, met name in de sectoren delta/maritiem en greenport is er alle aanleiding voor om met het thema onderwijs arbeidsmarkt op regionaal niveau aan de slag te gaan. Mogen wij ervan uitgaan dat de gedeputeerde deze handschoen oppakt? (Sociaal domein) De overdracht van de jeugdzorg is in essentie een goed voorbeeld van het door ons gewenste creatieve denken. Ervan uitgaande dat de Jeugdwet ingaat op 1 januari 2015, ondanks het uitstel in de Eerste Kamer, is er alle aanleiding om de zorginhoudelijke vernieuwing voldoende in beeld te houden. Wij vragen de gedeputeerde of er indachtig de indicatiestelling light door BJZ nog andere belemmeringen zijn die het college in de aanloop naar de transitie kan wegnemen. Een andere zorg voor de CDA fractie is de kwaliteit van de jeugdzorg. Nog te weinig worden interventies gedaan op basis van bewezen effectieve methoden. Wij vragen van de gedeputeerde een extra inspanning om deze koppeling te verbeteren. Kan hij dat toezeggen? Gezien de enorme opgave voor gemeenten zouden wij het college willen vragen hoe zij die rol in de ondersteuning ALLEEN DE GESPROKEN TEKST GELDT 4
komende periode gaat invullen. Op welke wijze kan de in het provinciehuis aanwezige kennis ten goede komen aan de Zuid-Hollandse gemeenten? (Afronding) Voorzitter, ik rond af met de conclusie dat verbinden alleen kan als je echt iets doet met initiatieven vanuit de samenleving. Laten wij als overheid een waardig partner zijn en ruimte geven aan creativiteit en samenwerking. Alleen dan krijgen we een herkenbare provinciale overheid in Zuid-Holland. Bij ons werk aan de samenleving blijven wij altijd voor ogen houden dat wij de grond slechts te leen hebben gekregen om deze door te geven aan onze kinderen en kleinkinderen. ALLEEN DE GESPROKEN TEKST GELDT 5