Denken over veranderen in kleuren Introduc)e hans vermaak
Vijf denkwijzen over verandering Denkwijze Geeldruk Er verandert iets als je: De belangen van de belangrijkste spelers bij elkaar kunt brengen tot een consensus door middel van een onderhandelingsproces Blauwdruk Onderzoekt wat de beste oplossing is en die planma)g implementeert in een ra)oneel proces Rooddruk Mensen op de juiste manier prikkelt, zodat ze zich gewaardeerd en gezien voelen in een sociaal proces Groendruk Mensen in leersitua)es brengt, ze bewuster en bekwamer maakt waardoor hun vermogens toenemen op het werk in een ontwikkelproces Witdruk Spontane evolu)e een handje helpt door ruimte te geven waar energie zit en blokkades slecht in een dynamiserend proces 2
Vier praktische toepassingen Strategie: situa<onele keus voor kansrijkste kleur voor een veranderaanpak. Wat past bij vraagstuk, bij organisa<e, bij? Diagnose: meervoudig kijken naar mensen, organisa)es, vraagstukken., vooral als het complex is : besef van eigen voorkeurss)jl, aannames, competen)es, beperkingen Communica<e: gemeenschappelijke taal om collec)ef te praten en beslissen over veranderen zonder scholenstrijd 3
Geeldrukdenken Aannames Idealen AanpassenAkkoordAchterbanActorAfdwingenAftredenAgendaAlliantie Er verandert iets als je belangen bij elkaar brengt - Democra)sche samenleving BeslisserBesluitenCoalitieComitéCompromisConclaafDepolitiseren - van de sleutelfiguren - Poldermodel van poli)eke coali)es DraagvlakDubbelrolGezichtsverliesIntentieMachtMandaatMedestaander - in een onderhandelings- en lobbyproces - Haalbare oplossing - om een consensus te vormen (win- win) OnderhandelingPartijPersPersberichtPettenprobleemPoliticusPolitiseren Condi<es: PressurecookerProcedureProcesontwerpPubliekSpelregelStakeholder Schaduwkanten - Achter gesloten deuren StatusTegenstanderTijdsdrukUittredenVerklaringVervlechtenVrijheidsgraadWantrouwenWinwinAanpassenAkkoordAchterbanActorAfdwingen MoGo: veranderen is een machtspel - Valkuilen: luchoietsen, loose- loose strijd, - Sense of urgency - Oppervlakkig geel: achterkamertjesgedoe, de sterkste wint onbetrouwbaarheid AftredenAgendaAlliantieBeslisserBesluitenCoalitieComitéCompromis Traject - Allergieën: ideologen, details, gezichtsverlies ConclaafDepolitiserenDraagvlakDubbelrolGezichtsverliesIntentieMacht- Interven<es: - Media)e, allian)evorming, stemsessies MandaatMedestaanderOnderhandelingPartijPersPersberichtPettenpro- - Topstructurering, beleidsvorming : procesregisseur die zijn macht inzet bleempoliticuspolitiserenpressurecookerprocedureprocesontwerppu- DiagnoFsebrillen: - Poli)ek fingerspitzengefühl (posi)es en context) - Krachtenveldanalyse, concurren)estructuur - Besturen, beschouwen en conflicten hanteren bliekspelregelstakeholderstatustegenstandertijdsdrukuittredenver- klaringvervlechtenvrijheidsgraadwantrouwenwinwinaanpassenakkoord - Policy windows, besluitvormingsfuik - OnaUankelijk, beheerst en met goede netwerken Beheersbaarheid: Andere actoren: afgevaardigden, achterbannen, AchterbanActorAfdwingenAftredenAgendaAlliantieBeslisserBesluiten - Onbekend en verschuivend resultaat - Borging via contracten en machtsbalans opinieleiders 4
Blauwdrukdenken Aannames Er verandert iets als je eerst denkt en dan (planma<g) doet - onderzoek biedt objec)eve antwoorden en rich)ng - oplossingen worden ontworpen (stappenplan) - implementa)e gaat planma)g en transparant ActiviteitAfbakenenAfspraakArchiverenBeheersbaarBeslisdocument - Maakbare en kenbare wereld BeslissenBesturingBevoegdheidBewakingBoeteBudgetCapaciteitCheck - Orde, efficiën)e en voorspelbaarheid - Beste concrete oplossing (harde organisa)easpecten) listcontroledeelprojectdetaillerendoeldoorlooptijdefficiënteisenfase GoedkeuringHiërarchieInformatiebewakingIngangscontrolIeinrichting ISOKeuringKwaliteitscontroleMargesMiddelenMijlpaalOnderzoekOpdrachtgeverOpdrachtnemerPlannenPrestatieProjectProjectleiderRappor externe aspecten negeren Schaduwkanten - Oppervlakkig blauw: mechanis)sch, irra)onele en - Valkuil: alles maakbaar verklaren, over mensen -tagereductieresultaatstaptaaktaakgeledingvoortgangweerstand heen walsen, hired gun analyses ActiviteitAfbakenenAfspraakArchiverenBeheersbaarBeslisdocument Traject - Allergie: vage toestanden, emo)onaliteit, ingebakken onzekerheid/ ambiguïteit BeslissenBesturingBevoegdheidBewakingBoeteBudgetCapaciteitCheck listcontroledeelprojectdetaillerendoeldoorlooptijdefficiënteisenfase : expert, projectleider GoedkeuringHiërarchieInformatiebewakingIngangscontrolIeinrichting - Inhoudelijke deskundigheid - Analyseren, structureren, presenteren, plannen ISOKeuringKwaliteitscontroleMargesMiddelenMijlpaalOnderzoekOpdrachtgeverOpdrachtnemerPlannenPrestatieProjectProjectleiderRappor - Presta)egericht, accuraat, zelfstandig, rechtlijnig -tagereductieresultaatstaptaaktaakgeledingvoortgangweerstand Condi<es: - Toereikend sponsorschap - Sense of control, objec)viteit MoGo: veranderen is een ra)oneel proces Interven<es: - ISO, BPR,ABC, PMW - Strategische analyse (SWOT, poroolio s, e.d.) Diagnosebrillen: - Visgraatdiagrammen, poroolio- analyse - Structuren, organisa)econfigura)es Beheersbaarheid: - Vooraf omschreven en gegarandeerd resultaat - Borging via meten = weten, monitoringssystemen Idealen Andere actoren: opdrachtgevers, projectmedewerkers, doelgroepen, (boze) buitenwereld 5
Rooddrukdenken Aannames Idealen AandachtAangenaamArboregelingAssessmentBelangstellingBeloning Er verandert iets als je mensen op de juiste manier - Gemeenschap in harmonie, zorgzame samenleving BeoordelingBetrokkenBindingBonusCollega scompetentiecurriculum prikkelt - Het beste uit mensen halen, beste fit tussen - mensen (situa)oneel) straffen en belonen vitaefunctiebeschrijvingfunctionerenheadhunterhuisstijlideeënbus organisa)e en individu - mensen verleiden en het wij - gevoel versterken - Mo)verende oplossing JuniorKwaliteitLief-en-leed-potLoopbaanMedewerkersborrelMediorOplei- - aandacht, steun en erkenning bieden denoutplacementoverlegpotentieprikkelenprofielpromotieregelingruilensalarissecundairevoorwaardenseniorsfeervolsociaalstatussteunen - Mensen zoeken elkaar op dekengedrag, onechte aandacht Condi<es: Schaduwkanten - Respectvolle en zorgvuldige procedures - Oppervlakkig rood: vers)kkende systemen, wollen StimulerenStrafTalentVaklunchVerlokkenWerkklimaatWerkomgevingZorgv - Valkuilen: negeren van macht, zachte heel- MoGo: veranderen is een sociaal gebeuren meesters, conflictmijding uldigaandachtaangenaamarboregelingassessmentbelangstellingbeloningbeoordelingbetrokkenbindingbonuscollega scompetentiecurriculum Traject - Allergieën: solo- of macho- gedrag, onzorgvuldigheid, Interven<es: problema)seren - Personeelsinstrumenten en sociale ac)viteiten vitaefunctiebeschrijvingfunctionerenheadhunterhuisstijlideeënbusjunior - Management by walking around en de zeepkist : coachende manager, HRM- er, KwaliteitLief-en-leed-potLoopbaanMedewerkersborrelMediorOpleiden Diagnosebrillen: communica)e- expert - Mo)va)efactoren, bronnen van weerstand - Mensen- mens OutplacementOverlegPotentiePrikkelenProfielPromotieRegelingRuilen - Rollen in teams, situa)oneel leiderschap - Mo)veren, verleiden, communiceren, samenwerken SalarisSecundairevoorwaardenSeniorSfeervolSociaalStatusSteunen - Sociaal, betrouwbaar, geïnteresseerd Beheersbaarheid: StimulerenStrafTalentVaklunchVerlokkenWerkklimaatWerkomgeving - Bedachte, maar niet gegarandeerde uitkomst Andere actoren: smaakmakers, teambuilders, - HRM- systemen, goede verhoudingen rolmodellen, betrokkenen 6
Groendrukdenken Aannames Idealen ActionlearningAflerenBetekenisBewustonbekwaamBewustwordingClinic Er verandert iets als je mensen in leersitua<es - Lerende organisa)e: met iedereen, over alles, al)jd CoachenCorporatecurriculumDebriefingDenkbeeldDidactusEffectErvaring brengt - Groeien ontdekken EvaluatieExperimentFacilitatorFeedbackGedragGroepslerenHouding - bewust onbekwaam maken (spiegels en vensters) - Oplossingen die mensen zelf vinden - experimenten en exploreren van mogelijkheden KennisKennisoverdrachtLeercyclusLeerdoelLeermanagerLeermiddelLeer - in een koerszoekend, collec)ef proces situatielerenlerendeorganisatiementaalmodelmotivatieoefenenontwikkelingopvoedingorganisatieontwikkelingreflectiespelspiegelenstage Condi<es: Schaduwkanten - (Net) genoeg veiligheid, rust en respect - Oppervlakkig groen: individueel leren los van het - Streven naar professionaliteit werk, gebrek aan ac)e TrainerTrail-and-errorTweedehandslerenTweedeordelerenUitproberen - Valkuilen: belerend gedrag, niemand uitsluiten, MoGo: veranderen is leren en ontwikkelen navelstaren UitwisselenVaardigheidVeiligheidZienswijzeActionlearningAflerenBetekenisBewustonbekwaamBewustwordingClinicCoachenCorporatecurriculum Traject - Allergie: poli)eke spelletjes, mensen met een bord Interven<es: voor hun hoofd - Feedback, coaching, opleiding, gaming DebriefingDenkbeeldDidactusEffectErvaringEvaluatieExperimentFacilita- - Organisa)e- ontwikkeling, survey- feedback, communi)es of prac)ce : procesbegeleider die mensen steunt torfeedbackgedraggroepslerenhoudingkenniskennisoverdrachtleer- Diagnosebrillen: - reflec)ve prac))oner als rolmodel cyclusleerdoelleermanagerleermiddelleersituatielerenlerendeorgani- - Johari window, leercurve, leerniveaus - Didac)sch ontwerpen, faciliteren, spiegelen, coachen - Organisa)e- ijsberg, systeemdenken - Empathie, crea)viteit, nieuwsgierigheid satiementaalmodelmotivatieoefenenontwikkelingopvoedingorganisatie- ontwikkelingreflectiespelspiegelenstage - Uitkomst geschetst, niet gegarandeerd Beheersbaarheid: Andere actoren: trekkers, coaches, meesters, TrainerTrail-and-error - Borging via voortdurende reflec)e deelnemers, beschermheren 7
Witdrukdenken Aannames Idealen AdaptiefBeeldenBelevingBetekenisgevingBewegingBewustwordenBlokkadeChaosComplexiteitCreativiteitCrisisDialoogDynamiekEcologie handje helpt - Zelfsturing in netwerken dwars over muren heen Er verandert iets als je spontane evolu<e een - Wonderlijk universum vol parallele werkelijkheden EnergieEvolutieFeedforwardGevoelGroeiHeldenHelenIdeeënIdentiteit - patroonduiding van wat organisa)es beweegt - Zingeving, geëngageerde oplossingen, innova)es - ruimte voor ondernemerschap en dynamiek InnerlijkInnovatieKrachtLosmakenNatuurNon-interventieOntvouwenOpen - blokkades wegnemen en conflicten op)maliseren PatroonPilotRituelenRuimteStilteStromenSymboolToevalTransformatie Condi<es: Schaduwkanten - Paradoxaal adviseren - Oppervlakkig wit: new age uiterlijkheid, UitdagingUitstralingVerbindingWaarnemenWilZelforganisatieZijnZingevingAdaptiefBeeldenBelevingBetekenisgevingBewegingBewustworden - Valkuilen: oppervlakkig begrip van onderstroom, - Sense of humor alles is goed MoGo: veranderen gaat over energie/ vitaliteit laissez- faire, mensen opzadelen met zelfsturing BlokkadeChaosComplexiteitCreativiteitCrisisDialoogDynamiekEcologie Traject - Allergieën: saaiheid, middelmaat, regels, EnergieEvolutieFeedforwardGevoelGroeiHeldenHelenIdeeënIdentiteit Interven<es: bevoogding, groepsdwang - Zelfsturende teams, zoekconferen)es InnerlijkInnovatieKrachtLosmakenNatuurNon-interventieOntvouwenOpen - Apprecia)ve inquiry, open space mee)ngs : patroonduider die zichzelf op het spel zet PatroonPilotRituelenRuimteStilteStromenSymboolToevalTransformatie Diagnosebrillen: - Florerend in complexiteit, spelend met mogelijkheden - Ontwikkelingspatronen van individuen en groepen - Betekenis geven, dialogiseren, ondernemen, fantasie UitdagingUitstralingVerbindingWaarnemenWilZelforganisatieZijnZingevingAdaptiefBeeldenBelevingBetekenisgevingBewegingBewustworden - Chaostheorie, megatrends, organisa)ebeelden - Zelpewust, authen)ek, kwetsbaar, eigenwijs Beheersbaarheid: Andere actoren: intra- / entrepreneurs, kiemen, BlokkadeChaosComplexiteitCreativiteitCrisisDialoogDynamiekEcologie - Moeilijk voorspelbaar (maar niet stuurloos) proces - Borging via zelforganisa)e en kwaliteit van dialoog sponsors, netwerken 8
De vijf kleuren in één oogopslag Geeldruk Blauwdruk Rooddruk Groendruk Witdruk Er verandert iets als je... belangen bij elkaar brengt eerst denkt en dan (planma)g) doet mensen op de juiste manier prikkelt mensen in leersitua)es brengt ruimte maakt voor spontane evolu)e in een... machtsspel ra)oneel proces ruilexerci)e leerproces dynamiserend proces naar... een haalbare oplossing, win- winsitua)e de beste oplossing, een maakbare wereld een mo)verende oplossing, de beste fit een oplossing die mensen samen vinden een oplossing die energie losmaakt Interven<es zoals... coali)evoming, topstructurering projectma)g werken, strategische analyse beoordelen en belonen, sociale bijeenkomsten gaming en coaching, open systems planning open space mee)ngs, zelfsturende teams door een... procesbegeleider die zijn macht gebruikt inhoudelijk expert, een projectleider HRM- expert, een coachend manager procesbegeleider die mensen steunt patroonduider die zichzelf op het spel zet gericht op... posi)es en context kennis en resultaten procedures, inspira)e en sfeer sesng en communica)e complexiteit en betekenissen Het resultaat is... onbekend en verschuivend omschreven en gegarandeerd bedacht, niet gegarandeerd geschetst, niet gegarandeerd onvoorspelbaar De borging schuilt in... beleidsdocumenten en machtsbalans, loyaliteit meten = weten, bijsturen HRM- systemen, goede verhoudingen, communica)e lerende organisa)e zelforganisa)e, kwaliteit van dialoog De valkuil schuilt in... luchoietserij, loose- loosesitua)e negeren van externe en irra)onele aspecten vers)kkende systemen, zachte heelmeesters niemand uitsluiten, gebrek aan ac)e oppervlakkig begrip, laissez- faire 9
Typische puzzels over de vier toepassingen Diagnose Hoe baken je af wat je diagnos)ceert? Hoe definieer je een veranderopgave? Kun je een meerkleurige diagnose in je eentje maken? Hoe krijg je boven tafel wat verborgen is? Begrijp je organisa)es het beste door ze te bekijken in hun eigen kleur of juist niet? Wordt een organisa)e beter van meerkleurigheid? Moeten we niet overal lerende organisa)es krijgen? Aanpak Kan je in een integraal aanpak van alles wat doen? Hoe verhoudt verandering zich tot going concern? Welk criterium is doorslaggevend bij het kiezen van een kleurenaanpak? Hoe krijg je genoeg diepgang in je gekleurde aanpak? Zijn de kleuren allemaal even effec)ef? Is het voor bepaalde issues nodig om kleuren te combineren? Hoe doe je dat zonder dat ze bijten? Wie zijn eigenlijk de veranderaars in een veranderopgaaf? Waar ziuen die? Hoe ken je je eigen kleur? Moet je van alle markten thuis zijn? Kan je boven de kleuren staan? Hoe ontwikkel zich dit in je carrière? Moet je leren geloven in de kleur waar je van nature goed in bent? Hoe hou je je eigen voorkeur func)oneel? Hangt dat nog samen met je posi)e of kleur? Communica<e Als de kleuren met elkaar in gevecht gaan, wie pakt dat dan uit? Hoe legi)meer je een nieuwe kleur in een omgeving een daar haaks op staat? Hoe zorg je dat die slaagt? Werkt het denken in kleuren nou niet s)gma)serend? Hoe typerend zijn de kleuren voor de benaderingen? Zijn de kleuren cultuurgebonden? 10
hans vermaak e hans@hansvermaak.com w www.hansvermaak.com Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot deze presenta)e berusten bij de auteur. Niets uit deze presenta)e mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt zonder schrizelijke toestemming. 11